Gani S. Pllana & Xhafer Cakolli: Globalizimi – mundësitë për përfitime dhe rreziqet për identitetin kombëtar

GLOBALIZIMI-MUNDËSITË PËR PËRFITIME DHE RREZIQET PËR IDENTITETIN KOMBËTAR

Nga Gani S. Pllana & Xhafer Cakolli

Hyrje

Globalizimi mund të sjellë përfitime të konsiderueshme në arsim dhe kulturë për popujt numerikisht të vegjël, sidomos nëse përdoret me strategji të zgjuara. Përdorimi i teknologjisë për arsim dhe zhvillim (platforma on-line) mund të përmirësojnë cilësinë e arsimit. Interneti dhe platformat on-line (bibliotekat digjitale, kurset e specializuara) u mundësojnë nxënësve, studentëve dhe mësuesve qasje në materiale që vendi nuk i ka mundësinë t’i prodhojë vetë. Mundësitë që gjuhët dhe traditat lokale të kenë një audiencë globale, duke rritur njohjen për traditat dhe historinë, duke sjellë turistë dhe të ardhura ekonomike. Artistët, muzikantët dhe shkrimtarët mund të punojnë me kolegë nga vende të tjera, duke sjellë frymëzim dhe inovacion. Projektet ndërkombëtare dhe fondet globale ndihmojnë në restaurimin dhe ruajtjen e monumenteve, gjuhëve dhe traditave.

Si rreziqe mund të konsiderohen “humbjet e gjuhëve” të cilat shpesh nuk përdoren në media, shkollë, ose biznes. Traditat, muzika, veshjet dhe zakonet lokale mund të zbehen përballë kulturës globale (filma, muzikë e zhanreve të ndryshme, moda), çfarë mund të imponojë standarde dhe norma të huaja që ndryshojnë mënyrën e jetesës dhe identitetin lokal.

Me rastin e globalizimit krijohen vështirësi për gjuhët e popujve numerikisht të vegjël (1-4 milion banorë). Me këtë rast vjen deri te dominimi i gjuhëve globale: anglishtes, gjermanishtes, portugalishtes, spanjishtes, frëngjishtes.

Të rinjtë kalojnë më shumë kohë me filma, internet dhe platforma që përdorin anglishten. Fillojnë të përdorin huazime masive dhe shpesh e dobësojnë përdorimin korrekt të gjuhës amtare.

Në disa vende, anglishtja është bërë gjuha kryesore e punës, shkencës dhe teknologjisë. Me këtë rast, rrezikohen dialektet lokale. Dialektet ose të folmet e vogla brenda këtyre popujve zhduken më shpejt, sepse standardi zyrtar dhe ai global i mbulojnë studimet, punësimet në largësi (puna nga shtëpia, falë teknologjisë informative dhe kyçjes në internet)

Prindërit përdorin më shumë gjuhën globale me fëmijët e tyre për arsye praktike (arsim, punësim etj.).Brezi i ri bëhet dygjuhësh, por gjuha amtare shpesh mbetet sipërfaqësore, sidomos në nivel akademik. Të rinjtë shpesh “turpërohen” t’i përdorin në hapësira publike fjalët e vendlindjes

Humbje dhe dobësim i identitetit kombëtar, homogjenizim kulturor: Moda, stili i jetës, produktet kulturore dhe vlerat perëndimore globalizohen. Traditat, veshjet, këngët dhe praktikat lokale duken "të vjetruara”.

Ulje e prodhimit kulturor në gjuhën vendase. Kjo redukton fushën e përdorimit të gjuhës amtare.

Migrimi masiv i të rinjve dhe varësi ekonomike nga fuqitë e mëdha

Popujt numerikisht të vegjël humbin pjesën më dinamike të shoqërisë, për shkak të migrimit masiv i të rinjve, që shpesh integrohen në vende më të mëdha, të zhvilluara industrialist.

Identiteti kombëtar dobësohet nga mungesa e brezave të rinj brenda vendit.

Varësi ekonomike nga fuqitë e mëdha: Përdorimi i kulturës dhe produkteve globale shpesh shoqërohet me varësi ekonomike, e cila pastaj kthehet edhe në varësi kulturore. Kultura e vendit relativizohet dhe perceptohet më e “vogël”. Presioni për t’u "modernizuar". Praktikat tradicionale ose format e organizimit social shihen si pengesë për integrim global. Humbje ose dobësim i identitetit kombëtar. Shkrimtarë, muzikantë, filma, media – shpesh kalojnë në anglisht për të pasur audiencë më të gjerë. Kjo redukton fushën e përdorimit të gjuhës amtare. Rrjedhimisht, individët braktisin elementë kulturorë për të qenë “në trend”.

