Flori Slatina: Varre të thjeshtë, njerëz të mëdhenj - Naim Frashëri

Varre të thjeshtë, njerëz të mëdhenj - Naim Frashëri

Nga Flori Slatina

1.

Muaji i ftohtë i shkurtit përkon me ditën e tij të vdekjes, 18 shkurti i vitit 1975. Vizita bëhet në prag të 34-vjetorit të tij të lamtumirës. Varrezat e Sharrës, mes mijëra e mijërave të tjerë që prehen në qetësi e paqe, mbajnë aty brenda edhe eshtrat e artistit tonë të shquar, në një varr të thjeshtë me mermer të bardhë, të plasaritur e rrënuar nga vitet, edhe pse mbi krye ka një skulpturë, një reliev ku është gdhendur portreti energjik i artistit, poshtë, tij inicialet “Naim Frashëri, “Hero i Punës Socialiste, “Artist i Popullit” 1923-1975”.
Në cep të varrit një karafil i kuq ka varur kryet, si shenjë e një dashamirësie dhe
respekti për artistin. Duket që është i freskët se dikush e ka lënë për të nderuar artistin vetëm pak kohë më parë. Që prej vitit 1992, ai nuk prehet i vetëm, pranë tij është edhe e shoqja, Violeta, e cila ndërroi jetë 17 vjet më pas. Ata janë bashkë për të mos u ndarë më, ashtu si jetuan së bashku vite të tëra, edhe pse në mjerim e shqetësime. Edhe për Violetën familjarët janë kujdesur që të gdhendin një portret të nënës së tyre e ta vendosin të prehet aty pranë të shoqit që e deshi aq shumë dhe e respektoi  deri në adhurim.

2.

Teksa vështroj atë varr të thjeshtë të një njeriu të madh si aktori Naim Frashëri,  më vjen ndër mendje rolet e tij, mjeshtëria e lartë në ato pak role që kam parë e plastika e veçantë, buzëqeshja karakteristike dhe mirësia e syve të tij në ato dhjetëra foto që janë dëshmi të artistit dhe veprimtarisë artistike të tij.
Në mendje më kalojnë me radhë Jonuz Bruga, Hamleti,  Edgari, Ferdinanti , Pali, mësuesi, oficeri gjerman etj, të gjithë të veçantë, asnjë i ngjashëm, edhe pse kanë të njëjtin trup ku mishërohen si personazhe. Më duket sikur shpirti i tij është vërtitet ende i lirë.

3.

Naim Frashëri u lind në Leskovik në 12 gusht 1923. Fëmijërinë dhe rininë e kaloi në Tiranë. Në vitet e luftës është nxënës në liceun e Tiranës së bashku me shumë të tjerë midis tyre edhe me Sandër Prosin. Në vitin 1942 me grupin teatral të shkollës u përpoqën të vinin në skenë "Vilhelm Telin", por që nuk u lejua nga autoritetet fashiste. "E fillova karrierën time profesionale si aktor në fillim të vitit 1945. Por dashuria për teatrin më lindi që në 1942, kur po përgatitnim dramen e Shilerit....Në fillim të 1944 në mal në Priskë, u krijua "Grupi Teatral i Rinisë" Atu përgatitëm dramën "Partizanët" të Fatmir Gjatës në të cilin unë interpretoja rolin kryesor. Shfaqja u dha në Tiranë në 28-29 nëntor. Pas një monologu që kam recituar në moshën 7 vjeçare para prindërve kur isha në shkollën fillore të qytetit të Kavajës dhe pas disa pjesëve të vogla me një akt që jepnim para dhe gjatë luftës nëpër lagjet e Tiranës, roli i komisarit në dramën "Partizanët" ishte takimi im i parë me spektatorin dhe debutimi im i parë në skenën e teatrit.", shkruante në ditarin e tij Naimi.
Në shkurt të 1945 futet në shkollën dramatike që e drejton regjisori Sokrat Mio. Në maj të 1945 krijohet Teatri Profesionist i Shtetit. Naim Frashëri ishte ndër aktorët e parë të tij.  Më vonë Naim Frashëri do të luante me sukses një sërë rolesh kryesore e të suksesshme.  Valeri në "Tartufi", Smithi në "Çështja ruse", Gjoni "Trimi i mirë me shokë shumë", Selimi "Familja e peshkatarit", gjenberali "Gjenerali i ushtrise së vdekur", Leka "përkolgjinajt", Nikolla "Armiqtë", Sasha Ribakov "Orët e Kremlinit", Lubeni "Proçesi i Lajpcigut", etj.
Naim Frashëri nuk ishte i madh vetëm në teatër, por edhe në film. Këshu deri në vitin 1975 ishin realizuar gjithsej 40 filma, ai kishte interpretuar në afro 10 filma. E nisi rrugëne kinematografisë me filmin ruso-shqiptar "Skënderbeu" në 1953. Më pas do të vinin role të tjerë të suksesshëm në filmat "Fëmijët e saj", "Tana", "Furtuna", "Gjurma", Plagë të vjetra", "Ngadhëngjim mbi vdekjen", etj.
Janë mbi 80 role të interpretuara nga Naim Frashëri në skenë dhe në ekranin shqiptar. Nga mjeshtëria e realizimit të tyre, nga forca interpretive, janë të papërsëritshme e që kanë mbetur në fondin e artë të interpretimeve më të mira të teatrit shqiptar.

4.

Vdekja e tij e papritur atë ditë të ftohtë të shkurtit 1975 habiti të gjithë, por jo familjarët e tij. Vitet e fundit për Naim Frashërin kishin qenë shum ëtë rënda jo vetëm fizikisht, por edhe psikologjikisht.
Jo vetëm aktor në Teatrin Popullor, ku interpretonte disa role në shfaqje thuajse gjithë javën, pa loogaritur provat për shfaqejt e radhës, por nga viti  1974 filloi punë edhe si pedagog në Akademinë e Arteve. Jepte mësimin e të folurit skenik. Nga ana tjetër, goditjet poltike që kishin ndodhur në artin tonë, famëkeqi Pleniumi IV, largimi dhe arresytimii  i kolegëve, problemet ekonomike, e kishin rënduar shumë.  E gjithë kjo ngarkesë, ky stres ndikoi drejtpërdrejt në shëndetin e tij. Në mëngjesin e 18 shkurtit aktori i madh Naim Frahëri nuk merrte më frymë. Lajmi tronditi të gjithë, veçanërisht kelegët dhe të afërimt e tij, por edhe gjithë dashamirët e tij të shumtrë në të gjithë vnedin.
Varrimi i tij u bë në varrezat e Sharrës në një ceremoni madshështore. Vite më pas u kujdesën që varrin e tij ta regulonin, por për fat të keq, në komunizëm edhe varret janë të varfër! 
Sot, pas 34 vitesh ai qëndron atje mes shjumë të tjerëve, përkrah kolegëve, miqve e shumë spektaotëve që e kanë nojhur dhe duartokitur.
Mbi varrin e thjeshtë fryjnë erëra e natyra derdh lotë shiu për të përkëdhelur fytuyrën e tij në bazorelievin që qëndron aty...,  i përjetshëm!