Klajd Kapinova: ''Arrestimi i 281 hebrejve në Prishtinë ishte episodi më i turpshëm në historinë e luftës së Kosovës''

“Arrestimi i 281 hebrejve në Prishtinë ishte episodi më i turpshëm në historinë e luftës së Kosovës.” - Noel Malcolm, historian

“Shqiptarët, janë krejtësisht të korruptuar, të papërdorshëm, të padisiplinuar dhe të patrajnueshëm. Për formacionet ekzistuese shqiptare, një ndryshim në të ardhmen nuk mund të pritet as nga një stërvitje e plotë. Ata kurrë nuk do të bëhen një trupë serioze dhe e punësueshme. Ushtari shqiptar, është i padisiplinuar dhe frikacak”. - Josef Fitzthum SS-Brigadeführer - Generalmajor der Waffen-SS und Polizei

“(Me) një mortajë të lehtë mund ta ndjekësh atë (shqiptarin) në të gjithë botën. Gjatë sulmit ai shkon vetëm aq larg sa gjen diçka, për të vjedhur ose plaçkitur. Për të, lufta mbaron kur kap një dhi, një plug ose rrotën e një makine qepëse.” – Schmidhuber, general dhe officer i lartë SS

Pergatiti: Klajd Kapinova

Divizioni i 21-të Malor Waffen i SS Skanderbeg, ishte një divizion gjerman i këmbësorisë malore i Waffen-SS, krahu i armatosur i Partisë Naziste Gjermane, që shërbeu së bashku me Wehrmacht-in, gjatë Luftës së Dytë Botërore (L2B), por që nuk ishte kurrë zyrtarisht pjesë e tij.

Në gjyqet e Nurembergut pas luftës, Waffen-SS u shpall një organizatë kriminale, për shkak të përfshirjes së saj të madhe në krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.

Divizioni u zhvillua rreth bërthamës së një batalioni etnik shqiptar, i cili kishte parë shkurtimisht luftime kundër partizanëve jugosllavë në Bosnjën lindore si pjesë e Divizionit të 13-të Malor Waffen të SS Handschar (Kroat).

Ushtarët e thjeshtë ishin kryesisht shqiptarë myslimanë, me disa qindra shqiptarë katolikë dhe kryesisht oficerë e nënoficerë gjermanë dhe jugosllavë Volksdeutsche (gjermanë etnikë).

Titulli Skënderbeu, iu dha për nder të heroit kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili mbrojti rajonin e Shqipërisë kundër Perandorisë Osmane për më shumë se dy dekada në shekullin e 15-të.

Ai, nuk arriti kurrë forcën e divizionit, duke qenë në maksimum një formacion me madhësinë e një brigade prej 6,000 deri në 6,500 trupash.

Në maj të vitit 1944, anëtarët e divizionit arrestuan 281 hebrenj në Prishtinë dhe ua dorëzuan gjermanëve, të cilët i transportuan në kampin e përqendrimit Bergen-Belsen, ku shumë u vranë.

Vetë divizioni ishte më i njohur për këtë veprim dhe për vrasje, përdhunime dhe plaçkitje në zonat kryesisht serbe sesa për pjesëmarrjen në operacione luftarake në emër të përpjekjeve luftarake gjermane.

Pas këtyre operacioneve, njësia u vendos si forcë roje në minierat e kromit në Kosovë, ku u pushtua shpejt nga partizanët, duke çuar në dezertim të gjerë.

E përforcuar nga personeli gjerman i Kriegsmarine dhe me më pak se 500 shqiptarë të mbetur në radhët e saj, ajo u shpërbë më 1 nëntor 1944.

Anëtarët e mbetur u inkorporuan në Divizionin e 7-të Vullnetar Malor SS Prinz Eugen. Pas luftës, komandanti i divizionit SS-Brigadeführer dhe Generalmajor der Waffen-SS August Schmidhuber u shpall fajtor për krime lufte nga një gjykatë në Beograd dhe u ekzekutua në vitin 1947.

Divizioni përfshinte rreth 1,000 shqiptarë nga Kosova dhe Sanxhaku, të cilët më vonë formuan bërthamën e Skënderbeut.

Pjesa më e madhe e Kosovës iu aneksua Shqipërisë dhe në fillim, shqiptarët që jetonin atje e pritën me entuziazëm pushtimin italian. (Neubacher reported that about 4,000 Albanians had served in the 13th SS Division. The historians Xavier Bougarel, Alexander Korb, Stefan Petke and Franziska Zaugg observe that this estimate seems "overly high" given there was only one Albanian battalion in that division.)

