Sabile Basha: Gratë Shqiptare – Shtylla të Qëndresës Kombëtare (24)

GRATË SHQIPTARE – SHTYLLA TË QËNDRESËS KOMBËTARE (24)

GRATË E VAJZAT DËSHMORE TË UÇK-SË

GANIMETE AZEM GJYLANI

(6.4.1979– 23.8. 1998)

Nga Prof. Dr. Sabile Keçmezi-Basha

Në panoramën e gjerë të trevës së Drenicës, një vend me histori të ngarkuar me rezistencë dhe krenari, fshati Baicë zë një vend të veçantë si dëshmitar i lindjes së shumë bijve dhe bijave të devotshme të këtij trualli. Më 6 prill të vitit 1979, në këtë fshat lindi një vajzë që do të shquhej për karakterin e saj të pathyeshëm dhe shikimin e vendosur, tipare që do të shndërroheshin më vonë në simbol të personalitetit të saj të fortë dhe të pandalshëm.

Prindërit e saj, Azem dhe Emine Gjylani, të njohur për vlerat e tyre njerëzore dhe atdhetare, i dhanë asaj emrin Ganimete. Ky emër nuk ishte thjesht një zgjedhje e rastësishme familjare, por mbartte një rezonancë të veçantë kulturore dhe shoqërore, duke mishëruar shpresën dhe besimin e prindërve se vajza e tyre do të rritej me dinjitet, guxim dhe vetëdije për rrënjët dhe misionin e saj në jetë. Lindja e Ganimetes në këtë mjedis të pasur me tradita mikpritjeje, solidariteti dhe përkushtimi për çështjen kombëtare e shënoi fatin e saj që në djep. Ajo nuk ishte thjesht një fëmijë tjetër i Drenicës, por një trashëgimtare e një kulture që e ushqente njeriun me ndjenja të thella të drejtësisë, të nderit dhe të përkushtimit ndaj vendit dhe popullit.

Në Baicë, në gjirin e një familjeje që i jepte rëndësi të veçantë edukimit dhe formimit moral, Ganimetja u rrit dhe u formësua jo vetëm si bijë e Azemit dhe Emines, por si përfaqësuese e një brezi të tërë që do të merrte mbi supe barrën e madhe të mbrojtjes së identitetit dhe të lirisë. Ky fillim i thjeshtë, por i mbushur me simbolikë, do të ishte preludi i një jete të angazhuar dhe të përkushtuar, e cila do të mbetet e gdhendur në kujtesën kolektive të popullit si shembull i një gruaje të pathyeshme dhe të palëkundur në idealet e saj. Baica përfaqëson një nga ato vendbanime të veçanta të trevës së Drenicës, ku bukuria natyrore ndërthuret në mënyrë organike me një histori të pasur dhe të lavdishme rezistence. E shtrirë rreth 18 deri në 19 kilometra në perëndim të Lipjanit, kjo vatër dardane ka qenë përherë një pikë strategjike dhe simbolike për popullin shqiptar, veçanërisht në momentet më të vështira të historisë së saj.

E njohur tradicionalisht edhe me emrin Baica e Kolshit, ky vendbanim ka mbajtur mbi supe barrën e kohërave të trazuara dhe është shquar për gatishmërinë e banorëve të tij për të qëndruar përballë çdo agresioni. Në të gjitha periudhat historike, kurdoherë që është shfaqur nevoja për mbrojtjen e nderit, të tokës dhe të identitetit, Baica ka dëshmuar me vendosmëri vullnetin e saj për të mos u përkulur. Kjo traditë e qëndresës, e ruajtur dhe e përcjellë brez pas brezi, e ka bërë atë një emblemë të krenarisë kombëtare në komunën e Lipjanit. Pas vitit 1999, në pasojat e një periudhe të rëndë lufte dhe transformimesh shoqërore, vendbanimi është njohur edhe me emrin Bajë, duke ruajtur megjithatë të njëjtën identitet të fortë historik dhe kulturor. Fatkeqësisht, historia e tij nuk është shkruar vetëm me akte heroizmi, por edhe me faqe të errëta dhune dhe shkatërrimesh. Ky vendbanim ka përjetuar rrënime të rënda, duke bartur plagë materiale dhe shpirtërore që dëshmojnë çmimin e lartë të paguar për lirinë dhe mbijetesën.

