Vërtetësi
Kastriot Dervishi: Kroati që zbuloi grushtin e shtetit
E premte, 22.09.2023, 07:55 PM
Kroati që zbuloi grushtin e shtetit
Nga
Kastriot Dervishi
Ajo
që njihet në populli si “kryengritja e Fierit”, ka qenë një aspekt i
parëndësishëm i një grushti shteti i parealizuar, pas së cilës qëndronte një
organizatë e fshehtë, i zbuluar nga një kroat, i burgosur në Shqipëri.
Organizata mori formë të prerë në pranverë të vitit 1934. Pjesëmarrja më e
madhe ishte e ushtarakëve në pension në bashkëpunim me ushtarakë aktivë. Sipas
deklarimeve të Mustafa Kaçaçit organizata kishte kryetar Beso Nishanin, por në
fund u spikatën si aktivë Riza Cerova, Hasan Reçi dhe Kostë Çekrezi. Organizata
heterogjone përbëhej nga tre pjesë të cilët kishin synime të veçanta. Ato
ishin:
-Grupi
i komunistëve, ku bënin pjesë edhe ushtarakë aktivë, të cilët përkraheshin nga
Bashkimi Sovjetik.
-Nacionalistët,
të cilët përkraheshin nga Jugosllavia.
-Bejlerët,
të cilët ishin të pakënaqur me Mbretin Zog, për shkak të reformës agrare, të
cilët përkraheshin nga Italia.
Italia,
duke llogarituar se mund t’i dilte situata jashtë kontrollit, mendoi se nuk
ishte çasti për të rrëzuar Zogun, sepse kishte probleme në Abisini. Në këtë
rrethana i urdhëroi bejlerët, të mos merrnin pjesë në këtë komplot. Bashkimi
Sovjetik dërgoi Riza Cerovën, ndërsa Jugosllavia krijoi nëpërmjet legatës së
saj në Tiranë, lidhje të posaçme me Kostë Çekrezin.
Si
fillim do kryheshin atentate kundër drejtuesve të lartë të shtetit dhe do
sulmohej oborri mbretëror. Kryengritja ishte parashikuar të fillonte në të
gjithë Shqipërinë me përparësi sulmi mbi Tiranën. Në kryeqytet do jepej sinjali
i kryengritjes. Sinjali do të jepej në Tiranë nga grupi i ushtarakëve aktivë
nëpërmjet kolonës së parë, të dytë dhe të tretë të artilerisë, të cilët do të
merrnin në zotërim institucionet kryesore të shtetit. Kjo për sa i përket
grupit të oficerëve. Në Tiranë parashikohej qëndresë, prandaj këtu ndikimi i
puçistëve te grupi i artilerisë “Kosova” dhe batalioni i autoblindave ishte i
madh.
Mustafa
Gjinishi i burgosur si kundërshtar i Zogut për futjen në Shqipëri të
materialeve bolshevike, u bë pa dashje dekonspirues i tij, madje kryesori. Ai
vuante dënimin në burgun e Tiranës, ku u njoh me një të dënuar kroat, i quajtur
Rudolf Franjo Lendriç, 42 vjeç, nga Zagrebi i Kroacisë, i arratisur. Rreth
muajit qershor 1935 Gjinishi iu hap Lendriçit dhe i tregoi atij mbi
organizatën. Kroati, duke dashur të lehtësojë fajin e vet të autoritetet, e
nxiti t’i tregojë gjithçka pasi po të dilte do kryente disa atentate. Ledriç
doli nga burgu më 20 korrik 1935 pasi mori shumë adresa nga Gjinishi, të cilët
do t’i kontaktonte.
Pasi
u informuan se gjithçka ishte zbuluar, Kostë Çekrezi dhe Musa Kranja, bënë atë
që njihet si kryengritja e Fierit, në mënyrë që nga anarkia të shpëtonin e të
largoheshin, sikurse ndodhi.
Në
foto nënshkrimi i Lendriçit në kallizimet e bëra nga ai