Sabile Basha: Gratë Shqiptare – Shtylla të Qëndresës Kombëtare (14)

GRATË SHQIPTARE – SHTYLLA TË QËNDRESËS KOMBËTARE (14)

GRATË  E VAJZAT DËSHMORE TË UÇK-SË

BAHTIJE MUHARREM JASHARI

(08.10.1953- 05. 03. 1998)

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Gjithmonë kur shkruajmë për luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës duhet pasur parasysh se pas daljes publike të saj, realiteti në terren për shqiptarët, u bë jashtëzakonisht i rrezikshëm dhe i pasigurt. Publikimi i hapur i veprimtarisë së UÇK-së shënoi një kthesë të madhe historike dhe politike, duke afirmuar vendosmërinë për rezistencë të armatosur kundër pushtuesit, por njëkohësisht nxiti edhe reagimin brutal dhe represiv të forcave serbe, të cilat intensifikuan strategjinë e tyre të frikës dhe shtypjes. Në këtë kontekst, Drenica – zemra e kësaj kryengritjeje dhe djepi i lëvizjes së armatosur – u kthye në një territor të militarizuar, të rrethuar nga të gjitha anët me forca të mëdha policore dhe ushtarake. Rrugët që dikur lidhnin fshatrat me qendrat urbane apo lagjet mes tyre, u mbushën me postblloqe, patrulla dhe pika kontrolli të vazhdueshme. Çdo lëvizje e banorëve, qofshin ata burra, gra apo fëmijë, ishte e dyshimtë në sytë e autoriteteve serbe dhe përballeshin me një regjim të ashpër kontrolli dhe terrori psikologjik.

Ky nuk ishte më një operacion policor i zakonshëm, as një tentativë për arrestim apo frikësim. Ishte një vendim strategjik i formuluar qartë, familja Jashari dhe gjithçka që ajo përfaqësonte duhej zhdukur nga faqja e dheut, pa mbetur gjurmë të gjalla që mund të mbartnin frymën e rezistencës. Për pushtetin serb, familja Jashari ishte shndërruar në një simbol të rrezikshëm të qëndresës së armatosur dhe të dinjitetit kombëtar, një emblemë që frymëzonte jo vetëm Drenicën, por të gjithë shqiptarët e Kosovës.

Për këtë arsye, makineria shtetërore vendosi të vepronte me brutalitet maksimal, pa kursyer asnjë mjet lufte dhe asnjë formë dhune. U hartuan plane të detajuara ushtarake dhe policore, u përcaktuan objektiva të qarta dhe u shënjestrua çdo kullë, çdo mur, çdo jetë e pranishme në atë lagje. Qëllimi ishte shfarosja e plotë – një akt i mirëfilltë i terrorit shtetëror që synonte të asgjësonte njëherë e përgjithmonë idealin e lirisë dhe të fshinte çdo shembull guximi e qëndrese.

Historia e kësaj lufte nuk mund të shkruhet e plotë pa nderuar rolin e gruas ku krahas trimave qëndruan gjithmonë gratë trimëresha, të gatshme të japin gjithçka për të mbrojtur nderin, pragun dhe atdheun e tyre. Kështu, ato u bënë pjesë e pashkëputshme e këtij kapitulli heroik, duke dëshmuar se liria nuk është privilegj e një gjinie, por një amanet i përbashkët, që kërkon guxim dhe flijim nga të gjithë.

Po ashtu, në atë betejë të pabarabartë dhe të lavdishme, ranë dëshmore edhe shumë gra dhe bija të Jasharajve, të cilat, me flijimin e tyre, u shndërruan në simbole të pashuara të gruas shqiptare që refuzoi me vendosmëri të jetonte nën robëri dhe poshtërim. Ato nuk pranuan të largoheshin nga shtëpia e tyre, as të kërkonin strehë në siguri të rreme – përkundrazi, zgjodhën të qëndronin dhe ti ndihmonin, burrat, vëllezërit dhe gjithë familjen, duke dëshmuar një besnikëri dhe guxim të jashtëzakonshëm.

