Fotaq Andrea: Kasaphana ukrainase - Një realitet sipas 'enigmës' së François Rabelais

KASAPHANA UKRAINASE – NJË REALITET SIPAS “ENIGMËS” SË FRANÇOIS RABELAIS

Nga Fotaq Andrea

Në gusht 2003, ne botuam në Tiranë, të përkthyer për herë të parë në gjuhën shqipe, kryeveprën « Gargantua » të shkrimtarit francez François Rabelais (1494-1553), emrin e të cilit, si një figurë tepër e shquar e kemi shqipëruar qëllimisht në Rable.

Për gjeniun Rable, “mbret i parodisë e i satirës”, - që gajas me shpirt, në mund të thoshim, edhe vetë shpirtrat e lënduara -, nuk kanë reshtur e nuk reshtin së shkruari penat më të ndritura të letërsisë botërore, me tërë lavdet e nderimet që i takojnë.

Po japim më poshtë Fjalën Hyrëse hartuar nga ana jonë për paraqitjen e këtij botimi të veçantë që para njëzet vjetëve, botim që, për fat të keq, është anashkaluar nga “ekspertët e përkthimeve shqipe”, por kurrësesi jo nga lexuesi i thjeshtë, i vëmendshëm e i hollë.

Po ashtu, po japim, në vend të Parathënies, një pjesë nga vepra “Uiliam Shekspir” (1864) të Viktor Hygoit kushtuar Rablesë dhe veprës së tij madhështore, në të cilën Hygoi i bën radioskopinë e tmerrshme, me thekse tepër aktuale, vetë korrupsionit njerëzor, grykësisë e pangopësisë, fëlliqësisë e egoizmit, kënaqësisë kafshërore që nuk njeh kufi, që prodhon, sikurse sot, sociopatin e Kremlinit, që ka dogmatizuar - si çdo diktator - një popull të tërë dhe që dërgoi ushtri, tanke e avionë me bombardime të përditshme që prej 17 ditësh për të vrarë barbarisht popullsi civile, me vdekjen servirur mbi tryezën ukrainase, i gatshëm të shtypë edhe butonin e kuq bërthamor si të shtypte një buton ashensori.

Por, synimi ynë këtu është të bëjmë në radhë të parë një paralelizëm historik midis kasaphanës së sotme ukrainase dhe kapitullit 58 të veprës GARGANTUA: një poezi kjo, e fuqishme, me tone të egra apokaliptike.

Na cyt tragjikshëm në këtë drejtim vetë realiteti i sotëm botëror, gjendja tepër kritike dhe tepër e rënduar që po përjeton mbarë njerëzimi nga sulmi i egër i ushtrisë cariste, fashiste e putiniste për të pushtuar Ukrainën sovrane e martire, Ukrainën që po qëndron, që po reziston, me moralin lart, por që po vdes pak nga pak përditë, me eksod të llahtarshëm, në sytë tanë të përlotur. Kur edhe vetë sanksionet, revoltat, protestat, lotët e mbarë njerëzimit janë krejt të pamjaftueshme e të pafuqishme për të ndalur këtë tmerr përpara kërcënimit bërthamor dhe përpara manovrave ruso-serbe për ndezjen si dikur të “Fuçisë së Barutit Ballkan” nën këmbët e Europës.

Kapitulli 58 i veprës GARGANTUA mban titullin “Enigma që parathotë të ardhmen” në kuptimin alegorik, që “pas Kiametit, apo pas Apokalipsit, apo thjesht pas Marrëzisë Njerëzore për të shkatërruar vetveten dhe Planetin mbarë – Tokën –,  s’mbetet më veç të pritet të vijë një ditë “Ajo Ditë”, “Ajo tjetër Kohë”, “Ajo Kohë Ndryshe”, “Koha e Uruar... ”. Ndonëse, ia vlen këtu të përmendim fjalën e urtë të popullit tonë: KUJDES, se kur vijnë mendtë, s’i hanë më as qentë!

