Bedri Tahiri: P?rjet?simi artistik i poetit idealist

Recension

P?rjet?simi artistik i poetit idealist

(Sinan Gashi, POETI  IDEALIST- Fazli Grei?evci 1935- 1964, Prishtin?, 2014)

Nga Bedri TAHIRI

Qysh moti z? fill interesimi p?r hartimin e monografive p?r ata q? l?n? gjurm? n? historin? e njer?zimit. Ato b?hen p?r figura t? ndryshme e nga shkrues t? ndrysh?m. Mir?po, m? rrall? na ka rastisur t? lexojm? jet?shkrime t? hartuara e t? shkrira n? universin e nj? shenjt?rie mahnit?se, ku mpleksen fuqish?m e natyrsh?m kredoja e personazhit dhe e autorit. E k?saj radhe para vetes kemi nj? lib?r t? till? jet?shkrimor, nj? monografi t? letrarizuar q? m?ton t? sublimoj veprimtarin? atdhetare e letrare t? poetit idealist, simbolit t? Flamurit ton? komb?tar, atdhetarit Fazli Grei?evci, i cili ngeli flakadan i pashuar i atdhedashuris? deri n? vet?flijim.

Pra, kemi nj? jet?shkrim hartuar nga nj? m?sues p?r nj? m?sues, nj? hartim skalitur me dalt?n e artistit p?r nj? artist e nj? atdhetar sypatrembur. ?sht? ky libri “Poeti idealist” i krijuesit tashm? t? d?shmuar me nj? mal veprash, z. Sinan Gashi, t? cilin, q? n? fillim e p?rg?zojm? p?r k?t? dhurat? t? ?muar e me vler?, q? un? e pag?zova P?rjet?simi artistik i poetit idealist.

T? vler?sosh nj? pen?, si? ?sht? kjo e Sinan Gashit, nuk ?sht? aspak e leht?. P?rkundrazi, ?sht? di?ka gati e pakapshme, ngase, ajo ?sht? e specializuar pik?risht n? k?t? fush?, andaj edhe v?mendja jon? m? shum? do t? p?rq?ndrohet n? vepr?n e tij q? sot po e p?rurojm?.

Si? tregon vet? titulli, libri i kushtohet m?suesit, poetit dhe atdhetarit t? madh, Fazli Grei?evcit. Si ?do krijues edhe Fazli Grei?evci ka dy biografi brilante: biografin? jet?sore dhe biografin? artistike, konstaton autori. Dhe, nisur nga kjo e gjith? l?nda, e mbar?shtruar bukur, q?ndisur me nj? stil t?rheq?s e t? k?ndsh?m, ?sht? koncesptuar n? dy pjes? kryesore:

1.   Nj? jet? njeriu, kaptin? e dhembshme e historis? son? dhe

2.   Krijimtaria letrare si shprehje e p?rjetimit t? r?nd? emocional.

N? pjes?n e par?, autori i zellsh?m, me nj? akribi fanatiku, mbledh fakte, t? dh?na, dokumente zyrtare dhe rr?fime autentike, dhe sipas nj? rrjedhe t? logjikshme kronologjike, p?rshkruan me nj? pasion prej kureshtari jet?n dhe veprimtarin? atdhetare t? k?tij burri t? paepur t? Drenic?s, duke filluar q? nga f?mij?ria, shkollimi, formimi, pun?simi, burgimi e q?ndresa heroike n? ?elit? torturuese t? UDB-s? serbosllave.

Djaloshi entuziast, intelegjent, kureshtar, i sjellsh?m, fjal?pak?t, por me nj? shpirt luftarak e t? pathyesh?m, q? kur erdhi n? k?t? bot?, m? 15 prill 1935, n? Sankovcin me rr?nj? lasht?sie (sot Flamuras) e deri kur dha shpirt, nga torturat shtazarake serbe n? Prishtin?, m? 17 gusht 1964, mbeti nj? uragan i pashuar n? qiellin e hap?sir?s shqiptare.

Fazli Grei?evci, edhe si f?mij?, edhe si nx?n?s, edhe si m?sues, edhe si poet, edhe si veprimtar, qe sh?mb?lltyr? p?r t? gjith?. N? formimin e tij burr?ror, atdhetar e intelektual ndikuan familja, rrethi shoq?ror dhe pedagog?t e dalluar t? Normales s? Prishtin?s. Kur mori ditarin n? dor? dhe doli para nx?n?sve n? Kishandrek? e n? Dobrashefc, u b? edukator me p?rmasa shenjt?rie. Sjelljet e tij prej urtaku shembullor frym?zonin suksessh?m edhe brezat e ardhm?ris?, sepse, sipas Pestalocit “Arsimtari nuk edukon dhe nuk arsimon vet?m me at? q? di, por edhe me at? ?far? ?sht? vet?”.

Dashurit? e tij ishin t? shumta, p?r familjen, p?r vendlindjen, p?r shkoll?n, p?r historin?, por, mbi t? gjitha, si nj? lajtmotiv mitik q?ndronte dashuria p?r simbolin ton? komb?tar- FLAMURIN. K?t? ndjenj? p?rpiqej ta ngjallte tek secili, n? klas? e n? oda. Shum? drenicasve ua kishte propozuar emrat p?r f?mij?t e tyre: Flamur po qe djal? e Shqipe ose Shqiponj? po qe vajz?. Madje, edhe amaneti i tij i fundit q? djalin t’ia pag?zojn? Flamur, i cili mjerisht jetoi vet?m 18 muaj, ng?rthen n? vete nj? pjes? t? historis? son?, kur kryetrimi Azem Galica, para se t? mbetej enigm? n? Shpell?n e pafund, kishte l?n? amanet emrin p?r f?mij?n e vet: Azem p?r djal? e Azemine p?r vajz?.