Dhe duhet thënë përsëri se është krejtësisht e pamundur të flasësh për epopenë e lavdishme të familjes Jashari, për ato ditë të paharruara të 5, 6 dhe 7 marsit 1998, pa përmendur dhe nderuar me respekt të veçantë gratë trimëresha të kësaj familjeje emblematike. Nuk mund të kuptohet dhe të rrëfehet në tërësi madhështia e asaj qëndrese heroike pa njohur dhe vlerësuar rolin vendimtar të grave që u bënë pjesë e pandashme e sakrificës dhe qëndresës.

Përmendja e grave të familjes Jashari nuk është një zbukurim i rrëfimit historik, por një domosdoshmëri për të treguar të vërtetën e plotë të asaj epopeje – një të vërtetë ku trimëria dhe heroizmi nuk kishin kufij, ku sakrifica dhe besa u shfaqën në formën më të pastër dhe më njerëzore të tyre. Prandaj, çdo faqe që shkruhet për ato ditë të shenjta të marsit 1998 duhet të mbajë të gdhendur edhe emrat e grave të kësaj familjeje legjendare, si dëshmi e pavdekshme e fuqisë, guximit dhe dashurisë së pakufishme për atdheun. Sepse pa to, historia e Prekazit do të ishte e cunguar dhe kujtesa jonë do të mbetej e paplotë.

Ata që ranë në altarin e lirisë ishin pjesëmarrës aktivë në një akt të lartë rezistence morale dhe kombëtare. Shumë prej tyre, të vetëdijshëm për pabarazinë e forcave dhe për rrezikun e pashmangshëm, zgjodhën të qëndrojnë deri në fund, të mbrojnë pragun e shtëpisë dhe të ruajnë nderin e familjes dhe të kombit. Ata i kapën armët që kishin në dorë – shpesh të pakta dhe modeste përballë makinerisë së rëndë ushtarake të agresorit – por e bënë këtë me vendosmërinë e atyre që refuzojnë të përkulen, të nënshtrohen apo të luten për mëshirë.

Forcat serbe, të sigurta në epërsinë e tyre dhe në frikësimin që mendonin se do të shkaktonin, nuk kishin llogaritur për forcën morale dhe guximin e jashtëzakonshëm të Jasharajve. Ata u detyruan të tërhiqen në mënyrë të turpshme, duke lënë pas një dështim të qartë dhe një mesazh të fuqishëm për mbarë popullin shqiptar: se pushteti i dhunës nuk ishte i pathyeshëm dhe se rezistenca ishte jo vetëm e mundur, por edhe e domosdoshme. Qëndresa e familjes Jashari në këtë sulm u kthye në një shembull frymëzimi dhe në një thirrje të heshtur por të fortë për bashkim dhe mobilizim kombëtar. Ai moment tregoi se guximi dhe vendosmëria mund të sfidojnë makinerinë më të rëndë ushtarake dhe se përkushtimi ndaj lirisë është një vlerë që asnjë armë nuk mund ta mposhtë. Në këtë mënyrë, sulmi i 22 janarit 1998 nuk e dobësoi idealin e rezistencës, por e forcoi dhe e bëri edhe më të përhapur, duke u shndërruar në pararendës të betejës së madhe dhe epike të marsit 1998.

Në mesin e të rënëve ishin edhe ata burra e gra, djem e vajza që, megjithë epërsinë ushtarake të forcave serbe, rezistuan me armët e pakta që kishin në dispozicion. Ata e dinin se beteja ishte e pabarabartë dhe se shanset për mbijetesë ishin minimale, por vendosën të mos tërhiqeshin, të mos luteshin për mëshirë dhe të mos dorëzoheshin as edhe një çast. Qëndresa e tyre nuk ishte vetëm fizike, por morale – një dëshmi e pathyeshmërisë së shpirtit shqiptar që refuzon robërinë dhe poshtërimin.

Në radhët e gjata të grave dhe burrave që u bënë pjesë e rezistencës heroike të familjes Jashari, veçohet edhe kontributi i çmuar i familjes së Zejnë dhe Bahtije Jasharit. Bahtije Muharrem Jashari lindi më 8 tetor 1953 në fshatin Krushec të Skenderajt, në një mjedis ku ndjenja kombëtare nuk ishte thjesht një koncept abstrakt, por pjesë e përditshmërisë dhe edukatës familjare.

