Istref Haxhillari: Sombrero

Istref Haxhillari

 

Sombrero

 

(Tregim)

 

“Mos vizato kurrë njeriun që do më

shumë, se dështimi është i sigurt.”

 

            Goj Nevati, piktori, shkëlqente në zhanrin e portretit.

Në studio, bocete nudo flinin rafteve. Kaherët paguante Liljanën, vajzën e hajthme cigane me trup të zhdërvjelltë. E pikturoi pa iu dridhur qerpiku. Asnjëherë nuk e pa si femër, as u tundua, sidoqë cigania e ndjeshme eksitohej nga prekjet e gishtave hollakë të piktorit. Lili qe djallushe e vërtetë. Edhe pse vetëm gjashtëmbëdhjetë vjeç, i hidhte vështrime provokuese tërë epsh. Nën qerpikët e gjatë, hala gështenjash, i ngulte sytë e ullinjtë të ndritshëm.

Kërkesë e qartë për më shumë.

Gjinjtë e vegjël, thithkat horizontale mbushur me puçrra të moshës, Goj as që i vinte re. Kur zeshkanes sensuale i ra të fikët nga përkitja e duarve të tij në pjesën e gjoksit, e goditi lehtë faqeve, e solli në vete dhe i tha qetësisht.

 -Vogëlushe, mbaruam, vishu!

Ajo u ngrit hatërmbetur, pak e zemëruar, iku pa thënë mirëupafshim. Goj rregulloi bocetet deri mbrëmjes vonë.

E mori në telefon. Lili u përgjigj shpejt:

-Sot jam pa qejf.

-Të pres, - e kujtoi Goj.

Po Lili nuk shkoi më.

E “pikturoi” shumë më mirë një djalë i pashëm, fare i ri, që nuk kishte zënë kurrë penel me dorë, as dinte si skicohen modelet.

Goj e respektonte gruan, ndonëse nuk e pikturoi kurrë. Kur u mundua, nxori kreatyrë të shëmtuar, me pak gjasa të ishte e shoqja.

-Ndjemë, - i tha gruas së inatosur, - nuk mundem të të vizatoj.

-Dhe as e di përse!

Mirëpo të shoqen e Sati Leshnjës ëndërronte ta hidhte në pëlhurë.

E shihte çdo ditë mëngjeseve. Rreth të dyzetave, me pamje fisnike dhe trup formuar bukur, kishte me tepri dy gjëra, misterin dhe hijeshinë.

Mbrëmjeve Nevati pinte kafe te bar “Flamingo” me Aleksandrin. Atë funddite e takoi para se të mbërrinin te bari.

-Ç’kemi, Goj? - e përshëndeti Aleksandri.

            -“Asgjë të re mbi këtë truall”, - perifrazoi piktori me pamje të avullt.

Në tavolinën pranë dritares së bar “Flamingo”, ku llokoçisnin bisedat e zvargura të klientëve, u tret në mendime. Dielli i buzëmbrëmjes shuhej me ngut prapa kurrizit mavi të maleve, ndërsa muzgu bënte përpara, retushonte njollat e fundit të ditës. Zhurma e makinave dhe tingujt e rrugës filtronin të moduluar në kafene.

Të shtypte peizazhi gri njëngjyrësh.

Përballë lokalit, Goj pa gruan e prokurorit. E soditi derisa kapërceu kthesën. Fokët e gufuar gështenjë rënë mbi supe si dredhat e dallgëve të detit, shtati i shkrifët, këmbët nazike dhe sytë e ëmbël të butë, linin pas kohën.

Pabesisht e bukur.

-Eh, - tha Aleksandri melankolik, - e bukur kjo e Sati Leshnjës.

Atë mbrëmje, Nevati mësoi se gruaja, që i bënte përshtypje të veçantë në tërë qytetin, qënkej e shoqja e prokurorit.

-Sikur të mund ta pikturoja!

-Shumë pak - u zhyt Aleksandri në fshehtësi imazhesh.

-Kush nuk do të donte më tepër? - psherëtiu Goj me zë të përhimtë.

Iluzionet fluturake të pafajshme e drithëruan; instiktivisht kapërceu kufij, deri atëhere të pashkelur.

            Goj vishte këpucë me qafa si të kaubojve, mbante kapele të zezë strehëgjerë, tip sombrero dhe pardesy lëkure jakëpërthyer. Verës së nxehtë hiqte pardesynë, hidhte krahëve këmishën me kuadrate ngjyrë dheu. Sombreron nuk e ndante. “Panço Vila”, e shpotiste Aleksandri me emrin e heroit të revolucionit meksikan.

