| E enjte, 09.11.2023, 07:55 PM |
…Nëpër shtigje muzash
Rreth
vëllimit poetik “Fluturim në muzgun pa yje” te poetit kosovar Ramush Nikci
NGA
VLASH PRENDI – Studiues.
…Kishte
heshtur për një kohë të gjatë, saktësisht prej 61 vjetesh, po tani poeti 62
vjeçar Ramush Nikci ka vendosur t’u flase lexuesve me zërin e shpirtit, me
zërin e arsyes, përmes mendimit të pjekur artistik dhe vargut të bukur poetik.
E themi këtë, sepse poeti tashmë i njohur Nikci, brenda dy vjetësh ka shkruar
dhe botuar një kolanë prej shtatë librash me poezi, duke e konfirmuar veten si
një poet me vlera në letersinë shqipe, duke përcaktuar mjaft mire stilin e
vaçantë të të shkruarit, menyrën e të shprehurit poetik dhe formën e
vargëzimit. Poezia e tij, është nje poezi e thjeshte, e bukur, edlire, plot
ndjenja, mendime dhe ide që relativisht linden tepër vonë, por që shpejt u
lexuan dhe u kuptuan nga lexuesi i gjërë. Në fakt, kjo poezi e bukur dhe plot
ndjenjë ka lindur qe në kohën e rinise së hershme në qenjen e poetit, është
akumuluar ndër vite në shpirtin e tij poetik, për të shpërthyer tani në ditët
tona dhe për të mahnitur lexuesit dhe botën letrare me vlerat e saj te
padiskutueshme. Të vërtetat tronditese që janë eksperimentuar vitet e fundit në
Kosovë, u pasqyruan edhe në krijimet e poetëve taanë, sidomos në periudhën post
– diktatoriale kur trojet dardane vuanin nën thundrën e shovinizmit serb, ku
ndjenjat poetike ndrydheshin dhe fjalët zhdukeshin nga shpirtat krijuese. Ishte
pikërisht kjo masakër ideologjike, qe e ka penguar ndoshta të talentuarin
Ramush Nikci të shkruajë asokohe, prandaj ka shpërthyer tani, në vitet e
pjekurisë poetike, për të na dhënë këto krijime mjaft të bukura dhe me peshë
emocionale. Para viteve ‘90 poetët e rinj kosovarë, nuk mund të botonin asgje,
po të mos thurnin vargje për partinë komuniste, udhëheqësit e saj, për
dëshmorët jugosllavë, për vetëadministrimin, për fitoret që po arrinte federata
etj. Ndoshta, ky ka qënë shkaku që shumë pena që shpërthyen vitet e fundit, si
e poetit në fjalë, arritën suksese dhe admirohen për stilin e tyre, problemet
që trajtojnë dhe shprehjen poetike, nga masa e gjërë e lexuesit.
Parë
në këtë këndveshtrim, një shembull unikal është edhe poeti Ramush Nikci, i cili
doli para lexuesit në vitin e vonë 2022 me vëllimin e pare poetik “Melodi
kujtimesh”, ndërsa sot, paraqet para lexuesit librin e tij të ri “Fluturim në
muzgun pa yje”, nje titull ky sa sugjestionues, aq dhe kuptimplotë dhe
metaforizues, i cili brenda një kohe të shkurtër, është i shtati në radhë,
sepse edhe gjashtë librat e tij të mëparshëm janë me mjaft peshë në poezinë e
re shqiptare. Vërtete ndjeva kenaqesi kur i lexova disa prej këtyre librave,
sepse të bënte për vete magjia e fjalës, e shprehjes poetike, stili i vaçantë i
të shkruarit, metrika. Këtu, fjala shqipe ka rrezatuar jo vetëm për të dhënë
kenaqësi estetike, por edhe për të rilindur shpirtin e lodhur të njeriut të
vuajtur nën robëri dhe censurim. Tani liria i ka dhënë poetit Nikci krahë, i ka
dhënë frymëzim, i ka dhënë shpirt krijues, prandaj poeti do të fluturojë drejt
horizonteve të reja të poezisë shqipe, do të shkruajë me atë stilin e tij të
vaçantë poetik, pasi suksesin e ka të garantuar, sepse tashmë Ai është pjekur
artistikisht, flet bukur dhe bashkebisedon me lexuesin e kulturuar. Ai ka
aftësi të shkrije botën e brendshme shpirtërore me fjalën e bukur shqipe, të
vjelë me kujdes leksikun e pasur të shqipes sonë të bukur, duke i dhënë
lexuesit origjinalitetin e fjalës, shkëlqimin e saj, tingëllimën artistike që
në tërësi i japin poezisë se tij një nur të kendshëm poetik. Sejcila poezi e
këtij vellimi mbart vlera të veçanta poetike, sepse është sintezë e jetës, e
realitetit të sotëm njerezor që poeti e ka derdhur në art. Poeti Nikci ka
shpirt të ndjeshëm, ka shpirt njeriu, prandaj këtë krijues e ngacmon çdo
fenomen shoqëror, ndaj të cilit poeti ynë mban qëndrim.
