Vladimir Shyti: Agron Calliku, që vihet në rolin e mjekut psikiatër

Agron Calliku, që vihet në rolin e mjekut psikiatër

Ese nga Vladimir Shyti

Mbas viteve paskomuniste në vëndin tonë, me ardhjen e demokracisë, shumë familje shqiptare pësojnë drama-tragjedi më të ndryshme në atë fundshekulli të viti 1997. Një kronikë e tillë është trajtuar e zhvilluar duke marrë parasysh dhe disa histori politike, nga autori Agron Calliku në romanin e tij të fundit”Pendimi”.

Ngjarjet e njëpasnjëshme jepen e gjykohen nga iluminatorë psikologjikë ku vetë autori vihet në rolin e mjekut psikiatër. Përmes fjalëve të ndjeshme dhe ngjarjes tronditëse, ai e njeh lexuesin me emocionet e paharrueshme të kësaj ngjarje tragjike, ku personazhet kanë një udhëtim letrarë, që nuk mund të harrohen lehtë. Nuk mungon dhe kritika e sistemit terroristik të qeverisë, që po vinte në pushtet dhe, nga kjo pikpamje mund të ishtë një përgjigje për Makiavelin. Sipas mendjes së këtij, qeveria duhet të kujdeset më tepër që t’ia ketë populli frikën, sesa dashurinë. Kjo vepër ngjason me një shfaqje teatrale, ku përmbledh me një vend një gjëmë të madhe prej skenash të marrësh e evlatësh, që vuajnë katrahurën dhe urrejnë paditurinë e asaj kohe kaosi e të shfurur. Mund të gjykohet e të admirohet nga personazhet që marrin pjesë në këtë tregim me pikpamje ndryshe dhe të sistemit kapitalist, i cili po vinte në këtë vend si ujët e një lumi të rrëmbyer e  të turbullt, që pushton ç’të gjejë përpara. Me tragjedi e ambicje kriminale , mëkati dhe punitja jo në ferrin e jetës tjetër, po në ferrin e kësaj jete, ngjarjet ecin  në egoizëm pa skrupul, pa mëshirë dhe pa ndërgjegje është një kuçedër që ha vetveten dhe, krijon për të tjerët një ferrë më të llahtarisur, që nuk e beson njeriu modern.

Skenari letrar i romanit zhvillohet në një nga fshatrat e vendit tonë, ku autori vendos të mos tregojë vëndet dhe personazhet me vërtetësi për të mos lënduar këtë plagë, që tashmë e ka nxjerrë qelbin e hidhërimit.

Drama tragjike e ka zanafillën me përdhunimin e një adolishente nën zhukatjen e gjinkallave, që la gjurmë të thella në jetën e saj. Arna, kështu e quan autori ishte si një fustan me cohë të brishtë, të cilës nga do ta prekje do të shqyehej. Ajo përjeton gjëmën më të rëndë të rinis së vet, ndihmuar edhe nga nëna e saj mizore. Në ëndrrat që shikonte nuk u përpoqë kurrë në jetën e vet të shkojë për t’i gjetur. Përbuzi fatin, çan udhën duke u përballur me poshtërimin. Jeta e saj s’ka kurrë diellë, veç kërcitje bubullimash e rrufe të frikshme.

Suja, një grua e sertë me pak përqafime e buzëqeshje, pa dhembshuri prindërore e dashuri për fëmijët e saj. Një prolog bardhë e zi sipërnatyrale me sulme jo të natyrshme krashi dy vajzave, pasi bashkëshorti me të birin punonin në emigracion. Ajo shfaqë ligësi, si të personazheve Shekspiriane, duke sjellë në familje tortura në forma të ndryshme më tepër arrogante.

Mbas lidhjes martesore të Arnës me Agon, i cili nuk mundi të agonte sikur dhe një ditë plot me diell e shkëlqim për të shoqen e vrarë shpirtërisht qysh në fëmijëri. Ai ishte një zotëri burrë,  me shumë vite më i madhë në moshë se vajza. Një njeri i gjallë, i shkathët, i fuqishëm dhe i denjë për kohën e përtej kohës, Jeta e tij ishte e mbushur plot pozitivitet e dashuri. Me të afërm e një shoqëri që e respektonin dhe ku e çmonin për ndihmat që u jepte njerezëve në nevojë.

Arna nuk e kishte pregatitur jetën e saj për këtë martesë të nxituar, që u krye me forcë nën diktatin e nënës së vet. Megjithëse fati e çiftoi me njëriun ideal, shpirtin e një njeriu shembullor, ajo u mbyllë në guackën që përmblidhte brenda tërë dhimbjet, që ishin pasojat e përdhunimit e diktaturës prindore, në këtë rastë të nënës. Ago me meçurinë e tij tregoi mirëkuptim në pozitën psikologjike. Me durim e arsyetim, pa dhunë, çifti arriti të krijoi familjen e tyre duke u shtuar me dy fëmijë. Ajo po vriste shpresën dhe dëshirën për të qenë shpirtërisht e fizikisht me Agon e fëmijët e saj. Bashkëshorti e vuante atë gjëndje, përjetonte e lëndohesh, mundohej t’i jepte gëzimin e jetës familjare, por ajo nuk arrinte të çante guaskën. Me me paditurin e çmendurinë e vet, ajo bëri që këtë gjëndje ta përcillte edhe te fëmijët e saj.