Disa shqiptarë të Kosovës madje sugjeruan se shqiptarët ishin “arianë me trashëgimi ilire”. (In a report to Himmler, Fitzthum wrote that, “[f]or the currently existing Albanian formations an alteration in the future cannot be expected to be brought about even by thorough training. They will never become a serious and employable troop.” Despite the Germans trying to depict them as “the perfect Albanian warrior”, Fitzthum argued that the Albanians from Kosovo and the northern part of Albania proper had a completely different conception of warfare than the Germans and were not familiar with fighting in large units or against artillery.)

Shqiptarët e Kosovës, i përçmonin serbët për shtypjen që kishin përjetuar nga duart e tyre gjatë Luftërave Ballkanike, Luftës së Parë Botërore dhe nën sundimin jugosllav.

Ata përfituan nga rrethanat e ndryshuara, sulmuan fqinjët e tyre serbë dhe dogjën shtëpitë e deri në 30,000 kolonëve serbë dhe malazezë. (This rank had no U.S. Army equivalent. It was senior to a colonel but junior to a brigadier general.)

Një nga zonat italiane të pushtuara nga gjermanët ishte Shqipëria, ku ishte vendosur Korpusi i XXI Malor i Armatës së 2-të Panzer të Gjeneralberst Lothar Rendulic.

Një gjeneral fuqiplotë i Wehrmacht-it dhe një përfaqësues special i Heinrich Himmler, SS-Brigadeführer dhe Generalmajor der Waffen-SS und Polizei Josef Fitzthum, ishin të dy të vendosur në kryeqytetin shqiptar, në Tiranë.

Gjermanët nazi, morën kontrollin e të gjitha forcave shqiptare, që kishin bashkëpunuar me italianët para kapitullimit të tyre. Ato forcuan ushtrinë dhe xhandarmërinë shqiptare, por shpejt vendosën se ato trupa nuk ishin të besueshme.

Atë vit, një numër shqiptarësh nga Kosova dhe rajoni i Sanxhakut u rekrutuan në Divizionin e 13-të Malor Waffen të SS Handschar (i 1-ri Kroat), një divizion Waffen-SS i përbërë kryesisht nga myslimanë dhe kroatë boshnjakë me kryesisht oficerë gjermanë, që vepronte në Shtetin e Pavarur kukull të Kroacisë.

Një rekrutues kyç midis shqiptarëve për Waffen-SS ishte SS-Standartenführer Karl von Krempler. Për rreth gjashtë muaj, divizioni përfshinte rreth 1,000 shqiptarë etnikë nga Kosova dhe Sanxhaku, të cilët përbënin Batalionin e 1-rë të Regjimentit të 2-të, i cili më vonë u bë Batalioni i 1-rë i Regjimentit të 28-të Divizioni më vonë rekrutoi edhe 500 burra të tjerë nga Sanxhaku.

Formimi i një divizioni shqiptar Waffen-SS ishte ideja e Fitzthum-it, e cila fillimisht u kundërshtua nga përfaqësuesi i Ministrisë së Jashtme gjermane për Ballkanin, Hermann Neubacher, dhe gjithashtu nga kreu i Zyrës Kryesore të Sigurisë së Rajhut, SS-Obergruppenführer dhe Gjenerali i Policisë, Ernst Kaltenbrunner, i cili ndikoi te Himmleri që ta linte mënjanë atë. Por qeveria shqiptare e mbështeti idenë, përballë vështirësive në rritje, Himmler shpejt ndryshoi mendje dhe në shkurt të vitit 1944 ideja mori miratimin e Adolf Hitlerit.

Në shkurt të vitit 1944, Hitleri miratoi krijimin e një divizioni shqiptar Waffen-SS, që do të shërbente vetëm brenda Kosovës, dhe kishte për qëllim të mbronte shqiptarët etnikë, por të mbetej nën kontrollin gjerman.

Qëllimi i Himmlerit ishte të zgjeronte rekrutimin e Waffen-SS në Ballkan dhe të formonte dy korpuse me nga dy divizione secili, me një korpus që do të vepronte në rajonin e Bosnjës në Shtetin e Pavarur të Kroacisë dhe tjetrin në Shqipëri.

Në mars të vitit 1944, Bedri Pejani, kryetari i Lidhjes së Dytë të Prizrenit, një organizatë e krijuar pas dorëzimit italian për të çuar përpara interesat e shqiptarëve të Kosovës, i propozoi Hitlerit që të ngrihej një forcë prej 120,000-150,000 vullnetarësh shqiptarë të Kosovës për të luftuar partizanët jugosllavë dhe shqiptarë.

Pejani i kërkoi udhëheqjes gjermane t'u jepte shqiptarëve pajisje dhe furnizime për të luftuar kryengritjen komuniste dhe kërkoi zgjerimin e kufijve të shtetit kukull gjerman të Shqipërisë në kurriz të territorit të pushtuar nga Gjermania të Serbisë dhe territorit të pushtuar nga Gjermania të Malit të Zi. Këto kërkesa nuk u përmbushën.

