Selim Hasanaj: Nëngurra e Istogut (VII)

NENGURRA  E    ISTOGUT

TRADITA , BESTYTNITË ,  RITET  DHE  CEREMONITË  E  NENGURRES

Kur  njeriu  flet  per  traditat ,  bestytnitë, ritet  dhe  ceremonitë  e  një  rajoni  shqipëtarë  medoemos  duhet  nisur  nga  fakti  se  këto  janë  tipare  dhe  karakteristika  arkaike  dhe  pothuajse  të  ngjajshme  neper  krejt  hapsiren  e  etnikumit  shqiptarë .  Megjithate  nga  treva  në  trevë  ka  ca  ndryshime  por  vetem  në  mënyren   se  jo  edhe  në  arsyen  e  ekzekutimit  të  tyre  ose  besimit  në  to .

Së  pari  do  të  flas  per  TRADITEN 

Me  traditë  kuptojmë  shumë  nga  sjelljet ,  vyrtytet  dhe  vetit  e  një  individi  apo  populli .  Populli  shqiptarë  u  bë  i  njohur  në  botë  nga  udhëpershkrues  dhe  aventurier  të  ndryshem  të  shteteve  të  Evropës  ose  edhe  Amerikes  pikrisht  fal  traditës  së  vet  patriarkale  ku  familja  dhe  nderi  i  saj  ishin  institucion  i  shejt .  Vec  kësaj  traditë  ishin  edhe  mikpritja , besa  dhe  bujaria .  Familja  udhëhiqej  nga  kryefamiljari  ose  i  zoti  i  shtëpisë  dhe   kishte  raste  kur  familja  kishte  perzierje  të  dy  ose  më  shumë  kunorve . Pra   jetonin  bashk  disa  vëllëzër  të  martuar  e   me  gratë  dhe  fëmijet  e  vet . Kryefamiljari  ishte  ai  që  ndante  rrolet  dhe  detyrat  e  antarëve  të  familjes  dhe  atij  i  jipej  llogari  nga  familjaret  per  cdo  gjë .  Cdo  familje  kishte  të  ndertuar  në  shtepinë  e  vetë  ODEN  e  burrave   dhe  Shtëpin  e  oxhakut ku  rrinin  grat  dhe  fëmija .  Edhe  këtu  vinte  në  shprehje  hierarkia  dhe  respekti  per  zonjen  e  shtëpisë  sikurse   edhe  që  kishte  e  krejt  familja  per  të  zotin  e  shtëpisë .  Zonja  e  shtëpisë  zakonisht  ishte  bashkshortja  e  kryefamiljarit  por  mund  të  ishte  edhe  ndonjë  grua  tjeter  p.sh. nëna  e  djemve   që  jetojnë  në  bashkësi ,  gruaja  e  axhes , kunata  më  e  madhe  etj .  Zonja  e  shtëpisë  zakonisht  ishte  edhe  pergjegjëse  dhe  këshilltare  per  ushqimin  që  duhej  të  pergatitej   dhe  per  këto  punë  ajo  duhej  të  kishte  afinitet . Dhe  nese  ndodhte  që  bashkshortja  e  kryefamiljarit  të  mos  posedonte  këtë  aftësi  atëhere  zgjidhej  një  tjeter  e  cila  ishte  e  aftë .  Kjo  grua  në  familje  zakonisht  quhej  Baqicë . Baqica  kujdesej  edhe  per  mbledhjen  dhe  ruajtjen  e  ushqimit  dhe  bylmetnave .