Megjithatë, ajo që e ka karakterizuar gjithmonë Baicën dhe banorët e saj është përzierja e urtësisë me trimërinë. Ata njiheshin si njerëz të mençur, të matur në gjykime dhe të gatshëm për bashkëpunim, por njëherësh edhe si luftëtarë të guximshëm që nuk ngurronin të sakrifikonin për të drejtën dhe për atdheun. Kontributi i tyre i pashlyeshëm në historinë kombëtare nuk është thjesht një replikë e së shkuarës, por një trashëgimi e gjallë, një frymëzim për brezat e sotëm dhe të ardhshëm që e kuptojnë se liria dhe dinjiteti kërkojnë vigjilencë të përhershme dhe sakrificë të vazhdueshme. Nga gjiri i këtij fshati me histori të pasur atdhedashurie dhe traditë të gjatë rezistence dolën figura të shquara që iu përgjigjën thirrjes së kohës dhe u radhitën në formacionet e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ata nuk ishin thjesht banorë të zakonshëm të një vendbanimi të vogël rural, por bij dhe bija të një komuniteti të ndërtuar mbi vlera të forta morale, përkushtim ndaj tokës amtare dhe ndjenjë të thellë përgjegjësie ndaj fatit të kombit.

Këta luftëtarë e shndërruan historinë lokale të fshatit në një kapitull të rëndësishëm të epopesë kombëtare të çlirimit. Përmes vendosmërisë së tyre për të përballur pushtimin dhe për të sfiduar aparatin ushtarak të një shteti agresor, ata dëshmuan jo vetëm guxim individual, por edhe fuqinë mobilizuese të ndërgjegjes kolektive. Emrat e tyre, tashmë të njohur e të nderuar në historinë e UÇK-së, janë bërë sinonim i sakrificës dhe i rezistencës së organizuar. Ata mishërojnë përpjekjen e një populli të tërë për të fituar të drejtën themelore për liri dhe dinjitet. Përmes veprës dhe shembullit të tyre, ky fshat ruan dhe përcjell një trashëgimi të vyer historike që edukon brezat e rinj me mesazhin se liria nuk është e falur, por fitohet me përkushtim, vendosmëri dhe shpesh, me gjakun e më të mirëve ndër ne. Në këtë mënyrë, kontributi i tyre nuk mbetet i izoluar në kufijtë e një vendbanimi të vogël, por zë vend të merituar në ndërgjegjen kombëtare si pjesë e pandarë e historisë së lavdishme të luftës çlirimtare të Kosovës.

Në mozaikun e gjerë dhe të larmishëm të luftëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, një vend të veçantë dhe të respektuar zë figura e Ganimete Gjylanit, e cila mishëronte në mënyrë të shkëlqyer idealin e rezistencës së armatosur dhe të përkushtimit atdhetar. Ajo ishte një personalitet i formuar me ndjenja të thella krenarie dhe përgjegjësie, që vendosi ta lidhte fatin e saj personal me fatin e kombit. E veshur me uniformën e UÇK-së, një simbol i qartë i organizimit, disiplinës dhe identitetit kolektiv të luftës për çlirim, Ganimetja shfaqte jo vetëm vendosmërinë për të marrë pjesë aktive në rezistencë, por edhe ndërgjegjen e lartë për barrën morale që mbante mbi supe. Uniforma për të nuk ishte një veshje ceremoniale, por një betim i heshtur, një shenjë e besnikërisë ndaj shokëve të armëve dhe e përkushtimit për lirinë e atdheut.

Me pushkë në dorë, ajo u radhit përkrah luftëtarëve të tjerë të UÇK-së, e gatshme të përballej me sfidat më të mëdha dhe të sakrifikonte gjithçka për të mbrojtur të drejtën e një populli për të jetuar i lirë dhe i dinjitetshëm. Akti i saj nuk ishte një zgjedhje e lehtë apo spontane, por një vendim i ndërgjegjshëm që rridhte nga një edukatë familjare dhe shoqërore që e kishte ushqyer me ndjenja të thella atdhedashurie dhe urrejtjeje të ligjshme ndaj padrejtësisë. Duke dalë ballë për ballë me armikun shekullor, ajo sfidoi jo vetëm makinerinë ushtarake të një pushtuesi të egër, por edhe stereotipet dhe paragjykimet që përpiqeshin të minimizonin rolin e grave në proceset vendimtare historike. Përmes shembullit të saj, Ganimete Gjylani dëshmoi se lufta për liri është një përpjekje gjithëpërfshirëse, që nuk njeh dallime gjinore apo shoqërore, por bashkon të gjithë ata që besojnë në vlera të përbashkëta të drejtësisë dhe lirisë.

