Sadbere Emshiu: Nue Oroshi – Dritëprurësi që kthen rrënjët në dritë dhe harresën në testament

Nue Oroshi – Dritëprurësi që kthen rrënjët në dritë dhe harresën në testament

Enciklopedia e gjallë e mbarë kombit shqiptar

"Historia nuk është thjesht rrëfim, por amanet." - Nue Oroshi

Nga Sadbere Emshiu – Hamburg

Hyrje – Kur libri bëhet urë midis së kaluarës dhe së ardhmes

Ka njerëz që nuk shkruajnë vetëm libra, por ndërtojnë ura midis së kaluarës dhe së ardhmes. Nue Oroshi është një prej tyre. Ai nuk ecën nëpër histori si lexues, por si kujdestar i kujtesës kolektive; si mbledhës i fragmenteve të shpërndara të së shkuarës, për t'i kthyer ato në themele të ndërgjegjes së përbashkët. Në çdo faqe të veprave të tij frymon një atdhe që nuk kufizohet nga territori, ku fjala bëhet betim dhe historia merr frymë si testament i përjetshëm.

Veprat e tij nuk janë thjesht rrëfim historik – ato janë një ditar kombëtar, një testament i jetës së përbashkët dhe një ftesë për dialog ndërkulturor. Enciklopedia e Oroshit nuk promovon ide segreguese, por dokumenton dhe ruan historinë si një pasuri e hapur për të gjithë shqiptarët dhe për komunitetin ndërkombëtar.

Një mbrëmje që u bë faqe e artë e kujtesës kolektive

Mbrëmja e 30 tetorit 2025, në sallën e Konsullatës së Përgjithshme të Republikës së Kosovës në Hamburg, nuk ishte një ngjarje e zakonshme. Ajo u shndërrua në një faqe të artë të kujtesës sonë kolektive.

Promovimi i tri veprave enciklopedike – "Sali Çekaj", "Ernest Koliqi" dhe "Qëndresa Shqiptare (1878–1952)" – tejkaloi kuptimin e një eventi kulturor të zakonshëm. Ishte një takim i shpirtit me historinë, një rikthim i përmasës së identitetit kolektiv dhe një vlerësim ndërkombëtar i trashëgimisë kulturore.

Në çdo faqe dhe çdo imazh të këtyre librave ndjehet historia e përbashkët, urtia e dijes dhe përpjekjet për vetëdije dhe edukim. Këto vepra janë dritare që hapen drejt kujtimeve të trojeve, shkollave, librave dhe zemrave që kanë kontribuar për arsim dhe vetëdije qytetare – duke na kujtuar se historia nuk është vetëm e kaluar, por një prani që frymon përmes nesh dhe për të gjithë.

Shoqatat që ushqehen nga rrënjët e kujtesës

Shoqatat "Trojet e Arbrit", "Sali Çeka – Gjermani" dhe "Sali Çeka – Zvicër", të udhëhequra nga Oroshi, janë tri degë të një trungu të përbashkët që ushqehet nga rrënjët e kujtesës historike. Ato përfaqësojnë bashkëpunimin ndërkulturor dhe dialogun qytetar, duke kthyer rrezet e historisë në dritë dijesh dhe vlera të përbashkëta.

Në fjalën e tij, Oroshi kujtoi me përulësi:

"Të mos dish ç'ka ndodhur në të kaluarën, do të thotë të mbetesh gjithmonë fëmijë."

Falë përkushtimit të tij dhe bashkëpunëtorëve, historia nuk mbetet më pluhur arkivash, por frymë që jeton në ndërgjegjen kolektive. Puna e tij shndërrohet në një proces edukativ të gjallë, ku kujtesa bëhet shkollë, dialog ndërbreznor dhe amanet për brezat e ardhshëm.

