H. & L. Blakaj: Profesori mbolli pemën e diturisë

Profesori që mbolli pemën e diturisë

Kushtuar Prof. Dr. Muhamet Shatrit

Nga Hasan dhe Lajde Blakaj

Kur ishim fare të vegjël  babai na thoshte:” bijtë e mijë kur të rriteni e të bëheni të vetvetes duhet gjithmonë të jeni të sinqertë, mos shtini , mos gënjeni , fitojeni  paranë më punë, më djersen e ballit, dhe mos harroni të jeni besnik. Besnik na thoshte bëhuni,  por besë mos zini aq lehtë. Kështu dëshmoni virtytin e bukur të shqiptarit. Shumë herë na kishte ra të dëgjonim të thoshte edhe gjera që për moshën tonë fëmijërore  ishin të pa kapshme . Se si serbet ishin të pa besë dhe hajna. Hajna të pistë bile. Nëna si e butë që ishte nga shpirti e qortonte babanë duke i thënë lej fëmijët të luajnë më lojërat e tyre se kanë kohë të burrërohen. Kurse babai nuk ndalej aq lehtë. Më pjesën e sipërme të pëllëmbës se dorës drejtonte mustakët dhe shfrynte edhe më,  për llafet e tij të pa kryera gjersa mendonte që neve na ishte ngulitur mirë në kokë biseda për serbet. Thënë të vërteten shumë gjera nuk i kuptonim kur babai fliste por ne vazhdonim duke e shikuar në sy, bile pa rrahur fare as qerpik. Unë kur shkoja në qytet ndonjëherë mundohesha të vërtetoj atë qe babai më kishte thënë por ishte e kot të dëgjoja për ndonjë serb të bënte vjedhje në ndonjë dyqan, kioskë , treg, apo ndonjë vjedhje xhepi të ndokujt. Edhe pse isha fare i ri në moshë më bëhej të hamendsha në fjalët e babait që ai na i kishte thënë për ta. Serbët në atë kohë mund ti dalloje fare lehtë në pamje, sepse ishin më të zeshket nga ne. Ishin më të mbajtur, të pispillosur, më flokë fort të ngjeshura për rrapoten e kresë më një shkëlqim të fortë nga livanda që kundërmonte erë në largësi të madhe. Të mos e gjeneralizojë tani,  por shumë serb nga ana jonë dinin edhe  shqip për të folur dhe komunikuar. Ata kishin rroba shik kostume stofi jo çfarëdo, ndonjëri mbante edhe sheshir francez për të treguar klasën dalluese nga të tjerët mu sikur Nedelku më flokë të lëpira më livandë. Ata kishin veshje të tillë si i thonë fjalës allafranga kurse serbët e fshatrave kishin veshje tradicionale serbe. Në kokë mbanin shajkaqën dhe pantallona më gusha ngjyrë hiri. Gratë e tyre kishin veshje të zeza nga koka të këmbët që kur ishin bashkë në grumbull dukeshin mu si sorra të zeza korb.

Babai im dhe burrat shqiptar të saj kohe mbanin  rroba kombëtare plis të bardhë si bora e Shtëdimit, tirq të bardhë më gajtanë për përditshmëri, dhe zhguna të zi për punë të përditshme. Nëna ime dhe të gjitha gratë te tjera të fshatit mbanin po ashtu veshje kombëtare, lidhës e maramë, pështjellak të qëndisur dhe këmishë t´arrës apo të tirës që për çudi në popull njihej si veshje e katundit apo veshje allaturka. Në Gjakovë thonë: ”Vakia e zotit” Veshja kombëtare të quhet veshje allaturka, them unë.

Pasi që në fshatin tim ku jetoja unë dhe fshatra për rreth nesh nuk kishte as serb e as ndonjë kombësi tjetër nuk dija si dukeshin të tjerët andaj kureshtja ime ishte tepër e madhe për ti parë që nga afër. Një ditë vajta në qytet. Babai më kishte marr ti ndihmojë për ti shitur qengjat. Ne një anë ishin shqiptarët në treg kurse anën tjetër ishte një treg i vogël më serb. Nuk ishte vështirë për ti dalluar pra, mu sikur sot që dëshirojnë të jenë gjithherë të veçuar nga të tjerët. I shikoja më syrin kritik në mos po dalloj ndonjë gjë të veçantë përpos pamjes se tyre sllave, pak të shkurtër të trashë (shendosh)më të mbajtur(mirë të ushqyer) por ndonjë ves të keq si vjedhje nuk dëgjoja për ta. Edhe pse e doja babanë tim pa masë si çdo fëmijë që e do babën e vet isha tepër i rezervuar për fjalët e tij rreth serbëve si të pa besë dhe hajna. Romët dhe ciganët i takoja ndonjë herë kur ata kërkonin ndonjë ndihmë materiale apo atëherë kur na kishin vjedhur misrin në arë të Balës dhe babai ua kishte falur misrin e vjedhur. Serb as malazias nuk kisha takuar ndonjëherë më parë.