Në  Oden  e  burrave  ishte  medoemos  i  ndertuar  oxhaku  dhe  në  të  dy  anet  e  oxhakut  ishte  i  ndertuar  nga  një  dollap .  Në  dollap  ruhej  sheqeri , kafeja ,  duhani  e  tjera  gjëra  të  cilat  i  zoti  i  shtëpisë  i  ruante  per  musafir . Por  ndodhte  që  në  dollap  të  ruante  edhe  para  dhe  thesar  tjeter  të  familjes .  Kuptohet  se dollapi  kishte  kapak  dhe  mbyllej  me  cels  ndersa  celsin  e  mbante  i zoti  i shtëpisë . Nengurra  dhe  zakonisht  i  terë  Podgori  si  krahinë  ka  traditë  që  në  ball  të  odes  ose  siq  thuhet  shpesh  në  ball  të  oxhakut  të  ulë  musafirin  ndersa  kur  në  odë  nuk  ka  musafir  në  ball të  oxhakut  ulet  më  i  vjetri  dhe  pastaj  në  të  dyja  anet  ose  ballet  e  oxhakut  sipas  moshes  ulen  meshkujt  e  familjes . Kjo  traditë  nuk  është  edhe  në  Drenicë  ku  plaku  i odes  nuk  lëshon  ballin  e  oxhakut  as  per  musafir .  Oda  zakonisht  ndahet  në  dy  pjesë  dhe  ato  quhen  Qerga  e  Madhe  dhe  Qerga  e  Vogël . Qerga  e  Madhe  quhet  pjesa  nga  oxhaku  e  gjer  në  mes  të  odes  ndersa  Qerga  e  Vogel  nga  mesi  i  odës  gjer  te  dera . Pas  dere  zakonisht  është  trapazani  që  nuk  është  asgjë  tjeter  pos  një  sanduk  i  madh  i  drrasave  ku  palohen  dhe  ruhen  të  shtruarat  per  musafir  dhe  meshkujt  e  shtëpisë  që  flejn  në  odë ,  por   zakonisht  në  mbramje  kur  tubohen  të  gjithë  në  odë   në  trapazan  i  ulin  fëmijët . Sic  po  shifet  per  shkaqe  të  natyres  së  vet  jetës  së  fshatarit  shqiptarë  në  këtë  trevë  sepse  jetonin  të  okupuar  Kryefamiljari  luante  rrolin  e  bashkshortit ,  babait ,  këshilltarit ,  fitimprursit  në  buxhetin  e  familjes  por  edhe  të  mësuesit . Zakonishtë  në  mbremje  pasi   hahej  darka  të  gjithë  meshkujt  e  familjes  por  edhe  fëmija  mblidheshin  në  odë  dhe  aty  ndëgjonin  këshillat  dhe  udhëzimet  e  të  zotit  të  shtëpisë . Që  nga  kohrat  më  të  lashta  fëmijet  oden  e  kishin  si  shkollë  sepse  aty  dëgjonin  per  të  kaluaren  tonë  historike  dhe  me  të  drejt  mund  të  konstatojë  se  në  Odë  niseshin  hapat  e  parë  per  emancipim  moral  dhe  kombtarë .  Pikrisht  per  këtë  edhe  lindi  termi  Shpianik   dhe  per  të  qen  shpianik  nuk  do  të  thotë  se  medoemos  duhet  të  jesh  i  pasur .  Shpianik    ose  meshkuj  shpianikesh  quheshin  ata  të  cilet  e  kishin  të  zotin  e  shtëpisë  të  menqur , të urtë , të  ndershem , trim ,  burr  të  beses , patriot  dhe  bujar .  Per  fshatin  Nengurrë  pa  kurfar  kompleksi  them  se  që  të  gjithë  burrat  kryefamiljar të  fshatit  duke  fillua   që  nga  viti  1945  e  deri  më  1989  ishin  Shpianik . Them  kështu  sepse  ata  ishin  të  urtë  dhe  patriot  të  ndershem  andaj  edhe  unë  dhe  i  tër  brezi  im  i  fshatit  Nengurrë  jemi  fëmij  shpianikesh .  Them  kështu  sepse  pikrisht  nga  viti  1965  fillova  të  interesohem  dhe  percjella  gjithcka  që  munda  në  fshat .  Andaj  kur  tash  më  2006  në  Norvegjinë  e  largët  po  i  rradhisë  kujtimet  e  mia  per  fshatin  tim  të  lindjes  në  këtë  Monografi  po  më  kaplojnë  emocionet . Sytë  më  mbushen  me  lotë  kur  kujtojë  ata  burra  të  fshatit  që  na  e  ruajten ,  jeten ,  pasurinë  e  patundshme  dhe  cka  është  më  kryesorja  na  pasuruan  shpirtin  me  dashuri  e  respekt  per  njeri  tjetrin , per  fshatin  dhe  na  armatosen  me  ndjenjen  e  kombëtares  dhe  anise  të okupuar  dhe  persekutuar  nga  pushtetaret  slav  si  dhe  kolonet  e  tyre  pikrisht  fal  të  parve  tanë  dashuria  per  kombin  u  kalit  dhe  u  percuell  nder  breza  dhe  u  bë  si  traditë  e  cila  u  percuell  gjer  në  ditët  e  sotshme  kur  jetojm  të  lirë .

BESTYTNITË

Bestytnitë  dikur  ishin  të  shumta  por  me  zhvillimin  shoqëror  dhe  emancipimin  e  fshatarve  shumë  nga  bestytnitë  kanë  fillua  të  harrohen . Si  cdokund  edhe  në  Nengurrë  perpara  me  të  madhe  është  folur  per  shtrigen , per  lugatin ,  per  zanen , per  kulshedren ,  per  dragoin , per  oren  etj, etj . Veq  këtyre  flitej  edhe  per  magjitë ,  ose  sehiret ,  mësyeshin  ose  syrin  e  keq .  Sot  rrall  kush  beson  dhe  frigohet  nga  këto  fantazira .

