Lutfi Alia: Prof. Luan Tashi në artet pamore, muzikore dhe në studimet historike

PROF. LUAN TASHI

NË ARTET PAMORE, MUZIKORE DHE NË STUDIMET HISTORIKE

Nga Dr. Lutfi ALIA, Siena – Itali

Luan Tashi është lindur më 25 shkurt 1965 në Prishtinë, qyteti ku kaloi fëmijërinë dhe kreu shkollën fillore dhe të mesme. Që në moshë të re, shfaqte ndjeshmëri të veçantë në fushat e artit. Një nga përjetimet e hershme e njëkohësisht më të paharruara të tij, lidhet me 28 marsin 1978, kur ky djalosh trembëdhjetëvjeçar realizoi tetë fotografi cilësore të Shën Nënë Terezës, gjatë vizitës së saj në kishën katolike “Shen Ndou” në Prishtinë, ku ishte e pranishme në këtë takim dhe nëna e tij Mira.

1978 – Nëna Mira në takimin me Shen Nënë Tereza.

Prirjet e tij artistike vazhdoi t’i kultivoi me pasion me studime sistematike. Në vitin 1982 nisi të mësonte teknikën e serigrafisë (sito­shtypit) në një punëtori private dhe në vazhdim për dhjetë vite punoi portretist në rrugët dhe sheshet e qyteteve bregdetare të ish-Jugosllavisë, Greqisë dhe Turqisë. Krijimet e tij me portrete kërkoheshin me admiririm nga publiku. Kjo përvojë krijimtarie i shërbeu të realizoi dhe punime në fusha të tjera si krijues reklamash dhe interierist. Në mënyrë të veçantë këto veprimtari ndikuan në formimin shpirtëror, kulturor dhe artistik të Luanit, madje këto prirje i shndërroi në talent krijues të admirushëm, që rritej e perfeksionohej nga viti në vit. Këtë talent artistik Luani e kompletoi me studimet universitare të artit. Në vitin 1989, përfundoi studimet në Akademinë e Arteve në Prishtinë, në degën e Dizajnit Grafik, ku u diplomua me sukses, u shpall “Student i dalluar” dhe fitoi titullin “Profesor i Dizajnit Grafik”.

Menjëherë pas përfundimit të studimeve më 1990, dhe me fillet e sistemeve të para dixhitale në botë, Luani pati fatin që vëllai i tij t’i dhuroi kompjutorin “Apple Macintosh SE-30”, me të cilin filloi të mësonte aplikacionet grafike “Aldus Freehand”, “Adobe Photoshop” dhe “QuarkXpress”.

Luan Tashi, në artin pamor

Në vitin 1991, Luani hapi atelien e tij të parë të dizajnit. Në vitin 1996, dizajnoi Abetaren e parë për nxënësit shqiptarë në mërgim. Pas luftës, më 1999, u angazhua si dizajner grafik në UNHCR, ndërsa në vitin 2002 ishte bashkëthemelues i agjencisë së marketingut “Rrota”, përmes së cilës realizoi përgatitjet grafike për botimin në gjuhën shqipe të stripave të njohur botërorë si:“Alan Ford”, “Spiderman”, “Marty Mistery” dhe “X-Man”.

Në vitet 2001 - 2007, punoi dizajner grafik në Misionin e Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) ku udhëhoqi përgatitjen dhe dizajnimin e revistës “Fokus Kosova”, e publikuar në tri gjuhë.

Në vitin 2008, bashkëpunoi me agjencitë e marketingut “Zero Positive” dhe “B2”, ku kontribuoi në dizajnimin e librit zyrtar të Qeverisë së Republikës së Kosovës: “Libri i Pavarësisë së Kosovës, Prishtinë 2008”.