Liria
e rrezikuar ka tërhequr vemendjen e poetit, por shpesh ajo mungoi në jetën e popullit
dardan, sepse ai dhe bashkekohesit e tij e kanë endërruar lirinë. Ajo ishte
shumë pranë tyre, por perseri e munguar, sepse “…Ky qiell i përlyer sivjet na
merziti, / Shiu me breshërimë vrau gjethet e njoma, / Se do të qajnë lulet
askush nuk e diti, / Thonë çikat fytzëna, kjo verë s'është e jona! / Ky mot
gazevaj gjithçka na grabiti, / Si komit fytyrëtretur flaku ëndrrat tona…”.
Shihet qarte, nga stili, nga menyra e komunikimit artistik se Ramush Nikci nuk
është krijues i rastësishëm ne poezi, por nje poet i pjekur që ka shpërthyer jo
rastësisht. Poezia e tij rrok një tematikë të gjere dhe të larmishme. APoeti
ynë futet thellë në kohë tek vjersha “Porosi”, kur kujton porosityë e babait
plak, që do jenë udhërrëfyese në jetën e tij: “… Sa mirë më mësoi! / Me buzën
në gaz si yll fluturoi / Iku, nuk u kthye, ma kurrë s'e takova, / Por rrugën me
kocka fare s'ia lakova, / S'e harroj një këshillë, që m'ka thanë gjith'herë, /
Mbaje besën fort, larg shijeve t'kota, / Lekun me ngjyrë hini hidhe
n'kontenierë, / Qielli yt ka vlerë, më shumë se gjithë bota”, pastaj e ngacmon
pesha e sundimit të padrejtësive që i bëhen këtij populli të pafajshëm:
“…Zgjohën si xhelati të presin me shpatë, / Trus, rri urtë fushëmal se t'heton
truthara. / Ty t'jep pasaportën, dhjetë vite afat, / Vetë i thot mishtakut
afrohu ma ngat, / Hiç pa batanije, gojëfushë, ballëcullak, / Vetë e ha kulaçin,
ty t'jep shllinë me t'lara”, më tej poeti ngre ne peidestal figureën madhore të
vajzës kosovare, e cila dashuron jetën dhe lirine: “…Ia kërkoj me t'ëmbla
fjalë, / Zonjës bukur një premtim,, / Nisëm bashkë në rrugë të mbarë, /
Drejt Rugovës fluturim,, / Këtu na pret një perlë hyjnore, / Besë e fjalë i ka
për veti, / Përmbi shoqe Përmendore, / Pishëkurorë lule shëndeti. / Dredhojmë
hapin rrugës vjetër, / Unë bilbil, Ti kanarinë, / Bëjmë pushim n'Kelmend
patjetër, / Trupojmë Thethit pa makinë, / Këtu ka vlerë pesha e fjalës, / Si
gjithmonë unë qetësi gjeta, / Nëpër valë të Lumit Shalës, Dukagjin ty
tungjatjeta!”, me tej dënon me force veset negative të pushtetarëve që
shfrytëzojnë pushtetin për favoret e tyre personale:”…E kujtonte motin, pa re
plot behar / N'dashuri me zonjat për hir të pozitës. / Kamëkryq në kolltuk, si
padron zyrtar, / Pushim sipas tekës, pa orar t'mesditës. / Si m'erdhi kështu,
thotë me mend, pa za, / Ndoshta ma mirë ishte të ikja dhe unë, / Grup me kope
korbash të shkoja me ta, / Si derr emërshitur, shpërblyer për punë”. Këto
probleme që e shqetësojnë poetin, kërkon ‘ti fanitë përmes vargjeve, madje duke
thyer edhe barrierat tradicionale të të shkruarit, pasi duket se me rimën e
alternuar ABAB, ai e ndjen veten më të sigurtë dhe mund te shprehet me lirshem.
Poeti Ramush Nikci i zgjedh fjalët kendshëm dhe i gdhend me mjeshtëri
shqetësimet e përditshme duke medituar mbi krahët e shpresës. Tek poezia
“Qarash Laramani”, me vargjet: ”…I përshtatët stinës, siç e lyp natyra, / Me
këmishë jeshile, pantallon me lara, / Krijesë emërshitur me disa fytyra, / Po i
mbylle derën, futët kah dritarja”, poeti jo vetëm mban qëndrim kritik ndaj
veseve që dëmtojnë shoqërinë e sotme, por e perdor me sukses këtë stil, duke
komunikuar lirshem me lexuesin.