Por prapë, mbetet SHPRESA, ajo nuk vdes kurrë, ajo është si fija e barit që nuk e shkul dot asnjë furtunë, shpresa se më e mira do bëhet dhe e ardhmja i takon përherë njerëzimit.

Rable nuk e kursen fshikullën e tij ndaj kësaj Marrëzie Njerëzore, mishëruar sot, më së miri, te kreu i Kremlinit. Ai i thotë gjërat açik, mbase edhe me terma tepër “skatologjikë”. Por me mirë të godasësh të Keqen kësisoj, me fjalët më të egra e të pista, se sa me bomba a armë bërthamore.

Muri i Berlinit, fatkeqësisht, nuk ka rënë, qëndron në shpirtrat nazisto-komuniste, që kërkojnë à la Drakula kasaphanën njerëzore.

F.A. Strasburg, 12.03. 2022

Gustave Doré, Gjigandi Gargantua, 1854, Një tallje ndaj veseve të shoqërisë njerëzore.

GARGANTUA – Me ilustrime të Gustave Doré

FJALË HYRËSE

Ja në shqip, për herë të parë, gjeniu Rable, « krijuesi i Letrave franceze », sikurse e cilëson Shatobriani; « Mjeshtri hyjnor”, sikurse e cilëson Zhorzh Sandi; « E qeshura e vetë perëndive », sikurse shprehet për të Pol Klodeli. Hygo e vendos në radhën e gjenive të mëdhenj, krahas Dantes dhe Volterit. Vetë Volteri nuk mungon të shohë tek ai « filozofin e dehur », ndërsa Barbej d’Orvili « Mikelanxhelon e papastërtisë ».

E ç’është tjetër vepra e tij në mos një aktakuzë e fuqishme ndaj tërë veseve shoqërore, një satirë ndaj konformizmave, një kritikë e ashpër ndaj padrejtësisë, luftës, klasës së prapambetur drejtuese, një karikaturizim i përsorur i realitet të kohës kur jetoi – shekulli XVI – por me një tingëllesë përherë aktuale.

Për poetin Dy Belej, ishte Rableja ai që “rilindi Aristofanin”, për Mishëlenë, “krejt vepra e tij mbetet një pemë e artë”, ndërsa La Bryjeri sheh në librat e tij një “shkrirje të përbindshme të një moriali të hollë e të mprehtë me korrupsionin më të ndyrë”.

Shkrimtar i fuqishëm tepër origjinal, Rableja është nga ata lloj gjenish që lindin gjeni të tjerë – “génies mères” (gjeni mëma) –, siç thotë Shatobriani, duke e renditur në këtë mënyrë ndër gjashtë shkrimtarët më të mëdhenj, që kanë plotësuar me ushqim nevojat e mendimit njerëzor.

Vepra e tij është vepër gjigande, poilimorfe e simbolike, sikurse vetë personazhet që e kanë krijuar. Ajo mbart në vetvete kulturën e dijes dhe kulturën popullore, pikërisht në çastin e ndarjes së tyre të thellë.  Por ajo është edhe një epope e vërtetë në fushën e gjuhës e të stilit, me pasuri sa rrëmbyese, aq edhe harbuese, ku gjen pikëmbështetje një forcë e veçantë, e jashtëzakontë shprehëse, me origjinalitet gati të vetëm. Gjithçka mplekset në të: fjalori i filozofisë skolastike, gjuha pedante e humanistëve, shprehjet më popullore e më banale, për të sintetizuar kësisoj atë mendim të hollë, tepër të urtë e të mençur,vetë “substantifiken palcë” gjetjen mjeshtërore rablejane.