Në vitet 2009 - 2019, Luani punoi dizajner grafik në gazetën “Koha Ditore”, ku dha një kontribut të rëndësishëm përmes ridizajnimit të gazetës. Gjatë kësaj periudhe realizoi gjithashtu dizajnin e rreth 100 ballinave të romaneve të autorëve vendorë dhe ndërkombëtarë. Përveç kësaj, bashkëpunoi me kompaninë ndërkombëtare “Amazon”, duke dizajnuar dy libra me titujt “Besa Po” dhe “Smell of War”.

Përveç si dizajner, Luan Tashi është redaktor i dy veprave të rëndësishme: “Fotografia në Kosovë 1900-1950” dhe “Fjalori Enciklopedik Muzikor i gjuhës shqipe”, të autorit, dirigjentit dhe pedagogut të mirënjohur të muzikë klasike, profesor Bajar Berisha.

Në vitin, 2011, hapi në Prishtinë kompaninë e tij personale “TiSign” dhe u bë importues ekskluziv i bluzave të brendit amerikan “Fruit of the Loom” në të cilat bënte printimin e bluzav. Në këtë kohë menaxhoi dy dyqane, njërën në qendrën tregtare Albi Mall, tjetrën në qendër të Prishinës. Një ndër arritjet e sukseshme është në vitin 2012, në 100 vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë, me dizajnimin e llogos në versionin e tij “100 Vjet Shtet”. Në vitin 2016, asetet dhe kompaninë ia shiti punëtorëve të tij.

Në vitin 2017 botoi librin e tij të parë “100 Llogot e Kosovës”, ku bëri përzgjedhjen e 100 llogove dhe simboleve grafike, të identitet vizual të ndërmarrjeve publike, kompanive private dhe institucioneve të ndryshma kosovare, nga vitet e 50’ deri më 2017.

Ballinat e librave të botuara nga Luan Tashi në vitet 2017 – 2025

Gjatë disa vite kërkime nëpër galeri, muzeume, biblioteka, arkiva, si dhe në koleksione të ndryshme publike dhe private nëpër botë, si në: Romë, Firence, Tiranë, Sofje, Athinë, Dubrovnik, New York, Washington etj., Luan Tashi krijoi një arkiv me qindra portrete nga burimet origjinale, me të dhëna bibliografike dhe artefakte të ndryshme në lidhje me Gjergj Kastrioti Skenderbeun. Këtë koleksion të pasur me portrete, në vitin 2018, në përvjetorin e 550 vjetorit të vdekjes të Gjergj Kastriotit, Luan Tashi e prezantoi në librin “Portrete të Skënderbeut gjatë shekujve”, të botuar nga Zyra e Kryeministrit të Kosovës. Kjo vepër ka gjetur vend në bibliotekat më prestigjioze botërore, mes të cilave: Bayerische Staatsbibliothek, München; Akademie der Wissenschaften und der Literatur, Mainz; Biblioteca Nazionale Centrale, Roma; Columbia University, New York; Library of Congress, Washington; Biblioteka dhe Muzeu Presidencial Woodrow Wilson, Staunton; National Library, New York; Princeton University Library, New Jersey; Yad Vashem, Muzeu Historik i Holokaustit, Jerusalem; Biblioteka e Bashkisë Piana degli Albanesi/Hora e Arbëreshëvet, Sicili. Këto të dhëna mund të i gjeni në katalogun “WorldCat” https://search.worldcat.org/title/1124644683

Kjo vepër prestigjioze është pjesë dhe e institucioneve kombëtare shqiptare si Biblioteka Kombëtare Universitare e Kosovës “Pjetër Bogdani” Prishtinë; Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, Tiranë; Akademia e Studimeve Albanologjike, Tiranë; Biblioteka Universitare “Luigj Gurakuqi” Shkodër etj.

Në vitin 2020 në “Galerinë Kombëtare” të Prishtinës, hapi ekspozitën e tij personale, me titull “Portrete të Skenderbeut gjatë shekujve”, ekspozitë virtuale e regjistruar për herë parë në botën shqiptare, që mund ta shihni në çdo kohë në internet https://lapsi360.com/PortreteTeSkenderbeut/ Ekspozitën me të njëjtën tematikë e organizoi dhe në qytetet të tjera shqiptare, si në Tuz, Ulqin dhe në Shkodër.