RITET

Kur  flasim  per  ritet  duhet  të  cekum  se  ato  janë  të  shumta  dhe  medoemos  duhet  ti  shtjellojmë  sejcilin  vec  e  vec .  Po  filloj  me  Ritin  e  Lindjes . Perpara ,  pra  në  të  kaluaren  jo  fort  të  largët  per  gruan  shtatzën    zakonisht  në  muajt  e  fundit   të  shtatzanisë  tregohej  respekt   dhe  kujdes  i  posaqem  nga  të  gjth  antaret  e  familjes .  Gjat  vet  aktit  të  lindjes  me  gruan  shtatzen  zakonisht  rrinte  një  grua  e  moshuar  dhe  me  pervojë  dhe  e  ndihmonte  ate  por  edhe  foshnjes  së  posalindur  i  prente  dhe  i  lidhte  kërthizen . Kjo  grua  edhe  ishte  e  para  që  mirrte  myzhde  pra  sillte  lajmin  te  kryefamiljari  ose  i  zoti  i  shtëpisë  per  lindjen  e  fëmiut . Dhe  nëse  fëmiu  ishte  djal  , kryefamiljari  qite  pushkë  per  gëzimin  dhe  lutej   që  nami  dhe  zëri  i  të  porsalindurit  të  arrij  larg  sa  krisma  e  pushkes . Dhe  nëse  i posalinduri  ishte  djal  i  lindur  pas  shum  vajzash  ose  sikur  quhej  djalë  i  hastretit  atëhere  i  zoti  i  shtëpisë  prente  një  gjedh   dhe  bente  banket  ku  ftonte  miq  dhe  dashamirë . Po  i  ceku  me  këtë  rast  edhe  disa  rituale  bestytnie  kur  dëgjojnë  per lindjen .  Zakonisht  prekin  ndonjë  metal  dhe  thojnë  Qoft  me  ymer  e  jetë  të  gjatë ,  u  beft  plak  me  mjekerr ,  jetoft  sa  malet  etj, etj .  Por  kur  e  shef  foshnjen  e  posalindur  thotë  Mashalla  dhe  shiqon  thonjët  e  vet  dhe  mbyll  njerin  sy  dhe  shiqon  hunden  e  vet   që  mos  të  merr  në  mësysh  foshnjen .  Foshnja  mbështillet  me  pelenat  të  cilat  më   heret  i  kishte  pregatitur  vet  nëne  e  foshnjes  por  edhe  gjyshja  ose  hallat . Foshnja  lidhej  në  djep  dhe  mbulohej  me  të  ashtuquajturen  mlojsë  që  zakonisht  është  e  qendisur  bukur. Rreth  kaptjellit  të  djepit  varen  enkas  të  pregatitur    rrema  fshise , hajmali  dhe  figura  të  mbaruara  me  ngjyra  të  qelta  si p.sh.  të  kuqe  apo  të  kaltert  me  qellim  të  vetem  që  foshnja  të  ruhet  nga  syri  i  keq  dhe  shtrigat.  Mirpo  edhe  lehones  do  të  thotë  nënës  së  foshnjes  per  plot  pes  javë  i  varin  mbi  kokë  aty  ku  flen   gershër , hudher  etj . me  qëllim  që  edhe  ajo  të  ruhet  nga  syri  i  keq  dhe  mos  të  smuret .

RITUALI  I  DARSMÊS  OSE  MARTESES

Para  se  të  vij  tek  darsmja   ose  martesa  së  pari  ndodhin  riti  i  fejeses , riti  i  kanaxheqit  dhe   së  fundit  vet  riti  i  Darsmes . Riti  i fejeses   fillon  me  shkuarjen  e  shkuesit  per  doren  e  vajzes  në familjen  e  saj .

Kur  një  i  ri  mbushte  17-18  vjet  e  më  teper  kryefamiljari  kishte  obligim  që  të  gjejë  nuse  per  djalin  dhe  posa  binte  në  gjurmë  të  ndonjë   vajze  ky  dergonte  shkuesin  ose  sikur  quhej  në  këto  anë  msitin  dhe  kërkonte  doren  e  vajzes .  Zakonisht  kujdeseshin  që  vajza  të  jet  e  bukur  dhe  e  familjes  së  mirë  dhe  kur  shkuesi  e  merrte  fjalen  per  fejesë  ai  vinte  tek  familja  e djalit  dhe  tregonte  se  ka  krye  punë .  Sipas  zakonit  qitej  me  armë  dhe  behej  aheng  por  pas  një  kohe  behej  edhe  ziafeti  ose  fjala  e  nuses   me  crast  nga  familja  e  vajzes  vinin  ca  burra  si  ; baba , vëllau , axha ,  daja  etj  dhe  uronin  fejesen  dhe  njëkohësisht  njoftoheshin  me  familjen  e  dhëndrrit .  Me  këtë  rast  familja  e  djalit  ftonte  miq  e  dashamirë  dhe  bëhej  një  darkë  solemne  ku  kishte  edhe  këngëtarë ( rapsod)  dhe  të  nesermen  pasi  hahej  mengjesi   miqet  shkonim  në  shtëpi  dhe  familja  e  dhendrrit  u  jipte  dhurata  dhe  unazen  e  shenjat  tjera  per  nusen  e  fejuar . Koha  e  ndejtjes  ner  unazë  zakonisht  ka  zgjat  deri  në  tri  vjet  dhe  gjatë  kësaj  kohe  familja  e  dhëndrrit  dergon  tek  nusja  harq , lesh   dhe  para  që  kjo  ta  pergatit  pajen  e  vet  per  martesë  por  me  koh  kjo  kohë  bëhet  më  e  shkurt  sepse  tani  pothuaj  se  cdo  gjë  mund  të  blihej  dhe  nuk  kishte  nevojë  që  nusja  ti  punoi . Familjet  e  vajzës  dhe  djalit  mirreshin  vesh  per  diten  e  marteses   dhe  kur  arrinin  marrveshjen  thonin  se  kanë  da  vade .  Vadja  duhej  të  ishte  me  javë  tek  dhe  zakonisht  ndahej  me  një , tri  ose  pes  javë.

