| E shtune, 16.04.2022, 10:02 AM |
Syri i kaltër
Nga Nexhat
Halimi
-Syri
kaltër, është pikë e lotit!
-Mund
të jetë vaji mallëngjyes i zanës së imagjinuar...
-Ose
i rikthimit të imagjinuar brenda vetes. Pak buzëqeshje dhe pak pikëllim, siç
është jeta vetë.
-Ky
është varg i poezisë së zgjedhur nga perlat më të bukura të rrjedhës së
ëndrrës.
-Apo
ëndrra vetë,- tha Dea ndërsa ecnim të
mahnitur nëpër hapësirën me lule të magjishme dhe pika të syrit të prekur nga
fluturimi i një zogu me ngjyra të ylberit...
-Kjo
do të jetë përkryerja e përhershme e zgjimit të natyrës!
-E
rrjedha e ujit, e syrit të kaltër, - tha
Dea.
-Ai
rrjedh fuqishëm kujtesës...
“Në
thellësi të tokës , përmes damarit të
vet të fryrë shpërthen uji dhe del në sipërfaqe. Aty tashmë rrjedhë burimi dhe merr ngjyrën blu, që i ngjan bebes
së syrit. Po sa fillon rrjedhën, ngjyra fillon e çelet drejt së kaltrës.
E
njerëzit e emëruan këtë Legjenda e Syrit të Kaltër
Si
ngjau kjo?
“Një
herë e në një kohë, fryu një erë kaq e fortë, sa tundi detin nga fundi dhe deti
nxori një gjarpër… Ra një re dhe gjarprin e hodhi në malin e Sopotit… Gjarpri
gjigant hante kafshët e njerëzit dhe të mbjellat i prishte… U ngrit një plak,
ngarkoi një gomar me thasë me eshkë dhe vajti afër lubisë e i vuri zjarrin
eshkës. Kur gjarpri hëngri gomarin, zjarri i eshkës përbrenda e dogj. Bisha
bërtiti, ‘Ku je ti det, që më bëre kokën dhe ti lumë, vëllai im…!’. E u shtri
për vdekje. U nis deti nga Vivari dhe lumi nga Sopoti, por s’e shpëtuan dot. Në
agoninë e ngordhjes gjarpri përplaste bishtin në faqen e malit, ku mbetën
shenjat që duken. Qysh nga ajo kohë deti me malin janë të lidhur me
njëri-tjetrin, si baba e bir”.
Uji
rridhte i kaltër dhe përnjëherë ngjau
sikur po ndodh përsëri përsëritja e legjendës. Ja, sesi e soll dhe e mbështoll
ashpër, siç ngjau në tetor para tre vitesh. Bukuroshja e “nënës natyrë” ishte
në agoninë e vdekjes.
Të
gjithëve u erdhi dhe me keq përfundoi...
Për
koincidencë, pikërisht kur drejtuesit e Leçes erdhën në Shqipëri për të
biseduar për Syrin e Kaltër, ai shteroi dhe u kthye në një sy të verbër, me
ngjyrë të bardhë.
Shumë
njerëz në Sarandë besuan se ishte shenja e Zotit.
“Ishte
dënim për ata që donin ta shisnin”, pëshpëritnin.
“Katër
ditë luftoi uji i Syrit të Kaltër me lumin që i lëshonte nga sipër gurë dhe
zhavorr”, thoshin të moshuarit.
Kush
e pagëzoi…?
Emërtimi
“Syri i Kaltër” ka lindur shumë më vonë, në vitet ’50-ta, ndërsa bëheshin
studimet e këtyre burimeve për t’i përdorur në hidrocentralin e Bistricës.
Thuhet se emrin, ia vuri një prej inxhinierëve të rinj, të cilit ia kujtonte
sytë e kaltër të së fejuarës së tij.
-Sytë
e fejuara ime i ka të kaltër. Kaq të bukur, - thoshte ai më vete i ngazëllyer.
Thonë
se të gjithë inxhinierët që endeshin në këto burime e quanin kështu, sepse
s’mund ta quaje ndryshe një burim aq të kaltër, me një rreth jeshil dhe me një
njollë të zezë në mes. Mene Lula, një prej inxhinierëve ndërtues të
hidrocentralit të Bistricës thotë se edhe pelegrinazhi që bëjnë sot nuset në
ceremoninë e martesës, duke kaluar para se të hyjnë në shtëpinë e re të
dhëndrit, ka lidhje me hyjnizimin e mistifikimin e kësaj dhurate të natyrës që
simbolizon pastërtinë morale, bukurinë femërore dhe hijeshinë e nuses-nimfë të dalë
nga ujërat kristal, sipas legjendës !
...defiluan
Syrit të Kaltër, vizitorë , turistë të huaj dhe nuset me fustan të bardhë. Syri
i Kaltër megjithëse i takon Delvinës
lidhjet me vizitorët që i mban me Sarandën. Në këtë mënyrë nisen turistë
vizitor për të shkuar në “çudinë” natyrore. Mes atyre dyzet mijë të ardhur nga
të gjitha hapësirat e botës do të gjendem dhe unë
Ky
vërshim ka ardhur edhe për shkak të karrocave të mëdha që zbresin në Sarandë me
qindra turistë në një ditë. Të gjithë turistët e huaj që zbarkonin në këto
anije gjigante turistike, një drekë patjetër kërkojnë ta kalojnë në mjediset
përrallore të Syrit të Kaltër.
Të
gjithë nxënës dhe banorë nga e gjithë Shqiptaria, të gjithë dasmorë të rretheve
Gjirokastër, Delvinë e Sarandë që vazhdojnë të aplikojnë traditën pagane të
pagëzimit “të pastërtisë së çiftit”.
-Pastërtia
e shpirtit është ajo që e shquan cilësinë te secila krijesë, - po mendoja
ndërsa ecja për brigje të ujit, i cili rridhte shtratit të vet, të arrij atje
ku synon...
-Secili
synon te caku i vet, - foli Dea.
-Natyrisht,
- e lidha rrjedhën e gjërave me lëvizjet e përhershme të gjërave të
mrekullueshme.
Dea
vetëm më shikonte e befasuar me ikjen time në fshehtësitë e heshtjes sime në
proceset e mbetura të kujtohen.