E rritur në një shtëpi ku trashëgimia e atdhedashurisë përcillej me përkushtim nga prindërit te fëmijët, ajo u formua si një ndër bartëset e vlerave më të pastra të idealit kombëtar. Që e vogël, veshët ia kishte mbushur zëri i këngëve epike për Shotë e Azem Galicën e Shaban Polluzhën, këngë që nuk ishin thjesht art, por mjet i fuqishëm edukimi dhe vetëdijesimi.

Nëpërmjet këtyre rrëfimeve të kënduara dhe përjetimeve të gjalla, Bahtija u brumos me një dashuri të palëkundur për atdheun—një dashuri që nuk ishte vetëm ndjenjë personale, por një amanet i shenjtë i lënë nga të parët. Edukata e saj atdhetare nuk mund të kuptohet e ndarë nga kjo trashëgimi kolektive e familjes, e cila i mëkonte fëmijët me bindjen se liria dhe dinjiteti kombëtar janë vlera për të cilat ia vlen të jetosh dhe të sakrifikosh.

Në këtë mënyrë, personaliteti i Bahtije Jasharit shënon një ndër shembujt më të qartë të lidhjes ndërmjet familjes, kulturës kombëtare dhe rezistencës. Ajo nuk ishte thjesht një bijë e Krushecit apo e familjes së saj të ngushtë, por një përfaqësuese e asaj fryme të gjallë që përçonte brez pas brezi idenë e lirisë dhe të vetëpërkushtimit për çështjen kombëtare.

Bahtije Jashari, në rininë e saj, shquhej për një formim të gjithanshëm dhe një mprehtësi të veçantë mendore, që e bënte të dallueshme mes bashkëmoshatarëve. Aftësitë e saj të spikatura nuk ishin vetëm dëshmi e një inteligjence të lindur, por edhe rezultat i një edukate të ngulitur me kujdes dhe dashuri nga familja. Megjithatë, ajo mbante në shpirt një plagë të hapur që nuk i jepte qetësi- mungesën e lirisë. Ky ishte preokupimi më i thellë dhe më i dhimbshëm i jetës së saj, një brengë që i rëndonte mbi supet e reja me peshën e historisë dhe të realitetit të hidhur të kohës.

Ajo ishte edukuar mbi themele të forta të traditës shqiptare, ku parimet e shqiptarizmës nuk përbënin thjesht normë shoqërore, por ishin vlera të shenjta e të panegociueshme. Besnikëria ndaj fjalës së dhënë dhe respekti për besën ishin të parat që kishte mësuar nga prindërit, të cilët kujdeseshin që fëmijët e tyre të rriteshin me ndërgjegje të pastër dhe të pathyeshme.

Në mënyrë po aq të natyrshme, ajo ishte edukuar të çmonte lart ndershmërinë, si një virtyt themelor që duhej të ruhej pa cenuar kurrë, pavarësisht vështirësive apo tundimeve të kohës. Për Bahtijen, këto nuk ishin parime të thata apo të zbrazëta nga kuptimi: ato mishëroheshin në jetën e përditshme dhe në mënyrën si ajo e kuptonte përgjegjësinë ndaj shtëpisë dhe atdheut.

Prindërit i kishin ngulitur me kujdes idenë se asgjë nuk duhej kursyer për mbrojtjen e pragut të shtëpisë dhe të vendit, duke e edukuar në frymën e një sakrifice të heshtur por të vendosur, të gatshme të përballej me çdo sfidë për të ruajtur nderin dhe lirinë. Kështu, personaliteti i saj u formësua si shprehje e gjallë e një ideali të vjetër, por gjithmonë aktual, se liria nuk dhurohet, por fitohet dhe mbrohet me vendosmëri, guxim dhe përkushtim të palëkundur.