Vargu
poetik del nga shpirti i poetit Ramush Nikci, ajo eshte pjese e qenies se tij,
e ndjenjave të tij. Përmes saj poeti shtreh kenaqësine dhe dhimbjen, bringën
dhe shpresën. Ai ndjen dhimbje kur konstaton padrejtësi dhe godet pa mëshirë
këto shfaqje të shëmtuara në shoqërinë njerzore, sepse poeti eshte i drejtë, i
ndjeshem ndaj realitetit të zymtë që sundon në shoqërinë tone. Ka duruar poeti
si Prometeu në zinxhirë, prandaj reagon ashpër ndaj këtyre fenomeneve
shoqërore: ”… Ti s'ke lindë këtu, kape n'dorë një shkop, / Se gati erdh vera,
shko merru me lope, / Unë këtu kam shtëpinë, krejt afër bashkisë, / Më ka
thanë kryetari punës me ja nisë, / Unë pikë faji s'kam, ti shko fol me të, /
Veç pak e hidhrove, as n'qytet nuk t'lë. / Nga kjo rrokullimë buzëqeshet
drejtësia, / Puplohen servilët, kokat shkojnë te shpia, / Me euro vendime t’a
shterrojnë kuletën, / Ti si gusa n'mjegull, grindësh me vetvetën, / Në këtë
kohë me brina t'pushtetit dorëzi, / Pasi t’a merr votën, ma nuk t'sheh me sy”.
Ky ankth i pashembullt, ky denim i pamerituar, kjo luftë e pakompromis e poetit
me realitetin, me jetën çoi në konsolidimin e Nikcit si poet dhe formësoi në
ndërgjegjen e tij, larminë e të shprehurit letrar dhe poetik.
Duke
ditur se poezia në një fare mënyre është shprehje emocionale dhe qëndrim ndaj
realitetit, duket se deshira e poetit Nikci është t’u shmanget emocioneve, të
shkruajë ate që buron nga shpirti, ate që përjeton realisht dhe ia ka arritur
qellimit. Poeti e njeh mire mjedisin shoqëror, jetën e vështirë për disa
kategori të shoqërisë sonë, por mundësitë për të vepruar janë të kufizuara,
megjithatë problemet i trajton përmes vargut poetik tek vjersha “Njerka
dhëmbërrallë”, kur thote: “…T'i heqësh nga psheshi qenka e vështirë, / Sa
dhimshëm qan tezja me lotin e mekur, / Ti nisu drejt kodrës, unë të jap të
shtyrë, / Shpresë t'i cakin gotat, t'i turrën gjevrekut / Dhe prap t'i
buzëqeshin njerkës së paftyrë. / Ç'është kjo botë me rrena, me uri vampire? /
Që ha mish njeriu pa bukë e pa ujë, / Si kalit ndër bisht, kur i djeg kompiri /
Qet shkelma dhe vrapon, në tërshanë të huj. / Vegla pa akord tingëllon më së
miri.…”. Dhe sigurisht, vetem ata që din të shprehen artistikisht duke derdhur
tharmin poetik në poezi mund të shkruajnë vargje të tilla, modele të spikatura
të figuracionit letrar - poetik. Por një prej sukseseve të krijimtarisë poetike
të poetit Ramush Nikci, është se poezia e tij, duke qënë e mire, e përcaktuar
në kohë dhe tematikë, me një platform ideore të theksuar shoqërore, ka një
tingull të gjërë dhe të thellë njerëzorë. Por krahas vlerave kryesore ideo –
emocionale dhe menyrës origjinale të konceptimit të materialit poetic të
pasqyrimit të realitetit të këtij poeti, lexuesi nuk do t’a ketë të vështirë të
konstatojë se krijimtaria e këtij poeti përshkohet nga fryma romantike, sepse
këtu ndikon edhe karakteri i saj lirik.
Duke
lexuar krijimtarinë poetike të Nikcit, të bën përshtypje aftësia e tij për të
dhënë në pak vargje figura të bukura të realitetit shoqërorë me një realitet
piktoresk të rrallë, që të mbetet në kujtesë. Një mjeshtëri të tillë e dallojmë
tek përshkrimi i figurave të personazheve, por sidomos tek pershkrimi artistic
i natyrës. Poeti Ramush Nikci është për t’u përgëzuar nxehtësisht sepse jo
rastesisht sjell një vlerësim objektiv për poetin e madh dhe të paharruar Azem
Shkreli, të cilin poeti e ka mjaft për zemer.