Në  shtëpin  e  vajzes  fillonte  ceremonia  e  Kanaxheqit  dhe  kjo  fillonte  tri  ditë  para  se  ajo  të  shkoi  nuse . Dhe  meqense  zakonisht  dasmat  bëheshin  të  dieleve  zakonisht  kanaxheqi  fillonte  të  ejten  kur  vajzës  i  ngjitej  kana .  Me  këtë  rast  mblidhen  vajza  dhe  nuse  të  farefisit  dhe  lagjes  dhe  e  këndojnë  vajzen  që  do  behet  nuse .  Këngët  zakonisht  ishin  ironike  dhe  thumbuese  per  familjen  ku  vajza  po  martohej  por  edhe  per  vet  dhëndrrin .  Ndersa  per  vajzen  e   re  që  do  behet  nuse  ato  ishin  elegjike  dhe  prekse  sa  që  e  detyronin  vajzen  të  qaj .  Derisa  këngët  kendoheshin  vajza  që  do  behet  nuse  kohë  pas  kohe  leshon  një  zë  si  vajtues  me  një  HUJ,HUJ ,HUJ .  Vajza  është  e  veshur  me  rrobe  të  qiknisë  por  koken  e  mbuluar  me  një  shami   dhe  një  grua  më  e  vjeter  e  mban  per  krahu  dhe  nusja  e  ardhshme  me  radhë  i  perqafon  të  gjith  të  pranishmit  dhe  të  pranishmet .  Vaj  i  nuses  së  ardhshme  shumherë  edhe  ishte  i  vertet  dhe  prekes  sa  kishte  raste  kur  i detyronte  edhe  të  tjeret  të  qanin .  Ja  disa  vargje  të  këngëve  të  kanaxheqit ;

                      Kaj  moj  qikë  në  derë  të  shpisë

                      A po tdhimet  loja  e  qiknisë ?

                     Kaj  moj  qikë  me  krye  n’oborr

                      A po  tnin  baba  ne  vorr ?

                     Kaj  moj  qikë  ti  kaj  pa  pra

                     Kurr  ti  qikë  nuk  bahesh  ma !

Dhe  kur  shofin  se  atmosfera  po  bëhet  e  zymt  dhe  emocionale  atëher  ato  që  kendojnë  fillojnë  ta  këndojnë  dhe  ta  perqeshin  dhëndrrin  dhe  familjen  e  tij  dhe  e  tër  kjo  vetem  e vetem  që  ta detyrojnë  nusen  por  edhe  të  tjeret  që  të  qeshin . Ja  disa  vargje  të  tilla ;

                       Se  ky  dhandrri  ka  que  fjalë 

                       Thuejmi  nuses  shpejt  me  dalë.

                       Se  kam  que  krushqit  me t’marr

                       T`gjith  janë  hipur  në  magar ( gomar ).

DARSMJA

Riti  i  darsmes  zakonisht  fillonte  të  ejten  kur  thirreshin  burrat e  lagjes ,  kusherinj  dhe  komshi  që  të  behet  dert  per  darsmen .  Me  këtë rast  caktoheshin  të  ashtuquajturit  Hyzmeqar ,  pra  sherbyesit  e  darsmes  dhe  këta  ishin ; Kafexhia , akqija  ose  gjellëbërsi ,  sherbyesit  që  ishin : ai  që  do  ti  shperndante  kafet  dhe  pijet  tjera  si  dhe  ai  që  do  të  shperndante  duhan  dhe  do  të  kujdesej  që  taketuket  e  krushqive  të  jen  gjithmonë  të  pastra .  Por  me  këtë  rast  caktohej  edhe  një  kujdestarë   i cili  pos  që  kishte  detyrë  ti  ndihmonte  gjellëbërsit  ai  poashtu  edhe  duhej  të  kujdesej  që  në  shtëpinë  e  grave  mos  të  shkojnë  burra  të  panjofshem  dhe  pa  nevojë .  Burrat  që  kishin  punë  me  grat  e  veta  duhej  patjeter  ti  lajmroheshin  kujdestarit  dhe  ky  pastaj  permes  ndonjë  plake  thirrte  gruan  ose  femren  e  cila  kerkohej  nga  mashkulli  i  aferm  apo  burri  i  saj .  Fqinjët  kujdeseshin  që  per  darsem  të  ket  dru  per  zjarr  me  bollëk  dhe  nëse  shtëpia  ku  duhej  të  bëhej  darsmja  nuk  kishte  dru  atëhere  vullnetarisht  shkonin  në  pyll  dy  ose  tre  veta  dhe  sillnin  nga  dy  tri  vllaka *** 16. dru  të  cilat  kur  i  sillnin  në  shtëpi  edhe  i  shkurtonin  dhe  i  bënin  të  gatshme  per  perdorim .