Në vitin 2025, Luan Tashi boton librin e tij të tretë: “Ali pashë Tepelena në artin botëror”, një vepër me pasuri të rrallë ikonografike dedikuar Ali pashë Tepelena. Kjo vepër është redaktuar nga Prof. Dr. Irakli Koçollari, njëri prej njohësve më të mirë të jetës dhe veprave të Ali pashë Tepelenës dhe me recension nga studiuesi i shquar i artit shqiptar dhe atij botëror, Prof. Dr. Ferid Hudhri.

Kontributi i Luan Tashit shtrihet edhe në fushën e monumentalistikës: Ai është projektuesi i Qendrës Përkujtimore “Bllacë 1999”, për të cilën u dekorua me medalje nga “Shoqata për kthimin e shqiptarëve të shpërngulur nga trojet e veta”.

Monumenti në qendrën përkujtimore “Bllacë 1999”, projektuar nga artistit Luan Tashi

Për aktivitetet shkencore dhe krijimet artistike, është laureat i çmimit “Ali Hadri” për historiografi, i akorduar nga Unioni i Shkrimtarëve dhe Kritikëve Shqiptarë.

Në vitin 2025, Luani përfundoi veprën e tij të katër: “Fustanella në artin botëror”, një vepër me vlera historike, etnografike dhe artistike, e kompletuar me ilustrime cilësore pikturash në vaj, akuarelash, vizatimesh, skicash, litografishë dhe me fotografi, kryesisht të autorëve të huaj, por dhe të autorëve shqiptarë, që dokumentojnë veshjen e burrave me fustanellën shqiptare. Ilustrimi fotografik i fustanellës shqiptare përfshinë periudhën nga shekulli XV deri në shekullin XXI. Kjo vepër e re, është një dëshmi e rrugëtimit të gjatë dhe eksperiencës së pasur krijuese të një jete të përkushtuar artit, kulturës dhe historisë kombëtare shqiptare.

Pas kryerjes së studimeve pasdiplomike, në shtator të vitit 2020 mori titullin “Master i Arteve Aplikative”.  Aktualisht është ligjërues në Fakultetin e Arteve dhe në Fakultetin e Komunikimit Masiv të Kolegjit AAB në Prishtinë, ku jep lëndë të specializuara si: Dizajni Grafik, Tipografi, Dizajni i Markës, Identiteti i Korporatës (Brendim) dhe Dizajn Strategjik.

Luan Tashi, në artin muzikor

Një ndër pasionet dhe vlerat artistike të Luanit është aktiviteti si muzikant. Ai është një poli-instrumentalist dhe kompozitor, me ndikim në skenën muzikore të Prishtinës dhe më gjerë. Me një karrierë për më shumë se katër dekada, ai u shqua për shumëanshmërinë e interpretimeve si kitarist, baterist, basist, vokalist, kompozitor e tekstshkrues.

Kontributi i tij në skenën e muzikës Rock dhe Blues të Kosovës ka qenë i vazhdueshëm dhe thelbësor, duke e pozicionuar si emër reference në historinë e muzikës moderne shqiptare. Angazhimi pasionant në krijimtarinë dhe interpretimet e muzikës Rock, muzikë me vlera artistik, morale dhe sociale, shpreh shpirtin emancipues dhe të lirë të Luanit, ashtu si nëpërmjet muzikës Blues shpreh emocionet, të cilat nëpërmjet ritmit dhe melodisë i shndërron në energji jetësore dhe në forcë kolektive.

