Ikën gazetari Gambeta

Vangjush Gambeta

Vangjush Gambeta ndërroi jetë. Kishte rënë në gjumë prej 48 orësh dhe nuk u zgjua më. Me goditjet e grupeve armiqësore në ushtri, kulturë dhe arte, u ndërpre përgjithmonë karriera e ekonomistit dhe gazetarit të talentuar, i dëbuar për 15 vjet nga Tirana në Xibër dhe i ndarë nga familja.
Vangjush Gambeta ndërroi jetë të hënën në orën 05.30 të 4 gushtit, në shtëpinë e tij në Tiranë. Kishte rënë në gjumë prej 48 orësh dhe nuk u zgjua më. “Ishte vdekje natyrale, në paqe”, tha dje për gazetën i biri, Artan Gambeta. “Im at nuk i donte ceremonitë dhe u varros si gjithë të tjerët, në Sharrë, në të njëjtin varr me të shoqen, Violetën. Kjo ishte dëshira e tij e fundit”. Gambeta 79-vjeçar u tërhoq përfundimisht nga jeta publike në vitin 1993 pasi kontribuoi në themelimin e Partisë Republikane në janar 1991, nënkryetar i saj, dhe njëkohësisht në hapjen e gazetës “Republika” dhe ishte kryeredaktori i saj i parë.

Karriera e vërtetë e Gambetës ekonomist dhe gazetar i talentuar ishte mbyllur rrufeshëm dhe përgjithmonë në vitin 1975, pas valës së goditjevenë ushtri, kulturë dhe arte. “Absurdi me tim at ishte i tillë që i akuzuar si “element antiparti” dhe pa gjyq, ai as u internua, as u dënua, por u dëbua. Dëbimit nuk i dihej kurrë kohëzgjatja. Një ditë të bukur erdhi kamioni dhe mori plaçkat. Jetoi larg nesh për 15 vjet”, thotë fëmija i vetëm që pati Vangjush Gambeta nga martesa 40-vjeçare me Violetën, por me një ndërprerje prej 15 vitesh në mes. U dëbua fillimisht në Xibër dhe më pas në Derjan të Matit, në Burrel. I shkatërruan arkivën personale profesionale, këtij “nxënësi” të Fadil Paçramit në gazetari, Gambetës shtatpakët, ekonomistit të zotë i formuar në Universitetin e Kievit 1948-1952.

Gambeta gazetar në vitet 1956-1975, ishte shef i sektorit ekonomik në gazetën “Zëri i Popullit”, më vonë edhe zv/kryeredaktor i gazetës së Partisë. Paralelisht në këto vite ai ishte pedagog i ekonomisë në Universitetin e Tiranës.

Se çfarë mendonte ai për gazetarinë dhe gazetarin, e tregojnë radhët e mëposhtme, që marrin shkas nga kujtimet për shtypin e fëminisë, në Korçën e tij ku ishte lindur më 2 mars 1929 dhe ku kishte kryer Gjimnazin më 1947.

“Në fund të viteve tridhjetë unë isha një fëmijë 12-vjeçar. Por nën ndikimin e rrethit familjar dhe të ambientit korçar ku u rrita, fillova që të lexoj gazetat që në moshën 7-8 vjeçare. Me sa duket, kjo ishte mania e zakonshme e fëmijëve për t’u treguar më të rritur se sa janë me të vërtetë. Lexoja Gazetën e Korçës dhe “Botën e re” dhe çdo gjë që më binte në dorë, në kohën kur shokët e mi loznin me ashikë dhe me top prej lecke. Nga ato organe shtypi kishe se ç’të mësoje. Ishte një gazetari e mirëfilltë, e kulturuar, me mendime të përparuara, ku shkruanin intelektualët më të mirë të Korçës dhe jo vetëm të Korçës, një gazetari me polemika dhe kritika për problemet që shqetësonin vendin, me batuta të forta, por pa sharje dhe fyerje personale, me një kujdes për pastërtinë e gjuhës, pa filozofime të panevojshme, pa fjalë dhe shprehje të huaja vend dhe pa vend, që i përdorin me aq bollëk sot disa gazetarë për të treguar erudicionin e tyre. Në vitet e gjimnazit jam marrë me gazetën e Nurit. Kështu filloi karriera ime si gazetar. Por virusi me i fuqishëm që më infektoi gazetarinë ishte rubrika “Një orë në Tiranë” që botonte mjeshtri i gazetarisë Petro Marko përnjëherësh pas çlirimit. Dhe të mos harrojme se shkrimtari i madh Petro Marko ishte gazetar po aq i madh i viteve tridhjetë. Shtypi i viteve tridhjetë çelikosi traditën e shtypit shqiptar, traditë që u dobësua në vitet e monizmit...”