Humbje e identitetit kombëtar-braktisja e elementeve kulturore

Dobësim i simboleve kombëtare: Festat, ritet kombëtare, figurat e heronjve, kujtesat historike zbehen në krahasim me ikonat globale.

Ulje e transmetimit ndër breza, dhe e prodhimit kulturor në gjuhën vendase

Popujt numerikisht të vegjël brenda shteteve më të mëdha (p.sh. sllovenët në BE, maltezët, estonezët, islandezët, letonezët, luxemburgasit, besa edhe shqiptarët, shpesh: adoptojnë gjuhën e shumicës, humbin pjesë të trashëgimisë që nuk mbështeten nga institucionet vendore, ndërtojnë identitete hibride ku elementi kombëtar zbehet.

A ka mënyra të mbrojtjes nga globalizimi?

Ne dy autorët e këtij punimi shumë modest, mendojmë se ka mundësi mbrojtjeje nga globalizmi (rast konkret për ne shqiptarët). Shumë vende të vogla po ia dalin të ruajnë gjuhën,  kulturën dhe identitetin kombëtar, si: Estonia, Islanda, Letonia, Malta, Sllovenia. Andaj duhet gjithsesi të hyjnë në radhë të mbrojtjes nga globalizmi Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut si edhe viset tjera ku jetojnë e veprojnë shqiptarët në Ballkan.

Ndër shumë faktorë mbrojtës janë: politika të forta të arsimit në gjuhën kombëtare, fonde për kulturën dhe gjuhën vendase (në këtë rast gjuhën shqipe). teknologji dhe media në gjuhën amtare, përdorim zyrtar i gjuhës amtare në institucione, krenari dhe vetëdije kulturore e popullsisë.

Në vazhdim do të paraqesim një krahasim i qartë dhe i strukturuar mes popujve numerikisht të vegjël europianë (p.sh. islandezë, estonezë, letonezë, maltezë, sllovenët) dhe popujve numerikisht të vegjël ballkanikë (shqiptarë, malazezë, maqedonas, boshnjakë etj.) lidhur me ndikimin e globalizimit në gjuhë, identitet kombëtar dhe kulturë.

Një identitet shtetëror solid dhe institucione funksionale:Islandë, Estoni, Letoni, Malta, Slloveni, Luksemburg etj.

Këto vende janë shpesh shtete të konsoliduar, me institucione që funksionojnë mirë. Ligjet për gjuhën janë të rrepta (p.sh. Islanda dhe Estonia).

Medien, internetin, softuerët i lokalizojnë në gjuhën e tyre.

Fëmijët mësojnë anglisht, por gjuha amtare dominohet fuqishëm në shkolla dhe administratë.

Gjuhët si islandishtja, estonishtja apo maltezishtja kanë politika aktive për teknologji, korpuse gjuhësore, inteligjencë artificiale dhe botime.

Ekonomia u jep popullsive një vetëbesim identitar.

Migrimi ekziston, por zakonisht është i balancuar (shumë ikin, por edhe shumë kthehen).

Gjuha kombëtare është e freskët, e qetë (cool) dhe është pjesë e zhvillimit modern.

Muzika, letërsia, filmat prodhohen në gjuhën amtare dhe kanë subvencione shtetërore.

Për shumicën e këtyre popujve, BE nuk shihet si rrezik për identitetin, por si mekanizëm për ta ruajtur atë.

Identitete kombëtare ende të brishta te popujt numerikisht të vegjël ballkanikë:Shqiptarë, malazezë, boshnjakë, maqedonas, kroatë, serbë të jugut etj.

Shumë shtete ballkanike janë ende të reja, me kufij të kontestuar, me tensione etnike dhe me institucione më pak të stabilizuara. Për rrjedhojë, identiteti kombëtar shpesh shihet më i pasigurt.

Presion gjuhësor më i fortë nga jashtë. Anglishtja, por edhe turqishtja, italishtja, greqishtja, gjermanishtja e frëngjishtja ndikojnë shumë në gjuhët vendase e kulturë. Gjuhët kombëtare rrezikohen më shpejt. Në disa vende (sidomos në Kosovë e Maqedoninë e Veriut), anglishtja po hyn në administratë, marketing e madje edhe në familje.