Pasioni i parë i Luanit ishte sporti, kryesisht karateja dhe gjimnastika. Ky pasion zgjati deri në vitin 1979, kur nëna e tij fisnike Zonja Mira, për datëlindjen e 14-të të Luanit i dhuroi stereo-gramofonin e parë të tipit “Gerard”, të kompletuar me 14 pllaka gramafoni të grupit legjendar “The Beatles”. Edhe pse Luani i dinte këngët dhe hitet e Beatlesave, albumi i dyfisht i tyre i vitit 1968, i ashtuquajtur “White Album” ishte një risi dhe kthesë e madhe në muzikën botërore, madje ky album muzikor, ndikoi shumë në kulturën muzikore të Luanit.

Të njëjtin vit, më 1979, nëna e tij, zonja Mira, e cila ishte shumë e informuar për letërsinë e klasikëve botëror, muzikën klasike dhe për filmat klasik amerikan, iu dhuroi Luanit dhe vëllait Zigit, kitaren e parë elektrike amerikane “Gibson Les Paul Special 55”, bashkë me përforcuesin e prodhimit anglez “HH Reverb Combo”.

Rrugëtimi i Luan Tashit në muzikë nisi në vitin 1981, kur debutoi si kitarist në grupin “Moon”, një ndër formacionet e para, që shënoi prezencën e tij në skenën vendore. Vetëm një vit më pas, më 1982, iu bashkua grupit “Ilirët”, ku përveç se zhvilloi më tej mjeshtërinë e tij në kitarë, ushtroi dhe një eksperiencë të veçantë si baterist në lokalin e natës “Striptiz Bar” të Hotelit Grand në Prishtinë. Në këtë ambient artistik, ai zgjeroi repertorin duke interpretuar në bateri dhe në bas kitarë këngë klasike amerikane, të njohura si “Evergreen”, duke u ekspozuar për herë të parë ndaj një publiku të larmishëm kombëtar dhe ndërkombëtar.

Viti 1982, Luan Tashi me grupi Rock Trio.

Në vitin 1983, Luan Tashi u shqua edhe si këngëtar, kur formai grupin “Rock Trio”, një formacion ku vokali i tij nisi të bëhet pjesë e pandarë e stilit të tij muzikor. Gjatë viteve 1983-1984, ai mori rolin e interpretimit baterist në grupin “Minatori”, duke treguar qartë shumëllojshmërinë e aftësive të tij instrumentale.

Në vitet 1985-1987, Luani bashkë me vëllan Zigin, themeloi grupin Rock “Manifesti”, ku interpretoi si baterist dhe basist, ndërsa kontribuoi në kompozimin dhe krijimin e materialeve autoriale të grupit. Kjo ishte periudhë kur Luani filloi të krijojë identitetin e tij si autor, përtej aktivizimit si interpretues.

Në vitin 1987 iu bashkua grupit “Fillimi i Fundit” si baterist dhe një vit më vonë, më 1988, baterist, pjesëtar i grupit të njohur mitrovicas “TNT” të udhëhequr nga kitaristi i mërënjohur shqiptar Nexhat Macula.

Në vitin 1988, Luani ishte një nga bateristët më të kërkuar në Kosovë, i kërkuar si bashkëpunues me disa grupe të kohës si: “Tempujt e Heshtjes”, “Agron Bajrami”, “Arka”, “Magjistarët”, “Oaza”, Agron Berisha nga Shkupi e shumë të tjerë. Këto bashkëpunime e bënë një figurë të domosdoshme në proceset e formësimit të Rock skenës të fundviteve ‘80 në Kosovë.

Në vitin 1991, si baterist bashkformoi grupin “H Force” me kolegët: Hyshen, Labinotin, Muhën dhe Florent Boshnjakun (Pllumin), i cili sot njihet si muziçist dhe kompozitor i spikatur i muzikës shqiptare dhe po ashtu drejtor artistik i shumë festivaleve të muzikës, si në Kosovë, ashtu edhe në Shqipëri.

Në vitin 1996, Luani incizoi për grupin “Oda”, si sesion muzikant, ku ekzekutoi në kitarë akustike këngën “Ndeja”, e kënduar nga Dukagjin Lipa, babai i këngëtares së famshme Dua Lipa.