Nata e 5 marsit 1998 shënon një prej episodeve më të dhimbshme dhe njëkohësisht më të lavdishme të kronikës së rezistencës në Prekaz, ku edhe familja e Zejnë Jasharit u bë pjesë e dramës së përgjakshme që ndau historinë më dysh. Në këtë natë vendimtare, Zejnë Jashari, së bashku me bashkëshorten e tij, Bahtijen, dhe bijtë Abdullahun, Bujarin dhe Blerimin, ndodheshin të strehuar në shtëpinë e Halitit, duke kërkuar një mbrojtje të përkohshme përballë rrethimit të pamëshirshëm të forcave serbe. Ndërkohë, djali tjetër, Valdeti, kishte shkuar në shtëpinë e Hamit Jasharit, duke treguar natyrën e fragmentuar dhe të rrezikshme të mbrojtjes që banorët e Prekazit ishin të detyruar të improvizonin.

Në këtë gjendje të ngarkuar dhe të pasigurt, ruajtja e vigjilencës ishte jetike. Pikërisht për këtë arsye, rojën e vëzhgimit atë natë e mbante Abdullahu, duke mishëruar një ndjenjë të hershme përgjegjësie dhe sakrifice familjare. Detyra e tij nuk ishte vetëm një barrë personale, por një shenjë e përkushtimit të gjithë brezit të ri për të mbrojtur me çdo kusht familjen dhe atdheun.

Me shpërthimin e luftimeve të ashpra, kur forcat serbe ndërmorën sulmin e tyre të furishëm, Zejnë Jashari u detyrua të kalonte në bodrumin e shtëpisë—një hapësirë që në mendësinë shqiptare simbolizonte strehën e fundit, pragun e nderit dhe mbrojtjen e jetës. Mirëpo, brutaliteti i bombardimeve nuk njihte kufij, një granatë e lëshuar nga agresorët serbë shkaktoi një shpërthim të fuqishëm që shkuli derën dhe e përplasi mbi trupin e Zejnës, duke e zënë poshtë dhe duke e lënë për disa orë pa ndjenja.

Ky moment nuk është thjesht një incident tragjik personal, por një dëshmi e gjallë e dhunës së egër që përjetuan familjet e Prekazit dhe e vendosmërisë së tyre për të qëndruar, edhe kur rreziku ishte i pashmangshëm dhe shkatërrimi i sigurt. Përjetimi i Zejnë Jasharit dhe i familjes së tij përfaqëson dramën kolektive të një populli që, i vendosur për të mos u nënshtruar, pranoi të paguante çmimin më të lartë për të drejtën e tij për liri dhe dinjitet.

Brenda mureve të asaj shtëpie që për një moment kthehej në kala të mbrojtjes së fundit, ndodheshin të rrethuar nga të gjitha anët pjesëtarë të shumtë të familjes Jashari, të bashkuar jo vetëm nga gjaku, por edhe nga ideali i përbashkët i qëndresës. Mes tyre ishte Abdullahu, biri i Zejnës, së bashku me prindërit e tij dhe vëllezërit e vegjël, Bujarin dhe Blerimin. Ata ishin bashkë, duke u bërë një trup i vetëm në përballje me frikën dhe kërcënimin, të vendosur të ndanin fatin deri në fund.

Në atë hapësirë të mbushur me ankth e vendosmëri, gjendeshin gjithashtu Murtez Zymer Jashari dhe Hajzer Zymer Jashari—bij të një tjetër dege të fisit, të lidhur jo vetëm nga gjaku, por edhe nga një vetëdije e thellë e obligimit për të mbrojtur tokën dhe nderin familjar. Pranë tyre ishte Mihrije Jashari, nëna e Murtezit, një figurë simbolike e qëndresës dhe e sakrificës së heshtur, e cila, si shumë nëna shqiptare, bartte mbi supe barrën e dhembjes dhe krenarisë njëkohësisht.

Nuk mungonin as motrat e Murtezit, Sabrija dhe Hanifja, praninë e të cilave e shohim si simbol të asaj pjesëmarrjeje të heshtur dhe heroike që gratë shqiptare kanë pasur gjithmonë në mbrojtjen e pragut të shtëpisë. Në këtë listë emrash që rrëfen një dramë të gjallë familjare dhe kombëtare, përfshihej edhe Halit Imer Jashari me bashkëshorten e tij, Elhemen, duke dëshmuar lidhjet e ngushta dhe solidaritetin e palëkundur midis degëve të familjes. Ata ishin pjesë e rezistencës së Jasharajve, të bashkuar në fat dhe në ideal.