Migrim shumë i lartë:Ballkani ka një nga përqindjet më të larta të emigrimit në botë, andaj po krijohet edhe varësi ekonomike dhe kulturore, ku po mbyllen shumë shkolla nëntëvjeçare, e besa po rrezikohen edhe shkollat e mesme të larta. Nxënësit me nota të larta, pas përfundimit të shkollave të mesme të larta po i vazhdojnë studimet në vende të ndryshme europiane dhe në SHB, të cilët po gjejnë vende të punës pas studimeve dhe nuk po kthehen në vendet e Baqllkanit. Media dhe kultura konsumohen kryesisht nga jashtë (Itali, Turqi, Amerikë). Pak prodhim kinematografik ose letrar lokal me ndikim të gjerë. Kulturat vendase shpesh shihen si "më të dobëta" krahasuar me ato perëndimore.

Konflikte të brendshme kulturore dhe gjuhësore: Debatet për standardin e gjuhës, historinë kombëtare, minoritetet, fenë - e dobësojnë unitetin kulturor. Kjo ndodh shumë më pak në popujt numerikisht të vegjël të Europës veriore apo perëndimore.

Në vazhdim, në formë tabelore, do të paraqesim krahasim të drejtpërdrejtë për popujt numerikisht të vegjël europianë dhe ballkanikë:

Fusha	Popujt numerikisht të vegjël europianë	Popujt numerikisht të vegjël ballkanikë
Forca e shtetit	Shumë e lartë	Mesatare-e ulët
Mbrojtja e gjuhës	Fort e institucionalizuar	E dobët ose fragmentare
Emigrimi	Relativisht i ulët	Shumë i lartë
Besimi në identitet	I qëndrueshëm dhe pozitiv	Shpesh i pasigurt
Cilësia e arsimit	Shumë e lartë	E paqëndrueshme
Ndikimi i kulturës globale	I përthithur në mënyrë selektive	I përthithur në mënyrë pasive
Prodhimi kulturor lokal	I subvencionuar dhe aktiv	I kufizuar, pjesërisht i varur nga tregjet e huaja
Pozita në BE / rajon	Burim stabiliteti	Burim presionesh, konflikteve dhe ndryshimeve

Shqiptarët në kontekstin e globalizimit: pse janë më të rrezikuar se popujt e vegjël europianë?

Shqiptarët (rreth 5 – 6 milion në total, por të ndarë në disa shtete dhe rajone) kanë disa veçori që i bëjnë më të ekspozuar ndaj humbjeve gjuhësore dhe të identitetit.

Struktura e popullsisë:të ndarë, jo të qendërzuar, ndryshe nga popujt numerikisht të vegjël të Europës së veriut (Islandë, Estoni, Slloveni).

Shqiptarët nuk jetojnë në një shtet të vetëm, por në Shqipëri, Kosovë, Maqedoninë e Veriut, në Mal të Zi, Serbi dhe diasporë masive. Nuk kanë një qendër unike kulturore.

Standardi gjuhësor nuk transmetohet njëtrajtshëm. Identiteti kombëtar perceptohet ndryshe në çdo rajon. Krijohet hapësirë më e madhe për ndikime të jashtme (turqisht, anglisht, italisht, serbisht, greqisht).

Për shkak të emigracionit, fëmijët rriten në gjuhë të huaja (italisht, gjermanisht, anglisht, frëngjisht, suedisht, norvegjisht, finlandisht, danisht etj. Shumë fëmijë shqiptarë të diasporës flasin shqipen elementare ose aspak. Transmetimi i kulturës, zakoneve, këngëve, miteve kombëtare ndërpritet.

Popujt si islandezët, estonezët, maltezët kanë emigrim shumë më të ulët - rrjedhimisht gjuha dhe identiteti mbrohen shumë më lehtë.

Në trevat shqiptare:Akademitë e shkencave janë të dobëta ose të fragmentuara. Gramatikat e reja dhe korpuset gjuhësore zhvillohen ngadalë,mungon koordinimi mes Shqipërisë dhe Kosovës për standardin e gjuhës shqipe. Gjuha standarde nuk forcohet dhe mbetet e pambrojtur në epokën digjitale. Media është e mbizotëruar nga përkthime ose kopje të formateve të huaja.

