| E enjte, 31.03.2022, 08:02 PM |
REXHEP RIFATIT, APOSTULL I ARBËRESHVE
50 vjet në kërkim të artit, traditave, kulturës
dhe gjuhës së arbëreshëve
Ec djalosh, ec
shkrepe
e ndrite me penë
Rininë
mbaje, se të mbanë
Shtatëdhjetë
vjet në vrapim
Pesëdhjetë
vjet në veprim…
Mentor Thaqi
At Antonio Belushi: “Ju i dashur vëlla Rexhep Rifati, jeni Apostull i Arbëreshëve me plotë
kuptimin e fjalës. Jeni pjesë e jona, e
gjakut arbëresh” .
Nga
Hazir MEHMETI, Vjenë
Projekti i drejtuar nga Rexhep Rifati në eksplorimin
kulturo-historik të fshatrave arbëreshe tani po mbushte gjysmë shekulli. Që kur
ishte student me brushën e freskët djaloshare, kamerën e kishte pasion jete.
Objektivi i drejtuar aty ky duhet; në afirmimin e vlerave kombëtare shekujve në
çdo cep atdheut, aty dhe trojet arbëreshe si pjesë e gjakut të shprishur
kombëtar. Nuk e quajti kot miku ynë nga Zvicra, Prof. Basil Schader “Enciklopedi
e gjallë” e rrjedhave shoqërore të shqiptarëve në vendin Helvetik. Por, nisur
nga puna e tij mbi gjashtëdhjetë vjeçare me përkushtim dhe profesionalizëm si
fotograf dhe gazetar, lirisht mund ta
qujmë Enciklopedi e Gjallë e kohës sonë në prezantimit e vlerave. Rexhep Rifati nuk e donte “lavdin” vetëm
për vete, por ai e ndau gjithmonë me shoqërinë e tij, as dashurinë ndaj
arbëreshëve nuk e kishte vetëm për vete, por e ndau vazhdimisht me të tjerët.
Pesëdhjetë vjet rrugëtim tokave arbëreshe, a nuk është kjo një histori e llojit
të vet! Në vitin e pesëdhjetë të
udhëtimeve të tij, pata fatin të jem
pjesë e grupit hulumtuese që ai drejtoi. Në udhëtimet e tij që nga moti, kishte emra të rinj nga fusha e
gjuhësisë, publicistikës dhe kulturës shqiptare nga Atdheu dhe mërgata.
Fati e deshi që të jem pjesë
e tri udhëtimeve të fundit javore. Në qenien time ishte kjo hapje horizonti të
ri në njohjen e një pjese të kombit, arbëreshët, për të cilët nuk dinim sa
duhet. Por mbi të gjitha mësova mbi përkushtimin
e Rexhës ndaj arbëreshëve, dashurinë e tij vëllazërore e flakëruar në gjakun
arbëror. Përkushtimin i tij aq i lartë e takuam gjithandej, kudo: në takime,
muze, biblioteka, shkolla e institucione të shumta të cilat organizuan pritje
vëllazërore për grupin tonë. Gjithkund
regjistrohej në kamerën e Rexhes aty
edhe flamuri kombëtar me mbishkrimin aq domethënës ARBËRESH. Udhëtimi ynë i fundit shënonte gjysmë
shekulli të rrugëtimit të kamerës profesionale të Rexhep Rifatit dhe ishte
simbolikë e veçantë, por edhe obligim
respekti ndaj një pune me vlera kombëtare. Kudo që shkonim katundeve arbëreshe Rexhën e njihnin, edhe barinjtë e
njihnin me të cilët ndalej të kuvendonte, të fotografonte peizazhe në fushat e
gjëra arbëreshe. Sapo shihnim tufa delesh,
vetura ngadalësohej derisa dëgjoheshin fjalët arbërisht të bariut drejtuar
deleve të tij. Ata nuk ngurronin të bisedonin me ne, përkundrazi, e dëshironin
shumë dhe mezi ndaheshin prej nesh kur mësonin se nga vinim. -Ashtu është: Flet
zemra e njeriut, e vëllait të një trupi e të një gjaku, - tha njëri prej tyre.
Osman
Osmani, Rexhep Rifati, At Antonio Belushi dhe Hazir Mehmeti
Kudo që arrinim të
gjitha rrugët ishin të hapura, të gjithë portat shekullore ku kishte shkelur
këmba arbëreshe.
Po vjen Rexha! Rexhep Rifati, vëllai nga Kosova.
Të gjithë ju gëzoheshin takimeve me te,
kurse Ai me “Shtegtimet e një gazetar” shkëlqente mes tyre. Veprat në fotografi dhe tekst “ Shqiptarët e
Zvicrës -1001pamje” dhe “Shtegtimi i një gazetari”, tani ishin pjesë e bibliotekave të njohura arbëreshe në
çdo lokalitet.
Por, Rexhep Rifati nuk ndalet deri në
përfundimin e librit kushtuar arbëreshëve
me të cilët u mishërua në jetën tij të tetëdhjetë pranverave. I njohur si Djaloshi Flokëbardhë, që shpërndanë energji pozitive, shpesh rrugës
nga një fshat në tjetrin, na thoshte: “Energjinë e marr nga shoqëria, nga
takimet me shokë, me njerëzit që rrezatojnë pozitivistët. Tani pas kësaj ekspedite me ju unë marr
energji edhe për një vit”. Përmbylljen
e projektit mbi arbëreshët, ai e ka të arriturën më të dashur për ditëlindjen e
tij festive.
