Speciale » Alia

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (4)

Kryemurgesha Nënë Angjelina ushtroi aktivitetin ekleziastik në provincat e Vojvodinës të mbretërisë Hungareze dhe të Vllahisë, që ishte vasale e Hungarisë, madje quhej dhe Hungaro-Valakia; dy provinca, të cilat nuk ishin pushtuar nga Perandoria Osmane. Vllahia u bë vasale tributare e...

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (3)

Familjet fisnike arbërore Arianiti, Muzaka, Kastrioti, Gropa, Bua, Matrenga, Zenevishti etj., ishin të besimit ortodoks dhe një ndër pjestarët e këtyre familjeve ishte i shugruar prift, ose murg, që shërbenin në kishat dhe manastiret ortodokse në trojet e principatave të tyre, madje ndër ata...

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (2)

Angjelina, vajza e vogël e princit Gjergj Arianiti Komneni dhe e Maria Muzakës u lind në vitin 1440 në Sopot, kryeqendra veriore e principatës të Arianitëve. Vitet e fëminisë dhe të adoleshencës i kaloi në Sopot, në Shpat e në Kaninë, ndërsa nga viti 1456 jetoi në Durrës me të Atin...

Lutfi Alia: Shën Nënë Angjelina Arbërore (1)

Në historinë e Arbërisë - Albanisë mesjetare, janë shquar shumë familje fisnike patronimike dhe prijësit e tyre kishin tituj perëndimor princ, kont, duka, markez, baron dhe tituj bizantinë arhond, sevast, sevastonkrator, protosevast, panhypersevast. Arbëria, porta lidhëse mes perëndimit e...

Lutfi Alia: Kongresi XVI mbarëkombëtar i pneumologjisë shqiptare

Më 24 – 25 tetor 2025, zhvilloi punimet Kongresi XVI Mbarëshqiptar i Pneumologjisë Shqiptare, aktivitet i organizuar nga Shoqatat e Pneumologëve të Shqipërisë dhe Shoqata e Pneu,ologëve të Kosovës. Pjesmarrësit në këtë aktivitet tashmë tradicional, bujtën në Durrësin e lashtë...

Lutfi Alia: Prof. Luan Tashi në artet pamore, muzikore dhe në studimet historike

Luan Tashi është lindur më 25 shkurt 1965 në Prishtinë, qyteti ku kaloi fëmijërinë dhe kreu shkollën fillore dhe të mesme. Që në moshë të re, shfaqte ndjeshmëri të veçantë në fushat e artit. Një nga përjetimet e hershme e njëkohësisht më të paharruara të tij, lidhet me 28 marsin...

Lutfi Alia: Mbretëresha Teuta dhe lufta e parë romako-ilire

Pas vdekjes të mbretit të Ardianëve Pleurat II, në krye të mbretërisë Ilire erdhi i biri Agroni, (250 – 231 para K) i cili i zgjeroi kufijt duke aneksuar trojet e fiseve Dokleate dhe Labeate. Në vazhdim Agroni pushtoi trojet e Parthinëve dhe të Taulantëve. Sipas Tit Livit: “Parthinët ishin inkuadruar në formacione harkëtarësh në ushtrinë ilire të Agronit...

Lutfi Alia: E drejta romake dhe Kanuni i Lekë Dukagjinit (IV)

Historianët e antikitetit, konfirmojnë se ilirët kishin ligjet e veta të drejtës - Ius Illyriense, ligje që i ruajtën gjatë pushtimit romak. Iliria ishte një nga katër Prefekturat e Perandorisë Romake, e formuar nga reforma e tetrakisë e Dioklecianit, perandori me origjinë ilire. Pas pushtimit romak, Iliria drejtohej nga prefekti pretorian...

Lutfi Alia: Ritet e vajtimit dhe të gjamës - Apologjia e jetës në Kanunin e Lekë Dukagjinit dhe në kanunet e tjera shqiptare (III)

Vdekja e një personi shkakton tronditje shpirtërore, psikologjike dhe emocionale familjes, fisit, kolektivit dhe shoqërisë, është situatë dizekuilibri psikoemocionale, e shprehur me vajtim nga gratë dhe më gjamë nga burrat, që shprehin dhimbjen dhe pikëllimin për ndarjen nga jeta të...

Lutfi Alia: Elemente të ligjeve të Gortyna helene të Kretës, të pranishme në Kanunin e Lekë Dukagjinit (II)

Në shekullin XI para K, fiset Dore pushtuan ishullin e Kretës, ku për shekuj kishte lulëzuar qytetërimi i rafinuar Minoik. Dorët hartuan një sistem normash të drejtës, nga të cilat janë ruajtur ato, që ishin në fuqi për organizimin e jetës poltike, shoqërore dhe tregëtare në polisin Gortyna të Kretës...