Ndikim i fortë kulturor i jashtëm te shqiptarët

Ndikimi i huaj kulturor është shumë më e fortë te shqiptarët sesa te popujt e vegjël europianë: Turqishtja përmes serialeve dhe pop-kulturës; Anglishtja përmes internetit, muzikës dhe punësimit;Italishtja, greqishtja, frëngjishtja, gjermanishtja dhe gjuhët e shteteve skandinave për shkak të emigrimit; serbishtja dhe boshnjakishtja në Kosovë dhe Maqedoninë e Veriut për shkak të realiteteve historike.

Popujt si islandezët kanë shumë pak ndikim nga gjuhët e tjera; shkollat i lokalizojnë të gjitha materialet në gjuhën e tyre.

Në veri dhe jug të Shqipërisë dialektet po dobësohen (sidomos në qytete).

Në Kosovë po shfaqen forma të reja të shqipes me ndikime të forta nga anglishtja dhe turqishtja.

Në Maqedoni të Veriut dhe në Mal të Zi, shqipja ka prurje të shumta nga gjuhët e rajonit.

Shqiptarët dëgjojnë muzikë të huaj; shikojnë filma të huaj;platforma të huaja; youtuber-a të huaj; Tik-Tok global;shumë pak prodhim kulturor shqiptar.

Kjo krijon një asimilim pasiv kulturor, sidomos te moshat 10-25 vjeç.

Kurse vendet, si: Islanda, Sllovenia, Estonia kanë investime të mëdha në media kombëtare moderne.

Mangësi në edukim dhe letërsi:Tekstet shkollore të shqipes janë shpesh të dobëta, të vjetruara, jo atraktive.

Shqiptarët janë popull me identitet kombëtar të fortë, por: Shteti shqiptar është i dobët. Kosova është e re dhe e paparë si model unik në Evropë. Shqiptarët konsiderohen në Maqedoninë e Veriut minoritet (nuk kemi statistika të regjistrimit dhe nuk mund të konstatojmë me saktësi, se janë minoritet), kurse në Mal të Zi janë minoritet. Kjo përbën një pengesë strukturore për forcimin e identitetit kulturor.

Çfarë duhet të bëjnë individët/familjet, dhe çfarë duhet të bëjnë institucionet e Shqipërisë, Kosovës dhe diasporës

Individët dhe familjet: Flisni shqip në familje, sidomos me fëmijët. Ky është faktikisht faktori më kritik. Fëmijët e diasporës shpesh humbin gjuhën shqipe brenda 2–3 brezash (rastet në Turqi).Duhet të flitet shqip në shtëpi, jo të alternohet me gjuhë të huaja pa arsye. Konsumoni media në shqip; shikoni seriale, emisione, filma shqip, dëgjoni muzikë në gjuhën shqipe etj.

Lexoni libra në gjuhën shqipe - sidomos fëmijët: Leximi është mjeti më i fortë kundër humbjes së gjuhës, si: libra përrallash, romane për fëmijë në shqip, libra për të mësuar. Gjuha vdes kur nuk përdoret në argëtim.

Shkruani në shqip, jo vetëm flisni: mesazhe, postim në rrjete sociale, komente, shkruani pastër dhe pa hequr shkronjat (jo “shqip-gjysmake”). Shkrimi ruan standardin dhe pasuron fjalorin.

Mësoni fëmijët shqip me metoda moderne: aplikacione mësimore,video për fëmijë në shqip në YouTube, lojëra të edukimit në shqip.

Forcimi i standardit të gjuhës shqipe: Duhen institucione të unifikuara Shqipëri–Kosovë për:drejtshkrimin,fjalorë të përditësuar,terminologji shkencore dhe teknologjike moderne, materiale digjitale.

Shqipja në teknologji. Duhet investuar në:sistemet e transkriptimit në shqip,korpuse të mëdha të gjuhës,programe të AI në shqip,aplikacione të mësimit të gjuhës. Nëse gjuha nuk futet në teknologji-humbet te brezat e rinj.

Media kombëtare moderne: prodhim filmash dhe serialesh në gjuhën shqipe,kanale TV për fëmijë në shqip, animacione të cilësisë së lartë, platforma me përmbajtje shqip.

Nëse fëmijët shohin vetëm anglisht, italisht, gjermanisht, frëngjisht, suedisht, finlandisht, norvegjisht apo turqisht shqipja dobësohet.

Arsimi – më shumë orë, më shumë cilësi: mësues mirë të trajnuar,tekste moderne në gjuhën shqipe,letërsi bashkëkohore shqipe në shkolla,klube të leximit dhe aktivitete kulturore.

