Bariu, shokë, bariu…..E diel,ditë pushimi nga shkolla. Fund marsi. Moti është zbutur dhe ka filluar të mugullojë bari i ri, të çelin luleshqerrat dhe manushaqet posht gëmushave.Kumbullat kanë veshur fustanin e bardhë të luleve dhe shelgjet e vidhat kanë bymyer sythet, por era që fryn nga veriu sjell...
Po bëhen vite që jam takuar me Babain e Hekuran Halilit, që fragmente të veçanta i ka publikuar në mediume dhe portale elektronike. Më ka pëlqyer dhe e kam nxitur që ta përfundonte dhe publikonte. Por Hekurani nuk është ngutur. Ka punuar për të njëzet vjet, si ai argjendari i mirë që gdhend dhe i jep formë e shkëlqim diamantit...
Ishte muaji i tretë i shkollës në klas të pestë.Bëja rrugën vajtje-ardhje përditë. Në klasë, bëhëeshim tridhjet nxënës. Fillimisht, ishim të huaj për njerjatrin, e të pashoqërueshëm. Ishte një gjëndje e paspjegueshme: e parehatshme, vërtet nuk urrehesim, dhe s’kishte përse, por edhe nuk duheshim. Kaluan javë...
Idriz, e bëre gjumin me copa, me ëndrra dhe vegime, zgjoheshe, rrotulloheshe në shtresa dhe sërish të zinte gjumi.Prisje të gdhihej dita e madhe. U ngrite ndenjur. Me kujdes e në majë të gishtave, që të mos zgjoje të tjerët, dole përjashta. Mesnatë. Heshtje, agjë nuk pipëtitnte. Oh sa e gjatë kjo natë...
Isha përjashta, i sapokthyer nga kullotja e dhënve. Dëgjova se po më thërriste nëna. Kishim mysafire. Ishte Gjena e shoqja e Llazi Kularit dhe më kërkonte mua. Po ç’ne gjena me mua?Unë s’isha ngatërruar me të sajtë, as i kisha bërë ndonjë zarar. E njihja Gjenën, e pakët nga shtati, thatime...
Dajë veizi ka kohë që është sëmurë.Këto dit është keqësuar. Më kishte kërkuar me emër: të vijë Erveheja.Hyra në dhomë dhe iu afrova shtratit.Daja dergjej shtritur me kurrizin mbështetur pas jastëkëve. Kishte psuar një goditje damllaje. I kishte marrë anën e majtë, paralizuar këmbën e dorën, syri i majtë, si i qelqtë, i ngrirë...
Fluturoja nga gëzimi.Përfundova klasën e katërt, atë që quhej shkolla fillore.Në ato vite zihej për e madhe dhe të hapte udhën për më tej. Ne të klasës së katërt, u rreshtuam në oborrin e shkollës. Sikush veshur sa më mirë, vajzat me fustane lulushane dhe me fjongo në flokë, të gëzuara...
Kur dolëm gjall nga ai dimër me uri, të ftohtë dhe sëmundje, në të dalë të marsit, më erdhi për vizitë Xha Avduli. E nderoja se ishte plak i mënçur dhe i ditur, që në të ri të tij kishte mësuar në medrese.E gostita me kafe. Me sytë e plakur, por plot mirësi e dhembsuri, më pa drejt dhe veç të tjerash, më tha...
Si të mos mjaftonin uria dhe sëmundjet që kishin pllakosur, dimri i atij viti do të mbetej i paharruar për prapësitë e tij. Nuk kishte qiell të hapur për ditë të tëra. Veçse re të përhinjta, të kërleshura, ulur rrafsh, shtjella mjegulle, bubullima dhe rrufe, erëra nga të katër horizontet...
Shesholli, ishte kërthiza e fshatit.Merreshin e jepeshin lajme e thashetheme, të qëna e të paqëna bëheshin takime e ndarje, lozej edhe futboll me top të vërtetë e jo si ai me lecka që luanim ne të vegjëlit.Aty kryqëzoheshin rrugë dhe fate e ndodhnin gjëra që s’ti prêt mëndja...