Por  në  shtëpinë  e  djalit  që  martohej  edhe  grat  zakonisht  të  ejten  pra  tri  ditë  para  ceremonisë  kryesore  të  darsmës  mblidheshin  dhe  gatuanin  dhe  tëhollonin  petë  per  pite .

Derisa  më  të  vjetrat  tëhollojn  të  tjerat  më  të  reja  këndojnë  dhe  vallzojnë .  Ja  një  strofë  e  këngës  së  tillë ;

                                           Rrezon  dielli  rena  rena

                                           Të  lumt  na  cka  dot  shtim  mbrenda

                                            Rrezon dielli  nato  lugje

                                            Na  vjen  nusja  faqekuqe.

Ose  vargjet  tjera  ku  motrat  e  lavdojnë  vëllaun  e  vet  dhe  kënga  thotë ;

                                          Vëllau  i  jonë  i  bukur

                                           Vëllau  i  jonë  i  mirë

                                            Ta  kemi  nxan  nusen 

                                             Nusen  ma  të  mirë .

Ceremonia  e  vertetë e  darsmes  perpara  fillonte  të  shtunen  në  mbremje .  Me  këtë  rast  po  e  ceku  se  darsmat  në  të  vertetë  beheshin  të  ejteve  pra  nusja  mirrej  këtë ditë  dhe  quhej  dita  e  darsmës  por  kur  paksa  filloi  zhvillimi  dhe  njerzit  filluan  edhe  të  punsohen  nëper  puna  shoqërore  atëher  dita  e  darsmes  u  bë  si  ligj  të  jetë  të  dielen   sepse  kjo ditë  ishte  ditë  pushimi  per  ata  që  punojshin  në  sektorin  shoqëror . Pra  tani  e  shtunja  ishte  nata  e  darsmes ,  e  dielja  ishte  dita  e  darsmes  ndersa  e  hënja  ishte  dita  e  divanit . Naten  e  darsmes  mblidheshin  krushqit  dhe  të  gjithë  ata  që  ishin  ftua  në  darsem ,  por  pasi  hahej  darka  zakonisht  vinin  edhe  komshi  të  paftuar  dhe  uronin  per  darsmen  dhe  atyre  u servohej  nga  një  kafe  dhe  pastaj  ata  së  bashku  me  të  tjeret  rrinin  dhe  dëgjonin  këngët  e  këngëtarve  ose  rapsodve  dhe  vallet  që  bëheshin  per  darsmën .

Të  dielen  hahej  dreka  dhe  niseshin  krushqit  që  ta  sjellin  nusen . Kryshqive  u  printe  Bajraktari  dhe  krah  tij  prinin  dy  pleq  më  të  vjeter  por  në  disa  raste  edhe  imami  i  fshatit .

Deri  në  vitet  1975  e  tutje  krushqit  kann  shkua  me  qerre  të  kuajve  e  besa  edhe  me  qerre  me  qe ,  por  pasi  u  paraqiten  traktoret  e  parë  në  fshat  atëhere  shkohej  me  traktor.   Poashtu  derisa  nuk  u  paraqiten  traktoret  dhe  veturat  enkas  pregatitej  i  ashtuquajturi  Kerri  i  nuses  dhe  i  grave  të  kerrit  që  në  viset  tjera  të  Dardanisë  u  thojnë  bulla . Ky  kerr  mbulohej  me  qylyma  të  kuq  dhe  per  këtë  shumica  e  nënave  tona  kur  flasin  me  njera  tjetren  thon  se  ato  kanë   pas  ardhë  nuse  me  kerr  të  mbuluar .