Kështu, kontributi i saj i vyer nuk mbetet i izoluar në kufijtë e një episodi personal, por bëhet pjesë e pandashme e narrativës sonë kombëtare për rezistencën dhe sakrificën, duke frymëzuar brezat që vijnë me mesazhin se liria kërkon guxim, përkushtim dhe mbi të gjitha, dashuri të pakufishme për atdheun. Ganimete Gjylani, një vajzë e njohur për bukurinë dhe hijeshinë e saj të natyrshme, ishte bijë e një familjeje që trashëgonte vlera të rrënjosura thellë të patriotizmit dhe atdhedashurisë. E lindur dhe e rritur në një mjedis ku ndjenja e përkatësisë kombëtare dhe përgjegjësia ndaj fatit të vendit ishin pjesë përbërëse e edukatës familjare, ajo u formua si personalitet me ndërgjegje të lartë morale dhe me një sens të zhvilluar të detyrës shoqërore. Familja Gjylani ishte më shumë sesa një njësi biologjike—ishte një shkollë e vërtetë e edukimit atdhetar. Në gjirin e kësaj familjeje, mes motrave dhe vëllezërve, u kultivua dashuria për lirinë dhe ideali i lartë për çlirimin e atdheut nga zgjedha e huaj. Nuk ishte vetëm Ganimetja ajo që ushqente ëndrrën e shenjtë të lirisë; i gjithë brezi i saj i ngushtë ishte i përfshirë në këtë aspiratë të përbashkët dhe të ligjshme.

Si fëmija i katërt i prindërve Azem dhe Emine Gjylani, Ganimetja ishte pjesë e një familjeje të madhe dhe të lidhur fort. Tre vëllezërit e saj—Bashkimi, Blerimi dhe Berati—si dhe tri motrat—Mihrija, Burbuqja dhe Ibadetja—përbënin një rreth ku solidariteti, respekti reciprok dhe përkushtimi ndaj idealeve kombëtare ushqeheshin që në fëmijëri. Në këtë mjedis të ngrohtë familjar, çdo bisedë, çdo këshillë dhe çdo veprim ishte i mbushur me vetëdijen se kombi ishte një zgjerim i natyrshëm i familjes dhe se përgjegjësia ndaj tij ishte po aq e rëndësishme sa përgjegjësia ndaj njerëzve më të dashur. Vlen të theksohet se angazhimi për çështjen kombëtare nuk mbeti vetëm në planin e ideve apo të fjalëve të bukura. Familja Gjylani e dëshmoi konkretisht përkushtimin e saj përmes pjesëmarrjes aktive në luftën çlirimtare. Një dëshmi e gjallë për këtë është kontributi i vëllait të Ganimetes, Bashkimit, i cili mori pjesë drejtpërdrejt në aksionin për bartjen e armatimit nga Shqipëria përtej kufijve politikë, duke i ardhur në ndihmë përgatitjeve të UÇK-së për luftën në Kosovë. Ky akt nuk ishte vetëm një ndihmë logjistike, por një dëshmi e qartë e vendosmërisë dhe e kurajës për të përmbushur një detyrë të rrezikshme në emër të lirisë. Në këtë dritë, jeta dhe formimi i Ganimete Gjylanit nuk mund të kuptohen pa marrë parasysh këtë mjedis të pasur shpirtëror dhe atdhetar që e modeloi. Ajo ishte bijë e një familjeje që i kishte rrënjët thellë në dheun e dashurisë për vendin dhe që e konsideronte sakrificën për lirinë jo si detyrim të jashtëm, por si shprehje të natyrshme të ndërgjegjes njerëzore dhe kombëtare.

Ganimete Gjylani u formua intelektualisht dhe mori arsimimin e parë në shkollën fillore “Migjeni” të fshatit Baicë, një institucion që jo vetëm i ofroi njohuritë bazë, por edhe i nguliti vlerat e respektit, punës dhe dashurisë për vendlindjen. Aty, mes shokëve dhe mësuesve, ajo spikati për zellin e saj dhe seriozitetin në mësime, duke u bërë një shembull për bashkëmoshatarët. Kur vijoi rrugën e dijes në gjimnazin e Drenasit, Ganimetja ndodhej në një periudhë kritike për Kosovën. Lufta çlirimtare sapo kishte filluar të merrte formë të organizuar dhe kushtrimi i atdheut kumbonte në çdo cep të tokës shqiptare. Ishte një kohë kur idealizmi i rinisë ndeshej me realitetin e hidhur të pushtimit, dhe çdo i ri duhej të përballej me pyetjen thelbësore: të heshtte apo të vepronte.

Ganimetja nuk ishte thjesht një nxënëse e mirë në kuptimin klasik të fjalës. Ajo dallohej edhe për ndjeshmërinë e thellë kombëtare dhe për ndërgjegjen e saj të formuar. Shquhej për kuriozitetin dhe përkushtimin me të cilin përcillte zhvillimet politike dhe shoqërore në Kosovë, duke analizuar me kujdes çdo ngjarje dhe duke ndjerë brenda vetes përgjegjësinë që i takonte brezit të saj. Shfaqja publike e UÇK-së dhe guximi i luftëtarëve të saj ishin për të jo vetëm burim krenarie, por edhe thirrje morale që nuk mund të anashkalohej. Nuk i mbante për vete ndjenjat dhe mendimet e saj. Në biseda me shokët dhe shoqet, shpesh i nxiste ata me fjalë të qarta e të vendosura: “Na duhet të dalim në mal, atje e kemi vendin, duhet ta mbrojmë atdheun me çdo kusht.” Ky mesazh i saj nuk ishte një slogan i zbrazët, por shprehje e një ndërgjegjeje të pjekur dhe e një vendosmërie të palëkundur për të marrë pjesë aktivisht në luftën për liri.