Pas luftës, ish-anëtarë myslimanë boshnjakë të Divizionit të 13-të SS deklaruan se, ndërsa ishin me divizionin, shqiptarët kishin qëlluar civilë të paarmatosur dhe ishin “shumë brutalë”.

Më 23 maj, Fitzthum raportoi se kishte shpërndarë 4 batalione shqiptare të organizuara nga Wehrmacht, duke përshkruar si “krejtësisht të korruptuar, të papërdorshëm, të padisiplinuar dhe të patrajnueshëm”.

Gjermanët zbuluan se shqiptarët e Kosovës ishin më bashkëpunues sesa shqiptarët nga Shqipëria. Kjo ndodhi kryesisht sepse ata kishin frikë nga një kthim nën sundimin jugosllav.

Cilësia e shumicës së këtyre rekrutëve ishte e dobët dhe vetëm midis 6,000 dhe 6,500 u konsideruan të përshtatshëm për të marrë trajnim.

Shqiptarët, mund të jenë bashkuar për një sërë arsyesh, duke përfshirë aksesin në armë moderne dhe stërvitje ushtarake, për të ndihmuar në rishikimin e kufijve të Shqipërisë, hakmarrjen dhe madje edhe mundësinë për plaçkitje. Në qershor të vitit 1944, Neubacher e zhvendosi me sukses Pejanin, të cilin e konsideronte “të çmendur”.

Në dallim nga Divizioni i 13-të SS, përdorimi i Islamit si nxitje, për t'u bashkuar me Waffen-SS u zhduk plotësisht nga axhenda gjermane, ndërsa shfrytëzimi i tensioneve etnike u bë shumë më i rëndësishëm.

Shumica dërrmuese e shqiptarëve të divizionit ishin bektashinj ose myslimanë sunitë, në divizion shërbyen edhe katolikë shqiptarë.

Anëtarët bënë një betim fetar duke përdorur Kur’anin, duke u zotuar për “xhihad kundër jobesimtarëve”. Garnizoni i tij ndodhej në qytetin e Prizrenit.

Divizioni, do të ishte përgjegjës për sigurinë në Kosovë, duke përfshirë rrugët e transportit, mbrojtjen e objekteve të rëndësishme ekonomikisht, siç janë minierat e xeherorit të kromit në Kukës dhe Gjakovë, si dhe veprimet ofensive kundër partizanëve jugosllavë që vepronin në rajon.

Burrat, që kishin shërbyer tashmë në Divizionin e 13-të SS u vendosën gjithashtu si roje në një kamp përqendrimi në Pristinë.

Që në fillim, u bë e kjartë se shumica e anëtarëve myslimanë shqiptarë të divizionit dukeshin të interesuar vetëm për të larë hesapet me kundërshtarët e tyre të krishterë serbë, të cilët u bënë shënjestër e mizorive të shumta.

Për t'i dhënë fund krimeve, gjermanët duhej të çarmatosnin batalionet e divizionit në qytetet e Pejës dhe të Prizrenit dhe të arrestonin oficerët shqiptarë, ndërsa një oficer komandues madje u dërgua në burg në Gjermani.

Më 14 maj 1944, anëtarët e divizionit bastisën shtëpitë hebraike në Prishtinë, arrestuan 281 hebrenj dhe ua dorëzuan gjermanëve, të cilët i dërguan në kampin e përqendrimit Bergen-Belsen, ku shumë u vranë.

Historiani Noel Malcolm e përshkruan këtë ngjarje si “Arrestimi i 281 hebrejve në Prishtinë ishte episodi më i turpshëm në historinë e luftës së Kosovës”.

Divizioni ishte gjithashtu përgjegjës për dëbimin e deri në 10,000 familjeve sllave nga Kosova, ndërsa kolonët e rinj shqiptarë mbërritën nga zonat e varfra të Shqipërisë veriore.

Ardhja e këtyre shqiptarëve u inkurajua nga autoritetet italiane dhe vlerësohet se deri në 72,000 shqiptarë u vendosën ose u rivendosën në Kosovë gjatë luftës.

Midis 28 majit dhe 5 korrikut 1944, divizioni arrestoi gjithsej 510 hebrenj, komunistë dhe antifashistë të tjerë dhe ua dorëzoi gjermanëve. Gjithashtu kreu varje hakmarrëse të të dyshuarve si sabotatorë.

Në qershor të vitit 1944, Skënderbeu u angazhua në manovra fushore në shkallë të gjerë në Malin e Zi lindor. Në Andrijevica, divizioni ekzekutoi menjëherë më shumë se 400 civilë të krishterë ortodoksë.