Kur mbarova shkollën fillore vajta në gjimnaz dhe atje kisha mundësi ti takoja bijtë e tyre në oborr të shkollës, nga larg, sepse ne, as atëherë nuk komunikonim n´mes veti. Arsyet ndoshta gjuha, ndoshta komunikimi, nuk e dijë... Më dukeshin të rendomë si gjithë nxënësit të tjerë shqiptar por, edhe këta fëmijë si prindërit e tyre, më dukeshin shumë më të mbajtur, veshëmbathur sesa  ne.

Një mbrëmje nuk mu durua dhe e pyeta babën tim, pse ata janë më të veshëmbathur se ne. Kjo temë më dukej që ishte temë e preferuar për te dhe fare pa përtesë filloj të më shpjegojë arsyet. Po babo po, ata i kanë të gjitha dhe a e di pse: ”sepse prindërit e tyre punojnë në vendet kyçe të qeverisjes me paga të majme, duke ju falënderuar shfrytëzimit të djersës tonë dhe duke na nxjerr tamblin e nanës”: Eh thash unë më vete, babai ka urrejtje për serbët që nga vrasja e vëllait dhe gjyshit në luftë më ta. Por ç´faj  kishin këta fëmijë tani të lindur shumë dekada pas luftës. Thënë thjeshtë për moshën qe kisha ndoshta ishin të pa kapshme do gjera që babai na i shpjegonte. Apo ndoshta nuk isha në lëkurën e shumë të përvuajturve që kishin përjetuar vrasje masive dhe vuajtje të tmerrshme prej tyre që nga shpërngulja më dhunë nga rrethinat e Nishit.

Vitet kalojnë shpejt dhe sa shpejt vjen koha për vitin tjetër shkollor. Kishim qëndruar në bjeshkë më plot shëndet dhe më fantazi pejsazhesh natyrore. Guximin e kishim në maje të syrit dhe forcën e djalërisë që shpërthente. Tani kishim vajtur në shkollë. Ishim futur në klasa dhe profesorët prezantoheshin për lëndët e tyre. Shumicën i njihnim por kishin ardhur edhe disa të rinj. Një nga ata na bëri përshtypje të gjithëve që nga ora e parë. Kishte një ëmbëlsi të jashtëzakonshme dhe butësi shpirtërore kur fliste. Ai do të na jepte lëndën e historisë. Të gjithë ishim shumë afër më te. Gjatë gjithë vitit na shpjegonte shumë më shumë histori Iliroshqiptare sesa histori të popujve të tjerë. Edhe ne ishim besnik në mbajtje fjale.

Një ditë prej ditësh paksa më ndrojtje nga respekti mos po gaboj ndogjë hapa zemrën më profesorin. Profesori ishte tepër i kujdesshëm. I tregova atë që babai bisedonte më mua që kur isha fare fëmijë. Biro:”Kalit e serbit mos i beso”