Tek poezia “Shkreljane”, Nikci vlerëson: “Nëpër lug të Shkrelit, një
pendë ari doli, / Përplot ngjyra jete si pikturë e gjallë, / Fluturoi mbi yje
mbi pendla sokoli, / Buzëqeshi Rugova, sot na lindi djalë, / Ajrin dhe
shëndetin luginës ia mori, / Aty nis rrugëtimin “Karvani i bardhë”. / Si
skifter mbi lisa, fjalëshpatë e trung burri, / Bulëzoi lulebora në bjeshkë
ngjitë me re, / Nisë nga abetarja, me një fjalë prej guri, / Një diell
dritëbehar ngrohu mbi atdhe, / Me kthetra fajkoni me ngjyra flamuri, / Zhveshet
mjegullina, zanat k'nojnë me ne. Jane të rrallë sot poetët që shkruajn poezi
përkushtuese ndaj figurave të njohura të letersisë, por Nikci e shkruan me
pasion një poezi të tillë për bashkëqytetarin e tij, poetin e shquar kombëtar
Azemin e madh.
Mjaft
i etur për fjalën e bukur shqipe, i palodhur në kërkime, i vetëdijshëm se edhe
ai mund të vendosë një gur të çmuar në themelet e poezisë sonë, poeti Nikci
shkruan duke vleresuar fjalën si qenje e shenjtëruar duke nxjerrë nga “arkivi”
i tij i pasur figura letrare brilante metaforike, për të depërtuar në zemrën e
lexuesit. ?shtë i shumtë numri i kompozitave të
krijuara dhe përdorura nga poeti në këtë vëllim poetik, madje edhe përdorimet
me vend në varg, shtojnë vlerat emocionale gjatë leximit të vjershave. Njësi të
tilla leksikore si: fjalëshpatë, pendëmbël, mjaltëhoje, dritëplotë, fytzanë,
fjalëpadalë, durimgurë, fytyrëtretur, fushendërr, dëshirëmadhe, shamihanë,
keqpeshuar, gojëfushë, orësorrë, faqenxirë, buzëfryrë, gojëfushë, ballëcullak e
mjaft të tjera, duke pasuruar kështu edhe fjalorin tonë leksikorë. Një dukuri
tjetër, është se veç rimes tradicionale ABAB dhe AABB të përdorura në librat e
parë, autori tani përdor edhe rimën ABBA, duke i dhënë larmi ndërtimit të
strofës poetike, siç ndodh tek vjersha “Fusha e tejdjegur”, ku autori shkruan:
“…Po shkoj edhe unë, pa tru si gjel deti, / Përplitet pa flatra si zogu
krahëthatë, / Ditës rri paluar, rrugëtoj nëpër natë, / Fushës etjedjegur kërkoj
ujë shëndeti. / Kot se kaloi ora me ç'akord akrepash, / Kurdisur me kast nga
gishti gjembak, / Motziu merr nusen, pa lirë, pa duvak, / Çuni lodron fyllin
ndër valle kulshedrash”. Krijimtaria poetike e Nikcit, mbetet një nga vlerat e
bukura të poezisë sonë të viteve të fundit. Ajo të tërheq me brendinë e thellë,
tematikën e larmishme, problemet shoqërore reale që shtron, qëndrimin kritik që
mban ndaj dukurive negative që konstaton në shoqëri, por edhe për ngjyrat
kombëtare, frymën bashkëkohore dhe nivelin e lartë të të shprehurit poetik.
Duhet
theksuar se lirizmi tek vepra e këtij poeti, është tipar i qenësishëm në gjith
vëllimin poetik, është burim i shpirtit të tij prej patrioti, është kombinim
perfekt i kredos së poetit me ngjyrat poetike të krijimtarisë së tij. Kësisoji
krijimtaria poetike e tij bëhe më e bukur, më e thjeshtë, më tërheqësë, më e
kendëshme. Vellimi poetik “Fluturim në muzgun pa yje”, i poetit Ramush Nikci,
është libri i shtatë i tij, është një kontribut i rendësishem që i jepet
letërsisë sonë, lexuesit tone, prandaj për këtë veprimtari aspak të lehtë,
poeti duhet vlerësuar. Thënia profetike se “…Poetët fillojnë të jetojnë, kur të
vdesin”, nuk duhet besuar. Poeti është poet kurdoherë, ai e ka firmosur
pavdekësinë me veprën e tij, prandaj duhet respektuar në maksimum, sidomos kur
është gjallë.