Mjekra e plotë në ngjyrën e grurit të pjekur, mustaqet e holla u bënin përshtypje grave. Edhe emri si i Fransisko Gojës, veshja karakteristike ndryshe nga burrat e tjerë.

Kaq.

Goj nuk shkonte më larg se një përkulje koke. Pas dy tri përshëndetjesh, që vinin duke u shuar vetëvetiu si valët bregut të detit, gratë e hiqnin nga mendja piktorin e ftohtë që nuk denjonte t’u hidhte vështrime miqësore.

            Përse dridhej kur haste gruan e Sati Leshnjës?

Vështirë ta kuptonte. Terjana mahnitëse e trandte deri në skutat e thella të shpirtit, ia bënte rrëmujë ndjenjat. I mbeteshin sytë, skiconte në mendje portretin. Madje kur hidhte tablotë në telajo, femrat i dilnin padashur me tiparet e saj.

 -Se me kë ngjan brunia në qendër? - e pyeti pa djallëzi e shoqja.

Goj u step instiktivisht.

-Vetëm të duket..!

Biseda në bar “Flamingo” i hapi shteg të errët misterioz. Rrekej t’i shkonte deri në fund, të rrëmbente si piratët edhe perlën e fundit më të vogël.

-Të pëlqen? - Aleksandri pikasi të fshehtën pervëluese.

Heshtja brodhi një copë herë qosh më qosh hapësirës, e padukshme, e ajërt, po më e rëndë se guri i Tantalit.

-Mua mund të më hapesh, - shigjetoi Aleksandri.

Në gotën e tretë të verës Goj Nevati shkoj më tej se hapja; u zbërthye.

-S’ka ndodhur kurrë të më ngeci në mendje një femër!

-Ngelet vetëm prezantimi - hodhi Aleksandri surprizën në tavolinë.

Vështrimi i piktorit u rrokullis vragëve të trëndafilta.

-Pse jo! - u rrënqeth.

-Më parë mëso të sillesh.

Terjana u habit, kur Aleksandri i tha:

-Profili yt e ka mahnitur Goj Nevatin.

Përgjigja e parë ishte heshtja. Më pas ngriti kokën e hakërryer.

-Piktorin? Ç‘thua Aleksandër! Unë s’kam ndonjë gjë të veçantë. As vlej për modele në këtë moshë.

-Ndoshta piktorët shohin nuanca që pakkush i ve re.

Mikluar në sedrën e femrës, Terjana nuk foli. E turbulluar u lëshua krahëve tinëzarë të imagjinatës.

Pas një jave mori telefonatën e Aleksandrit.

-Teri, prokurori nuk është kundër.

Ajo u tremb.

-Të më kishe thënë, - u përgjigj e zemëruar.

-Leri këto, - qeshi Aleksandri, - qytetit do t’i shtohet një Xhokonda. A nuk e vlen?

-Të shohim, - mezi u dëgjua dhe mbylli telefonin.

Filloi të shqetësohej. Do ta kuptonte i shoqi?

 “Hej dreq, ç’më gjeti!” u zymtua.

Gruaja e prokurorit asnjëherë nuk e pati pyetur veten nëse e donte apo jo burrin. Familja, dy fëmijët e mrekullueshëm, i mbushnin jetën. Ç’duhej më tepër?

“Sigurisht e dua, idiote” i foli me inat vetes tjetër, dyshuese.

Dhe nuk gënjente.

Kishte lënë mizorisht pas këmbëve të hatashme propozime të marra qejflinjsh. Gëzonte namin e gruas së përkorë, ndonëse përbrenda ndiente zbrazëtirë, që nuk do të dëshironte ta kishte.

“Ky dreq portreti?” nëpërdhëmbi dhe u rrënqeth.

 Nevatin nuk e njihte nga afër. Mendonte se veshja jo e zakontë thoshte më shumë se aq. Edhe emri. Me kohë kuptoi se qenë hobi të piktorit, vetëm kaq. Askund nuk përgojohej. Nëpër ekspozita pikturat e tij flisnin me gjuhë sensuale, e preknin dhe tundonin sedrën e ndrydhur të gruas së “lumtur” të prokurorit.

-Nëse do, s‘kam kundërshtim, - i tha Sati në mbrëmje.

-Përse? - pyeti e zënë në befasi.

-Për portretin.

Pothuaj e pati harruar. Ndoshta bëri sikur nuk i kujtohej.

-Ç’portret?

I shoqi shkoqiti bisedën me Aleksandrin.

-Pandeha se të kishte thënë, - përfundoi normalisht i patrazuar.

-Ah, - u kujtua ajo, - nuk i vura rëndësi. Përse mua?