Një organizim i përkryer dhe mikpritje dinjitoze

Organizimi i kësaj mbrëmjeje ishte për t'u marrë shembull: mikpritja e stafit të Konsullatës, dekorimi i sallës me dokumente historike, fotografi të personaliteteve të shquara, monumente të përfaqësuesve të arsimit dhe luftëtarëve për çlirim, si dhe paraqitja e veprave të Oroshit krijuan një atmosferë të ngrohtë dhe të denjë për rëndësinë e veprës.

Fjalët përshëndetëse të Konsullit Mizbah Mustafa dhanë tonin institucional dhe hapën rrugën për diskutime të thelluara mbi vlerat e kujtesës kolektive. Paneli profesional, i udhëhequr nga Zv. konsulja Shpresa Krasniqi, solli analiza të pasura mbi rolin e historisë dhe edukimit qytetar, përfshirë sesi dokumentet, fotografitë, kronikat dhe testamente të ndryshme kontribuojnë në një enciklopedi të gjallë ndërbreznore.

Pjesëmarrja e gjerë e bashkatdhetarëve, studiuesve, historianëve, etnologëve dhe njerëzve të pasionuar për trashëgimi kulturore, i dha mbrëmjes dimensionin e një përjetimi të përbashkët qytetar dhe kulturor. Në bisedat pas ligjërimeve, ndjehej fryma e mirënjohjes dhe ndjeshmërisë intelektuale: fjala u bë urë midis brezave, memoria u kthye në bashkim shpirtëror dhe dialog ndërkombëtar.

Nue Oroshi – kur dija bëhet mision dhe historia amanet

Në çdo paraqitje publike, Nue Oroshi mbetet i qetë dhe i përulur, por me shpirt të pathyeshëm. Ai flet me forcën e dokumentit dhe prek me butësinë e shpirtit; ndërton me fakte, por ringjall me dashuri. Në duart e tij, historia nuk është e ftohtë, ajo merr frymë, ngrohet dhe gjallon. Për Oroshin, historia është më shumë se shkencë – është amanet i përbashkët për edukimin qytetar dhe ndërgjegjen ndërkulturore.

Rrugëtimi i tij nis nga Caparci i Prizrenit, me rrënjë nga Oroshi i Mirditës, dhe shtrihet si një dritë që ndjek udhët e të gjitha trojeve shqiptare. Nga gazetaria te akademia, nga dokumentaristika te promovimi kulturor, ai ka shndërruar dijen në mision dhe misionin në trashëgimi të hapur për të gjithë. Si themelues i Shoqatës së Intelektualëve Shqiptarë "Trojet e Arbrit", ai ka ngritur një arkiv të gjallë kombëtar me mbi 30 vepra enciklopedike dhe mbi 15,000 faqe, ku kanë kontribuar më shumë se 300 studiues, duke e hapur historinë shqiptare ndaj dialogut ndërkombëtar dhe qytetarisë globale.

Fakti që bëhet dritë dhe drita që zgjon ndërgjegjen

Në veprat si "Plagët e hapura të kombit shqiptar" dhe "Masakrat e Tivarit", fakti kthehet në dritë e drita në ndërgjegje. Ai ruan ekuilibrin midis pasionit dhe analizës, duke qëndruar i kthjellët në gjykim dhe i ndershëm në përkushtim. Kjo e bën Oroshin një figurë të rrallë — ndërthurje mes historianit dhe poetit, mes studiuesit dhe ruajtësit të kujtesës kolektive, e cila fton bashkëpunim ndërkulturor dhe dialog me komunitetin global.

Në përmbyllje – kujtesa që bëhet dritë

Falë njerëzve si ai, historia nuk mbetet e harruar, por kujtohet me dinjitet. Në labirintet e kujtesës shqiptare, Nue Oroshi është dritëprurësi që kthen rrënjët në dritë dhe harresën në testament.

"Historia nuk është thjesht rrëfim, por amanet; ua kemi për borxh atyre që luftuan me armë e me penë, që u sakrifikuan, që u internuan ose u përballën me vështirësi; ua kemi për borxh atyre që me penë i dhanë dritë popullit – brenda dhe jashtë trojeve shqiptare."