Pas këtyre sukseseve, në një periudhe reflektimi, për dy vite, 1997-1998, Luan Tashi punoi në Turqi si “One man band”,  duke interpretuar solo në hotele luksoze. Kjo përvojë i dha një dimension tjetër karrierës së tij dhe ndihmoi në zgjerimin e përvojës së tij si interpretues i pavarur.

Cover e CD “Blues Trio” – viti 2012

Pas luftës në Kosovë më 1999, formoi grupin “The Blues Band”, si kitarist dhe vokalist, duke u thelluar më tej në stilin klasik të Blues-it dhe duke sjellë këtë frymë në skenën vendore.

Në vitin 2002, Luan Tashi themeloi grupin “Hithat”, një projekt që solli në skenën shqiptare një qasje origjinale në muzikën Rock dhe Blues, duke e ndërthurur atë me tekste shqipe me plot parodi dhe humor, i cili grup performoi live në klubet e Prishtinës dhe Kosovës.

Në vitin 2003, grupi publikoi CD-në dhe videoklipin e parë “Mori loçka jem”, ndërsa në vitin 2005 nxorrën DVD-në “Hithat Unplugged”, një performancë akustike që u mbajt në “Teatrin Dodona” në Prishtinë.

Në vitin 2011, pas një reformimi të grupit, së bashku me djemtë e tij: Lum Tashi (kitarë) dhe Drin Tashi (bateri), publikuan videoklipin “Në zemër përjetë”, një këngë që shënoi një kthesë më personale dhe emocionale në krijimtarinë e grupit familjar.

Në vitin 2012, kjo arritje çoi në reformimin e mëtejshëm Rock & Blues të grupit “Hitat Blues Trio”, një projekt që bashkoi dy breza dhe tre shpirtra artistikë në një formacion unik. Ky trio solli një stil më të rafinuar të Blues-it, i pasuruar me përvojën familjare dhe muzikore.

Në vitin 2014, ata publikuan CD albumin “Family Tribute”, një përmbledhje e riaranzhuar e këngëve klasike të Blues-it dhe Rock-ut, duke përfshirë emra si Robert Johnson, Stevie Ray Vaughan, Cream, Jimi Hendrix, etj.

Në vitin 2016, grupi realizoi një mini-turne në Gjermani, duke performuar në klube të njohura Blues e Jazz, duke e befasuar publikun gjerman me ekzekutimin e muzikës së tyre në kontekst ndërkombëtar.

Në vitet 2017 - 2023, “Hithat Blues Trio” ishin aktivë me performanca të rregullta në shumë treva shqiptare, në qytete si: Prishtina, Shkupi, Prizreni, Gjakova, Gjilani, Peja, Tirana dhe shumë të tjera, duke u bërë një emër i njohur në skenat live të rajonit. Grupi “Hithat Blues Trio” ka marrë pjesë dhe në shumë festivale të Rock muzikës në mbarë vendin dhe në rajon.

Në vitin 2025, Luan Tashi prezantohet me një projekt të ri nën emrin “Luan Tashi & Hitat”, duke publikuar dy këngë të reja dhe dy videoklipe, të cilat përfaqësojnë një fazë të re të pjekurisë artistike dhe të krijimtarisë muzikore, e para është kënga e rianranzhuar “Vjollcat” e gazetares, e shoqes së tij, këngëtares dhe muziçistes të mirënjohur, tani e ndjera Violeta Rexhepagiq, motra e kantautorit shqiptar Armend Rexhepagiq.

Një kontribut të veçantë Luani ka dhënë në edukimin dhe integrimin e dy djemëvë në fushën e artit muzikor, jo si aspekt argëtimi, por në krijimtari dhe interpretim të sukseshëm të muzikës, ndonëse të dy janë të diplomuar në arkitekturë.