-Të thashë nëse do.

-Jo, - ia ktheu nervoze.

-Mos u nxeh, nuk ka asgjë për t’u shqetësuar, madje do të dëshiroja edhe unë. Portretet janë në modë, fotografive u ka shkuar koha. Nevati është piktor i mirë.

Terjana u lëkund. Ashtu luhatet toka nga tërmetet e befta.

Dhe u skuq.

“Meqë e kërkon im shoq!?”

Takimi në tavernën ”Dallga” qe rastësi. Çdo tetë mars, prokurori me familjen  përkujtonin festën e grave.

-Njëherë vjen dita juaj, - i tha plot dashamirësi Terit.

Ajo u ndje e vlerësuar.

-Je burri më i mirë në botë.

-Të tjerët më shajnë, - tha seriozisht ai.

-Fajtorët nuk i kanë për zemër ligjet, - ia ktheu Terjana.

Nevati dhe miku i tij zunë vend përkundruall tavolinës së tyre.

-Gëzuar festën! - uroi Aleksandri i parfumosur, përherë atraktiv, i afruar me njerëzit.

-Vetëm për gratë, - ironizoi Sati.

-Përfitojmë edhe ne, - vuri në dukje, pak i drojtur, Goj Nevati.

-Hej, desh harrova - pse nuk e bën portretin e Terjanës? - pyeti çakërqejf prokurori. Gazmor, bullafiq me faqet tërë lyrë.

-Pikturat porositen, - buzëqeshi lehtë Goj.

-Ah, dashke para. Nuk jemi kundër, vetëm bëje mirë, - tha Sati Leshnja me sensin praktik të juristëve.

Nevati me zor fshehu emocionin.

Seanca e parë në studio shkoi keq. Në lojën e dritës Terjana dukej e bukur, e plotë, ashtu si duhej të ishte. Po një orë e gjysmë, hoqi vetëm disa vija. Kartonat e skicuar, zhubravitur me nervozizëm, shtoheshin në kosh njëri pas tjetrit. Pamjet tregonin femrën e vrazhdë me sy melankolikë pa pikë sensualiteti.

-Ua, kështu qenkam? - u sëndis Terjana.

Sytë e hatashëm të pezmatuar kryqëzuan piktorin.

-Jo, - tha i dërrmuar, - jam unë fajtori. Zverdhur, shpërqendruar, duart i dridheshin.

-S’më ka ndodhur kurrë, - uli kokën i turpëruar.

“Ç’dreqin pata!” habitej me vete.

 Dhe mbeti si guhak

Ajo qeshi. Se s’i iu duk; i çiltër, i përvuajtur, naiv me dhimbjen e fshehur.  Mbase fëmijë i pafajshëm rakitik.

I erdhi keq.

-Uroj të të vijë muza herën tjetër.

“Muza je ti”, i vetëtiu në mendje Gojt, “veçse një muzë e llahtarshme”.

Ndërsa “herën tjetër” nuk arriti të shtrojë asnjë vizë. Dyllë i verdhë i tha:

            -Teri, nuk mundem. Në teorinë e portretit ka një postulat: “Mos vizato kurrë njeriun që do më shumë, se dështimi është i sigurt.”

Mbledhur e kruspullosur për të qarë hallin, portretisti i shquar gati ngashërehej. Ajo ngriti kokën e ligështuar, e pa njëherë me dyshim, pastaj me keqardhje. Një ndjenjë e vagullt që  s’arrinte ta deshifronte, i depërtoi në shpirt. Dëshira të pështjelluara i vorbulluan bashkë me një përngritje të errët. Kërshëria shndërrohej në lëngatë të çuditshme. Kuptoi e trembur se zemra bënte lojëra me të. Pa thënë asnjë fjalë, u largua.

Pabesueshmërisht e frikësuar.

Goj Nevati mbeti i ngurosur, mbështjellë me imazhin e saj.

-Më mirë kështu, - i tha vetes me zë të lartë, të shpëlarë - mbaroi pa nisur kjo aventurë.

-Do të më kalojë me siguri pas ca kohësh.

Mirëpo gaboi.

-Si shkoi? - e pyeti i shoqi Terjanën.

Ajo e këqyri përkitas me bishtin e syrit. Zotëronte një shqisë të përsosur për të kuptuar ndryshimet te i shoqi. Sati indiferent pinte cigare me vështrim nga ekrani i sheshtë.

U përgjigj ngadalë me zë të zbutur sulfuror.

-Jo keq, veç po zgjatet, më mërziti.

Ende shpresonte të dilte në dritë portreti i mallkuar.