Sa e sa herë, tek përktheja këtë libër në një shbtrirje të gjerë kohore, entuziazmohesha për madhështinë e gjuhës së autorit, për forcën tërheqëse të saj, për stilin fisnik e të thjeshtë familjar, për pasurinë e leksikut! Isha i ndërgjegjshëm se kisha përpara një arkitekt mrekullor të fjalës, që në çdo rast të turpëronte, nëqoftëse qoftë edhe një tullë e vetme fjale në përkthim nuk do të ishte në vendin e vet, dhe kish rrezik që godina e bukur frënge e kësaj vepre të përkryer të dilte e shtrembër në shqip. Jepja e merrja me frëngjishten e vjetër, hulumtoja në fondin leksikor të shqipes së lashtë e të re, dhe tek pikasja të barasvlefshmin semantik, entuziazmohesha për forcën shprehëse të gjuhës sonë, sa sintetike, aq edhe e zhdërvjelltë, për pasurinë e leksikut, sidomos të termave konkrete, për aftësinë fjalëformuese që zotëronte.

Po prapë, edhe pse përktheja ndrojazi kapituj të tërë nga kjo vepër, asnjëherë s’ndjeja siguri, madje mund të them se ndjeja frikë; atëherë, e “braktisja” përkthimin, e lija, si të thuash, të piqej në kohë, që t’i rikthehesha më me hov e më me guxim mikut tim të ngushtë, gjigandit Gargantua.

Dhe u desh pikërisht Antologjia “Libri i Artë i Prozës Franceze”, ku përfshiva dy kapituj nga Gargantuaja për të bërë “provën kryesore” te lexuesi ynë dhe për të vendosur njëherë e mirë për botimin e tij.

E, për ta shpënë gjer në fund rrëfimin tim para lexuesit, më duhet të pohoj se shpesh, në punë e sipër me këtë libër, sidomos netëve të gjata dimërore, për të mos qeshur me zë të lartë se do çmerisja fqinjë e fëmijë, qeshja atëherë nën zë, por me sytë gjithë lot ama, duke harruar madje se po redaktoja. Andaj, tek po perifrazoj edhe unë Rablenë, po ju them miuqtë e mi: Qeshni dhe ju sa të mundeni, mbani ijët me dorë, e mos u mundoni të më kritikoni dhe aq!

Në mbyllje, sikur ma ka ënda t’i tërheq vëmendjen lexuesit tonë, që kjo kryevepër e letërsisë botërore, e cila e përkthyer i bën nder shqipes, gjuhës më të lashtë në Europë, ky gjigand Gargantua, që po sheh sot dritën e botimit, do të pasohet shumë shpejt nga botimi i gjigandit tjetër që kam nisur të përkthej, nga Pantagrueli1, i biri i vetë Gargantuasë, vepër që përmban edhe një thesar të vyer të veshjes shqiptare, të famshmen albanua, apo albanojë, kapelen shqiptare të Mesjetës.

Fotaq Andrea

Gusht 2003.

PARATHËNIE

RABLE, është vetë vendi i galëve ; dhe kush thotë Gali, thotë po ashtu edhe Greqi, sepse kripa atike dhe bufonëria gale kanë në brendësi të njëjtën shije dhe në ka diçka, me përjashtim të godinave, që ngjason me Pireun, kjo është Rapeja. Aristofani kërkon më të mëdhenj nga vetja ; Aristofani është i ligë, Rableja i mirë ; Rableja do ta mbrojë Sokratin. Në rendin e gjenive të mëdhenj, Rableja pason kronologjikisht Danten ; pas ballit të egërsuar, fytyra e qeshur. Rableja është maska hijerëndë e komedisë së lashtë shkëputur prej proskeniumit grek, bronzin tek e bën të mishtë, këtej e tutje fytyrë njerëzore dhe të gjallë, të mbetur në përmasa gjigande dhe ardhur te ne për t’u tallur me ne dhe nëpërmjet nesh. Dante dhe Rableja vijnë nga shkolla e kordelierëve, sikundër më vonë Voleteri  nga jezuitët ; Dantja zinë, Rableja parodinë, Volteri ironinë ; tërë kjo e dalë nga kisha, kundër kishës.