Eh,ç’farë burri!Sa herë e shihja, më mbeteshin sytë: shtatlartë, flokë gështenjë kaçurrela me onde, të krehura lart, nën ballin e gjerë pa një rrudhë sytë e qeshur, hunda krrute po që ja hijeshonte pamjen burrërore, kostumi blu, i qepur bukur, jaka e këmishës tërmonë e bardhë dhe kravata ngjyrë...
Binte një shi i hollë që shushurinte lehtë, nga ata që myzeqarët thonë se lag të mençur e budallenj, por në perëndim qielli ishte hapur dhe dielli që po zbriste të flinte e kishte përflakur. Mbi kodra, tej në horizont u shfaq harku i ylberit...
Nëna më tha se kisha mbushur gjashtë vjeç dhe shkelur në shtatë. E besova. E kush mund ta dinte më mirë se ajo që më kishte lindur? Një vit më i madh! Nuk kisha pse të gëzohesha. Asgjë për mirë. Kaloi pa u ndjerë, ato kohë nuk festoheshin ditlindjet. Po rritesha, kuptoja më shumë...
Bujku hodhi farën, toka e rriti, dielli e poqi, qershori e ngjeu me të artë, kallinjtë e rënduar presin drapërin dhe drapëri i korri.Buka e re që ushqen jetën do të ulet në sofra.Daja i nënës sonë Veiz Beqiri, në Vlorë, para burrave të fisit qe zotuar ”Sa të bjerë drapri në grurë, mbesa ime me...
Pas rrugëtimit të gjatë e të lodhshëm, që pasoi vrasjen e bimbashit të Gjirokastrës, në atë fillim marsi të ftohtë, me llohë e shqotë , gërxheve malore, pyjeve e monopateve, e ndjekur nga koshadhet turke, dhe sytë e zaptieve, çeta e vogël e Çerçiz Topullit me shtatë luftëtarë, arriti nga Gardhiqi në Mashkullorë...
Kishte hyrë qershori.Me Fatimenë po ndodhte mrekullia, asaj po i jepeshin stolitë që një vashe di t’i japë vetëm rinia. Erdhi e iu derdh një bukuri që të mbeteshin sytë : dielli i dha shkëlqim nga drita e tij, hëna arin e zbehtë të netëve të kthiellta, trëndafilat kuqëlimin e faqeve, lulkuqet të kuqtë e buzëve...
Ah, Baba!Na mungonte. E ndjeja kur mblidheëshim tok, por ai nuk ishte. Zbrazëtinë dhe hijen e trishtimit, e bënin më të dukshme mërzia e fytyrave të ngurtësuara, ai vështrimi i përhumbur i syve në zbrazëti dhe kotësia e ditëve që vinin e shkonin si njera tjetra. E qeshura kishte fluturuar nga...
Halla, që ne e quanim Tete, babanë tonë e kishte vëlla të vetëm e duheshin shumë. E kishte marrë vesh mynxyrën, por mbase edhe se kishte besuar. E mbante shpresa se ai mund të ishte gjallë. Kur na pa që ishim vetëm, u lebetit dhe u lemeris. Hoqi shaminë, shkuli flokët...
Vlorë, prill 1945.Ua hiqte udhën njeri nga djemtë e tezes së babait.Idrisi dhe familja i shkonin pas si dele të trembura pas bariut. Ishin si ca hije që ecnin kuturu. Se dinin ku po shkonin, as kush i priste as si i priste. Ai i hidhte hapat shpejt e shpenguar, ata pas tij ngëc-ngëc, mezi e ndiqnin. Sokaku i ngushtë...
Historia ka provuar se shqiptaret, janë nga banorët e parë të Europes. Bëjnë pjesë në vendet shtetformuse, krejt ndryshe sa na kanë akuzuar fqinjët, që janë mysafirë ne siujdhesën Ballkanike.Veprimtareinë e gjithanshme të shtetit arbnor, e ka përshkruar romancieri, tashmë i zëshëm, Resmi Osmani...