Kështu, ajo u shndërrua jo vetëm në një nxënëse shembullore në banka, por edhe në një figurë frymëzuese për rininë e vendit të saj. Për Ganimeten, dituria dhe atdhedashuria nuk ishin dy botë të ndara, por pjesë të pandara të një identiteti të fortë moral, që e shtynte të shihte më përtej vetes dhe të lidhej me fatin e popullit të saj në ditët më të vështira të historisë. Në një prej kapitujve më të rëndësishëm të historisë së re të Kosovës, Ushtria Çlirimtare e Kosovës u shndërrua në shtëpinë e përbashkët të të gjithë atyre bijve e bijave që nuk mund të pajtoheshin me robërinë dhe padrejtësinë. Ajo i mirëpriste në radhët e veta të gjithë ata që ndjenin brenda vetes thirrjen për të mbrojtur atdheun dhe për të fituar lirinë me sakrificë e guxim. Ishte një kohë e jashtëzakonshme, kur ideali i lirisë bashkonte njerëz të të gjitha moshave dhe gjinive në një betejë të shenjtë për çlirim kombëtar.

Në këtë frymë mobilizuese dhe përfshirëse, edhe Ganimete Gjylani—vajza e hijshme dhe  shtat-hedhur, me gërsheta të gjatë që i jepnin një bukuri të egër e të natyrshme—e kishte bërë zgjedhjen e saj të qartë dhe të palëkundur. Ajo e kishte vendosur me bindje të thellë se vendi i saj nuk ishte më në bankat e gjimnazit apo në rrugët e fshatit, por në radhët e atyre që mbanin armën e lirisë dhe betoheshin për mbrojtjen e atdheut. Por ky vendim nuk ishte marrë me lehtësi dhe pa mendim. Ai ishte shprehje e një ndërgjegjeje të formuar dhe e një përgatitjeje morale që kishte rrënjë të thella në edukimin familjar dhe në përjetimin e vuajtjeve dhe padrejtësive të kohës. Një ditë pranvere, kur natyra dukej sikur ringjallej me jetë të re, Ganimetja vendosi ta ndajë këtë vendim të saj të rëndësishëm me prindërit, duke respektuar familjen dhe lidhjet e saj të shenjta.

Ajo nuk ua tha këtë lajm vetë, por ia përcolli nëpërmjet një figure të besuar dhe të nderuar, luftëtarit çlirimtar dhe njëkohësisht eprorit të UÇK-së, Rasim Kiçina, i cili ishte edhe bashkëfshatar i saj. Rasimi nuk ishte thjesht një ushtar, por një udhëheqës dhe një dëshmor i ardhshëm, i cili kishte marrë mbi vete një mision të rëndësishëm, rekrutimin dhe masivizimin e radhëve të UÇK-së, për të ndërtuar një forcë të aftë për t’u përballur me aparatin shtypës serb. Ky moment, kur vendimi i një vajze të re për t’u bashkuar me luftën për liri bëhet pjesë e një procesi të organizuar dhe të ndershëm rekrutimi, tregon jo vetëm ndërgjegjësimin personal të Ganimetes, por edhe natyrën kolektive dhe të strukturuar të përpjekjes çlirimtare. Ishte një akt i rëndë dhe solemn, që lidhte fatin e një individi me fatin e një populli të tërë, duke e bërë Ganimeten jo vetëm pjesëmarrëse, por edhe bashkëpërgjegjëse në përpjekjen e shenjtë për liri dhe dinjitet kombëtar.

Pas një vendimi të pjekur dhe me pëlqimin e prindërve, të cilët e kuptuan dhe e mbështetën idealin e saj, Ganimete Gjylani u angazhua zyrtarisht në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, duke marrë mbi supe përgjegjësinë dhe nderin e madh të pjesëmarrjes aktive në përpjekjen e armatosur për çlirim kombëtar. Ky miratim familjar nuk ishte vetëm një formalitet, por një akt i thellë besimi dhe mbështetjeje morale, që i dha asaj forcë të re për të përballuar sfidat e rënda të luftës. Fillimisht, Ganimetja u sistemua në pikën ushtarake në Vasilevë të Drenasit, ku nisi jetën e saj të re si pjesë e një formacioni të disiplinuar dhe të organizuar ushtarakisht. Atje, ajo mësoi të ndante çdo gjë me bashkëluftëtarët, përditshmërinë e vështirë, tensionet e pritjes, shpresat dhe idealet. Më pas, ajo u vendos në Nekofc, duke ndjekur rrugën e lëvizjeve strategjike të njësive të UÇK-së dhe duke u bërë pjesë e një strukture fleksibile që i përgjigjej dinamikës së frontit dhe nevojës për mobilitet të shpejtë.

