Bedri Tahiri: Monografi për një vendbanim që përherë i doli zot atdheut

Lena Graphic nuk ka pushim. Sot, më 8 maj 2025, nxori në dritë librin monografik  “GLLANASELLA- SHKABA” të autorit të palodhur Osman Berisha, të cilin me kënaqësi e redaktova, duke e dhënë këtë vlerësim:

MONOGRAFI PËR NJË VENBANIM QË PËRHERË I DOLI ZOT ATDHEUT

Nga Bedri Tahiri

Kohëve të fundit ka zënë të bëhet traditë hartimi i monografive për vende e vendbanime të caktuara, gjë që është punë me vlerë edhe për historiografinë kombëtare në përgjithësi. Aq më mirë kur kjo po bëhet nga vetë pinjojtë e atyre vatrave, sepse ato po dalin më të kompletuara e më të përmbushura në të gjitha aspektet.

Kështu veproi edhe i palodhuri, hulumtuesi kureshtar, autori i disa librave me peshë kombëtare, z. Osman Berisha, cili para disa ditësh ma afroi dorëshkrimin me një titull të thjeshtë, por që flet shumë “GLLANASELLA (SHKABA)”.  Edhe pse me profesion elektroteknik, dashuria e madhe për mbledhjen e të dhënave të shumta për historinë, gjeografinë, kulturën, traditën, toponiminë e  trashëgiminë vendlindjes së tij, ka ber që dorëshkrimi të dalë i kompletuar, i harmonizuar, i realizuar dhe t’i plotësoi kriteret e botimit dhe publikimit si një monografi me vlera të veçanta.

Autori, duke e ditur peshën e fjalës publike, në njërën anë dhe, volumin e materialeve, në anën tjetër, ka punuar gjatë dhe me përkushtim, derisa e ka bindur veten, se mund të dalë hapur para lexuesve. Në mënyrë që gjithë ky mal të dhënash e faktesh, të dalë sa më i kapshëm e më i zbërthyeshëm për lexuesit, libri, përveç parathënies sqaruese, dhe një përfundimi përmbledhës, është konceptuar dhe sistemuar në tetë kapituj (më nga disa nëntituj), me një rrjedhë të mirë kronologjike e një koherencë logjike përmbajtjesore:

1. Gllanasella (Shkaba)- pozita gjeografike,

2. Vështrim i përgjithshëm historik,

3. Tradita  etnokulturore,

4. Struktura e popullsisë,

5. Arsimi dhe shëndetësia,

6. Përherë në mbrojtje të trojeve stërgjyshore,

7. Lufta e lavdishme e UÇK-së dhe

8. Fotoalbum.

Pasqyrimi i fatit të këtij vendbanimi historik, reflekton mbi fatin e të gjitha trojeve shqiptare që përjetuan ato zezona çmendësie gjatë historisë sonë mijëravjeçare.

Megjithatë, Gllanasella (Shkaba) i ka specifikat e veta që e veçojnë nga vendbanimet tjera. Autori e nis që nga fillimet e tij, nga emri, nga shtrirja gjeografike, nga banorët e grupuar në familje e në lagje, nga bota e pasur natyrore e njerëzore, nga rravgimet e bijve e bijave të saj nëpër kapërcyellët  historikë, ku, në çdo kohë e në secilën periudhë, i dolën zot Atdheut dhe ia thanë bukur këngës së grykëhollës.

Në kapitullin e parë dhe të dytë, lexuesi kureshtar do të merr informacione të duhura për këtë vendbanim të Drenicës, i cili daton që nga kohët e lashta historike dhe përbëhet nga 12 lagje (Maloku, Bunjaku, Lladrovci, Mehani, Berisha, Nikaj, Topilla, Krasniqi, Karaqica, Llugani, Kurrumeli, Saradaku), që u përkasin katër fiseve: Berishë, Krasniq, Thaç e Kelmend. Vjetërsinë e tij, pos tjerash, e dëshmojnë edhe disa toponime të veçanta: Lugu i Kishës, Kisha e Makreshit, Vorret e Kishës, Vorret e Murtajës, Vorret e Vjetra etj.