Më  parë  ka  qen  traditë  që  grat  e  kerrit  të  shkojnë  perpara  tek  familja  e  nuses  e  pastaj  shkojshin  krushqit . Kjo  jo  per  dic  por  vetem  per  arsye  praktike  sepse  perpara  familja  e  nuses  u  ka  shtrue  bukë  grave  të  kerrit  dhe  kjo  edhe  ka  marr  kohë  dhe  ka  krijua  monotoni  per  krushqit  që  të  presin .  Andaj  janë  dergua  së  pari  grat  e  kerrit  . Me  gra  të  kerrit  është  dergua  edhe  djali   i  kerrit ,  pra  një  fëmijë  djal  dhe  ky  fëmijë  respektohej  nga  të  gjithë .  Ka  qenë  traditë  deri  vonë  që  kerrit  të  grave  u  ka  dal  para  dikush  i  aferm  i  nuses  dhe  ai  u  ka  grah  kuajve  por  edhe  veturave  me  të  cilat  grat  e  kerrit  kanë  ardhur .  Mirpo  me  kohë  kjo  traditë  u  hoq .  Nuk  ka  dyshim  se  kjo  bëhej  per  shkak të  havales . Krushqit  janë  pritë  nga  familja  e  nuses  në  ndonjë  lokal  enkas  të  pregatitur  dhe  nëse  nuk  kanë  pasur  oda  të  mëdhaja  per  të  gjith  atëhere  është  shtrua  me  kasht  dhe  me  qylyma  ndonjë  ahur  i  lopve  , por  veres  ka  ndodh  që  krushqit  të  priten  edhe  nën  hijen  e  ndonjë  peme  në  ndonjë  bahqe  të  fshatit .  Kur  krushqit  mbërrijnë  tek  vendi  i  caktuar  në  fshatin  e  nuses  ata  priten  nga  pritsat  dhe  një  njeri  i  caktuar  enkas e  pret  bajraktarin  dhe  i  merr  flamurin  që  ta  mbaj  vet  perderisa  krushqit  pushojnë  dhe  gostiten .  Kur  i  këthen  prap  flamurin  bajraktari  sipas  traditës  e  shperblen  me  dicka  si  p.sh.  me  një  pako  cigare   por  edhe  me  të  holla . Në  odë  ulen  me  radhë  sipas  hierarkisë  së  moshes  dhe  profesionit  krushqit  ndersa  pritsat  dhe  familja  e  nuses  ulen  ose  qendrojnë  në  këmbë  në  fund  të  odes  apo  vendit  ku  bëhet  prita  e krushqive . I  zoti  i  darsmes  pra  kryefamiljari  i  dhendrrit  pershendetet  me  kryefamiljarin  e  nuses  dhe  i  urojnë  njeri  tjetrit  per  martesen  e  dy  të  rinjve . Zakonisht  thuhej  ; perhajr , hajr  e  të  mirë  pac .  Me  fat  e  me  shendet ,  amin  o  zot  etj .

Krushqit  gostiteshin  me  nga  një  lloku  sheqerkë  ,  me  ndonjë  leng   e  besa  në  të  kaluaren  edhe  me  sherbet  pra  me  ujë  e  sheqer ,  pastaj  me  kafe  ose  qaj  dhe  edhe  me  duhan .  Ishte  karakteristikë  që  duhani  shperndahej  tek  të  gjithë  pa  dallim  moshe  dhe  kjo  edhe  në  shumicen  e  rasteve  ka  qen  fillimi  per  disa  të  rinj  që  të  behen  duhangjinjë . 

