Korça

Korca

Zona e Korces ka qene e banuar qysh ne kohet e hershme. Me rrenojat Neolike te gjetura ne kete qytet tregojn vazhdueshem pusshtimin e tij brenda ketyre 6000 vjeteve. Eshte nje numer i madh qendrash arkeologjike te pazbuluara ne kete qytet, shumica e te cilave besohet te jen te te njejtes kohe me civilizimin Myceniean ne Greqi.
Kjo zon luajti rol te rendesishem ne shperndarjen e Kristianitetit Bizantin ne Shqiperi, dhe nje kish u themelua ne 898. Qyteti modern e ka filluar egzistencen e tij ne shek e 15, kur Iljaz Bej Mirahor, nen komanden e Sulltan Mehmetit te II, zhvilloj Korcen. Per nje koh te gjat qyteti rivalizohej nga Voskopoja, por me shkaterrimin e saj ne shek e 18, Korca mori nje pozit ne kete zon qe kurr nuk e humbi. Ajo ishte nje pik qendrimi per rruget e karvaneve dhe ne nje koh nuk kish me pak se 16 hane ne qytet. U be me prosperitet te vecant, dhe qender e rritjes se ndergjegjes kombetare Shqiptare. Ne Mars 1878 u ngrit shkolla e pare qe mesonte shqip ne Shqiperi, dhe me 1891 shkolla e pare Shqiptare per vajza.
Zona ishte ne trazira gjat luftrave Ballkanike dhe pati deme te medha ne popullsi dhe ndertesa, nen shtypjen e lavizjeve irridentiste greke ne ate kohe. Korca u pushtua nga forcat Greke ne 6 Djetor 1912. Se shpejti u terhoqen nga vendimet e Komisionit te Kufijve, por u mor perseri nga ta ne 10 Korrik 1914.
Gjat luftes se I Botrore qyteti u pushtua nga Austro-Hungaria, dhe perseri nga Greket dhe me von nga trupat Franceze ne 1916. nje Republik autonome e Korces, e njohur nga Greqia si KORICA u vendos porr u rrezua per shkak se Greqia u hodh ne luft ne anen e Aleateve ; Themistokli Germenji u qelluan nga nje skuader pushkatimi ne Selanik. Pushtimi Francez mbaroj ne 1920 por influenca kulturore vazhdoj, me Liceun Francez te Korces i cili luajti rol formimi per E.Hoxhen i cili ishte nxenes dhe mesues. Ne 1929 banoret e Korces ishin aktiv n agjitacionin per kthimin e Vidit si monark i Shqiperis.
Gjat viteve 30 levizjet punetore u rriten shume, shtresa e grupit komunist te Korces(ku shumica ishin Jugosallv) u ben berthama e PKSH -se nen udheheqjen e agjentit Shqipetar te COMINTERN-it Ali Kelmendi. Ne 1936 nje demostrat e te papuneve u shyp brutalisht nga xhandaret e Zogut, dhe gazeta liberale e Korces BOTA E RE u ndalua nga qeverria. Ne Luften e II Botrore qyteti ishte nje pik qendres e levizjeve partizane dhe pik qendres per fashiste, dhe nje demostrat kunder pushtuesve u ndalua nga trupat Gjermane ne 1943. qyteti ishte njee bosht i perkrahjes popullore per komunizmin per shum vjet pas luftes. Para lufte hume vende ishin mocalishte dhe ne tokatefituara nga mocalet mbillet pannxhar, drithra dhe duhan.