Në takimin tonë me
personalitete të njohura arbëreshe bisedat ishin të ngrohta,
përmbajtjesore dhe të pa harruara. Michalo Greko, ligjërues dhe aktivist i
njohur na priti në shtëpinë e tij ku kishte një bibliotekë të pasur. Kafeja në
tavolinën e drurit e punuar me art nuk harrohet. Librat që ne i dhuruam e gëzuan dhe pas
falënderimit i vendosi në rafte duke mos ndërprerë asnjëherë bisedën. “Faleminderit! Këto do jenë pjesë e shtëpisë
sime për gjithmonë”, tha i ngazëllyer Mikeli.
Në
hyrje të fshatit Barille
At Antonio
Belushi, personalitet i njohur arbëreshe nga Frascinato (Frashëri) i Kalabrisë
së bashku me motrën e tij Rinën, edhe pse me peshën e moshës, na priti sipas
zakonit arbëresh me këngë në pragun e shtëpisë duke na i shtrënguar duart.
“Kur ne jemi të bashkuar, Skënderbeu zbret nga qielli”, një simbolikë në partiturën e
trashëguar moteve arbëreshe, ku figura e Gjergj Kastriotit Skënderbeu bashkon e
jep shpresë për lirinë e Atdheut të robëruar përtej detit.
Mirë se na erdhët! Dollia e parë për
shqiptarët kudo që janë në botë!
At Antonio
Belushi, një veprimtar i njohur arbëresh i cili dhe e jep shumë për gjithë
kombin. Ai dha ndihmë të madhe edhe për Kosovën me zërin e tij deri në
Kongresin Amerikan.
Jeni vëllezërit e
mi. Më bëhet zemra mal që ju takoi!
Shtëpia e tij
ishte më shumë se një shtëpi, ishte muze etnografik, ishte arkiv, dhe mbi të gjitha ishte bibliotekë e pasur me
libra e gazeta të ruajtura prej shumë viteve.
U mahnitem me arkivimin e shtypit shqiptar gjithandej globit me aq
saktësi.
Faleminderit për
vizitën tuaj librat e dhuruar dhe mbi të gjitha dashurinë që tregoni për
arbëreshët! Vëllai ynë, Rexhep Rifati ka
sjellë vazhdimisht njerëz të respektuar mes nesh, me shkrimet dhe fotografitë e
tij gjatë gjysmë shekulli, ai e afirmoi kulturë, traditën dhe gjuhën arbëreshe
gjithandej botës. Ju i dashur vëlla Rexhep Rifati, jeni Apostull i Arbëreshëve
me plotë kuptimin e fjalës. Ne nuk ju harrojmë, jeni pjesë e jona, e gjakut
arbëresh.
Kënga arbëreshe e traditës në
pritje dhe përcjellje të vëllait, nuk ndalej.
U ndamë të mrekulluar nga ajo çka përjetuam e pamë në shtëpinë e njohur
të At Antonio Belushit dhe motrës së tij Rina Belushi.
Takimet tona të
shumta në fshatrat arbëreshe në Kalabri, Sicili dhe rrethina e Barit, përbëjnë
një pasuri njohje e shkrimi për të mos u harruar asnjëherë. Në Shën Sofia (Kalabri), takuam profesorin e shquar dhe
drejtuesin e Katedrës së gjuhës shqipe në Universitetin e Kozencës, Prof.
Francesco Altimarin, në Ungra takuam
profesoreshën e Baletit Brunilda Lato e cila prej vitesh punon në dy shkolla në
përgatitjen e balerinëve të ri. Aty takuam këngëtarin Franccesco Maria Fraga –
Princi të cilin e quajnë “Princi” i cili
na dhuroi edhe diskun e tij me këngë të lehta arbëreshe. Në Farneta takuam pak
banorë, mes tyre motrat Nicoletta dhe Rina Russo të cilat sipas traditës, na
gostitën me kafe dhe na mrekulluan me një shqipe të pastër. Në Shën Mitër (
San Demetrio Corone) takuam edhe skulptorin e shquar preshevar Hevzi Nuhiu, i
cili jeton e krijon tani e dyzet vjet në Shën Mitër. Ai dallohet me skulpturat
e tij të veçanta në dru që u ekspozuan dhe bënë bujë në shumë qendra të Italisë
dhe jashtë saj. Në Shën Mitër në
përcjelljen e Hevzi Nuhiut, vizituam
Liceun e njohur shekujve, ku studiuan figura madhore të kombit: Jeronim De
Rada, Zef Serembe, Avni Rrustemi, Luigj Gurakuqi etj. Shtëpinë dhe vend
qetësinë e eshtrave të Jeronim De Radës, kolosit të Rilindjes kombëtare.
Në Shën Sofia
(Santa Sofia) vizituam dy nga institucionet më të mëdha kulturore të Kalabrisë:
bibliotekën prej dhjetëra mija ekzemplarësh dhe muzeun e pasur me kostume
arbëreshe, ku drejtuesi i tyre, kustosi, Antonio Franco Miracco, përmes një
shqipe të rrjedhshme, na ofroi një informacion të detajuar dhe disa disqe
gramafoni me muzikë arbëreshe.
Vizitat e fundit prej tri javësh
nuk mund të përmblidhet thjesht me një shkrim rasti, këtu do preket shkurtazi
vetëm pjesa e parë në Kalabri. Shpresojmë në vizitat tjera së bashku me Rexhep
Rifatin dhe librin e tij të botuar kushtuar arbëreshëve, aq i vlerë dhe i
pritur nga të gjithë. Shëndet e shumë
kërkime të reja Djaloshit Flokë e
Zemërbardhë!