Ishte  traditë  qe  derisa  pritnin  krushqit  që  nusja  të  behej gati  ata  degjonin  rapsodet  dhe  kënget  e  tyre  por  edhe  vallzonin  me  daulle  e  surla . Askush  nga  krushqit  nuk  guxonte  të  qet  me  armë . Por  kur  dikush  nga  pritsat  apo  nga  fshati  i  nuses  qet  i pari  aëhere  kishin  të  drejt  të  qesin  edhe  krushqit . Kur  gjithcka  ishte  gati  dhe  krushqit  duhej  të  këtheheshin  mbrapa krushqit  dilnin  një  nga  një  ashtu  sikur  kishin  qrdhur  dhe  duke  dal  në  një  tabaka  të  posacme  sejcili  nga  ta  lente  nga  pak  të  holla .  Kjo  me  siguri  që të  ndihmohej  familja  e  nuses  per  shpenzimet  e  bëra .  Kryefamiljari  apo  i  zoti  i  darsmes  tër  kohen  rrin  pran  tabakas  dhe  percjell  krushqit  e  vet  që  per  në  fund  edhe  vet  të  len  një  sumë  të  konsiderueshme  të  hollash  . Kolones  së  krushqive  i  printe  bajraktari  dhe  prapa  shkojshin  krushqit  tjerë  por  gjithmon  sipas  hierarkisë  së  moshes .  Krejt  në  fund  vinte  kerri  i  mbuluar  dhe  i  zbukuruar  i  nuses .  Nusja  nuk  guxonte  të  fliste  me  askend  që  nga  momenti  kur  i  është  vu  duvaku  në  kokë  e  derisa  të  takohet  me  dhendrrin  dhe  të  flet  së  pari  me  te . Po  mendoj  se  vlen  të  ceket  per  brezat  e  rinj  se  sipas  traditës  ka  qen  zakon  që  bajraktar  caktohej  një  kusherinj  i  aferm  i  atij që  martohej e  tek  pastaj  nese  njeriu  nuk  kishte  kusherinj  atëherë  bajraktar  mund  të  behej  nipi  e  pas  tij  daja . Kur  krushqit  të  prir  nga  bajraktari  hynin  në  fshat  të  vetin  atëhere  rapsodet  këndonin  këngen  e  Tre  Hasjanve  me  melodinë  karakteristike  që  quhej  Malsorqe . Te  dyert  e  oborrit  të  shtëpisë  ku  behej  darsmja  pritnin  familjaret  ,  fëmijet  dhe  grat  dhe  defatoret  u  binin  defave  dhe  këndonin . Në  Podguer  sikurse  edhe  në  ter  hapsiren  gjeografike  të  Rrafshit  të  Dukagjinit  defatore  quheshin  dy  evgjitke  që  i  binin  daires  dhe  këto  angazhoheshin  në  darsma  me  pagesë .  Këtu  ishte  zakon  që  një  plak  apo edhe  gjellbërsi  të  mbushte  një  shoshë  me  miser , grun  ,  sheqer  e  bombone  dhe  të  hudhte  me  dorë  mbi  krushqit  derisa  ata  futeshin  mbrenda .  Edhe  ky rit  me  siguri  me  bestytni  dhe  besim  që  nusja  të  sjell  begati . Të  gjith  krushqit  duhej  të  kalojnë  neper  oborr  të  familjes  së  dhendrrit  dhe  pastaj  të  këthehen  e  të  shkojnë  në  vendin  e  tyre  pra  në  oden  e  krushqive . Kur  kjo  ceremoni  kryhet  atëher   duhet  të  nxirret  nusja  nga  kerri .  Nusen  nga  kerri  e  nxjerr  babai  i  dhëndrrit ,  por  edhe  axha ,  vëllau  më i  madhë  etj . Derisa  zgjat  e  ter  kjo  ceremoni  vet  dhendrri  duhej  të  hypte  në  ndonjë  pemë  apo  diku  tjeter  dhe  edhe  kjo  me  siguri  per  shkaqe  të  patriarkalizmit  primitiv  se  gjoja  burri  duhej  të  jet  mbi  gruan  pra  ta  sundoj  ate . Para  se  të  nxirret  nusja  nga  kerri  asaj  në  tokë  i  shtrohet  një  thes  i  leshit  të  dhisë   dhe  një  grua  e  afert  e  dhendrrit  e  sterpik  nusen  me  sherbet .  Derisa  kjo  ceremoni  vazhdon  në  oborr  niset  vallja  por  vallen  të  paret  duhet  ta  nisin  një  femer  dhe  një  mashkull  që  i  kanë  të  dy  prindet  gjallë . Derisa  nusja  akoma  qendron  në  kerr  dhe  e  gatshme  per  të  dal  jasht  asaj  i  jipet  një  fëmijë  i  vogel  djal  të  cilin  ajo  e  ngrit  lart  dhe  i  fal  një  dhuratë . Por  edhe  kur  i  rregullojnë  shtatin  e  nuses  dhe  dhendrrit  prap  sjellin  një  fëmijë  dal  që  i  pari  të  shtrihet  në at  shtrat . Sikur  po shifet  e  tër  kjo   me  paramendim  që  nusja  të  lind  djem .

Në  oden  e  krushqive  me  të  madhe  vazhdonë  kënga  dhe  harea .  I  zoti  i  darsmes  i  pyet  krushqit  se  a  u  lodhen  dhe  a  u  merziten    dhe  derisa  të  shtrohet  darka  e  cila  shtrohet  diku  në  mes  orës  20-22  në  odë  nuk  ndalet  kënga  e  rapsodve .  Pasi  të  hahet  darka  e  dergojnë  dhendrrin  në  gjerdek .  Pra  hyn  dhendrri  te  nusja  në  oden  e  vet  e  cila  në  Podguer  quhet  qiler . Në  qiler  së  bashku  me  nusen  deri  në  momentin  kur  hyn  dhendrri  zakonisht  qendron  një  femer  grua  e  aferme  e  dhendrrit  si  p.sh. hallë , moter  etj. Ajo  del  posa  dhendrri  hyn  mbrenda . Po  e  ceku  edhe  një  traditë  tjeter  të  kësaj  ceremonie .  Dhendrrin  te  dera  e  qilerit  e  pritshin  të  aferm  djem  dhe  vajza  të  moshes  së  tij  dhe  me  këtë  rast  kishin  të  drejt  që  ti  sjellin  flakaresha  dhendrrit  andaj  ky  duhej  të  tregohej  i  shkathët  dhe  shpejt  të  futej  mbrenda . Dikush  i  aferm  kishte  detyrë  të  qendrojë  te  dera  e  qilerit  dhe  të  pergjojë  derisa  i  dëgjon  zerin  e  dhendrrit  dhe  nuses .  Pastaj  largohej .

