Albert Vataj: Komedia që zgjon kujtesën e artë të Shkodrës së artit të vitit 1919

“Dy Shërbëtorët” e Shoqërisë “Bogdani”, komedia që zgjon kujtesën e artë të Shkodrës së artit të vitit 1919

Nga Albert Vataj

Shkodra, qyteti i dritës dhe i artit, ka ditur gjithmonë të ruajë një ritëm të vetin, ku fryma e krijimit përzihet me pulsimin qytetar dhe tingujt e bandave frymore shoqërojnë frymëmarrjen e përditshme. Nuk është rastësi që në këtë truall, të mbushur me kulturë e traditë, arti mori shpesh trajtën e një flijimi fisnik për shpirtin e qytetit. Një nga këto çaste të pashlyeshme është ai i vitit 1919, kur për herë të parë, në kinemanë e qytetit, perdeja u hap përpara publikut shkodran për të zbuluar skenën e një komedie që do të shënonte një fillim të ri.

Më 14 shtator 1919, një grup amatorësh shkodranë ngjiti në skenë komedinë “Dy Shërbëtorët”, një shfaqje që tejkaloi kufijtë e argëtimit, për t’u bërë një akt themeltar në historinë kulturore të qytetit. Ishte ky çasti kur arti amator u ngrit në një përmasë institucionale, duke u kurorëzuar me lindjen e Shoqërisë Kulturore “Bogdani”, më 23 nëntor të po atij viti, nën kujdesin e klerit jezuit.

“Bogdani” do të bëhej shpejt një nga shtyllat më të fuqishme të jetës artistike të Shkodrës. Në skenat e saj u luajtën pjesë dramatike, komedi, farsë dhe muzikë, ku humori ndërthurej me dramën dhe reflektimi shoqëror bashkëjetonte me frymën e patriotizmit. Në sallat e mbushura, publiku qeshte e qante, por mbi të gjitha, gjente aty një pasqyrë të realitetit të kohës dhe të aspiratave të një kombi të sapodalë nga errësira e robërisë.

Afishet e ruajtura sot në Muzeun Historik të Shkodrës janë dëshmitarë të heshtur të asaj periudhe të artë. Ato flasin për emra që, edhe pse amatorë, u shndërruan në pionierë të teatrit shqiptar, duke e bërë artin të prekshëm për çdo shtresë të shoqërisë. Banda e shoqërisë i jepte gjallëri skenës dhe rrugëve, ndërsa lagjet Gjuhadoll e Serreq pasqyronin në folklorin e tyre tingujt e një kulture që rritej në gjirin e qytetit.

Shoqëria “Bogdani” nuk ishte vetëm teatër; ajo ishte një institucion shpirtëror, një vatër e gjallë ku arti, muzika dhe dashuria për atdheun shkrinin kufijtë mes argëtimit dhe misionit qytetar. Në një kohë të trazuar, kur Shqipëria e re kërkonte të ndërtonte identitetin e saj, “Bogdani” kontribuoi në konsolidimin e një vetëdije kulturore e kombëtare.

Edhe pse jeta e saj u ndërpre dhunshëm në vitin 1946 nga diktatura komuniste, jehona e saj nuk u shua kurrë. Në kujtesën e Shkodrës dhe të Shqipërisë, “Bogdani” mbetet një monument shpirtëror i një epoke ku arti nuk ishte thjesht argëtim, por akt themelues i një qytetërimi të ri.

Ky kujtim i vitit 1919 nuk është vetëm një datë në kalendar; është një gur themeli i artit shqiptar, një kujtesë se si qytetarët e Shkodrës, me pasion, përkushtim dhe vizion, hodhën farat e një tradite që vijon të frymëzojë edhe sot.