-Thonë se është i zoti, ndonëse një pëllëmbë njeri. Sikur ka hyrë në ujë!

-Dhe me atë pamje qesharake!

“Pse nuk i thashë të vërtetën?” u grind tërë atë ditë Terjana e acaruar, “vallë do të qetësohem?”

 Po qetësia qe prishur për dreq.

Nuk ishte puna thjesht te Nevati. Ndihej tejet e brengosur, mbërthyer prej erërave  tërthore të emocioneve. I vinte keq për veten më shumë se për atë. Mendjen nuk e hiqte dot, i kishin vjedhur një pjesë nga qenia e saj. Çuditërisht, boshllëku brenda vetes firoi, shpirtërisht ndihej më e qetë.

Të nesërmen trokiti në studio. Ai pothuaj nuk e priste, i përhumbur, i ligështuar. Rrathët e syve të nxirë.

-Si je? - Terjana përpiqej të fshihte ngashërimin.

Po nuk ia doli. Zëri iu drodh, sytë po i lagështiteshin.

Turbull Goj Nevati e pikasi; ajo vuante. E mblodhi veten, u afrua i preku lehtë gishtërinjtë. Gruaja e tronditur merrte frymë me zor, po dorën nuk ia largoi. Zhytur në delirin e së ndaluarës, humbën sensin e kohës. T’i shikoje në ato çaste plotësonin një tablo të përkryer vuajteje dhe shprese.

Pak e shformuar në stilin e Pikasos.

Terjana theu heshtjen e para.

-Nuk mundem Goj, - kam burrë, fëmijë.

Ai heshti, i vuvët. Nuk mund të thoshte asgjë edhe po të donte. Zbehur, a thua kishte dalë nga varri, i vuri kokën në prehër, u tulat pa bërë zë.

-Folë, dreqi ta marrë! - u lut Terjana.

Goj ngriti sytë e veshur. Bebëzat e këndellura nuk i përkisnin njeriut normal. Një të marri po. Ajo nuk mundi të rezistojë. Futi dorën nëpër mjekër, i hoqi kapelen.

U dorëzua.

Iu duk më i ftohtë se një copë gur.

 “Çfarë dua xhanëm?” pyeti veten gati me zë.

Dhe ia krisi të qarit.

Nevati i mori kokën në duar, e shtrëngoi me dashuri, skajërisht i mallëngjyer si antikuarët kur zbulojnë thesare të rralla. Ajo grua ishte visar i paçmuar.

Kurrë sa duhet.

Seanca mbaroi pas një ore e gjysmë.

Pa folur, Terjana u largua me nxit, e vendosur të mos kthehej. Me vete mori brengën; mëkati e ligështoi sa nuk e pati menduar asnjëherë.

“Mbaroi” tha me vete, “kaq ishte”.

Në shtëpi u ndie e qetë, bëri shaka me të shoqin. Ai, i lodhur, i dëshpëruar. Kishte patur çështje të vështirë, seanca gjyqësore zgjati tërë ditën.

-Nuk mund të bëja ndryshe, - ngriti zërin sikur ta kishte fajin Terjana, - i mori jetën gruas për hiçmosgjë. Përse nuk e divorcoi dhe mbaronte puna!? Kërkova njëzetepesë vjet, gjykata e konfirmoi pa asnjë ulje. Figura e krimit nuk linte vend për ekuivoke, akuza ime e plotë, pa asnjë të çarë.

Po thellë-thellë ndihej fajtor.

Një qenie njerëzore do të strukej përjetësisht në errësirën e burgut.

Terjana u afrua, e ledhatoi ëmbël. Atë natë bënë dashuri të paparë prej vitesh. Rrekeshin të shlyenin fajet:

Ai burgimin e rëndë, ajo tradhëtinë bashkëshortore.

”Kurrë më” i pohoi vetes Terjana, “hera e parë le të jetë e fundit”. Sa larg burrit të saj,  piktori i druajtur, i dobët, fëminor!

Telefonata e belbët me zë lutes, i ra bombë.

-Nuk erdhe sot Teri? Prita tërë ditën.

Ajo e ndieu thellë vetes vuajtjen e tij. Në një cep të pashkelur më parë. Deshi t’i thoshte se nuk do të vinte asnjëherë në atë studio. Edhe me aq e patën shkelur.

Po nuk qe e lehtë.

“Si dreqin do t’i them burrit”. Tërë ato seanca, portreti nuk dukej gjëkund.

Në të vërtetë nuk qe kjo, po diçka tjetër që me zor e perceptonte, kur i tha zëmekur, e ngashëryer:

-Pse nuk vjen në shtëpi Goj?