Çdo gjeni ka shpikjen e vet apo zbulimin e vet ; Rableja atë gjetje e bëri, barkun. Gjarpëri është brenda njeriut, është vetë zorra. Ajo të tundon, të tradhton, dhe të ndëshkon. Njeriu, duke qenë një si shpirt dhe kompleks si njeri, ka për misionin e vet tokësor tri qendra në vetvete, trurin, zemrën dhe barkun ; secila nga këto qendra është madhështore për nga funksioni i madh që ka ; truri ka mendimin, zemra ka dashurinë, barku ka atësinë dhe mëmësinë. Barku mund të jetë tragjik. Feri ventrem, thotë Agripini. Katerin Sforca, e kërcënuar me vdekjen e fëmijëve të vet të marrë peng, zbulohet gjer poshtë kërthizës mbi bedenat e kështjellës së Riminit, dhe u thotë armiqve të vet : Ja me se do të bëjë të tjerë. Në një nga përpëlitjet epike të Parisit, një grua nga populli, në këmbë përmbi një barrikadë, ngre fustanin e vet dhe i tregon ushtrisë barkun e vet të zbuluar duke thirrur : Vritini pra nënat tuaja ! Dhe ushtarët e bënë shosh me plumba atë bark.

Barku ka heroizmin e vet ; e megjithatë, prej tij vjen në jetë korrupsioni, dhe në art, komedia. Gjoksi, ku ndodhet zemra, ka lidhje me kokën ; barku, me falusin. Barku, duke qenë qendra e lëndës, është kënaqësia jonë, dhe rreziku ynë ; ai ka në vetvete oreksin, grykësinë dhe kalbësinë. Devotshmëritë dhe dhembshuritë që na shtrëngojnë aty janë subjekte vdekjeje ; egoizmi i zëvendëson. Fare lehtë, rropullitë kthehen në zorrë. Është për të ardhur keq që himni përzihet me verë, që strofa e bukur kthehet thjeshtë në avaz. Kjo ndodh për shkak të shtazës që është brenda njeriut. Barku është kryesisht kjo shtazë. Degradimi me sa duket është ligji i tij. Shkalla e poezisë epshore ka, në nivelin e saj më të lartë, himnin kishtar të të gjithë himneve dhe, në nivelin e saj  më të ulët, fjalën e kripur. Barku perëndi, është Sileni ; barku perandor, është Viteliusi ; barku shtazor, është derri. Një nga këta Ptoleme datëkallës quhej Barku, Fizon. Barku është për njerëzinë një peshë e tmerrshme ; prish në çdo rast baraspeshën midis shpirtit e trupit. Ai mbush historinë. Ai është përgjegjës gati i tërë krimeve. Ai është kaceku i veseve. Është ai që nga kënaqësia hiqet sulltan dhe nga dehja car. Është ai që i tregon Tarkinit shtratin e Lukrecës ; është ai që arrin ta bëjë atë senat që kish pritur aq shumë Brenusin të debatojë se me ç’salcë mund të shoqërohej një turbut dhe që mahnit tërësisht Jugurtën. Është ai që i këshillon libertinit të shkatërruar Çezar kalimin e Rubikonit. Të kalosh Rubikonin, ja si do shlyesh borxhet që ke !  të kalosh Rubikonin, ja si do shtish gra në dorë ! pale trapezet plot me të mira ! dhe ushtarët romakë hyjnë në Romë me thirrjen : Urbani, claudite uxores ; moechum calvum adducimus.

