Sabile Basha: Lëvizja ilegale patriotike shqiptare në Kosovë, 1945–1990 (13)

JATAKËT DHE BUNKERËT E LIRISË

DËNIMI I GRUPIT TË PARË I JATAKËVE TË HASAN REMNIKUT (13)

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Arrestimet e lidhura me aktin e strehimit të Hasan Remnikut dhe shokëve të tij u shfaqën si një valë e qëllimshme ndëshkimi që nisi që në vitin 1948, duke shënuar një kthesë të rëndësishme në mënyrën se si pushteti e konceptonte dhe e trajtonte solidaritetin qytetar. Në vend që të shihej si gjest human e moral, ofrimi i strehës u kriminalizua, duke e shndërruar mikpritjen – një vlerë e rrënjosur thellë në traditën shqiptare – në një pretekst për ndjekje penale.

Një ndër rastet më të njohura u materializua në procesin gjyqësor të zhvilluar më 29 prill 1948, në Gjykatën e Qarkut në Gjilan. Ky gjykim mbante mbi vete jo vetëm peshën e një vendimi juridik, por edhe barrën e një mesazhi politik të qartë. Në krye të trupit gjykues ishte Bozhidar Veselinoviqi, ndërsa përbërjen e porotës e plotësonin Mehmet Xhela dhe Saqip Neziri, të cilët në dukje përfaqësonin balancën mes autoritetit shtetëror dhe përfaqësimit vendor, por në thelb ishin pjesë e një mekanizmi të menduar për të dhënë legjitimitet formal vendimeve tashmë të përcaktuara.

Në këtë sallë gjyqi u ulën të akuzuarit: Ramiz Fazliu, Sejdi Selimi, Ali Bakija dhe Jahja Selimi. Emrat e tyre nuk ishin thjesht individë përballë drejtësisë, por simbole të një komuniteti të tërë që gjendej nën trysninë e një regjimi represiv. Ata akuzoheshin jo për veprime armiqësore konkrete ndaj shtetit, por për faktin se kishin ushqyer e mbajtur gjallë lidhjen njerëzore me ata që ndiqeshin si të rrezikshëm për regjimin.

Ky proces gjyqësor nuk mund të reduktohet në një akt juridik formal. Ai ishte pjesë e një strategjie më të gjerë për të shuar çdo formë të rezistencës pasive dhe për të goditur urat e solidaritetit që lidhin individët në momente të rrezikut. Përmes këtij gjykimi, autoritetet synonin të mbillnin frikë dhe pasiguri, duke e bërë çdo qytetar të mendohej dy herë para se të hapte derën për një mik apo bashkëkombës në nevojë.

Në këtë mënyrë, procesi gjyqësor i 29 prillit 1948 në Gjilan shfaqet jo vetëm si një episod i rëndësishëm historik, por edhe si një pasqyrë e përplasjes mes dy kodeve të ndryshme, atij shtetëror, që kërkonte bindje dhe kontroll, dhe atij moral, të trashëguar nga tradita shqiptare, ku mikpritja dhe mbrojtja e tjetrit ishin vlera të shenjta.

Prokuroria Publike e Qarkut në Gjilan ngriti aktakuzë ndaj të pandehurve, duke i vënë ata përballë një akuze të rëndë: se kishin kryer vepra penale kundër shtetit dhe popullit. Kjo gjuhë, e ndërtuar mbi terminologjinë e kohës, bartte jo vetëm dimensionin juridik, por mbi të gjitha atë politik dhe ideologjik. Në fakt, më shumë sesa një proces i rregullt gjyqësor, këto procedime kishin për synim të prodhonin një shembull frikësues, për të treguar se çdo akt i lidhjes me “armikun” – qoftë edhe përmes gjestesh të natyrshme si mikpritja apo ndihma – do të interpretohej si tradhti ndaj shtetit.

Aktakuza mbështetej mbi dispozitat e Ligjit Penal të Jugosllavisë, konkretisht në nenin 3, pika 14, që shërbente si një kornizë ligjore e përshtatur për të kriminalizuar çdo veprim që dilte jashtë kontrollit të ideologjisë zyrtare. Në këtë mënyrë, ligji nuk funksiononte si një instrument neutral drejtësie, por si armë represive në duart e pushtetit, duke i dhënë ngjyrim juridik një politike të ndërtuar mbi eliminimin e çdo forme opozite apo solidariteti shoqëror.

