Fahri Xharra: Sa serb kishte në principatën e Rashkës

Sa serb kishte në principatën e Rashkës

Një pjesë e historianëve pranojnë se trashëgimia më e madhe e perandorisë ishte lindja e krishterimit ortodoks grek. Ai u krijua si një pjesë më vete e krishterimit pas “Përçarjes së Madhe” ndërmjet Botës së Krishterë Lindore dhe Perëndimore. Për shekuj me radhë ka patur dallime të mëdha fetare, kulturore dhe politike ndërmjet kishave Lindore dhe Perëndimore. Këta faktorë u bënë kritikë, kur më 1054 pas vdekjes së Krishtit Papa Leo IX ç’kishëroi Patriarkun e Kostandinopojës, që ishte lideri i Kishës Ortodokse Greke .
 Një prej shkaqeve të asaj mospërputhjeje “ fetare “ ishte edhe Historianët pranojnë se pas ardhjes në fronin bizantin të Herakliut në 610 pas vdekjes së Krishtit, Perandoria Bizantine u bë kryesisht greke. Herakliu e bëri greqishten gjuhën zyrtare të perandorisë, dhe menjëherë ajo u bë gjuha më e folur e popullatës bizantine. Perandoria Bizantine, duke patur origjinën në Perandorinë Lindore Romake, tashmë evoluoi në diçka të re, ndryshe nga paraardhësi i saj. Në 650 pas vdekjes së Krishtit, vetëm disa elementë të kulturës romake mbetën së bashku me influencën dominuese greke. Sipas burimeve të ndryshme historike, një pjesë e madhe e popullatës bizantine, nga 650 pas vdekjes së Krishtit dhe më tej kishte kulturë greke. “
Pra si nga Lindja ashtu edhe nga  Perëndimi ilirët ishin  në hije dhe ekzistonin vetëm si qenje njerëzore, Individët u lartësuan edhe në nivelin e Perandorëve ,por a tai shin vetëm për veti .
 Pra ,ne ilirët ( albanoit ,shqiptarët ) ndarjes së Kishave  ia pamë më së shumti “ sherrin “.
Pos “lindjes “ së grekëve  , fillim shekulli i 12-të i “ lindi “ edhe sllavët .
Ndarja e kishave i “pjelli “ principatat sllave  të cilat ishin hiq më pak se sa një ortodoksimi dhunshëm i tokave shqiptare :  “Dalje širenje svoje države Nemanja je usmerio na jug. Do 1190. godine osvojio je Metohiju (Patkovo, Hvosno, Podrimlje, Kostrc, Draškovina) s prizrenskom oblaš?u, zatim Kosovo (Lab, Lipljan, Sitnica), Skoplje i teritoriju na gornjem toku Vardara (Gornji i Donji Polog). Na istoku Nemanja je pripojio svojoj državi zemlje oko ?unisa (Zagrlata), Niš, Dubo?icu, Vranje i Moravu (Bina?ka Morava). Pod njegovu kontrolu došla je i teritorija izme?u Zapadne i Velike Morave (Leva?, Belica, Lepenica). Nemanjina država izlazila je na Jadransko more od današnjeg Omiša, na severu do Lješa, na jugu. “ Pra ,një dhunim fetar ortodoks mbi tokat shqiptare .
Në rastin e sotëm për të vërtetuar këtë i zgjodha shënimet Burchardus de Monte Sion-t  i cili i raportonte mbretit të Francës me shkrimet e tij  ( të mbledhura në libër ) “ Directorium ad passagium faciendum (Udhëzime për t’u hedhur matanë detit)”
 Se kush ishin banorët e tokave ortodokse ( sipas serbëve , tokat sllave ) Burchardusi shkruante;

(….Hoc infer cetera facit ad dictum regnum facilius capiendum, quod sunt illi due naciones, una videlicet Albanensium et alia Latinorum, qui omnes sub fide, ritu et obediencia Romane Ecclesie perseverant. Et secundum hec habent archeipiscopos, episcopos et abbates, ac inferioris status et gradus religiosos et clericos seculares. Latini habent sex civitates cum suis episcopis: prima Antibarum, archiepiscopalem; deinde Chatarensem, Dulcedinensem, Suacinensem, Scutarensem et Drivascensem, quas quidem soli Latini inhabitant; populus vero earum sunt Albanenses in tota ipsarum diocesi extra muros. Sunt eciam Albanensium quatuor civitates, videlicet Polati Majoris, Polati Minoris, Sabatensis et Albanensis, que omnes cum predictis civitatibus Latinorum Anthibarensi archiepiscopo et ecclesie jure metropolito sunt subjecte. Et licet Albanenses aliam omnino linguam a latina habeant et diversam, tamen litteram latinam habent in usu et in omnibus suis libris. Latinorum igitur potencia infra civitatum suarum ambitum continetur. )( De regno Rassie, quomodo faciliter sit capiendum )
Pra : […] Këtu mes të tjerash një gjë e bën më të lehtë marrjen e mbretërisë së lartpërmendur [të Rashës], domethënë qenia e dy [popujve], njëri i arbërve dhe tjetri i latinëve, të cilët mbeten nën fenë, ritin dhe dëgjesën e Kishës së Romës. Të dytët kanë arkipeshkvij, ipeshkvij dhe abatë, me status dhe gradë më të ulët kishtare, si dhe klerikë shekullarë. Latinët kanë gjashtë qytete me ipeshkvit e tyre: së pari Tivarin, arkipeshkvi; pastaj Kotorrin, Ulqinin, Shasin[i], Shkodrën dhe Drishtin, në të cilat banojnë vetëm latinë; por popullsia anase në të gjitha këto dioqeza jashtë mureve janë arbërit. Janë edhe katër qytete arbëre, pikërisht Pulti i Madh [i Epërm], Pulti i Vogël [i Poshtëm], Sapa[ii] dhe Zgërdheshi[iii]; të gjitha qytetet e lartpërmendura varen nga arkipeshkvi latin i Tivarit dhe janë [subjekt] i së drejtës kishtare metropolitane. Le të kenë arbërit një gjuhë krejt tjetër nga latinishtja e të ndryshme, prapëseprapë [ata] gjuhën latine kanë në përdorim e në të gjithë librat e vet. (Principata e Rashkës…. )