Mjaft interesant na del kapitulli Tradita etnokulturore, rëndësia e të cilit është e shumëfishtë, të kujtohen e të mos harrohen traditat tona të mrekullueshme, me të cilat mbijetuam shekujve, e të cilat duhet shpërfaqur edhe brezave të rinj, që nuk kanë pasur fat t’i përjetojnë. Rendi nëpër odat tona, pritja e mysafirit, kuvendimit me rend e me vend, këngët e rapsodëve, ku gjëllinte historia e vërtetë, tregimet dhe lojërat e ndryshme, darkat e drekat e begata, me lloj-lloj ushqimesh, fejesat e martesat, anekdotat e humori i shëndetshëm, ritet fetare  e festat pagane, paraqesin thesar të veçantë, për çka na kanë lakmuar dhe xhelozuar edhe të tjerët.

Në kapitullin vijues mësojmë për arsimin dhe shëndetësinë në Gllanasellë dhe fshatrat përreth, të cilat patën fatin e njëjtë si kudo në trojet tona të robëruara. Shkolla, si arma më e fuqishme për ta luftuar armikun shekullor, ishte, njëkohësisht, edhe më e mbikëqyra, më e kontrolluara e më e ndaluara. Megjithatë, ajo mbijetoi. Dhe, pikërisht, ata që përhapnin rrezet e dritës dhe të diturisë, u shndërruan edhe në shëmbëlltyrë lirie për brezat e ardhmërisë. Kështu, në Altarin e lirisë zunë vend edhe mësuesit dëshmorë të UÇK-së, si: Fatmir Nuredin Nika, Islam Zenë Krasniqi, Jahir Mehmet Lladrovci dhe Sabit Brahim Maloku.

Pa fije dyshimi, palca kurrizore e librit monografik “GLLANASELLA (SHKABA)”, të autorit Osman Berisha, mbeten kapitujt Përherë në mbrojtje të trojeve stërgjyshore dhe Lufta e lavdishme e UÇK-së, në të cilët është mëtuar të shpërfaqet një periudhë luftarake mbi njëshekullore të trimave të Gllanasellës, të cilët përherë qëndruan besnikë të atdhetarizmit.

Sipas autorit hulumtues, që nga lufta kundër Jashar Pashës, ku morën pjesë 13 trima të Gllanasellës, pastaj në dëbimin e kajmekamit, më 14 janar 1891, ku morën pjesë 15 luftëtarë, për të vazhduar  në Carralevë, në Kuvendin e Morinës, në dëbimin e konsullit rus, për tu tretur edhe si gjynli (Sylë Musolli, Rexhep Krasniqi, Shaban Karaqica, Hysen Karaqica) e në Luftërat Ballkanike e duke kulmuar në Lëvizjen Kaçake të udhëhequr nga Azem Galica (1912-1924). Gjatë kësaj periudhe, pati sakrifica, vrasje, dëbime, djegie, shkatërrime, plagosje, por edhe trimëri, heroizëm, qëndresë e përjetësime në pavdekësi.

Në Luftën e Dytë Botërore, përkatësisht në Luftën e Drenicës, udhëhequr nga Tribuni Shaban Polluzha e nga strategu Mehmet Gradica, burrat e Gllansellës armikun shekullor serb e shikuan përmes shënjestrës së grykëhollës. Ata u gjenden edhe në Sanxhak e në Pazar të Ri, edhe në Shalë edhe në Drenicë, edhe në Tivar, edhe në burgjet e në dënimet me pushkatim, edhe në Goli-Otok.

