Jahja Drançolli: Një mesazh për pushtuesit e historisë

Një mesazh për pushtuesit e historisë: Historia është një intërpretim metodologjik-shkencor për te kaluarën, bazuar në burime historike të shkruara dhe materiale. “Nëse nuk ka burime, nuk ka histori”!

Nga Jahja Drançolli

Historianët në përgjithësi ngurrojnë të reflektojnë publikisht mbi natyrën e profesionit të tyre. Ata ndihen më rehat në arkiva dhe më pak kur u kërkohet të vlerësojnë pretendimet e disiplinës së tyre. Kur e bëjnë këtë, ata zakonisht shprehin mendimin e tyre për çështje të metodës dhe teknikës shkencore. Ky vëzhgim është ndarë nga pothuajse të gjithë historianët në vendet e përparuara anembanë botës. Megjithatë, situata është krejtësisht e ndryshme në vendet në tranzicion, veçanërisht ato që dalin nga lufta, ku historia e historisë, ose historiografia, ka ndjekur një rrugë krejtësisht të ndryshme nga ajo e Bashkimit Europian, të cilit këto vende tani synojnë t'i bashkohen. Në këtë fazë të zhvillimit të shkencës së historisë, në shumicën e vendeve të Ballkanit, veçanërisht ato jashtë BE-së, tradita vazhdon të ruajë përparësinë e historisë politike, duke neglizhuar rëndësinë e disiplinave të tjera historike, të tilla si historia sociale, historia ekonomike, historia e feve, historia kulturore, historia gojore, historia e shkencës, psikohistoria, ekohistoria dhe çdo histori tjetër. Kjo traditë shoqërohet gjithashtu me pikëpamje të ngjashme nacionaliste, etnohistorike dhe historiografike, të cilat vendet e përparuara i kanë tejkaluar prej kohësh. Këtu, në shumicën e vendeve të Ballkanit, shkenca e historisë po bëhet një fushë e preferuar jo vetëm për historianët, por edhe për studiuesit në shkencat jo-historike, si dhe entuziastët e shkencës, të cilët zbulojnë gjithnjë e më shumë "arritje" që ngjajnë thjesht me mite dhe legjenda, duke kërkuar kështu identitete historike sa më të rrënjosura kronologjikisht në histori, deri në Adamin dhe më tej. Ndër shqiptarët, për shembull, çështja pellazge është bërë një temë shumë e popullarizuar. Situata është pothuajse identike në Serbi, ku gjuha e lashtë serbe identifikohet me gjuhën e kulturës prehistorike (neolitike) të "zbuluar" në Vinçë, jo shumë larg Beogradit; në Maqedoni, megjithatë, historia e Maqedonisë së lashtë identifikohet me historinë e sllavëve, të cilët u vendosën në Maqedoninë e sotme midis shekujve 6 - 11. Fatkeqësisht, ky "kreativitet historik" depërton te lexuesi shumë më dendur dhe më shpejt sesa shkrimet historike shkencore. Në këtë kontekst, edhe lexuesi ynë shkencor profesional rrallë ka mundësinë të shqyrtojë vepra mbi metodologjinë e shkencës historike, vepra që shumica e historianëve "praktikë" në vendet e përparuara i lexojnë me kënaqësi, por që, në pjesën më të madhe, nuk janë ende gati të shkruajnë teori ose filozofi të historisë. Shumica e historianëve, jo vetëm ata në Ballkan, merren kryesisht me kërkime të aplikuara dhe gjithmonë humbasin debatet stimuluese metodologjike që nxjerrin në pah avantazhet dhe disavantazhet e secilës metodë. Për shumicën, ky "teorizim" duket aq i ndryshëm nga puna e zakonshme e historianëve saqë ata janë të prirur të vënë në dyshim justifikimin për diskutime të tilla. Megjithatë, pa vënë vazhdimisht në dyshim vlerën dhe mundësitë, si dhe duke pranuar gabimet dhe mangësitë e secilës qasje, ne, si profesionistë, jemi të ekspozuar ndaj rrezikut më të madh: miratimit jokritik dhe të pakontrolluar të modeleve të huaja të kërkimit ose mbajtjes së qasjeve të vjetruara dhe burimeve të kufizuara. Njohja me rishikimet metodologjike shkencore është një domosdoshmëri për çdo përparim jo vetëm në historiografinë tonë, por edhe në historiografinë e vendeve fqinje dhe më gjerë!