Oreksi shthur mendjen. Kënaqësia zevendëson vullnetin. Në fillim si gjithnjë, ka pak fisnikëri. Është orgjia. Ka një nuancë midis të dehesh dhe të bëhesh rrumbull. Pasandaj orgjia degjeneron në gosti të llupuri. Ku ishte Salomoni, ishte Ramponoja. Njeriu është fuçi. Një vërshim i brendshëm idesh të errta përmbyt mendimin ; ndërgjegjia e mbytur nuk mund t’i bëjë më shenjë shpirtit pirash. Kafshërorja konsumohet gjer në fund. Dhe as që është më cinike, është e zbrazur dhe shtazore. Diogjeni vilaniset ; s’mbetet veçse fuçia. Fillohet me Alçiviadhin, mbarohet me Trimalcionin. Një e tërë e plotë. S’ka vend për asgjë, as për dinjitet, as për turp, as për nder, as për virtyt, as për mendim ; kënaqësi kafshërore krejt shqeto, fëlliqësi krejt e pastër. Mendimi shpërbëhet në veleritje ; konsumi i mishtë gëlltit gjithçka ; asgjë nuk noton në sipërfaqe nga tërë krijesa e madhe sovrane banuar prej shpirtit ; le të na e falin shprehinë, barku ha njerinë. Gjendje e fundit e të gjitha shoqërive, ku ideali eklipsohet. Jep përshtypjen e një mbrothësie dhe quhet rrumbullakosje. Ndonjëherë, edhe vetë filozofët ndihmojnë hutimthi në këtë rënie, duke vënë në doktrina materializmin që ndodhet tek ndërgjegjiet.

Kjo katandisje e njeriut në shtazë njerëzore është një mjerim i madh. Fryt i saj i parë është poshtërsia e dukshme kudo në tërë majat, gjykatësi i shitur, priftuci fajtor, ushtari mercenar. Ligje, doke e besime janë plehëra. Totus homo fit excrementum. Në shekullin e gjashtëmbëdhjetë, tërë institucionet e së kaluarës ndodhen në atë gjendje ; Rableja e kap këtë gjendje ; ai e vë re ; ai mban shënim për atë bark që është bota. Qytetërimi s’është më veçse një masë, shkenca është lëndë, feja dhjamuritet, feudaliteti mbllaçitet, mbretëria trashet. Ç’është Henri VIII ? Një plëndës. Roma është një plakë bufallaqe e nginjur ; të jetë shëndet ? të jetë sëmundje ? Ndoshta është trashje, ndoshta është hidropizi ; ja, çështja. Rableja, mjek dhe famullitar, mat pulsin e papatit. Tund kokën dhe shpërthen në gaz. Mbase ngaqë zbuloi aty jetë ? Jo, ngaqë ndjeu vdekjen. Dhe në fakt është duke dhënë shpirt. E ndërsa Luteri reformon, Rableja shkarëzen. Kush shkon më mirë drejt qëllimit ? Rableja shkarëzen priftin, shkarëzen peshkopin, shkarëzen papën ; e qeshur e dalë nga një grahmë. Kjo këmborë kthehet në kambanë kushtrimi. E pse jo ! e pandeha aheng, po qenka agoni ; me lemzën mund të gabosh.

E megjithatë, le të qeshim. Vdekja është në tryezë. Pika e fundit e tok gotën me grahmën e fundit.

Një agoni e ardhur në qejf, është shkëlqyeshëm fare. Zorra e trashë është mbret. Gjithë kjo botë e vjetërsuar feston dhe plas. Dhe Rableja ul në fron një dinasti barqesh, Granguzienë, Pantagruelin dhe Gargantuanë. Rableja është Eskili i llupës, gjë e madhe kur mendon se të hash, do të thotë të përpish. Ka një hon të tërë përbrenda gopçit. Llup pra sa më shumë, o mjeshër, futja edhe me të pime, dhe boll më. Të jetosh, është një këngë, refreni i së cilës është të vdesësh. Të tjerë gërmojnë nën gjininë njerëzore të shthurur qeli të frikshme ; ndërsa i madhi Rable, në galerinë e nëndheshme kënaqet me qilarin. Këtë univers që Dante e vinte në ferr, Rable e fut në një vozë. Libri i tij nuk është gjë tjetër. Shtatë rrathët e Aligerit kërcejnë për të shtrënguar atë fuçi të mahnitshme. Hidhni vështrimin brenda vozës përbindëshe dhe do shihni që janë aty. Te Rableja quhen : Përtesë, Kapardisje, Lakmi, Kopraci, Zemërim, Harbim, Grykësi ; dhe kësisoj, befas e shihni veten së bashku me hokatarin e frikshëm, ku ? brenda një kishe. Shtatë mëkatet, janë mburrja e këtij famullitari. Rableja është prift ; korrigjimi i rregullt zë fill nga vetvetja ; andaj ai fillimisht godet mbi klerin. Ja ç’do të thotë të jesh i shtëpisë ! Papati vdes nga mostretja, Rableja i bën një farsë. Farsë titani. Gëzimi pantagruelik nuk është më pak madhështor nga dëfrimi jupiterian. Nofull për nofull ; nofulla monarkike e priftërore mbllaçit ; nofulla rablejane qesh. Kushdo që ka lexuar Rablenë ka gjithnjë përpara syve këtë përqasje të ashpër, maskën e Teokracisë vështruar ngultas nga maska e Komedisë.