Lutfi Alia: Elemente të drejtës antike helene dhe romake në Kanunin e Lekë Dukagjinit (I)

Kanunet e Maleve Shqiptare, janë vepra monumentale të historisë, të kultures, të identitetit të popullit tonë, të origjinës tonë të lashtë iliro-arbërore. Flitet për Kanun, por termi më i saktë është e drejta iliro-arbërore-shqiptare, pasi si e tillë lindi, si kodi i të drejtës Ilire - Ius Illyriense, vazhdoi si e drejta e arbërore në mesjetën e herëshme...

Lutfi Alia: Meditime – Jonufër, korrik 1966

Në qershor të vitit 1966 përfunduam provimet e vitit të parë në Fakultetin e Mjekësisë. Atë vit, qershori bëri shumë nxehtë, çka i shtoi më shumë emocionet dhe lodhjen që na kishin krijuar përgatitjet për provimet. Më 29 qershor ishte provimi i fundit në kimi inorganike dhe kimi organike...

Lutfi Alia: Bektashizmi

Bektashizmi është urdhër mistik sufist, i themeluar nga Bektash Veliu (1209 - 1271), mistik, filozof dhe poet nga Horasani i Persisë. [Algar H. Khorä-sanian Sufi Häji Bektäs. Enciclopedia Iraniana, 2006, V, 117.]. Bektash Veliu e themeloi urdhërin e ri duke përvhetësuar parimet...

Lutfi Alia: Tempulli Diana i Kandavias (II)

Ilirët kishin dhe nderonin perënditë e veta politeiste, që me pas u përzienë me hyjnitë helene dhe pas pushtimit romak, u zëvendësuan me hyjnitë e panteizmit romak, por helenët dhe romakët morën nga hyjnitë dhe nga politeizmi ilir. Ndër hyjnitë ilire rendisim Joni (Deae Yonio - hyu i detit)...

Lutfi Alia: Andronika Arianiti Komnena Kastrioti, jeta në oborret e Mbretërisë së Napolit dhe të Spanjës

Andronika Arianiti Komnena, e bija e princit Gjergj Arianiti dhe Maria Muzaka, u lind në vitin 1428. Në moshën 23 vjeçe u martua me Gjergj Kastriotin, Zoti i Albanisë (Dominus Albaniae). Dasma vazhdoi një javë. Martesa u celebrua më 21 prill 1451 me ritin ortodoks në kishën...

Lutfi Alia: Kandavia - Treva, malet, rruga dhe tempulli Diana

Në dorëshkrime, në kronika, në veprat historike, në vepra letrare, në hartat antike, në dokumenta kishtare, Kandavia rezulton emër treve - Candavia ; emër mali - Candavii Mons (Malet e Kandavias); emër tempulli - Diana Candaviense dhe emëri i rrugës së lashtë - Via Candaviense, që fillonte në Durrës...

Lutfi Alia: Gjergj Kastriotit Skënderbeu dhe Andronika Arianiti Kastrioti, në tre operat muzikale të shekullit XVIII

Jeta dhe veprat heroike të Gjergj Kastriotit Skenderbeu, janë prezantuar në mbi 2800 vepra të shkruara nga historianë, kronista, shkrimtar, poetë, nga Papë dhe klerikë, nga strategë ushtarakë dhe diplomatë, madje janë shkruar dhe librete, me të cilat janë kompozuar muzikat e tre operave. Në këtë arsenal krijimesh letrare dhe artistike...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (III)

Eno Peçi, nga viti 2000 është balerin i parë i Operas Shtetërore të Vjenës, institucionit më prestigjioz në nivel botëror i dancës klasike, institucioni artistik me histori të shkëlqyer, i cili në vitin 2024 do të kremtoi 160 vjetorin e themelimit. Në këto 24 vite, balerini i talentuar Eno Peçi...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (II)

Në vitin 1998, Eno Peçi u regjistrua në Shkollën e Baletit të Operas Shtetërore të Vienës (Ballet School of the Vienna State Opera), i pari student shqiptar që ka frekuentuar këtë shkollë prestigjioze me famë botërore. Në konviktin e shkollës u sistemua në një dhomë me Mihail Sosnovschi, një ndër shokët më miqësor...

Lutfi Alia: Eno Peçi, balerini dhe koreografi në Operan Shtetërore të Vjenës (I)

Koncerti i tradicional dhe madhështor në çdo fillimviti i Filarmonisë së Vienës, orkestër e Teatrit të Operas Shtetërore vieneze, i transmetuar nga kanalet televizive austriake ORF2 dhe Ö1, i ndjekur në mondovision nga 90 vende, më 1 janar 2024 përkoi me 151 vjetorin e koncertit të parë në Ekspozitën Universale të Vienës në vitin 1873...