Kështu, ajo shtëpi e rrethuar nga të gjitha anët nuk ishte më thjesht një ndërtim prej guri e dheu, por një fortesë simbolike, një vend ku ideali i mbrojtjes së familjes dhe të atdheut merrte formën më të pastër dhe më të prekshme të përkushtimit njerëzor. Të gjithë këta emra nuk ishin vetëm dëshmitarë të një tragjedie, por bartës të një historie kolektive që u gdhend përgjithmonë në kujtesën e kombit si simbol i qëndresës dhe i sakrificës sublime.

Në rrethana të jashtëzakonshme, të shënuara nga një rrethim i pamëshirshëm dhe i hekurt, shtëpia e Jasharëve u kthye në një arenë të rezistencës heroike, ku zjarri i artilerisë së rëndë serbe binte pa dallim nga të gjitha anët, duke u përpjekur të shkatërronte jo vetëm trupat, por edhe shpirtin e qëndresës shqiptare. Brenda kësaj përmase tragjike dhe madhështore njëkohësisht, ranë në altarin e atdheut bij e bija të kësaj familjeje të shquar, të cilët u bënë mishërim i sakrificës së fundit.

Në mesin e tyre ishin edhe Sabrije e Hanife Zejnë Jashari, të cilat me jetët e tyre dëshmuan pjekurinë dhe guximin që tejkalonte moshën. Po ashtu, aty ranë Murtez Zymer Jashari dhe Hajzer Zymer Jashari, bij të një dege të familjes që kishin ardhur jo për mikëpritje të zakonshme, por për t’u bërë pjesë e përbashkët e mbrojtjes së nderit familjar dhe të tokës amtare.

Në atë listë të gjatë të martirëve figuron edhe Halit Imer Jashari, bashkë me bashkëshorten e tij, Elhemen, të cilët nuk u tërhoqën përballë terrorit, por zgjodhën të ndanin fatin e përbashkët me të afërmit e tyre. Mihrije Jashari, nëna e Murtezit dhe Hajzerit, u bë simbol i qëndresës së grave shqiptare, që edhe në ditët më të zeza nuk u nda nga familja dhe nuk kursyen as jetën për të ruajtur nderin.

Po ashtu, Bahtije Jashari, gruaja e Zejnës, e rritur me këngët për Shotë Galicën dhe Shaban Polluzhën, gjeti vdekjen në atë shtëpi, duke i qëndruar besnike atij ideali për të cilin ishte edukuar që fëmijë. Sabrije dhe Hanife Zymer Jashari, motrat e Murtezit, dëshmojnë se nuk kishte moshë apo gjini që të mbrohej nga krimi serb: përballë armëve të rënda të artilerisë, fëmijë dhe gra, burra e pleq, të gjithë u barazuan në flijim. Në fund, të rënët më të vegjël, Bujar dhe Blerim Zejnë Jashari, i dhanë kësaj tragjedie një dimension edhe më të tmerrshëm, duke vulosur fytyrën e egër të dhunës që nuk kursente as më të pafajshmit.

Kur erdhi dita e katërt e këtij rrethimi të përgjakshëm, forcat serbe më në fund arritën të thyenin rezistencën heroike të Jasharëve. Fitorja e tyre ushtarake ishte njëkohësisht një dëshmi e turpit dhe barbarisë: kufomat e të rënëve i tërhoqën pa mëshirë, pa asnjë respekt për të vdekurit, duke i transportuar fillimisht në një vend të njohur si “Servisi” i Lah Tushilës, në dalje të Skenderajt. Ky akt i ftohtë dhe çnjerëzor shënonte jo vetëm fundin e betejës së armëve, por fillimin e një dëshmie të re, dëshmisë së gjenocidit të dokumentuar mbi trupat e pajetë të një familjeje që kishte zgjedhur të mos dorëzohej kurrë.