Duke e vendosur akuzën në këtë kuadër, Prokuroria synonte të legjitimonte veprimet e saj dhe t’i paraqiste ato si mbrojtje të interesave të “popullit”, ndërkohë që në thelb bëhej fjalë për një strategji shtetërore të përqendruar në frikësimin e masave dhe në thyerjen e rezistencës morale. Kështu, termat “kundër shtetit” dhe “kundër popullit” nuk ishin thjesht formula ligjore, por shndërroheshin në etiketa politike, me të cilat pushteti i asaj kohe përpiqej të stigmatizonte dhe të izolonte individët që guxonin të mbështesnin ose të shfaqnin simpati për lëvizjet ilegale shqiptare.

Në këtë prizëm, aktakuza e ngritur nuk duhet parë vetëm si një dokument ligjor, por si një dëshmi e qartë e mënyrës sesi drejtësia e kohës ishte vënë në shërbim të politikës represive, duke prodhuar gjykime ku fajësia dukej e parapërcaktuar dhe ku ligji, në vend që të mbronte qytetarin, i shërbente shtetit për të shkelur mbi të.

I pari ndër të akuzuarit që u ul para trupit gjykues ishte Ramiz Fazlija, një bujk i thjeshtë nga fshati Remnik. I lindur më 1925 nga prindërit Fazli dhe Pashije, jeta e tij kishte rrjedhur në mënyrë krejt të zakonshme, duke u mbështetur në punën e tokës dhe ritmet e një fshati tradicional shqiptar. Ishte i martuar me Zejnijen, me të cilën kishte një fëmijë – një jetë familjare modeste, e ndërtuar mbi themelet e përditshmërisë rurale.

Ramizi nuk dinte shkrim e lexim, gjë që e vendoste atë në radhën e shumicës së fshatarëve të asaj kohe, për të cilët dija dhe arsimi ishin ende të paarritshme për shkak të kushteve sociale dhe kufizimeve politike. Për këtë arsye, ai nuk kishte asnjë përgatitje juridike apo politike që ta ndihmonte të kuptonte seriozitetin e akuzave që rëndonin mbi të. Deri më 17 shkurt 1948, ai nuk kishte pasur asnjë përplasje me ligjin, duke jetuar jetën e tij si çdo bujk i ndershëm, larg skenave të mëdha të politikës dhe intrigave shtetërore.

Megjithatë, realiteti i ri politik, i mbushur me represion dhe dyshime, e përfshiu atë në rrethin e viktimave. Nga një bujk i zakonshëm, ai u shndërrua në një të pandehur, i cili tashmë ndodhej i mbyllur në burgun e Gjilanit. Ky kontrast i fortë mes jetës së tij të mëparshme dhe pozitës së tanishme e bën figurën e tij një simbol të tragjedisë kolektive, sesi njerëz të zakonshëm, të cilët nuk kishin kryer asgjë më shumë sesa kishin ndjekur normat e mikpritjes e të solidaritetit, përfundonin viktima të një sistemi që kriminalizonte virtytet njerëzore.

Në këtë kuptim, Ramiz Fazlija nuk mund të shihet vetëm si një individ i izoluar në bankën e të akuzuarve, por si përfaqësues i një brezi të tërë fshatarësh shqiptarë, të cilët, pa arsim, pa pushtet dhe pa mbrojtje, mbeteshin të pambrojtur përballë një mekanizmi shtetëror që i fshinte kufijtë mes fajit dhe pafajësisë.

Në aktakuzën e ngritur ndaj Ramiz Fazlisë, ai paraqitej si një ndër hallkat kryesore të lidhjeve me të arratisurin Hasan Remniku dhe grupin e tij. Sipas organeve të ndjekjes, gjatë vitit 1947 ai kishte vendosur kontakte të vazhdueshme me këtë grup dhe, jo rrallëherë, i kishte strehuar në shtëpinë e tij. Shtëpia e një bujku të thjeshtë, që në traditën shqiptare ishte hapësirë mikpritjeje e solidariteti, u paraqit në gjykatë si “bazë ilegale” dhe si pikë mbështetjeje për veprimtarinë e të arratisurve.