Ushtria Çlirimtare e Kosovës është formacioni më i suksesshëm në gjithë historinë tonë. Për herë të parë folëm me një zë dhe bëmë luftë mbarëkombëtare, duke fituar përkrahjen e botës së civilizuar, andaj edhe fituam atë që na mungonte e na takonte-Lirinë! Të flasësh për dëshmorët, është sa krenari aq edhe përgjegjësi. Ata, me gjakun e tyre u bënë themeltarë të lirisë e të shtetësisë sonë. Ata nuk kanë nevojë për fjalë të mëdha, sepse vetë janë të mëdhenj.

Këtë e ka pasur parasysh edhe i palodhuri Osman Berisha gjatë hartimit të kapitullit Lufta e lavdishme e UÇK-së, i cili vjen si një kurorë dafinash mbi monografinë që po e shqyrtojmë.

Kapitullit i paraprijnë dy moto-lapidarë, dy mendime me porosi përjetësie të dy kryeheronjve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, të cilët nuk i ndau as vdekja: Fehmi Lladrovci (Me dëshirën më të madhe jam i gatshëm të vdes për Kosovën. Vdekja për lirinë e Kosovës do të ishte fati im më i madh i jetës!) dhe Xhevë Krasniqi-Lladrovci (Zëri i popullit të Kosovës, që lufton për liri është më i fortë se krisma e të gjithë topave e tankeve të Serbisë të marrë së bashku!).

Siç u pa, gjatë shfletimit të kësaj monografie, Gllanasella përherë ishte halë në sy për të gjithë pushtuesit. Ishte një arrë e fortë që ua dhente dhëmbët atyre që provonin ta thyenin. Edhe në luftën e lavdishme të UÇK-së ishte prijatare. Mirëpo, me kthimin e Fehmi Lladrovcit, u bë strumbullar i të gjitha ngjarjeve të mëdha në Kosovë. Pas vrasjes së Avdullah Nikës (15 shkurt 1998) dhe pas masakrës së Likoshanit- Qirezit (28 shkurt 1998), veçan pas Epopesë së Jasharëve (5, 6 e 7 mars 1998), zjarri kryengritës liridashës ishte në të shpërthyer.

Dhe, momenti erdhi. Fehmiu, profesionist i artit luftarak, i dëshmuar edhe në Kroaci, i dha përmasa biblike luftës sonë çlirimtare. U bë mobilizimi dhe ristrukturime i radhëve. Fehmiu e Xheva, Azem e Shotë Galica të ditëve tona, u bën sinonim i luftës sonë çlirimtare. Rënia e tyre në Altarin e pavdekësisë, në shtatorin e vitit 1998, bashkë me të tjerët (Fatime Hetemin, Shefet Zekën, Hamit Lladrovcin, Skënder e Behxhet Karaxhën, dr Lec Lecin-Gradicën), ishte humbje e madhe dhe një dhimbje krenare, që e lartësoi idealin tonë për Liri.

Këtë kapitull më së mirë e ka pasqyruar z. Ramiz Lladrovci në shkrimin UNË BIRI YT!, përgatitur në 25 vjetorin e masakrës së Gllanasellës e ku me emra e shifra jepen të gjithë të vrarët...

Fotoalbumi është si kapak floriri që e përmbyll librin monografik “GLLANASELLA (SHKABA)”, e duke e arsyetuar atë thënien e vjetër: Një foto sa njëmijë fjalë.

Në të përfunduar, pa modesti mund të konstatojmë se libri “GLLANASELLA (SHKABA)” i autorit Osman Berisha, është një monografi e realizuar bukur, e detajuar deri në imtësi, me një aparaturë të duhur shkencore (me fusnota, me rrëfimtarë e me literaturë të pasur), për një vendbanim të njohur të Drenicës, për Gllanasellën (Shkabën) e trimërisë, bujarisë, besës e burrërisë.

Suksese të reja për autorin e rrugë të mbarë librit!

Galicë, janar 2025