Ky kapitull i errët i historisë duhet kuptuar si një ndër episodet më dramatike të përballjes midis një populli të vendosur për të jetuar i lirë dhe një makinerie shtetërore të projektuar për të fshirë nga faqja e dheut çdo shenjë të atij identiteti që nuk pranonte të nënshtrohej. Dhe mbi këtë akt, u ndërtua një kujtesë kolektive që sot, më shumë se kurrë, i jep kuptim fjalës liri.

Brenda mozaikut të dhembjes dhe lavdisë që përbën historia e rezistencës në Prekaz, veçohet me peshë të veçantë tragjedia dhe heroizmi i familjes së Zejnë Jasharit. Kjo familje i dha lirisë së Kosovës jo një, por tre bij në moshën më të bukur dhe më premtuese të jetës—Abdullahun, Bujarin dhe Blerimin. Ata ishin ende në lulëzimin e rinisë, me ëndrra të pakthyera në realitet, me një jetë që sapo po hapej para tyre si një premtim i madh.

Por përballë këtij premtimi personal, ata zgjodhën amanetin më të lartë—t’i shërbenin lirisë së atdheut edhe me jetën e tyre. Flijimi i tyre nuk mund të lexohet thjesht si një humbje familjare, por si një akt suprem i devotshmërisë, që e shndërroi pragun e shtëpisë së tyre në altar të lirisë kombëtare. Kësaj sakrifice të pashoqe iu bashkua edhe figura e nënës, Bahtije Jashari, e cila nuk qëndroi në distancë si një dëshmitare pasive e fatit të fëmijëve të saj. Ajo ra përkrah tyre, duke mishëruar atë ideal të thellë të nënës shqiptare që nuk ndan as jetën, as vdekjen nga fëmijët e saj. Në këtë akt të jashtëzakonshëm, Bahtija nuk ishte vetëm një nënë, por një figurë e shenjtë e rezistencës, që vulosi me gjak premtimin e brezave për të mos lejuar robërinë.

Kështu, historia e familjes së Bahtije e Zejnë Jasharit nuk është thjesht kronikë e një tragjedie lufte, por testament i gjallë i një përkushtimi të plotë dhe të pakushtëzuar ndaj atdheut. Ata nuk i kursyen më të dashurit e tyre, as vetveten, përballë idealit më të lartë: lirisë së Kosovës. Ky flijim i shumëfishtë mbetet një nga dëshmitë më të forta të çmimit të rëndë me të cilin u pagua pavarësia, dhe njëkohësisht një burim i pashtershëm frymëzimi për të gjithë ata që sot e konsiderojnë lirinë si një të drejtë të natyrshme dhe të patjetërsueshme.

Trupat e këtyre bijve dhe bijave të kombit, të cilët me flijimin e tyre vulosën idealin e lirisë, prehen sot në Kompleksin Memorial të Varrezave në Prekaz. Ky vend i shenjtë, i kthyer në simbol kombëtar të sakrificës dhe qëndresës, është vendi ku janë varrosur të gjithë ata që ranë më 5, 6 dhe 7 mars të vitit 1998—ditë të paharrueshme që përshkruajnë kulmin e dramës dhe madhështisë së epopesë të Prekazit.

Aty, pranë njëri-tjetrit, gjenden të shtrirë në prehjen e përjetshme djem të rinj dhe burra të pjekur, gra dhe fëmijë, të cilët nuk i ndau dot as arma e huaj, as terrori i pushtuesit. Në të njëjtin dhe, nën të njëjtën baltë të atdheut që mbrojtën deri në frymën e fundit, ata ruajnë përjetësisht bashkimin e tyre, si një testament i heshtur por i fuqishëm për brezat që do të vijnë.

Mes tyre qëndron edhe figura e paharruar e legjendarit të UÇK-së, Adem Jashari, emri i të cilit është bërë sinonim i guximit, vendosmërisë dhe flijimit absolut për lirinë. Varrimi i të gjithë të rënëve bashkë me të nuk është një rastësi, por një akt i ngarkuar me domethënie të thellë historike e morale: një shenjë e unitetit të pathyeshëm dhe e një ideali të përbashkët që i bashkoi në jetë dhe i bashkon në vdekje.