Të drejta të gjuhës për shqiptarët jashtë Shqipërisë dhe Kosovës: Në Maqedoninë e Veriut, në Mal të Zi, dhe Serbi:përdorim i plotë i shqipes në administratë, gjyqësor, shkolla, media.

Në diasporë:financim i shkollave shqipe,librave shqip në komunitete.

Çfarë duhet të bëjë diaspora shqiptare?

Diaspora jonë është rreth 1/3 e gjithë kombit, prandaj roli i saj është vendimtar.

Shkolla plotësuese në gjuhën shqipe: Fëmijët e diasporës humbasin gjuhën shqipe shumë shpejt nëse nuk shkojnë në shkolla shqipe, në fundjavë.

Biblioteka të vogla shqipe në komunitet: Libra për fëmijë, enciklopedi, libra shkollorë, fletore pune. Të gjitha këto ndihmojnë shumë.

Ngjarje kulturore në gjuhën shqipe: Festa Kombëtare, aktivitete folklorike, gjuhësore, konkurse leximi apo shkrimi. Media të diasporës në gjuhën shqipe. Radio lokale në gjuhën shqipe, youtuberë të rinj që prodhojnë përmbajtje shqip jashtë vendit.

Globalizimi: përfitimet dhe rreziqet për popujt numerikisht të vegjël

Përfitimet: Mundësi për arsimim dhe teknologji moderne. Qasje në universitetet më të mira të botës,programe shkëmbimi,teknologji të reja që ndryshe nuk do t’i zhvillonin dot vetë,ekspertizë shkencore nga vende të mëdha. Kjo rrit cilësinë e kapitalit njerëzor.

Modelim i shpejtë i praktikave më të mira ndërkombëtare: adoptim më shpejt ligje moderne, instalim i sistemeve digjitale qeveritare,reforma në sektorin publik pa rezistencë të madhe. Fleksibilitet dhe modernizim më i lehtë.

Mundësi të mëdha punësimi jashtë vendit: liri të lëvizjes,punësim në tregje më të mëdha dhe më të paguara,aftësi profesionale që pastaj mund t’i sjellin në vendin e tyre.

Diaspora shpesh sjell kapital, ide dhe investime në vendlindje. Remitanca (dërgesa) dhe investime nga diaspora që ndihmojnë ekonominë familjare, kapitalizojnë ekonominë vendase,ulin varfërinë. Për Shqipëri dhe Kosovë remitancat janë burim i madh stabiliteti financiar. Mundësi për të ndërtuar ekonomi të specializuara

Ekspozim i kulturës vendase në botë: globalizimi u jep popujve numerikisht të vegjël platforma për të promovuar gjuhën dhe kulturën e tyre,turizëm kulturor,bashkëpunime artistike ndërkombëtare.

Mundësi për rikthimin e “trurit”: Shumë profesionistë të vendeve numerikisht të vegjël arsimohen jashtë dhe kthehen me aftësi akademike të avancuara,eksperiencë ndërkombëtare, lidhje profesionale.

Ndryshime shoqërore më të shpejta dhe më të lehta: më pak rezistencë tradicionale,akuza politike më të lehta për t’u menaxhuar,reforma të shpejta administrative, mjete për t’u reformuar me ritëm të lartë.

Rreziqet: Humbja e gjuhës, sidomos për popujt numerikisht të vegjël. Gjuha zëvendësohet nga anglishtja,dobësohet nga media globale,humbet përdorimin në shkencë dhe teknologji.

Veçanërisht kritike për diasporën shqiptare: Homogjenizim kulturor. Traditat, këngët, veshjet dhe zakonet zbehen dhe zëvendësohen me modele:amerikane,perëndimore,aziatike (sidomos nga media online).

Emigrim masiv dhe plakje demografike: Vendet me popullatë numerikisht të vogël humbasin:forcat e reja,inteligjencën,energjinë zhvillimore. Kjo sjell zhvendosje të bilancit kulturor brenda vendit.

Varësi ekonomike: Ekonomia e vogël rrezikon të dominohet nga:korporata të huaja,investitorë të jashtëm,tregje globale të paqëndrueshme.

Dobësim i identitetit: Identitetet e popujve të vegjël shpesh duken më pak “ngjitëse” krahasuar me identitetet globale pop-kulturore. Kjo prek sidomos adoleshentët.