Ndihma që Ramizi u kishte ofruar ishte e shumëfishtë. Ai u kishte siguruar ushqim dhe veshmbathje, duke u bërë mbështetje e domosdoshme në ditët e rënda të arratisjes. Madje, sipas akuzës, në disa raste kishte kontribuar edhe në sigurimin e armëve, duke e vënë veten në pozitën e një bashkëpunëtori aktiv. Në këtë mënyrë, gjykata synonte të krijonte figurën e një individi që nuk kufizohej vetëm në aktin human të strehimit, por që kishte marrë pjesë drejtpërdrejt në fuqizimin e rezistencës ilegale.

Një element i veçantë që rëndonte mbi të ishte fakti se Ramiz Fazlija, përveçse bujk, kishte qenë edhe polic vullnetar. Ky rol e vendoste atë në një pozitë kontradiktore: nga njëra anë pjesë e aparatit shtetëror lokal, nga ana tjetër i akuzuar se kishte tradhtuar misionin e tij duke bashkëpunuar me “armikun”. Për më tepër, në periudhën sa ishte në liri, Ramizi kryente edhe punën e postierit mes Hasan Remnikut dhe jatakut të tij, Sejdi Selimit. Ky funksion e shndërronte atë, sipas akuzës, në një urë komunikimi jetike për mbijetesën dhe organizimin e grupit.

Kështu, figura e Ramiz Fazlisë në gjyqin e Gjilanit nuk trajtohej thjesht si e një bujku të thjeshtë e analfabet, por si e një personi që, përmes akteve të tij të solidaritetit, ishte kthyer në pjesë organike të rrjetit ilegal. Në thelb, ajo që në jetën e përditshme mund të shihej si ndihmë njerëzore për bashkëfshatarët në nevojë, në sallën e gjyqit interpretohej si akt armiqësor dhe tradhti ndaj shtetit. Ky dualizëm mes moralit tradicional shqiptar dhe kornizës ligjore jugosllave e bën rastin e tij shembull të qartë të mënyrës se si sistemi kriminalizonte çdo formë të qëndresës apo të mikpritjes.

Sipas të dhënave të mbledhura nga organet e ndjekjes, Ramiz Fazlija nuk ishte vetëm një strehues i rastësishëm i Hasan Remnikut dhe grupit të tij, por edhe pjesëmarrës i shpeshtë në mbledhjet që ata organizonin. Këto mbledhje zhvilloheshin zakonisht në vende të fshehta – në ara të mbjella, ku bimësia e dendur ofronte mbrojtje nga sytë e padëshiruar, ose në male, ku terreni i vështirë e bënte më të lehtë shmangien e ndjekjes. Prania e tij në këto takime dëshmonte për një lidhje më të thellë se thjesht një marrëdhënie mikpritjeje, ajo ishte një shenjë besimi dhe përfshirjeje në jetën e ilegalitetit.

Një episod i veçantë, i cili mbeti i gdhendur në procesin gjyqësor, lidhej me një rast kur grupi qëndronte në shtëpinë e Ramizit. Policia, e informuar për vendndodhjen e tyre, kishte organizuar një ndjekje për t’i kapur. Në atë moment kritik, Ramizi luajti një rol vendimtar, duke përdorur zgjuarsinë e tij dhe duke shfrytëzuar njohuritë për terrenin, ai arriti t’i ndihmonte që të largoheshin pa u diktuar, duke i orientuar në anën e kundërt të fshatit. Për më tepër, për të siguruar shpëtimin e tyre, ai i dha policisë informacione të rreme për vendndodhjen, duke e devijuar kështu ndjekjen.

Ky akt, i paraqitur në sallën e gjyqit si provë e tradhtisë së tij ndaj shtetit, në të vërtetë shpalos një dimension tjetër: atë të solidaritetit dhe të besnikërisë së rrënjosur në kodin moral shqiptar, ku mikpritja dhe mbrojtja e atij që kërkon strehim shihen si detyrim i shenjtë. Në këtë prizëm, veprimi i Ramiz Fazlisë përfaqësonte jo vetëm një akt guximi personal, por edhe një sfidë të drejtpërdrejtë ndaj aparatit represiv që kërkonte të shkatërronte çdo formë të lidhjes njerëzore me ilegalitetin.