Pra  sikur  po  shifet  deri  jo  fort  moti  ka  qen  zakon  që  darsmja  të  filloi  të  shtunen  pas  dite  dhe  të  zgjas  deri  të  henen  pas  dite .  Më  vonë  kjo  ceremoni  shkoi  duke  u  reduktua  në  vetem  një  ditë .  Më  lartë  e  pershkrova  se  cka  ndodhte  në  darsem  të  shtunen  dhe  të  dielen   dhe  tani  po  e  sqaroi  se  cka  ndodhte  të  henën  dhe  si  perfundonte  darsmja . Të  hënen  ata  burra  më  të  aferm  i  merrte  i  zoti  i  darsmes  apo  dikush  nga  meshkujt  e  tij  dhe  i  dergonte  në  shtëpi  të  grave  ku  këta  e  shifnin  dhe  pershendetnin  nusen  dhe  edhe  i  falnin  nga  pak  para .  Ndersa  per  të  tjeret  krushq  ishte  obligim  të  falin  nusen  kur të  hanin  dreken  dhe  embelsiren  që  gatuhej  enkas  per  këtë  drekë . Zakonisht  si  embelsirë  gatuhej  tespishte,  tatli  ndersa  te  Januzajt  qyshkek etj,etj.

Pasi  jam  këtu  tek  embelsirat  e  dites  së  divanit  të  darsmes  po  e  ceku  edhe  ushqimin  që  pothuaj  se  ishte  tradicional  per  darsma .  Zihej  gjellë  me  oriz  dhe  makarona   neper  kazana  të  mdhenjë  të  mbushur  me  mish . Buka  gatuhej  nga  magjetoret  dhe  buka  shtrohej  neper  sofra  per  rreth  së  ciles  krushqit  uleshin  këmbkryq   dhe  që  të  gjith  hanin  nga  një  pjatë  e  madhe   që  vihej  e  mbushur  plotë  me  gjellë  dhe  mish  në  mes  të  sofres .  Mishin  ua  ndanta  të  gjithve  me  copa  një  që  ishte  më  i  shkathet  dhe  ishte  i  shtruar  në  sofer .

Pasi  hahej  gjella  dhe  mishi  vinte  pitja  e  shtreme  me  kajmak  dhe  në  mes  të  saj  vihej  një  pjatë  e  madhe  e  mbushur  me  kos   ndersa  të  henen  pra  diten  e  fundit  të  darsmes  në  vend  të  kosit  servohej  tamloriz  ose  syltjash  sikur  i  thonë  disa .  Është  e quditshme  dhe  po  e  permendi  se  sofrat  në  oden  e  krushqive  ishin  me  numra  ,  pra  sofra  e  parë ,  e  dytë ,  e  tretë  e  kështu  me  radhë . Kjo  per  arsye  se  sipas  rendësisë    dhe  autoritetit  të  krushkut  ata  edhe  uleshin  jo  vetem  në  odë  por  edhe  në  sofër .  Andaj  pitja  dhe  krejt  ushqimi  i  sofres  së  parë  duhej  të  ishte  më  i  mirë  dhe  më  kualitativ   dhe  pas  saj  vinin  sofrat  tjera .  Diten  e  darsmes  pasi  hahej  darka  dhe  shkonte  dhëndrri  në  gjerdek  në  odë  të  burrave  kënga  dhe  hareja  merrte   hov .  Ishte  zakon  që  pos  këngëtarve   pra  rapsodve  të  ftohen  edhe  daullgjinjë   dhe  surlagjia  të  cilet  bënin  muzikë  per  vallzime . Te  grat  ishin  jevgjitkat  ose  defatoret  që  pas  darke  silleshin  në  odë  te krushqit  dhe  krushqit  vallzonin  me  to  dhe  me  muziken  e  tyre .  Daullgjiu , surlagjiu  dhe  jevgjitkat  me  daire  paguheshin  ndersa  rapsodet  vinin  vullnetarisht  dhe  këndonin .  Mirpo  duke  pa  leverdinë  e  asaj  se  mund  të  fitojnë  para  edhe  rapsodet  filluan  të  kërkojnë  para  dhe  bile  me  kohë  këta  kushtonin  shumë  shtrenjt . Rapsod  të  njohur  të  këtyre  anve  ishin   Ibrahim  Ukë  Kabashi  dhe  Ali  Kabashi   nga  Gjyrakovci , Bajram  Kadri  Bajra  dhe  Idriz  Buleshku  nga  Istogu  i  Vogël ,  Sali  Sadik  Morina  nga  Baica dhe  Ahmet  Alia  nga Orroberrda , Xhemajl  Zeqiraj  nga  Studenica  dhe  nga  vetë  fshati  Nengurrë  vëllëzërit  Ali , Osmon  dhe  Ymer  Shaban  Lajqi . Ishte  karakteristike  se  darsmat  e  fshatit  Nengurrë  me  prezencen  e  tyre  i  bënin  madhështore  pikrisht  vëllëzërit  Lajqi   sepse  këta  veshnin  kostumin  kombëtarë  të  Rugovës  dhe  vallzonin  e  këndonin  per  bukuri  muzikë  autoktone  dhe  vallen  e  njohur  të  Rugovës .