-Sati kthehet vonë, - i shpëtoi padashur.

U pendua përnjëherë. “Budallaqe” i tha vetes, “u çmende?”

Ngriti celularin t’i kërkonte të mos vinte, po në çastin e fundit hoqi dorë. Dhe qau me tërbim nga inati.

 “Kaq e dobët?” tha. “Lavire, ja ç’je Terjana!”

Qenë krejt lakuriq, kur befas Sati i ra ziles. Rrobat, shpërndarë pa rregull në dysheme; tablo memece e pafajshme. Teksa atmosfera digjte nga shqetësimi.

Ajo mbeti shtrirë e fikur, statujë mjerane mermeri.

Goj Nevati e pa veten të humbur. Prokurori autoritar i armatosur, i fuqishëm fizikisht. Nuk bëri kurrgjë, as u kujtua të hidhte ndonjë rrobë mbi vete.

Sati Leshnja kuptoi shpejt gjithçka; nuhatje juristi. U ndie i poshtëruar përtej së besueshmes dhe instiktivisht vuri dorën në brez. Goj u mblodh. Dridhej i tëri, përpëlitej si karavidhe në ujë të valuar.

I akuzuari priste pretencën e prokurorit.

“Dreq”, mendoi Sati Leshnja i xhindosur, “Terjana nuk duhet të ma bënte këtë!”.

Vështroi kalimthi trupin e hollë të piktorit, krahët prej fëmije, penisin e mbledhur sa nuk dukej mashkull dhe iu pështi.

Mizë!?

A e vlente të ngatërrohej me një qenie kaq të vockël mjerane?

“Burrec”, shqiptoi ndadalë, “duket si mut.”

-Vishu! - i tha me neveri.

Ai nuk dëgjoi, vazhdoi të qëndronte në gjunjë kokulur.

Nervat e Sati Leshnjës kërkëllinin.

-Ngrehu, mut! - i tha përsëri.

Goj zuri të mblidhte rrobat. I shkisnin nga duart. U pengua në këmbëzat e  pantallonave, harroi të vishte mbathjet.

Sati Leshnja dalëngadalë e mblodhi veten. I hodhi gruas së gërmuqur një kanë ujë të ftohtë. Ajo erdhi në vete, shikoi e tmerruar, humbi sërish.

 Burri u shkreh.

-Kurvë!

Goj Nevati priste në korridor.

-Shporru, - ulëriu prokurori.

Atij nuk i besohej. U tërhoq praptaz, u ngatërrua diku, u rrëzua.

-Zhduku idiot, - bërtiti Sati Leshnja sa i hante zëri.

Goj hapi me vështirësi derën e jashtëme.

-Prit, - i tha prokurori.

-Kapelën!

Goj s’po kuptonte. E shikoi i shushatur. Sati Leshnja i hoqi me dhunë sombreron. Lidhësja e lëkurtë nën gushë u këput dhe ai u rrokullis shkallëve me kërcitje të shurdhët.

Ende nuk i besohej.

Prokurori u mbështet në kolltuk i zymtë, trupi i dridhej. Ndihej nën një tension qindra volt. Shkoi nëpër mend ndëshkimet.

 Derisa vendosi.

Terjana merrte frymë me zor, gjysmë e gjallë. Sati iu afrua, e ngriti në këmbë. Trupi  lakuriq i baltosur e neveriti.

-Lahu!

Ajo u çapit, po këmbët mezi i lëvizte. Shikonte të shoqin, rripin e mesit, ku dremiste këllëfi ngyrëkafe i pistoletës.

-Do ta bëjë si të dal nga dushi, - mendoi.

Mblodhi forcat e fundit.

-Mos e zgjat or burrë, - i tha me zë të shuar, të mezidëgjueshëm - mbaro punë!

-Vishu, - përsëdyti ai pak më i qetë.

Terjana e ndieu; jeta i shpëtoi, ndoshta edhe emri, fëmijët.

“Nuk do ta zhgënjej kurrë më”, u betua me vete pothuaj e mbaruar.

Dhe krejt e sinqertë.

Sati Leshnja nguli me inat në hyrje të korridorit një gozhdë, vari kapelen me strehë të Goj Nevatit. Sombreroja u ngjit në mur, kacavjerrë si merimangë stërmadhe e zezë.

-Të mos e lëvizësh nga vendi, - i tha vrazhdë.

Ajo uli kokën e bindur.

 

***

Kur pranvera e parakohshme harlisej dhe çukiste xhamat e dritareve, Terjana e dobësuar sa mezi njihej zuri shtratin…

 

Pogradec 5 mars 2011