Në muajin e fundit, vendndodhja e saj ishte në Açarevë të Skenderajt, një zonë e njohur për rëndësinë e saj strategjike dhe simbolike në zemrën e Drenicës. Kjo lëvizje e vazhdueshme midis pikave ushtarake nuk ishte thjesht një çështje logjistike, por dëshmi e vendosmërisë së saj për të qenë gjithmonë aty ku kërkonte atdheu, duke ndarë rreziqet dhe përgjegjësitë me bashkëluftëtarët. Uniforma me ngjyrë të zezë që ajo mbante me krenari ishte më shumë se një veshje ushtarake. Ajo ishte simbol i disiplinës, i përkushtimit dhe i identitetit të saj si pjesëtare e një ushtrie që i kishte shpallur luftë pushtimit dhe padrejtësisë. E veshur me këtë uniformë, Ganimetja nuk ishte më një vajzë e zakonshme e fshatit të saj, por një përfaqësuese e denjë e një brezi që zgjodhi armën përballë nënshtrimit.

Në këtë kuadër, ajo kryente detyrën e policisë ushtarake, një rol që kërkonte jo vetëm guxim dhe vendosmëri, por edhe përgjegjësi të madhe për mbajtjen e rendit, disiplinës dhe moralit në radhët e luftëtarëve. Ky funksion dëshmon për besimin që komanda e UÇK-së kishte tek ajo dhe për aftësitë e saj organizative dhe ndërpersonale. Shoqja e saj e ngushtë dhe bashkëluftëtarja më e afërt ishte Vjollcë Halilaj nga Terdevci. Kjo miqësi nuk ishte vetëm një lidhje personale, por një aleancë e thellë e ndërtuar mbi ideale të përbashkëta, sakrifica të përbashkëta dhe përjetime që i lidhin njerëzit në mënyrë të pazgjidhshme. Bashkë, ato përfaqësonin fytyrën e grave të UÇK-së, të vendosura, të guximshme dhe të gatshme të jepnin gjithçka për lirinë e Kosovës. Pavarësisht angazhimit të saj të plotë dhe intensiv në radhët e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, Ganimete Gjylani nuk e shkëputi kurrë lidhjen e ngushtë dhe të shenjtë me familjen e saj. Herë pas here, ajo kthehej për vizita në shtëpinë prindërore, duke i dhuruar prindërve dhe anëtarëve të tjerë të familjes çaste të vyera afërsie dhe ngrohtësie në mes të një kohe të trazuar e të pasigurt.

Këto vizita nuk ishin vetëm momente mallëngjimi dhe lehtësimi shpirtëror. Për Ganimeten, ato ishin gjithashtu një mundësi e çmuar për të ndërtuar ura komunikimi mes frontit të luftës dhe jetës civile, për t’i afruar idealet dhe qëllimet e rezistencës së armatosur me ndërgjegjen e përditshme të familjarëve të saj. Me fjalë të ngrohta dhe të ndjera, ajo afirmonte vlerat dhe misionin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, duke shpjeguar me pasion se kjo nuk ishte një luftë e zakonshme, por një betejë për mbijetesë, dinjitet dhe liri kombëtare. Në këto biseda të sinqerta e frymëzuese, Ganimetja rrëfente për trimërinë dhe heroizmin e djemve dhe vajzave që mbanin vijat e para të frontit, duke i përshkruar ata jo si figura të largëta apo mitike, por si bij dhe bija të këtij populli, që kishin vendosur të sakrifikonin gjithçka për të ardhmen e lirë të vendit. Ajo i sillte në shtëpi zërat dhe historitë e tyre, duke i bërë të prekshme dhe të gjalla për familjen e saj dhe duke forcuar kështu lidhjen morale dhe emocionale të tyre me kauzën e përbashkët.