Prekazi, kësisoj, nuk është më thjesht një fshat i zakonshëm, por një vend i shenjtëruar, një faltore e kujtesës kombëtare ku vizitorët vijnë për të reflektuar mbi çmimin e lirisë dhe mbi përgjegjësinë që mbart çdo brez për ta ruajtur atë. Në hijen e atyre varreve, çdo shqiptar e kupton më qartë se liria nuk është dhuratë, por amanet i larë me gjak, që kërkon nderim dhe përkushtim të përhershëm.

Sakrifica e familjes së Zejnë Jasharit dhe të tjerëve, e shndërruar tashmë në një simbol të pashlyeshëm të qëndresës dhe përkushtimit atdhetar, është nderuar dhe vlerësuar gjerësisht nga institucionet dhe strukturat më përfaqësuese të luftës çlirimtare dhe të shoqërisë sonë. Në një akt të thellë mirënjohjeje dhe respekti, Shtabi i Përgjithshëm i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës ka njohur dhe ka çmuar kontributin e kësaj familjeje, duke e konsideruar atë shembull të rrallë të flijimit dhe të devotshmërisë për kauzën kombëtare.

Po ashtu, Zona Operative e Drenicës—zemra e organizimit dhe rezistencës së armatosur—ka shprehur vlerësimin e saj të veçantë për këtë familje, duke njohur sakrificën e jashtëzakonshme të dhënë në emër të lirisë. Ky nderim nuk është thjesht ceremonial, por mbart në vetvete një peshë të rëndë historike dhe morale, pasi i jep zë asaj që ishte dhe mbetet thelbi i luftës së UÇK-së: gatishmëria për të dhënë gjithçka për atdheun.

Edhe shoqatat e dala nga lufta, që mbledhin në gjirin e tyre dëshmitë dhe kujtimet e atyre ditëve të zjarrta, kanë shprehur mirënjohjen e tyre, duke e përfshirë këtë familje në radhët e më të nderuarve të kombit. Për ta, emrat e Bahtijes, Abdullahut, Bujarit dhe Blerimit nuk janë thjesht emra të rënësh në listë, por figura që mishërojnë idealin më të pastër të sakrificës dhe të dashurisë për vendin.

Kujdesi për të nderuar këtë kontribut nuk ka munguar as në nivelin lokal: Kuvendi Komunal i Skënderajt, i vetëdijshëm për peshën që kjo familje ka në historinë dhe identitetin e Drenicës, ka shprehur zyrtarisht mirënjohjen e tij. Ky vlerësim institucional është një dëshmi se kujtesa e sakrificës nuk mund dhe nuk duhet të humbasë në rrjedhën e kohës.

Në këtë mënyrë, familja e Bahtije e Zejnë Jasharit është vendosur në piedestalin e nderit kombëtar jo vetëm përmes fjalëve dhe mirënjohjeve formale, por edhe në ndërgjegjen kolektive të një populli që e di mirë se liria e fituar me gjak mbetet përgjegjësi e përhershme.

Përveç faktit që emrat e dëshmorëve të kësaj familjeje janë gdhendur përgjithmonë në kompleksin memorial të Jasharajve—atë faltore të kujtesës kombëtare ku historia dhe sakrifica ndërthuren në mënyrë të pandashme—një tjetër monument përkujtimor është ngritur me pietet të veçantë para shtëpisë së rezistencës së Halit Jasharit. Ky vend i shenjtëruar nuk është vetëm një shenjë respekti formal apo një dekor simbolik, por një hapësirë e menduar me kujdes për të dëshmuar, për të edukuar dhe për të frymëzuar brezat që do të vijnë.

Në këtë kompleks përkujtimor të ngritur para pragut të një shtëpie që dikur ishte bastion i qëndresës së pamposhtur, janë skalitur me mjeshtëri në mermer fotografitë dhe emrat e njëmbëdhjetë të rënëve të kësaj dege të lagjes Jashari të Prekazit. Mermeri, si material i ftohtë dhe i qëndrueshëm, bëhet kështu dëshmitar i ngrohtësisë njerëzore dhe i gjakut të derdhur për lirinë. Ai ruan të ngulitura në vetvete fytyrat e atyre që nuk pranuan robërinë dhe i kthen ato në shenja të përjetshme të krenarisë kombëtare.