Në optikën e pushtetit, ky episod e vuloste imazhin e tij si bashkëpunëtor aktiv të “armiqve të shtetit”. Por në optikën e një shoqërie që i shihte këta të arratisur si bij të saj, të ndjekur padrejtësisht, ky veprim e ngrinte Ramizin në figurën e një njeriu që, me rrezikimin e vetes dhe të familjes, dëshmoi se nderi dhe besnikëria ishin më të forta se frika.

Më 29 prill të vitit 1948, në sallën e Gjykatës së Qarkut në Gjilan, u zhvillua procesi kryesor gjyqësor ndaj Ramiz Fazlisë – një proces që, në thelb, nuk kishte për qëllim zbardhjen e së vërtetës, por konfirmimin e një verdikti tashmë të parapërgatitur. Në fund të këtij gjykimi, trupi gjykues e shpalli atë fajtor, duke e akuzuar se kishte “vepruar kundër popullit dhe shtetit”, një formulim i rëndë dhe i ngarkuar politikisht, i cili në retorikën e kohës përbënte kulmin e kriminalizimit moral dhe juridik.

Referenca ligjore për këtë vendim ishte Ligji Penal i Jugosllavisë, konkretisht neni 3, pika 14, që shërbente si bazë për të dënuar jo vetëm veprimet e armatosura, por edhe çdo formë solidariteti apo ndihme ndaj të arratisurve. Ky nen nuk ishte thjesht dispozitë ligjore, por instrument represiv, i krijuar për të shtrirë frikën dhe për të thyer çdo përpjekje të individëve për të vepruar sipas ndërgjegjes së tyre morale.

Vendimi përfundimtar ishte i rëndë: Ramiz Fazlija u dënua me nëntë (9) vjet burg të rëndë. Për një bujk të thjeshtë, pa arsim e pa mjete për t’u mbrojtur, ky dënim nënkuptonte jo vetëm shkatërrimin e jetës së tij personale dhe familjare, por edhe stigmatizimin e tij të përhershëm si “armik i popullit”. Në fakt, dënimi i tij shënonte edhe një mesazh të qartë për mbarë shoqërinë se kushdo që guxonte të ndihmonte, të strehonte apo qoftë edhe të ruante lidhje shoqërore me ilegalët, do të përballej me të njëjtin fat.

Ky gjykim nuk mund të shihet si një rast i izoluar, por si pjesë e një mekanizmi të gjerë represiv, ku drejtësia shërbente si vegël e pushtetit politik. Përmes tij, ligji humbiste funksionin e tij themelor – atë të mbrojtjes së qytetarëve – dhe shndërrohej në një armë për të kriminalizuar virtytet tradicionale si mikpritja, besnikëria dhe solidariteti.

Në këtë dritë, rasti i Ramiz Fazlisë nuk është vetëm një episod historik i dhimbshëm, por edhe një dëshmi se si individë të zakonshëm u sakrifikuan në emër të një ideologjie shtetërore, duke u bërë pjesë e një narrative më të gjerë të qëndresës dhe tragjedisë së popullit shqiptar nën Jugosllavi.

I dyti ndër të akuzuarit që u përball me trupin gjykues ishte Sejdi Selimi, i lindur më 1910 në fshatin Remnik, nga prindërit Selim dhe Zarife. Ai vinte nga një familje e varfër fshatare dhe, ndryshe nga shumë bashkëmoshatarë të tij, kishte mbetur i pamartuar. Jeta e tij ishte shënuar nga mungesat materiale dhe thjeshtësia e përditshme e një fshatari që e ndante jetën mes punës së rëndë dhe kushteve të vështira të mbijetesës. Në burgun e Gjilanit ai gjendej që prej 17 shkurtit 1948, duke u bërë pjesë e një fati të paracaktuar për shumë fshatarë të atyre viteve, të cilët u kapën nga rrjeta e akuzave politike.

Akuza kundër tij lidhej drejtpërdrejt me verën e vitit 1947, kur sipas organeve të ndjekjes, ai dy herë kishte pranuar në shtëpinë e tij Hasan Remnikun me shokët e tij. Në një shoqëri ku mikpritja ishte normë morale e patjetërsueshme, ky akt i përjetuar si detyrim i zakonshëm shndërrohej në sallën e gjyqit në provë të fajësisë dhe tradhtisë. Por akuza nuk ndalej me kaq, sipas të dhënave, Sejdiu tri herë kishte marrë pjesë edhe në mbledhjet e tyre, duke i vendosur vetes vulën e bashkëpunëtorit aktiv në sytë e pushtetit.