Gjatë operacionit më 28 korrik 1944, divizioni së bashku me Divizionin e 7-të Vullnetar Malor SS Prinz Eugen, masakroi rreth 550 fshatarë serbë në vendbanimin e Velikës, në Plavë, Mali i Zi.

Më 1 shtator 1944, anëtarët e divizionit të stacionuar në Tetovë dhe Gostivar u rebeluan, duke vrarë oficerët dhe nënoficerët e tyre gjermanë.

Më 24 tetor, Gjeneral-i Alexander Löhr, komandanti i Grupit të Ushtrisë E, urdhëroi që të gjithë anëtarët shqiptarë të divizionit të çarmatoseshin dhe të liroheshin.

Shqiptarët e Kosovës morën armët kundër partizanëve, pasi mësuan se rajoni  nuk do të bashkohej me Shqipërinë pas luftës, pavarësisht premtimeve të mëparshme të partizanëve.

Shumë serbë dhe malazezë më pas u hakmorën kundër shqiptarëve etnikë të rajonit, veçanërisht bashkëpunëtorëve dhe atyre që kishin qenë anëtarë të divizionit.

Schmidhuber pretendoi se shqiptarët kishin ngecur kulturorisht, që nga koha e Skënderbeut në shekullin XV, dhe si ai ashtu edhe stafi i korpusit pretenduan se shqiptarët nuk kishin zhvilluar tradita kombëtare ose shtetërore.

Për më tepër, ai pretendoi se “(me) një mortajë të lehtë mund ta ndjekësh atë (shqiptarin) në të gjithë botën. Gjatë sulmit ai shkon vetëm aq larg sa gjen diçka, për të vjedhur ose plaçkitur. Për të, lufta mbaron kur kap një dhi, një plug ose rrotën e një makine qepëse.”

Oficeri i lartë gjerman Fitzthum, iu ankua personalisht eprorit të tij Adolf Hitlerit: ‘Për formacionet ekzistuese shqiptare, një ndryshim në të ardhmen nuk mund të pritet as nga një stërvitje e plotë. Ata kurrë nuk do të bëhen një trupë serioze dhe e punësueshme’. Fitzthum shkoi deri aty sa tha se “ushtari shqiptar është i padisiplinuar dhe frikacak”.

Fitzthum gjithashtu i shkroi me zemërim Himmlerit se një batalion u shpërbë, pasi u sulmua nga disa aeroplanë dhe pjesa tjetër thjesht u zhduk. Profesor Paul Mojzes shkruan se divizioni ishte më i njohur për kryerjen e mizorive kundër serbëve sesa për kontributin në përpjekjet luftarake gjermane. Roli i tij në deportimin e hebrenjve nga Kosova, është sfiduar nga historiani shqiptar Shaban Sinani, i cili pretendon se divizioni nuk mori pjesë në asnjë deportim në emër të gjermanëve. U raportua se disa ushtarë nga divizioni e braktisën divizionin, për t'u bashkuar me njësinë partizane të udhëhequr nga Gani Kryeziu, pasi refuzuan ta luftonin atë.

Gjyqet e Nurembergut, pas luftës dhanë vendimin deklarativ se Waffen-SS ishte një organizatë kriminale, për shkak të përfshirjes së saj të madhe në krime lufte dhe krime kundër njerëzimit, duke përfshirë vrasjen e të burgosurve të luftës dhe mizoritë e kryera në vendet e pushtuara. Nga ky vendim u përjashtuan ata (edhe shqiptarët) që ishin rekrutuar në Waffen-SS dhe nuk kishin kryer personalisht krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.

Anëtarët shqiptarë të divizionit mbanin një mburojë në krahun e tyre të sipërm të majtë që përshkruante një shqiponjë të zezë dykrenare shqiptare mbi një mburojë të kuqe me mbështetëse të zezë.

Shumë nga anëtarët myslimanë të divizionit mbanin kapele tradicionale gri me shqiponjën SS dhe kokën e vdekjes në pjesën e përparme në vend të kapelës standarde të fushës SS. Të tjerë mbanin kapelen tradicionale shqiptare të malësorit, qeleshen. (Marrë me shkurtime nga Wikipedia)

Shënime:

1.       This symbol (exactly as depicted) is described by Keegan and Bishop as the divisional badge, and by Littlejohn as the "official vehicle sign of the division".

2.       Some Albanian sources place the number of deaths at between 36,000 and 47,000, but according to Malcolm, such claims are greatly exaggerated.

3.       According to George H. Stein, the men from II Battalion fought with the 7th SS Division until February 1945, when they were sent north to defend the Oder–Neisse line.