Pra bëhej fjalë për  « dy popuj «  atij latin  ( në shumicë ) dhe  « Albanensium » ( shqiptar, në pakicë.

Cilët ishin latinët ? Pa asnjë dyshim ishin shqiptarët e besimit katolik , të cilët e ksihin ruajtur fenë e tyre të parë ,monoteiste dhe ishin Shqiptarët  e fesë ortodokse
Bruchardusi ((† pas vitit 1285) ; » Nisur nga ato që na thotë në këtë pjesë të relacionit kuptohet se Brokardi nuk ishte thjesht e vetëm një vëzhgues i mprehtë që raportonte nga terreni. Ai ishte edhe një emisar që rrekej ta kandiste Filipin VI Valua të pushtonte edhe Mbretërinë e Rashës në rrugë e sipër për në vendet e shenjta [Palestinë] ose për në Kostandinopojë. “

Përshkrimi i tij i më poshtëm i tregonte pasoja e ndarjes së Kishave :
 “Pushteti i latinëve (shqiptarëve katolik fxh ) ) kufizohet brenda qarkut të qyteteve të tyre. Edhe pse ata zotërojnë disa vreshta ose ara jashtë qyteteve të tyre, gjithsesi nuk kanë kështjella ose vendbanime [të tjera] ku të ketë popullsi latine. [Populli] arbër, që është më i madhi, mund të nxjerrë në fushën e betejës më shumë se pesëmbëdhjetë mijë kalorës [të aftë] për çdo lloj lufte, sipas zakonit dhe mënyrës së vendit, të pajisur mirë, guximtarë dhe luftëtarë të zot. Të dy [popujt] e përmendur, si latinët (? fxh ) ashtu edhe arbërit, janë shtypur egërsisht nën zgjedhën e rëndë e të padurueshme të bujarëve të urryer dhe të neveritshëm sllavë. Sigurisht, është këtu një popull në ankth, një kler i nëpërkëmbur dhe i poshtëruar. Ipeshkvit dhe abatët e tyre shpesh të burgosur, fisnikët të shpronësuar dhe të cenuar në personin e tyre; kishat, si katedralet ashtu dhe kuvendet, të zhveshura nga të drejtat e tyre, ndërsa manastiret të humbura dhe të shkatërruara. Secili prej tyre dhe të gjithë bashkë do të besonin se po i shenjtëronin duart e tyre duke i lyer me gjakun e të lartpërmendurve sllavë; po të shihnin ndonjë princ nga anët e Francës të dukej andejpari, do ta bënin prijësin e tyre [në luftën] kundër të lartpërmendurve sllavë, armiq të të vërtetave tona dhe të fesë sonë. Me arbërit dhe latinët e përmendur, një mijë kalorës francezë dhe pesë ose gjashtë mijë këmbësorë, do ta fitonin pa dyshim me lehtësi gjithë këtë mbretëri, sado e madhe që është. […]

“Të dy [popujt] e përmendur, si latinët (? fxh ) ashtu edhe arbërit, janë shtypur egërsisht nën zgjedhën e rëndë e të padurueshme të bujarëve të urryer dhe të neveritshëm sllavë.” Po a me të vërtetë ishin sllavë ? Apo mos ishin shqiptar ortodoks , të cilët për hire të pasurimit dhe arritjes së pushtetit bënin çmos duke harruar se cilën gjuhë e flitnin të parët e tyre .
 Kjo çështje e krijimit artificial të sllavëve mbi tokat tona e do një studim shumë të thellë.
( Falënderimi kryesor për mundësimin e kompletimit të shkrimit të sotom është për
Ardian Doka-n dhe sdudimin e tij “  Alcune osservazioni sulla relazione di Brocardus monacus (1332 “

Referencat: 
-« Attribué tour à tour à Brochard (Burkhardt) par Jean Miélot (1455), U. Chevalier et V. Le Clerc (1895); au dominicain Raymond Étienne par Quétif et Échard (1719), Le Quien et Golubovich (1919); au dominicain Guillaume Adam par Delaville Le Roulx (1886) et Kohler (1906).Date:Terminé en 1332 Dédicataire:Philippe VI de Valois, roi de France (1293–1350) Langue:Latin Genre:Récit de voyage »
- https://de.wikipedia.org/wiki/Burchardus_de_Monte_Sion
- http://forum.klix.ba/naseljavanja-albanskih-plemena-u-zap-hercegovini-t67675s25.html
- https://www.arlima.net/ad/directorium_ad_passagium.html
https://www.academia.edu/11955375/Alcune_osservazioni_sulla_relazione_di_Brocardusmonacus1332- Srpske zemlje u 10. veku Od Samuila do Nemanje
- http://www.koreni.rs/zabranjena-arheologija-i-istorija-srba/

Fahri Xharra,29.05.17
Gjakovë