Një tjetër pikë e rëndë e akuzës ishte roli i tij si lidhje ndërmjet Hasan Remnikut dhe Ramiz Fazlisë. Në këtë funksion, ai shërbente si ndërmjetës për komunikimet dhe njoftonte për takimet që duhej të mbaheshin mes të arratisurve. Kështu, në narrativën e autoriteteve, figura e tij nuk mbetej vetëm në kufijtë e një strehuesi sporadik, por ngrihej në nivelin e një “korrieri” të ilegalitetit, që siguron mbijetesën e rrjetit.

Në të vërtetë, ajo që për komunitetin shqiptar mund të shihej si akt besnikërie dhe respekti ndaj normave të solidaritetit, për shtetin jugosllav interpretohej si një kërcënim i drejtpërdrejtë. Sejdi Selimi, një fshatar i thjeshtë dhe i varfër, u shndërrua kështu në objekt të një gjykimi ku peshonte jo aq fakti se çfarë kishte bërë, por domethënia politike që pushteti i jepte veprimeve të tij.

Figura e tij mishëron tragjedinë e atyre që, pa qenë udhëheqës, pa qenë të armatosur apo të organizuar në mënyrë të qëndrueshme, përfunduan të dënuar thjesht sepse kishin mbajtur gjallë një lidhje njerëzore me ata që përndiqeshin si armiq. Në këtë dritë, Sejdi Selimi nuk është vetëm një individ i akuzuar, por një dëshmi e gjallë e përplasjes së ashpër mes moralit tradicional dhe ligjit represiv, mes mikpritjes si vlerë e shenjtë dhe kriminalizimit të saj si akt kundër shtetit.

Në rastin e Sejdi Selimit, aktakuza nuk kufizohej vetëm në mikpritjen e dhënë Hasan Remnikut dhe shokëve të tij, por rëndohej edhe më shumë nga fakti se ai shpesh kishte dezinformuar organet e policisë. Në vend që t’i dorëzonte të arratisurit, ai i fshihte në vende më të sigurta, duke u bërë mburojë e tyre dhe duke u dhënë kohë për të shpëtuar nga ndjekja. Këto veprime, të interpretuara nga pushteti si “akti i mashtrimit të organeve shtetërore”, ishin në të vërtetë shprehje e një besnikërie të heshtur ndaj bashkëfshatarëve dhe një dëshmi e rezistencës së brendshme ndaj sistemit që sapo kishte filluar të shtrinte rrënjët e tij në Kosovë.

Në procesin gjyqësor, figura e tij u përshkrua si ajo e një njeriu që kishte kryer “vepra armiqësore”, vetëm pse kishte zgjedhur të mos braktiste mikun e tij në momentin më të vështirë. Retorika zyrtare e kohës e interpretoi këtë gjest si përpjekje për të “përmbysur sistemin popullor” – një sistem i ri, i importuar dhe i instaluar me forcë, që kërkonte të mbijë nëpërmjet frikës dhe ndëshkimit. Në këtë optikë, mbrojtja e një të arratisuri barazohej me rebelim ndaj vetë themelimit të rendit të ri politik.

Vendimi i gjykatës ishte i qartë dhe ndëshkues: Sejdi Selimi u shpall fajtor dhe u dënua me një vit e gjysmë (1,5) burg të rëndë. Për një njeri që vinte nga një familje e varfër fshatare, ky dënim përfaqësonte jo vetëm humbjen e lirisë, por edhe një stigmatizim shoqëror, duke e shndërruar atë nga një bujk i thjeshtë në një figurë të damkosur si “armik i popullit”.

Ky dënim, megjithëse më i lehtë në krahasim me të tjerët, bartte një simbolikë të fuqishme. Ai synonte të tregonte se edhe gjestet më të vogla të solidaritetit nuk do të mbeteshin pa pasoja. Në thelb, ai ishte një paralajmërim i drejtpërdrejtë për komunitetin, çdo akt mikpritjeje, çdo ndihmë e dhënë, çdo fjalë e heshtur e mbështetjes ndaj të përndjekurve, do të interpretohej si komplot kundër shtetit dhe do të ndëshkohej pa mëshirë.