E pse edhe kalit të mos i besoj?!Pyeta unë. Sepse kali është kafshë dhe instinktivisht mund të të lëndoj jo me qellim por kujdes duhet të kesh gjithmonë. E serbit? Jo tani jo kur të rritësh do flasim bashkë. Përgjigjej ai prerë. Profesori më shikonte pak më ndrojtje por më shumë admirim. Pasi mori informacionin se i kujt isha dhe i cilës familje  filloj të flas. Tani ne jemi vetëm dhe ti e mban besën?! Po si i thash. Babai ka të drejt, e kupton. Po.. ata nuk po i shoh të jenë hajna u gjegja unë më naivitet. Jo jo serbet nuk janë xheparosh u gjegj profesori sepse,  nuk kanë nevojë për xhepat tonë të shtjerrtë. Ata çfarë patën dëshirë e morën dhe po e marrin çdo ditë. Ata na i vodhën shtëpitë na e vodhën token, fushën, malin dhe gjënë e gjallë. Edhe varret e të parëve tanë na i vodhën. Dhe tani po na e vjedhin gjënë më të shtrenjtë, dijen. Mu për ketë je ti këtu të mos i lësh të të vjedhin më tutje dhe ta kthesh tokën , shtëpinë, gjuhen kulturën dhe historinë tënde. Profesorit për pak sa nuk i shpëtuan lotët. Fliste tani edhe me gjeste i mërdhezur mu si babai im kur me jepte këshilla, ai profesori im i urtë dhe i butë që tani ishte bërë prush. Pasi u qetësua pak ma vuri dorën mbi supe dhe me zë të ëmbël më këshilloj, asnjë fjalë më dike tjetër përpos më babanë tënd. Mendja më ishte turbulluar aq shumë sa që kur vajta në klasë isha vetëm më trup. Pas disa muajve profesori kishte kaluar në Institut të Historisë për të punuar më Prof Dr. Ali Hadrin. Ne e prisnim më kot profesorin tonë ai nuk erdhi më, në orën e historisë. Lajmi u hap se atë e kishin arrestuar s´bashku më 215 intelektualët e Kosovës. Disa thoshin se e kishin vrarë disa thoshin qe e kishin torturuar aq shumë sa kishte humbur vetëdijen por në nxënësit gjithmonë mendonim se vetëm sa nuk është hapur dera dhe ai të dukej në klasë më atë buzëqeshjen e ëmbël nga prindi duke na shpjeguar për Pellazget, Ilirët, Shqiptarët.  E torturuan aq shumë sa i thyen duar e krah, u munduan ta thyen edhe shpirtërisht por, ai ishte i pa thyer i pa mposhtur më zemër aq të dashur për kombin e tij. U mashtruan rënd serbët e Karpateve sepse ai u bë simbol i rezistencës të asaj anë. Në mbrëmje i tregova babait për atë që flitej për profesorin tonë. Për çudi babai nuk u ligështua por vetëm më shikoj dhe më tha. Eh e paskan burgosur Profesor Dr. Muhamet Shatrin, ai është vetëm një kokë e vetme, po a mund ti burgosin kaq shumë koka të edukuara  nga Muhameti. Një qiri edhe mund të fikët rreth altarit por qindra të tjerë rrinë të ndezur nga i njëjti qiri që zdriti horizontin e ardhmërisë.

Dhe tani pas kaq vitesh na falë profesori jonë i dashur, që kaloj kaq kohë e gjatë dhe ne nuk shkruam më herët për veprën tënde. Arsye e vetme ishte, se mos po gabojmë në të shkruar. Vetëm për atë. Janë fjalë që rrjedhin nga thellësia e shpirtit dhe brendia e zemrës për veprën tënde të madhe. Të duam aq shumë, ne nxënësit tuaj të brezit vjetër.

***Ishim një grup shokësh që lexonim shumë. Dhe natyrisht librat i qarkullonim dorë më dorë. Shpesh diskutonim për librat e lexuara që ishin të ndaluara në atë kohë. Na kishin ra në dorë disa libra të autorit Sylejman Krasniqi. Ishin vërtet libra që pasqyronin të vërteten e hidhur të kombit tonë. Masakrat, shpërnguljet vrasjet e përdhunimet ishin të përshkruara më ndjesi realiteti mbi kombin tonë. Një mbrëmje në dritën e llamës fillova ta lexoj një kapitull të librit Qielli i përflakur. Babai im dëgjonte më vëmendje të koncentruar. Isha thelluar dhe mundohesha ta lexoj sa më bukur dhe pa gabime. Nuk kisha vërejtur që babai qante. Më ngadalë dhe fshehurazi fshinte  lotët që i përpiqeshin në mjekër. Pasi e lexova gjerë në fund më një gjysmë zëri të shterur më tha:” Tani biro, serbi, greku e as bullgari nuk mund të, të vjedh gjë”, U rritët tashmë falë shkollës dhe profesorëve që ua hapen  sytë. Këto fjalë i mbaj mend ende si testament të jetës. Vetëm unë, vetëm për vetën time, nga babai im që kishte zemër të madhe dhe  dinte vetëm gjysmë shkrimi e këndimi.