Përmes këtij dialogu të ngrohtë dhe të ndërgjegjshëm, Ganimetja nuk ishte vetëm një luftëtare në frontin ushtarak, por edhe një ndërmjetëse e devotshme mes botës së luftës dhe popullit. Ajo kuptonte thellësisht se mbështetja e popullit ishte po aq e rëndësishme sa pushka në dorë, dhe se zemrat dhe mendjet duheshin fituar për ta bërë luftën jo vetëm një akt të armatosur, por një lëvizje të gjerë popullore dhe të drejtë. Kështu, vizitat e saj familjare shndërroheshin në akte të vogla, por të fuqishme diplomacie morale dhe atdhetarie të përditshme, duke mbjellë besim, shpresë dhe përkushtim në zemrat e atyre që e dëgjonin. Ato ishin dëshmi e një angazhimi të plotë, jo vetëm me armë në dorë, por edhe me fjalë të ndershme dhe frymëzuese, në shërbim të idealit të shenjtë të lirisë së Kosovës.

Vizita e fundit e Ganimete Gjylanit në shtëpinë e saj familjare mbetet një episod i mbushur me domethënie të thellë emocionale dhe simbolike në rrëfimin e jetës dhe sakrificës së saj. Ishte e premte, 21 gusht 1998—vetëm tri ditë para se ajo të binte përfundimisht në altarin e lirisë, duke e kurorëzuar me gjakun e vet angazhimin për çlirimin e atdheut. E ndjerë e përmalluar dhe e tërhequr fuqishëm nga kujtimi dhe ngrohtësia e vatrës familjare, ajo e jetoi atë vizitë me një intensitet të veçantë. Nuk u mjaftua me një takim të zakonshëm, por endej me kujdes dhe dashuri në çdo kënd të oborrit, duke shkelur çdo skutë sikur të donte ta përqafonte për herë të fundit atë hapësirë që kishte qenë dëshmitare e fëmijërisë, e lojërave, e ëndrrave dhe e bisedave familjare.

E gjitha kjo bëhej me një gjallëri të natyrshme dhe me një krenari të qetë atdhetare. Nuk ishte thjesht nostalgji, por një shfaqje e vetëdijshme e lidhjes së pazgjidhshme mes njeriut dhe tokës së tij, mes luftëtares dhe vendit për të cilin kishte vendosur të sakrifikonte gjithçka. Në sytë e saj shkëlqente vullneti i palëkundur për t’i dalë zot vendit të vet, edhe pse ndoshta e ndjente, diku thellë, se mund të ishte lamtumira e fundit. Në atë atmosferë të ngrohtë dhe të ngarkuar emocionale, e ëma, Eminja, e ndiqte me sy të butë, por plot shqetësim dhe kureshtje prej nëne. Ajo kërkonte të depërtonte përtej asaj krenarie të dukshme për të kuptuar të vërtetën e ashpër të frontit. Me dashuri dhe ankth e pyeti të bijën për atë që e mundonte më shumë- a ndjente frikë? A e trembnin zhurma e granatimeve dhe tmerret e luftimeve? Ishte një pyetje që përmblidhte gjithë dhembshurinë dhe frikën e një nëne për fatin e fëmijës së saj në mesin e stuhisë së luftës.

Por përgjigja e Ganimetes ishte e qartë, e prerë dhe e mbushur me një sinqeritet të çeliktë, “Qe besa hiç, asnjë fije!” Në këto fjalë të thjeshta, por të fuqishme, pasqyrohej jo vetëm guximi individual, por edhe besimi i thellë në drejtësinë e kauzës dhe në domosdoshmërinë e sakrificës. Ishte një përgjigje që qetësonte dhe njëkohësisht lëndonte nënën, sepse i zbulonte se e bija nuk do të tërhiqej kurrë, pavarësisht rrezikut të madh. Ky episod i fundit familjar i Ganimetes përfaqëson një testament të gjallë të forcës morale dhe shpirtit të pathyeshëm të luftëtares shqiptare, duke na lënë një kujtesë të vyer se sakrifica e vërtetë nuk matet vetëm me armë në dorë, por edhe me ndarjen e ndershme dhe të dhimbshme nga gjithçka e dashur, për hir të lirisë së përbashkët.

Pasditja e 21 gushtit 1998 do të mbetej e paharrueshme në kujtesën e familjes Gjylani, e ngarkuar me një rëndesë të veçantë emocionale dhe me ndjenja të përziera shprese dhe ankthi. Ishte dita kur Ganimete Gjylani, me qetësinë dhe vendosmërinë që e karakterizonte, mori rrugën për t’u kthyer në frontin e luftës, duke i lënë shtëpisë së saj të dashur një përshëndetje që askush nuk e dinte se do të ishte e fundit. Në këtë udhëtim vendimtar, ajo nuk ishte vetëm. E shoqëronte Rasim Kiçina, figura emblemë e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës dhe njëkohësisht njeri i afërt për të, të cilin e konsideronte tezak pasi që të dy ndanin të njëjtat rrënjë familjare si nipër të fshatit Kizharekë. Kjo lidhje e gjakut dhe e idealit i bashkonte jo vetëm si bashkëluftëtarë, por edhe si pjesëtarë të një lufte të përbashkët, të lidhur fort me traditat, nderin dhe detyrën ndaj atdheut.