Në këtë mënyrë, rasti i Sejdi Selimit nuk mbetet vetëm një episod i një procesi gjyqësor, por shndërrohet në metaforë të përplasjes së ashpër mes moralit të trashëguar të mikpritjes shqiptare dhe brutalitetit të një rendi juridik-politik që e kriminalizonte atë.

I treti ndër të akuzuarit e këtij procesi ishte Baki Alija, një figurë e veçantë në mesin e bashkëfshatarëve të tij. I lindur më 1902 në fshatin Remnik – vend prej nga vinte edhe Hasan Remniku – ai ishte biri i Alisë dhe i Zarifes, e lindur Jonuzi. Bakiu mbante rolin e hoxhës së fshatit, një post që në sytë e popullit kishte peshë të madhe morale, edhe pse, në mënyrë paradoksale, ai vetë nuk dinte shkrim e lexim. Kjo tregon se autoriteti i tij nuk buronte nga arsimi formal, por nga besimi dhe respekti që njerëzit i kishin trashëguar brez pas brezi. Ishte i martuar me Zejnijen dhe kishte katër fëmijë, duke jetuar me ta një jetë modeste, tipike për një familje të mesme ekonomike rurale.

Më 17 shkurt 1948, organet e hetuesisë e arrestuan, duke e radhitur në listën e atyre që do të përballeshin me akuzat e rënduara të shtetit. Ashtu si të pandehurit e tjerë, akuza kundër tij bazohej në faktin se kishte strehuar Hasan Remnikun dhe shokët e tij në shtëpi, duke u ofruar ushqime e veshmbathje. Por, mbi të rëndonte edhe një pikë tjetër: gjatë verës së vitit 1947, ai thuhej se kishte siguruar armatimin e nevojshëm për grupin, duke e vendosur kështu në rolin e një bashkëpunëtori aktiv.

Ky kombinim – funksioni i tij si hoxhë i fshatit dhe akuzat për furnizim me armë – krijonte një kontrast të fortë. Nga njëra anë, ai shihej nga populli si udhëheqës shpirtëror, njeri i besimit e i fjalës së Zotit; nga ana tjetër, pushteti e portretizonte si nxitës të rrezikshëm të një veprimtarie ilegale që kërcënonte themelet e sistemit të sapo vendosur. Në këtë mënyrë, gjyqi nuk e kishte vetëm funksionin e ndëshkimit individual, por edhe atë të diskreditimit publik të një figure që përfaqësonte një shtyllë morale të fshatit.

Më 29 prill 1948, gjykata i shqiptuan dënimin me shtatë ( 7 )vjet burg të rëndë. Ky vendim, i ngarkuar me simbolikë, synonte jo vetëm izolimin e tij fizik, por edhe shembjen e figurës së hoxhës si udhëheqës shpirtëror e moral. Burgosja e tij nuk ishte thjesht ndëshkim për ndihmën e dhënë, ishte një përpjekje për të shuar besimin e komunitetit në figurat tradicionale, duke e zëvendësuar atë me autoritetin e frikës së shtetit.

Në këtë prizëm, rasti i Baki Alisë pasqyron dy botë në konflikt: botën e vlerave tradicionale shqiptare, ku hoxha ishte udhërrëfyes moral dhe streha për të përndjekurin ishte detyrim i shenjtë, dhe botën e rendit të ri politik, që çdo akt besnikërie e interpretonte si armiqësi. Dënimi i tij prej shtatë vjetësh, i rëndë jo vetëm për të por edhe për familjen e tij, shënonte një përpjekje për të thyer jo një individ, por një popull të tërë që gjente mbështetje tek figurat e veta morale dhe shpirtërore.

Ndër të akuzuarit e këtij procesi gjyqësor ishte edhe Jahja Selimi, një tjetër figurë e thjeshtë fshatare nga Remniku. Ai kishte lindur më 1904, bir i Selimit dhe Zarifes së lindur Osmani. Jeta e tij ishte e lidhur ngushtë me ritmet e bujqësisë, me punën e tokës dhe me përpjekjet e përditshme për të siguruar bukën e familjes. Ishte i martuar me Elmazen, të lindur Emini, dhe nga kjo martesë kishin ardhur në jetë tre fëmijë, për të cilët Jahja ishte mbështetja kryesore.