Vrasja e tij mizore n? zyrat e hetuesis?, nxjerr n? sken? edhe nj? atdhetar intelektual, dr. Ali Sokolin nga Rahoveci, i cili, p?rkund?r k?rc?nimeve, nuk e n?nshkroi dot se m?suesi e poeti atdhetar kishte vdekur nga s?mundja.

Lexuesi i ndjesh?m e i kujdessh?m e ka t? v?shtir? t’i bie n? fund monografis? pa iu mbushur syt? me lot. Kjo vjen ngase shkruesi i saj ka arritur t? hyj? thell? n? bot?n e brendshme t? kryepersonazhit dhe duke u dyzuar m? t?, t? na jep tabllo reale t? nj? odisejade rreqeth?se heroike e tragjike nj?her?sh. Injorimi n? heshtje stoike i gjith? atij sistemi vras?s merr p?rmasat e nj? heroizmi altruist hyjnor.

N?se thuhet se k?nga ?sht? vaji i burrit, at?her? lirisht mund t? thuhet se edhe vargu ?sht? vaji i poetit. K?t? filozofi jet?sore e kishte kuptuar edhe poeti atdhetar Fazli Grei?evci, i cili, si? thot? jet?shkruesi hulumtues, Sinan Gashi, vargjet e para i kishte shkruar n?n drit?n e zbeht? t? llamb?s s? vajgurit n? od?n e tij p?rdhese, me t? cilat pasqyronte rravgimat e jet?s hileqare, n?p?r t? cilat p?rvijohej mundimsh?m atdheu i sakatosur arb?ror.

Arti letrar p?r Fazliun ishte sh?rim i shpirtit t? trazuar. Ai la n? dor?shkrim 237 poezi dhe 4 tregime. Kjo d?shmohet n? pjes?n e dyt? t? monografis? s? Sinan Gashit, q? titullohet: Krijimtaria letrare si shprehje e p?rjetimit t? r?nd? emocional. Ato jan? publikuar n? tri v?llime:

1.   “Kanga e maleve” (1994),

2.   “Gjethet e p?rgjakuna” (1995) dhe

3.   “Dallg? mall?ngjimi” (2004).

Dhe, q? t? tre titujt kan? simbolik? t? ve?ant?, q? reflektojn? shum?kuptim?si.

Pa na th?n? askush, vet? emri i Fazli Grei?evcit na ngjall? asociacion me poetin e mjerimit, Migjenin. Mir?po, k?t? na e sforcon edhe poeti e studjuesi drenicas, Adem Gashi, kur thot?:”N? krijimtarin? artistike letrare t? Fazli Grei?evcit ?sht? i pakap?rcyesh?m ndikimi i Migjenit dhe i Mjedjes, i pari do t? jet? m? tep?r i pranish?m n? motivet, temat dhe figurat e tropet, nd?rsa i dyti me struktur?n e vargut, me ritmin dhe me peizazhin”.

Megjithat?, ai mbetet poet origjinal n? letrat shqipe, nd?rkaq poezia e tij nj? d?shmi unikate e nj? zezone n? kap?rcyellin m? ngulfat?s t? historis? son?.

Ndoshta, m? mir? s? t? tjer?t, vet? jet?shkruesi i tij, Sinan Gashi, konstaton: “Ai sikur dashurin? e kishte p?rpjestuar n? nj? trini t? shenjt? p?r t?: Atdheu, Dashuria dhe Poezia. P?r t? par?n e kishte d?shmuar me sakrific?n e jet?s s? tij, e cila ishte dominantja; p?r t? dyt?n, vajz?n e dashur, me gjith? peripecit? e p?rjetuara fillimisht dhe, t? tret?n e kishte mendimin e zemr?s dhe t? shpirtit, poezin? si kujtes? dhe dhurat? brezave, ku rrjedh? mendimi i ndjenj?s s? kulluar, q? ajg?tohen nga dy t? parat.”

Poet?t e m?dhenj jan? parashikues profetik dhe gjithmon? sikur e “lexojn?” e fatin e tyre kobtar. I till? qe edhe poeti yn? atdhetar, Fazli Grei?evci, i cili shkruan:

Kam lind me shkamb t? zi n? duer t? durimit,

Sa q? DI?KAFIT gjithnj? luft? me i shpall?,

Kur po ndiej n’zem?r e shpirt vall?n e ngroht? t’agimit,

Po rritem, po rritem edhe pse, ndoshta, s’do t? jam i gjall?!

Dhe, n? t? p?rfunduar, p?rurimi i librit “Poeti idealist” i Sinan Gashit, pik?risht n? 50-vjetorin e vajtjes n? at? bot? t? poetit e atdhetarit Fazli Grei?evci, ?sht? nj? ogur ndjellamir? p?r shoq?rin? ton?, ngase kjo d?shmon se nuk thuhet kot: Kush nderon historin?, krijon ardhm?rin?. Kryepersonazhit i d?shirojm? prehje t? qet? n? pavdek?si, nd?rkaq autorit sh?ndet e suksese t? reja n? krijimtari.

Ju faleminderit p?r v?mendje!