VIKTOR HYGO                                                                      (Pjesë nga vepra William Shakespeare)

Fransua Rable - GARGANTUA

KREU LVIII

« ENIGMA QË PARATHOTË TË ARDHMEN »

DO BEHET HATAJA DHE MUT KREJT DYNJAJA…

POR FUND DO TE MARR TMERR E LLAHTAR

Ju, të shkretët njerëz që prisni lumturinë,

Lart zemrat, dhe fjalën time e dëgjoni ;

Në mundeni fuqimisht të besoni

Se nga tërë trupat që lart në qiell rrinë,

Veç shpirt i njeriut ia del si duhet mbanë

Të parathotë të ardhmen nga çdo anë,

Ose pasandaj, nëpërmjet hyjnores fuqi,

Për fatin e ardhshëm viheni në dijeni,

Që mirë të dalloni ç’të ardhme do ketë,

E në rrjedhë të kohës ç’fat ju pret,

Dua t’ju them, - kush don të më dëgjojë -,

Se dimrin e ardhshëm, nuk do vonojë

Të vijë në këtë dhé ku ndodhemi ne,

Një soj mileti, në shpirt pa gaz e hare ;

Prej çlodhjes i lodhur, prej dëfrimit i azdisur,

Në mesin e ditës tejet i çakërdisur

Do cysë e do shtyjë mbarë njerëzinë

Të zihet, të grihet, të hajë njeriu njerinë ;

Të rrish t’u zësh besë e t’i dëgjosh,

Le mos e nga ç’do ndodhë e ç’do vështrosh !

Që pa gdhirë mirë do shqyhen më dysh,

Miqësi e farefisni ngrënë më sysh ;

Bir i egërsuar s’do njohë turp e nder,

T’et do t’i sulet pa pasur qeder ;

Vetë të mëdhenjve nga sëra fisnikë

Veç kur t’u sulen gjithë ç’kishin besnikë,

Askush s’do njohë më detyrat e veta,

Mirësjellje e njerëzi do mbeten të shkreta,

Për hesap të vet do luftojë gjithkush,

Lart të ngjitet më shpejt kush e kush ;

Po prapë, hundët do thyej e poshtë do bjerë,

S’do ketë ahere mëshirë, as qeder,

Do plasë a s’do plasë sherri, shamataja,

Do bëhet hataja dhe mut krejt dynjaja ;

Do shihet këtu edhe më i ndershmi njeri,

Si dem i çakallozur, lëshuar furi,

Në moshë të re do hajë kok’n e vet,

Me pisllëqe do jetojë, i rroftë që qe mbret !

Dhe askush s’do dalë dot nga ky rreth vicioz,

Gjithkush me zjarrin që në fillim do lozë ;

Me zënkë e mëri do mbushet qiell i tërë,

Toka mbarë do dridhet në çdo guxhuvërë ;

Atëherë do bëhen mu si këmbët e dhisë,

I nderë e i panderë gjithkund do gjesdisë ;

Të tërë në kokë një marrëzi do të kenë,

Turmës truboshe nga pas do t’i venë,

Gjykatës do bëhet më i marrë i tyre,

Të gjithë do jenë të prishur krejt fytyre ;

O çmenduri, marrëzi, nga erdh’ ky kiamet,

Kiamet i shkretë, medet ç’na gjet !