Rrugëtimi i tyre kishte një qëllim të qartë dhe të lartë, të arrinin në Açarevë, një nga pikat strategjike të rezistencës në Drenicë, ku i prisnin detyra ushtarake të cilat nuk toleronin vonesa apo hezitime. Ishte një udhëtim që simbolizonte kalimin e vetëdijshëm nga ngrohtësia e shtëpisë në ashpërsinë e frontit, nga përqafimi i familjes në përballjen me armikun. Në atë çast të ndarjes, e ëma, Eminja, e përcolli të bijën me zemër të mbushur plot mall dhe ankth, duke e përqafuar fort, sikur të donte ta mbante pranë me çdo kusht. E ndiente peshën e fjalëve të pathëna dhe të rreziqeve që e prisnin vajzën, por gjithashtu e kuptonte dhe respektonte vendimin e saj, i cili buronte nga një ndërgjegje e lartë dhe nga një idealizëm i pastër. Në ato momente të ngarkuara me emocione të papërshkrueshme, Ganimetja i la nënës një premtim të thjeshtë, por të ngrohtë dhe njerëzor, se do të rikthehej sërish të hënën tjetër. Ishte një premtim që mbante brenda shpresë, ngushëllim dhe dëshirën për t’i zbutur dhimbjen e ndarjes nënës së saj, por që tragjikisht nuk do të mund të realizohej kurrë.

Nënë Eminja e kujtonte atë ndarje si të veçantë, duke e parë të bijën më të bukur se kurrë më parë. Ishte një bukuri që nuk buronte vetëm nga pamja e jashtme, por nga një dritë e brendshme që lëshonte vendosmëri, krenari dhe një dashuri të pakushtëzuar për tokën e saj. Në atë çast, Ganimetja nuk ishte vetëm vajza e saj, por bija e Kosovës, e përkushtuar për ta mbrojtur me çdo çmim, edhe me jetën e saj. Ky episod i ndarjes mbetet një dëshmi prekëse e dimensionit njerëzor të luftës, ku heronjtë nuk janë figura të ftohta dhe të largëta, por bij, bija, motra dhe vëllezër që i lënë mbrapa lotët dhe përqafimet familjare për të nderuar idealin më të madh të lirisë. Megjithë vendosmërinë dhe idealizmin e thellë të luftëtarëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, realiteti i betejës ishte i ashpër dhe i pamëshirshëm. Vetëm dy ditë pas largimit të Ganimete Gjylanit nga shtëpia, më 23 gusht 1998, e diel, forcat pushtuese serbe ndërmorën një ofensivë të egër mbi pozicionet e UÇK-së në Açarevë, një nga qendrat strategjike të rezistencës në Drenicë.

Sulmi nisi me një breshëri të pandërprerë granatimesh, të menduara për të tronditur dhe demoralizuar mbrojtësit, për të shkatërruar fortifikimet dhe për të ndalur çdo mundësi organizimi. Ky zjarr i pamëshirshëm artilerie nuk ishte vetëm një taktikë ushtarake, por një demonstrim brutal i forcës pushtuese që synonte të shkurajonte çdo akt rezistence. Por ofensiva nuk u kufizua vetëm me artileri të rëndë. Ajo u shoqërua më pas me sulme nga armë të tjera të kalibrit të ndryshëm, duke i kthyer pozicionet e UÇK-së në Açarevë në një skenë lufte të ashpër dhe të përgjakshme, ku çdo pëllëmbë toke duhej mbrojtur me jetë. Për orë të tëra, zjarri i armëve nuk pushoi, duke krijuar një atmosferë frike, vendosmërie dhe sakrifice të skajshme.

Në këtë përplasje dramatike, Ganimete Gjylani – e njohur për shpirtin e saj të pathyeshëm dhe përkushtimin e saj të palëkundur – mbante pozicionin e saj me guxim të rrallë. Por realiteti i betejës ishte i pamëshirshëm, predhat e snajperit serb, të drejtuara me një saktësi vrastare, e goditën atë në pjesën e majtë të kraharorit. Ishte një plagë e rëndë, që ndërpreu mizorisht jetën e një vajze të re, e cila kishte zgjedhur të përballej me armikun për të mbrojtur dinjitetin dhe lirinë e kombit të saj. Ky moment tragjik nuk përfaqëson vetëm rënien fizike të një luftëtareje të guximshme, por gjithashtu simbolizon brutalitetin e pushtimit dhe çmimin e tmerrshëm të paguar për lirinë. Gjaku i derdhur i Ganimetes nuk ishte vetëm një humbje personale për familjen dhe bashkëluftëtarët e saj, por një plagë e hapur në trupin e kombit, një dëshmi e përjetshme e sakrificës që kërkon liria.