Adhurimin për Petron Markon e ruajti deri në fund, sidomos për “Petron njeri”, nga të paktët njerëz që Gambeta i vlerësonte për ruajtjen të papërlyer të vetes megjithë goditjet çnjerëzore që regjimi i pat bërë familjes Marko. Gazetari kishte bindjen se diktatura e deformoi keq individin shqiptar, bindje që më pas i solli zhgënjimin. “Nuk ka lënë asgjë të shkruar. Shumë herë matej dhe thoshte ose do flas e do bëj sherr ose do them atë që dua. Nuk i pranonte shtrembërimet që i bënin në shtyp ata që kishin marrë përsipër të interpretonin diktaturën. Nga ana tjetër, unë nuk pajtohesha me tolerancën që shfaqte. Mund të them që në një pikëpamje internimi e shkatërroi”,- pëfundon Artani.

Nga viti 1993 Gambeta i përkushtohet përkthimit dhe redaktimit. Janë botuar tashmë përkthimet e tij “Kujtime dhe Meditime” një autobiografi e Zhukovit, “Jeta Ime” e L.D. Trockit, autobiografi dhe “Çlirimi nga KGB” i Vadim Bakatinit. Ka qenë bashkëpunëtor i Vjetër Shkencor.

Vangjush Gambeta në vitin 1962 në Kinë

Nga Vangjush Gambeta

Për Qendrën Shqiptare për Rehabilitimin e Traumës dhe Torturës, Vangjush Gambeta jep këtë koment mbi diktaturën
Fjalorët enciklopedikë na japin këtë përkufizim të genocidit: shkatërrim metodik, i plotë ose i pjesshëm, i grupeve etnike, kombëtare, ideologjike, fetare, raciale.

Dogma marksiste që në fillim shkroi në flamurin e saj: “Partia komuniste nuk e ndan pushtetin me parti të tjera”. Shkurt, kush nuk nënshtrohet, kush do të rezistojë, do të shkatërrohet!

Në emër të internacionalizmit, mpirje të ndjenjave etnike, kombëtare. Pas Luftës së Dytë Botërore, Jugosllavia e Titos pati disa pretendime territoriale ndaj Italisë, sepse atje banonin sllavë. Shqiptarët duhej të solidarizoheshin me këtë kërkesë të Titos, në emër të internacionalizmit. Kur një burrë i mençur në mbledhjen e “kolektivit” të kryeministrisë shtroi pyetjen se a nuk duhej edhe ne të kërkonim Kosovën, që është Shqipëri dhe e banuar nga shqiptarët? Tmerr në mbledhje! Ky njeri qenka kundër internacionalizmit! Dhe atij ia shpjeguan se ku qëndronte gabimi i tij i rëndë ideologjik, por, për çdo eventualitet, një shënim e mbajtën diku, një shënim për të cilin ai do të përgjigjej më vonë...

Në emër të proletariatit të papronë, luftë kundër pronës private! Asnjë të mos ketë pronë. Vetëm shteti! Se vetëm kështu të gjithë do të detyrohen të rrinë “sus” përpara shtetit, përpara diktaturës, që ka në dorë bukën e gojës! Bukën e cullufëve, jetën e tyre!

Në emër të ideologjisë marksiste – leniniste, luftë kundër çdo mendimi, që ndryshonte qoftë edhe një presje nga marksizmi, luftë kundër fesë, të shkatërrohen kisha e xhamija. Populli duhet të ketë vetëm një fe: marksizmin. Vetëm një libër të shenjtë: veprat e shokut Enver. Vetëm një profet: Enver Hoxhën.

Shkurt: diktatura e proletariatit ishte diktatura e partisë në fuqi. Diktatura e partisë ishte diktaturë e diktatorit, i cili veproi sipas shprehjes së një francezi të madh, i cili ka thënë se çdo revolucion, pasi mbaron punë me armiqtë, fillon të hajë bijtë e vet. Dhe i hëngri...