Trysni politike dhe gjeopolitik: Vendet me popullatë numerikisht të vogël shpesh nuk munden të mbrojnë interesat e tyre pasive,të ndikojnë në vendime ndërkombëtare,të shmangin varësinë nga qendrat e mëdha të fuqisë.

Shqiptarët mund të ruajnë gjuhën dhe kulturën në shekullin XXI

Një analizë të veçantë për shqiptarët e diasporës dhe humbjen e gjuhës.

Krahasim vetëm mes Shqipërisë – Kosovës – Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi në çështjet e identitetit dhe globalizimit.

Ruajtja e gjuhës shqipe kërkon veprime praktike, të përditshme dhe institucionale. Një analizë e veçantë. Ku ndarja bëhet në dy kategori.

Disa përfitime dhe rreziqe nga globalizimi:

Fusha	Përfitimet	Rreziqet
Gjuha	Pasurim me ide të reja	Asimilim, humbje te diaspora
Identiteti	Hapje dhe kontakte ndërkombëtare	Dobësim i narrativësh kombëtare
Arsimi dhe teknologjia	Aftësi moderne, digjitalizim	Zëvendësimi i gjuhës vendase në shkencë
Kultura	Promovim global, turizëm	Homogjenizim, humbje traditash
Ekonomia	Hapja e tregjeve, specializim, investime	Varësi, konkurrencë e fortë
Shoqëria	Modernizim, demokraci	Mërgim masiv, plakje e popullatës

Përfundim

Popujt numerikisht të vegjël përfitojnë nga globalizimi: ekonomikisht (qasje në tregjet botërore). Investime, rritje ekonomike që ndryshe nuk mund të arrihej vetëm me tregun vendor, mundësitë për eksport, për investime të huaja, për industri të reja (IT, shërbime), dërgim të hollash-remitanca, arsimim dhe teknologji, kulturë (promovim dhe bashkëpunim), politikisht (adoptim i modeleve evropiane dhe amerikane), arsim i avancuar dhe shkëmbime ndërkombëtare nëpër universitete europiane dhe amerikane, programe shkëmbimi, shkolla profesionale moderne, digjitalizim i shtetit, rrjetet ndërkombëtare, promovimi i kulturës kombëtare: muzika, gastronomia, traditat dhe turizmi kulturor shpërndahen më lehtë në botë.

Nëse i menaxhojnë mirë veprimtaritë shoqërore, globalizimi nuk i shkatërron popujt numerikisht të vegjël - madje i bën më të zhvilluar, më të pasur dhe më të integruar.

Gjuha shqipe mund të ruhet dhe të forcohet, vetëm nëse  përdoret në familje, fuqizohet në arsim dhe teknologji, mbështetet nga shteti dhe kultivohet në diasporë.

Gjuha është si një muskul: nëse nuk përdoret çdo ditë, dobësohet. Nëse ushqehet me lexime, teknologji, media dhe dashuri, forcohet.

Popujt numerikisht të vegjël fitojnë ekonomikisht nga globalizimi, por duhet të kujdesen fuqishëm për gjuhën dhe kulturën, që të mos paguajnë çmim identiteti.

Popujt numerikisht të vegjël (rreth 1–2 milion banorë) ndodhen më shpesh nën presion më të madh nga globalizimi sesa kombet e mëdha, humbasin pjesën më të arsimuar të brezit të ri, duke

Globalizimi sjell edhe rreziqe të mëdha kulturore e gjuhësore, sidomos:  humbje të gjuhës,

dobësim të identitetit, emigrim masiv dhe presion kulturor nga superfuqitë e medieve.

Globalizimi prek shqiptarët më fort sesa popujt e vegjël europianë për këto arsye themelore:ndarje gjeografike dhe politike, emigrim masiv, institucione të dobëta kombëtare, ndikime të shumta kulturore nga vende të ndryshme, mungesë e qendrave të fuqishme të prodhimit kulturor, konfuzion rreth standardit të gjuhës, dobësim i transmetimit ndër breza.

Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut janë ndër vendet me emigrimin më të lartë në Europë.

Popujt ballkanikë preken më rëndë nga globalizimi: për shkak të emigrimit shumë të madh dhe ulet transmetimi kulturor. Identitetet politike janë ende të brishta. Ekonomia e dobët, rrit varësinë nga kultura e jashtme. Institucionet nuk janë mjaftueshëm të fuqishme për të mbrojtur gjuhën. Mediet vendase janë të kufizuara dhe dominohen nga përmbajtja e huaj.