Ashtu si shumë bashkëkohës të tij, ai nuk dinte shkrim e lexim, duke qenë pjesë e atij brezi që për shkak të varfërisë dhe rrethanave të kohës nuk kishte pasur qasje në arsim. Megjithatë, mungesa e shkollimit nuk e zvogëlonte rolin e tij në familje e në popull, ku respekti dhe vlerësimi maten më shumë me punën, ndershmërinë dhe gatishmërinë për të ndihmuar të tjerët.

Më 17 shkurt 1948, organet e hetuesisë e arrestuan dhe që nga ajo ditë ai u gjend i mbyllur në burgun e Qarkut të Gjilanit. Arrestimi i tij, si edhe ai i të tjerëve nga fshati Remnik, nuk ishte thjesht një akt juridik, por pjesë e një fushate më të gjerë represive, e cila synonte të godiste solidaritetin fshatar dhe ta kriminalizonte mikpritjen si vlerë morale. Për një njeri të zakonshëm si Jahja Selimi, i cili kishte ndërtuar jetën mbi punën e tokës dhe përgjegjësitë familjare, prangosja e papritur e shndërroi jetën e tij dhe të familjes në një dramë të hidhur.

Në të vërtetë, figura e tij nuk bart shenjat e një “krimineli” apo të një “armikut të shtetit”, siç e paraqiste retorika e kohës, por imazhin e një bujku të thjeshtë që përfundoi viktimë e një sistemi që shihte rrezik në çdo gjest mikpritjeje dhe në çdo akt solidariteti njerëzor. Jahja Selimi është një shembull i qartë i mënyrës se si fshatarët shqiptarë, të pambrojtur nga arsimimi dhe nga mundësia për mbrojtje juridike, u gjendën lehtësisht në shënjestër të aparatit represiv, duke u shndërruar nga njerëz të zakonshëm në “armiq” të shpallur.

Sipas aktakuzës së ngritur nga Prokuroria Publike e Qarkut të Gjilanit, Jahja Selimi akuzohej se gjatë verës së vitit 1947 kishte mbajtur kontakte të rregullta me Hasan Remnikun dhe grupin e tij. Nuk mjaftonte, sipas organit akuzues, që ai kishte ofruar mikpritje të herë pas hershme, ai konsiderohej si një mbështetës i përhershëm, që herë pas here i ndihmonte materialisht dhe i strehonte në shtëpinë e vet. Mikpritja dhe solidariteti, që në traditën shqiptare përbëjnë norma të shenjta të jetës shoqërore, në sallën e gjyqit u shndërruan në fakte të kriminalizuara dhe në argumente për të ndërtuar aktin e “armiqësisë”.

Një pikë tjetër e rëndësishme e akuzës kishte të bënte me vëzhgimin e lëvizjeve të ushtrisë dhe të organeve të ndjekjes jugosllave. Thuhej se Jahja i përcillte me kujdes këto lëvizje dhe më pas i informonte të arratisurit, duke u bërë atyre sy e vesh në terren. Për më tepër, ai u siguronte edhe strehim të sigurt te miqtë dhe shokët e vet, duke zgjeruar kështu rrjetin e mbrojtjes dhe duke i vënë në siklet organet e pushtetit, të cilat synonin ta shuanin çdo gjurmë të rezistencës ilegale. Në këtë interpretim të prokurorisë, Jahja Selimi nuk paraqitej si një fshatar i thjeshtë, por si një hallkë aktive e një strukture të gjerë “kundër shtetit”.

Gjykata e Qarkut në Gjilan, pasi shqyrtoi këto të dhëna, e shpalli fajtor në bazë të Ligjit Penal të Jugosllavisë, duke u mbështetur në nenin 3, pika 14 – nenin famëkeq që u përdor për të goditur jo vetëm aktet e dhunshme, por edhe gjestet e solidaritetit dhe të besnikërisë. Vendimi ishte dënimi me një vit burg të rëndë. Në pamje të parë, ky dënim mund të dukej më i lehtë se ai i të akuzuarve të tjerë, por në të vërtetë bartte një simbolikë të rëndë: edhe një vit burg mjaftonte për të shkatërruar jetën e një familjeje fshatare dhe për të dërguar një mesazh frikësues te të tjerët.