Po gjene mirë, gjithçka fund le të marrë,

Që tokë e tërë mos ketë më të marrë,

Që ujët rrëmbyshëm shpejt të vërshojnë,

E të mallkuarit në të të përfundojnë ;

Këmbë e duar veç kur të kapen kacafyt,

Kush e kush të shpëtojë pa u mbytë,

Mëshirë e pendesë s’do njohin kurrë,

Të papërmbajtur do vërsulen me turr,

Do shkëlyejnë këmbë e kokë kope të tëra

Nerva e rropulli do t’i shpojnë vëra-vëra,

Edhe shtazët e gjorë do t’i bëjnë therore,

Jo për Perëndi, po thjesht për nevojtore.

Dhe tani, po ju lë krejtësisht të qetë,

Ta mendoni e stërmendoni si dini vetë,

Ç’qetësi do gjejë pas tërë kësaj gjëme,

Trup i rruzullt i sendit1  të nëme2 !

Ata më të lumturit që do t’ia dalin mbanë,

Kujdes do kenë mos prishin dynjanë,

Nga duart kurrsesi të mos u shkasë ;

Dhe që askush më të mos ua ngasë,

Fort në gjoks do ta mbajnë të shtrënguar,

Rob do ta kenë, lidhur këmbë e duar.

E aher’, tokë e ngelur e ngratë, ç’u pa,

Tek Kush3 e ka bërë veç një shpresë ka ;

Dhe kulmin do arrijë mjerim i vet,

Kur larg perëndimit diell i vërtetë

Hijen do lëshojë mbi të pa kujdes

Pa qenë eklips a natë pus e zezë ;

Dhe veç do humbë lirinë prej atij dielli,

Shkëlqim e të mirë që i jepte vetë qielli,

E gjorë përjetë do të ngelet ashtu.

Dhe prapë, para se shkretohet mu kështu,

Do ta përpijë të tërën tërmet i vërtetë,

Do dridhet kokë e këmbë edhe Etna vetë,

Kur t’i flaket aty ai bir Titan i shkretë ;

E ç’mund të bëjë aher’ Inanime e ngratë,

Veç ta mbajë shtrënguar në gjoksin e thatë,

Po i tërbuari Tifoce do japë e do marrë,

Në det, male të tërë do hedhë si i marrë.

Dhe ja, mu kështu, valët do ta përpijnë,

Gjithë trupi e gjymtyrët do t’i mërdhijnë,

Sërish, në duar të tjera do mbesë e braktisur,

Mjerë ajo, ashtu e nisur, ashtu e bitisur !

Po s’do vonojë të vijë ai çast vendimtar,

Kur fund të marrë çdo tmerr e llahtar :

Ujrat e tërbuara në tërë atë kiamet,

Të tërë do t’i largojnë që askush të mos mbetë.

Dhe tek ia mbathin e ndahen me shoshoq,

Pasi janë ngrënë mu si qentë në garroq,

Shohin se si ajrin tejpërtej shpon

Një flakë e shndritshme që djeg e përvëlon,

Që ujrat dhe gjithçka tjetër i avullon.

Dhe ja më në fund, ata që qenë të munduar,

Të lodhur, të dërrmuar e torturuar,

Me vullnet të të përjetshmit Ynëzot,

Do t’i rikthehen lumturisë për motmot,

Hallet pas do lënë dhe shumë do bëjnë durim

Që e mira kësisoj të mos ketë më mbarim ;

Ai që këtu poshtë, ka vuajtur më shumë,

Të mirat atje lart do t’i ketë lumë,

Oh sa do nderohet e do gëzohet,

Ai që me durim veç do lumturohet !

© Perktheu Fotaq Andrea 2003

© Të gjitha të drejtat e rezervuara.