Dy djemtë e Luanit, Lumi dhe Drini, në vitin 2014 formuan grupin muzikor “Zhaba”. Të frymëzuar dhe të ndikuar nga njëri-tjetri, ata nisën të krijonin këngë të bazuara në dashurinë e hershme për muzikën. Stili i tyre ishte “alternative-post-rock”, i pasuruar me elemente psikodelike, jazzy dhe elektronike. Në vitin 2015 publikuan albumin e parë me titull “k’neta”. Si grup, Zhaba mori pjesë në disa nga festivalet më të njohura në Kosovë, si NGOMfest, Dokufest, Hardhfest, Beerfest dhe të tjerë.

Pas shpërbërjes së Zhaba-s, producenti dhe multi-instrumentalisti Drin Tashi, bashkë me vokalisten dhe bashkëshorten e tij, Nita Kaja nga Nju Jorku, themeluan në Prishtinë në vitin 2018 grupin “Sytë”.

Në atë kohë Drini kishte një përvojë të gjerë, me mbi 100 projekte muzikore nga të gjitha zhanret, ku kishte kontribuar si kompozitor, producent apo interpretues, në reklama, animacione, teatro, si dhe me artistë vendas e ndërkombëtarë, duke trajtuar çdo detaj nga krijimi deri në post-produksion. Grupi “Sytë” performoi në festivalin “Sunny Hill Festival” (2018) dhe “Pop-Kultur Berlin Festival” (2019). Ata publikuan albumin debutues “Sytë” (2019), më pas “Divine Computer” (2020), “You Know That, Right?” (2023), dhe albumin e tyre të ri “Perfect Timing” në vitin 2025. Që nga viti 2022, grupi është zhvendosur në Nju Jork, ku performon rregullisht në klube të njohura të skenës lokale.

Ndërkohë, Lum Tashi vazhdoi karrierën e tij si producent dhe multi-instrumentalist. Në vitin 2017 formoi grupin “The Laser Rats” me të cilët incizoi albumin e parë. Një vit më vonë nisi edhe rrugëtimin e tij si solo artist, duke publikuar disa këngë. Në vitin 2019 iu bashkua grupit “Pink Metal” si basist, me të cilët incizoi albumin “Beton” (2020). Pavarësisht këtij bashkëpunimi, në vitin 2025 Lumi krijoi grupin e tij të ri, “Trediot”, të cilët aktualisht janë duke finalizuar albumin e tyre të parë.

Luan Tashi mbetet një figurë qendrore e muzikës Blues dhe Rock në Kosovë dhe në rajon. Qasja e tij e gjithanshme ndaj muzikës, si interpretues, si kompozitor dhe si instrumentist, bashkëpunimet ndërbreznore dhe përkushtimi i vazhdueshëm ndaj artit, e bëjnë një muzikant të shkëlqyer edhe një përfaqësues i spikatur i trashëgimisë, i krijimtarisë dhe i kultivimit të kulturës muzikore bashkëkohore shqiptare.

Në jetën e tij private, Luan Tashi është bashkëshort i Pranverës, dy prindër shembullor të përkushtuar në edukimin e tre fëmijëve Lumit, Drinit dhe Festës. Ndonëse ende të rinj në moshë, çifti Tashi tashmë janë gjysha me mbesën Nata, që iu a ka zbukuruar dhe lumturuar jetën. Mbesa është muzika më e bukur e trashëgimisë artistike të familjes Tashi.

Vajza Festa, është në përfundim të studimeve në Fakultetin e Stomatologjisë.

Bashkëshortja e tij, Pranvera, vajza e shkrimtarit të njohur kosovar Rexhep Zogaj, me profesion ekonomiste, ushtron detyrën e auditores së brendshme në Misionin e Bashkimit Evropian EULEX. Përveç arritjeve profesionale, kontributi më i çmuar i saj qëndron në përkushtimin, edukimin dhe mbështetjen e pandërprerë ndaj Luanit, dy djemëve dhe vajzës, duke qenë shtylla kryesore e harmonisë familjare.