Në këtë kuptim, rasti i Jahja Selimit nuk ishte vetëm një ndëshkim individual, por pjesë e një strategjie më të gjerë represive, ku gjykatat u kthyen në skena politike dhe ligji u përdor si vegël për të përforcuar pushtetin. Figura e tij, e damkosur si “armik i popullit”, është dëshmi e gjallë se si një sistem i tërë i kriminalizoi virtytet tradicionale shqiptare – mikpritjen, ndihmën dhe besnikërinë – duke i shndërruar ato në vepra penale.

Procesi gjyqësor i mbajtur më 29 prill 1948, i regjistruar në dosjen me numër P. nr. 42/48, përbën një nga rastet më të qarta të mënyrës se si sistemi juridik jugosllav u përdor si instrument represiv për të dënuar njerëzit e thjeshtë të Kosovës. Para trupit gjykues u sollën katër bujq nga fshati Remnik, të cilët nuk kishin tjetër identitet veçse atë të punëtorëve të tokës dhe të përfaqësuesve të një jete fshatare modeste. Megjithatë, në sy të pushtetit, ata u paraqitën si “armiq të popullit dhe shtetit”, të cilët, duke ndihmuar Hasan Remnikun dhe grupin e tij, kishin rrezikuar themelet e rendit të ri “popullor”.

I pari, Ramiz Fazli Misini (i lindur më 1917), u dënua më rëndë se të gjithë. Në bazë të nenit 3, pika 14 të Ligjit Penal, ai u shpall fajtor dhe u dënua me nëntë vjet burg të rëndë. Figura e tij, që sipas akuzës kishte ofruar strehim, ushqim e madje edhe shërbime si postier mes ilegalëve, u përdor për të ilustruar nivelin më të lartë të “bashkëpunimit me armikun”.

2. Sejdi Selim Halimi (i lindur më 1908), një tjetër bujk nga Remniku, përfundoi me një dënim prej tetëmbëdhjetë muajsh burg të rëndë. Akuza ndaj tij lidhej me pranimin në shtëpi të Hasan Remnikut dhe me pjesëmarrjen në disa mbledhje të grupit. Ky dënim, megjithëse më i shkurtër në kohë, mbante brenda të njëjtën logjikë: çdo akt solidariteti duhej të kriminalizohej, çdo gjest mikpritjeje të interpretohej si akt armiqësor.

3. Baki Ali Aliu (i lindur më 1901), hoxhë i fshatit dhe baba i katër fëmijëve, u dënua me shtatë vjet burg të rëndë. Për të, akuza ishte veçanërisht e rëndë, pasi përveç strehimit dhe furnizimit me ushqime e veshmbathje, i ngarkohej edhe sigurimi i armatimit për grupin e Remnikut. Në këtë mënyrë, gjykata synonte jo vetëm të ndëshkonte një individ, por edhe të diskreditonte autoritetin moral të klerit fshatar, duke e portretizuar si pjesë të “kundërshtimit të organizuar”.

4. Jahja Selim Halimi (i lindur më 1906) përfundoi me dënimin më të lehtë – një vit burg të rëndë – por ky vendim mbante të njëjtën domethënie politike. Edhe ai u shpall fajtor se kishte strehuar dhe ndihmuar të arratisurit, duke vëzhguar lëvizjet e forcave jugosllave dhe duke informuar grupin. Për një bujk të thjeshtë, i lidhur ngushtë me tokën dhe familjen, edhe një vit burg ishte mjaftueshëm për të shkatërruar ekuilibrat e jetës së tij dhe për të ngjallur frikë në popull.

Në këtë mënyrë, procesi gjyqësor i 29 prillit 1948 nuk ishte vetëm një seancë juridike. Ai ishte një akt politik, një shfaqje e planifikuar për të treguar se shteti i ri “popullor” nuk do të toleronte asnjë formë të solidaritetit njerëzor me ilegalët. Çdo vendim i shpallur nuk dënonte vetëm individin, por i dërgonte një mesazh të qartë mbarë shoqërisë: mikpritja dhe besnikëria, të shenjta në kodin moral shqiptar, tashmë ishin kthyer në krime të rënda ndaj shtetit.