Në fund, rënia e saj nën zjarrin e armikut mbetet një akt i pavdekshëm heroizmi, që e ngrit Ganimeten në radhët e atyre bijve dhe bijave të Kosovës që e bënë këtë tokë më të shenjtë me gjakun e tyre, duke u bërë udhërrëfyes moral për brezat që vijnë. Lajmi për rënien heroike të Ganimete Gjylanit, si dhe trupi i saj i pajetë, mbërritën në vatrën familjare në orët e errëta të mesnatës së 23 gushtit 1998, duke sjellë një dhembje të thellë dhe një heshtje të rëndë në mesin e njerëzve të saj më të dashur. Ishin bashkëluftëtarët e saj ata që morën mbi supe këtë mision të dhimbshëm e të shenjtë, të përcillnin në familje jo vetëm trupin e njomë të bijës, por edhe të vërtetën e hidhur të sakrificës që ajo kishte bërë për lirinë e Kosovës. Natën e rënduar nga pesha e këtij lajmi, shtëpia e familjes Gjylani u kthye në një vatër zie dhe krenarie, ku lotët, përqafimet dhe vajet përziheshin me fjalë nderimi për vajzën e tyre që kishte zgjedhur rrugën e lavdishme të sakrificës. Nuk ishte më vetëm vajza e Azemit dhe Emines, por një bijë e Kosovës, e cila kishte veshur uniformën e shenjtë të Ushtrisë Çlirimtare dhe e kishte mbrojtur me jetën e saj nderin dhe dinjitetin kombëtar.

Të nesërmen, më 24 gusht 1998, u organizua ceremonia mortore në fshatin e saj të lindjes, Baicë. Ishte një ditë zie kolektive për fshatin, por edhe një akt solemn nderimi për një dëshmore që kishte dhënë gjithçka për atdheun. Banorët e fshatit, familjarët, bashkëluftëtarët dhe të afërmit u mblodhën për të përcjellë me nderimet më të larta trupin e saj, duke e shoqëruar me lot, këngë lamtumire dhe fjalë të ngrohta që rrëfenin jetën e saj të shkurtër, por të madhe në vepra. Trupi i saj i njomë, ende i veshur me uniformën e shenjtë të UÇK-së, një simbol i betimit dhe përkushtimit të saj, u ul në prehrin e tokës së Kosovës, të mbuluar me dheun që ajo e kishte dashur dhe mbrojtur deri në frymën e fundit. Ky dhe i shenjtë nuk ishte më thjesht tokë, por altar i sakrificës dhe kujtesës kombëtare.

Në atë moment të rëndë, varri i Ganimetes nuk ishte vetëm një vend pushimi për një trup të lodhur nga lufta, por një monument i gjallë i historisë sonë, ku u skalit me gjak mesazhi i pavdekshëm i lirisë dhe i sakrificës. E mbuluar me dheun e Kosovës, ajo u bë një me të, duke e lënë emrin e saj të gdhendur përjetësisht në kujtesën e popullit si një heroinë që jetoi dhe vdiq për lirinë e tij.

Literatura:

Bedri Tahiri, Adem Jashari Jashari legjendë e legjendave, Prishtinë 2008

Ibrahim Çitaku,  Drenica 1991-1999, Prishtinë 2004

Bedri Tahiri, Drenica djep i trimërisë, Prishtinë 2008

Jakup Krasniqi, Flijimi për lirinë, Prishtinë, 2011

https://www.radiokosovaelire.com/ganimete-azem-gjylani-6-4-1979-23-8-1998/

https://www.facebook.com/MitrovicaSot/posts/heroina-ganimete-gjylani-ra-d%C3%ABshmore-m%C3%AB-23-gusht-1998-lavdi/1018983877088097/

https://www.historiaime.al/tag/ganimete-gjylani/

https://www.threads.com/@al_press_media_group/post/DJ2DxvTN2kh/ushtria-%C3%A7lirimtare-e-kosov%C3%ABs-u%C3%A7k-n%C3%AB-radh%C3%ABt-e-veta-ka-pasur-t%C3%AB-rreshtuara-shum%C3%AB-l

https://www.botasot.info/kultura/1249558/i-kujtojme-trimereshat-shqiptare-me-rastin-e-8-marsit-dites-nderkombetare-te-gruas/

https://www.botasot.info/kultura/1832661/cikel-poezish-pranverojne-lulekuqet-tona/

https://www.zemrashqiptare.net/news/38038/milazim-kadriu-fenikset-e-lirise-16.html

https://sq.wikipedia.org/wiki/Baica_(Lipjan)

https://www.radiokosovaelire.com/rasim-rrahman-kicina-25-8-1972-30-5-1999/