Ky memorial para shtëpisë së Halit Jasharit nuk është vetëm një vend përkujtimi, por edhe një ftesë për reflektim mbi kuptimin e sakrificës dhe përgjegjësinë që ngërthen kujtesa historike. Ai e zgjat simbolikisht pragun e shtëpisë nga një hapësirë private në një hapësirë publike të ndërgjegjes kombëtare, duke e shndërruar atë në një mësim të gjallë për çdo vizitor: se liria nuk është fituar as lehtë, as rastësisht, por është blerë me jetët e atyre që nuk u kursyen.

Në këtë mënyrë, kujtesa për njëmbëdhjetë të rënët e kësaj dege të Jasharëve nuk mbetet e varrosur vetëm në faqet e historisë, por ngrihet përpara syve të botës si një monument i përhershëm i dinjitetit dhe i rezistencës, që fton çdo shqiptar të ruajë dhe të nderojë amanetin e tyre.

Lavdia dhe nderimi i përjetshëm u takojnë atyre burrave dhe grave që, në çastet më të errëta të historisë sonë, u ngritën mbi frikën dhe mbi interesin personal për të mbrojtur atdheun dhe identitetin tonë kolektiv. Ata që ranë në mbrojtje të Kosovës nuk dhanë thjesht jetën si një akt individual heroizmi, por e shndërruan vdekjen e tyre në themel mbi të cilin u ndërtua e ardhmja e lirë e këtij vendi.

Dëshmorët e kombit përfaqësojnë virtytin më të lartë të përkushtimit qytetar dhe atdhetar: gatishmërinë për të sakrifikuar gjithçka për të ruajtur lirinë, dinjitetin dhe të drejtën e një populli për të jetuar në paqe e pavarësi. Ata janë fenerë që ndriçojnë udhën e brezave të ardhshëm, duke na kujtuar se liria nuk është dhuratë, por një amanet i shenjtë që kërkon përkujdesje dhe mbrojtje të vazhdueshme.

Prandaj, nderimi për dëshmorët nuk mund të mbetet vetëm në fjalë ceremonialë, por duhet të mishërohet në veprime konkrete—në ruajtjen e vlerave për të cilat ata ranë, në forcimin e shtetit të së drejtës, në kultivimin e unitetit kombëtar dhe në edukimin e brezit të ri me dashuri e përgjegjësi ndaj atdheut. Ata që dhanë jetën për Kosovën i përkasin jo vetëm të shkuarës sonë të lavdishme, por edhe të tashmes dhe të ardhmes sonë, si udhërrëfyes të përhershëm të dinjitetit dhe lirisë kombëtare.

Literatura:

1.       Bardh Hamzaj & Faik Hoti, Jasharët (Historia e rrëfyer nga Rifat, Besarata, Bashkim, Murat dhe Lulzim Jashari), Prishtinë, 2003

2.       Fehmi Ajvazi, Figura e Adem Jasharit, Prishtinë, 2018

3.       https://www.radiokosovaelire.com/avdullah-zejne-jashari-27-5-1982-5-3-1998/

4.       https://deshmoretelirise.com/faqja/bujar-z-jashari/

5.       https://prointegra.ch/nje-cerek-shekulli-nga-gjenocidi-ne-prekaz/

6.       https://www.drini.us/epopeja-e-jashareve-nje-heroizem-i-pashembullt-ne-historine-e-njerezimit/

7.       https://www.botasot.info/aktuale-lajme/1526894/kush-ishin-grate-e-vajzat-qe-u-vrane-ne-renien-e-familjes-jashari/

8.       https://www.radiokosovaelire.com/myrtez-zymer-jashari-5-3-1979-5-3-1998/

9.       https://www.radiokosovaelire.com/hajzer-zymer-jashari-15-4-1969-5-3-1998/

10.     https://www.gazetametro.net/blerina-7-vjec-fatimja-9-dhe-blerimi-12-keta-jane-20-anetaret-e-familjes-jashari-qe-u-vrane-nga-ushtria-serbe/