Tashmë autori kthehet në psikologë, ndërhynë në vetminë, pasigurinë, tronditjen që i shfaqte me një zellë të pa përshkruar me pak fjalë kishte humbur librin e jetës. Arna po humbiste gjithçka, ajo po shkatërronte vatrën e shenjtë familjare, ku dhe kafshët nuk e shkatërrojnë folen e tyre, se edhe ata e dijnë me sa mund e kanë ngritur. Suja e ëma, që ishte e pranishme në gjithçka që po rrënonte familjen, krijon lojra të ndryshme, duke përlyer nderin, dinjitetin, dhëmbshurinë e atij burri dhe,  duke shfrytëzuar çmendurinë e vajzë, afron në lojën e saj intriguese dhe fëmijët, të cilët padashur bëhen pjesë e lojës manipuluese të gjyshes. Madje, bëhen dëshmimtarë të zënka midis nënës, babait dhe gjyshes derisa Agon e largojnë nga shtëpia. Dhe, duke shpifur me lloj, lloj poshtërsish përfundojë në burg pa kryer akte kriminale. Përkundazi, bashkarisht me fëmijët e shpëtojë gruan nga vetvrasja. Fati Agos ishte shkatërrimi, një mënxyrë, një jetë për të si një lodër fëmijësh grindavecësh. I vetmuar, largë fëmijëve jeta e m’rrudhi, gjykimi tij kapërxeu kufijtë e dhembjes. U mbyllë në cipën e argjend lyer me helmin e zi përzier me vrer’ e plagë familjare dhe, kërkonte fajtorët, ndoshta ishte ai vet;mosha e madhe, turpëronte fëmijët e tij të vegjël kur i dërgonte në shkollë ose në park. Ajo që ata i denden, Agos i shkurajoi kurajon, ajo që i ndezi zjarrin e bëri të hesht si kukuvajka vajtimore që s’klithë më. Xhindët vrasës të padukur që shërbenin për gjithë këto tmerre, që dhe dielli u vesh me tymin më të dëndur, që të mos shihesh dhe thika e mprehtë , e cila shpon plagët edhe në qiellin e pastër plot kaltërsi.

Arna e braktisur nga vetvetja me shpirtë të helmuar, tashmë jo djallzore, braktisë edhe fëmijët mbas shumë vitesh. Cmenduria vijon rrugëtimin në trurin e saj të sakatosur, ashtu e përhumbur, me mbetjet e fundit të thërmijave të jetës niset në një udhë të pashkelur, e penduar për gabimet dhe fajet e kryera vendos të fshihet larg shumë largë botës së vet, të cilën e përdhunosi.

Kei dhe Di motër e vëlla tashmë të rritur, të mbetur “jetim”bëjnë analizat e familjes. Arkitektet e shkatërrimit duhej të shihnin fundin e ndërtesës që vet e projketuan, ndaj vendosën kërkimin e tyre. Ngjarjet e jetës që kishin kaluar në fëmijërin nuk marrin tjetër formë, veç kësaj përballje me nerva të çelikta;thirrje duelesh në mes të shkretirës, drithërima të pakuptueshme, hije të tmerruara, kukudhë që zgërdhihen të fsheur në skutat e konakeve, rrufe në qiellin e”kaltër’, fytyra të vrara njerzore, sëmundje të çuditshme, pra, një jetë e farmakosur, ku pihet kupa e verës pa uruar shëndet e jetë.

Shkrimtari vuan në çdo rrjeshtë, shfaqë hidhërimin e thellë, përjetimin me ngjarjen, i prek lehtë personazhet bëhet psikologu tyre dhe gjykimin i’a le lexuesit. I revoltuar autori psikologë me pendimin e vonuar, ku njeriu mirë fluturon krahëthyer në malin e mallkuar të tmerrtë e fatal, në bri të hënës pa dritë, në tymnajën plot vrer, nuk mundet më të kuptojë fjalën; Pendim. Dhe, më e çuditëshme është vdekja e çiftit të ndarë nga martesa në një ditë, ku shpirtin e ndërgjegjen ua shkallmojnë fatë e vdekje pa mend, pa fe, pa skrupull. Të cilët u bën bashkë në jetën e përtejme. Në varrin e tyre shkruhej ky epitaf:

“Duhuni sa jeni pranë njeri-tjetrit. Jetoni në dashuri dhe harroni ligësinë. Jepini tjetrit atë që ju do të dëshironit për veten tuaj, krijoni hapsira të mëdha për tjetrin, që ai të ketë mundësi të strehohet brenda shpirtit tënd pa kufij…

Ky libër shkruar me finesë mbartë një ngjarje tragjike, por sa tjera ndodhira të ngjashme kërcënojnë familjet shqiptare e më tej. Mendojë, se do të bjerë në sy të ndonjë skenaristi apo regjizori të kinemasë, ku do të jetë një realizim i përkryer i kinematografisë shqiptare.