|
Referencë nga Lejla Gorishti
Pas një pune të
thellë kërkimore- studimore shumëvjeçare, me këmbëngulje dhe vullnet të
paepur, Mjeshtrja e Madhe, Vranari
prek një problem madhor dhe tepër shqetësues për kushtet sociale dhe
historike në të cilat populli ynë po përjeton, duke i shkundur fort edhe
njëherë studiuesit dhe akademikët tanë nga pluhuri i harresës dhe
shtrembërimi i së vërtetës mbi autoktoninë e Shqipërisë, për prejardhjen e
tyre Pellazgo-iliriane dhe për lashtësinë e gjuhës shqipe si themeli i
gjuhëve europiane.
Tezës së
përsëritur: “A janë shqiptarët të
vetmit pasardhës të ilirëve në trojet e tyre”?- i është përgjigjur
studiuesja Vilhelme Vranari në studimin e saj me titull " Autoktonia e Shqipërisë Jugore..., Enigma
e Shekujve".
Me studime dhe kërkime, mbështetur në fakte të vërteta dhe ato kundërshtuese,
të thëna nga personalitete të ndryshëm kombëtarë dhe ndërkombëtarë, lidhur me
origjinën dhe vlerat e shqiptarëve, ky studim ngërthen në 350 faqe dhe është i ndarë në tri
kapituj ku vendin më të dukshëm e zë kapitulli i dytë, kapitull, në të cilin,
zonja Vranari nxjerr në pah e ballafaqon faktet e nxjerra nga gërmimet arkeologjike,
ku spikatin apo gjurmët më të reja shkencore që dokumentojnë me vërtetësi
rrembat parailire, parahelene, pra rrënjët pellazge të shqiptarëve të sotëm.
Të dhënat shkencore autorja i ka nisur që nga fllimet e jetës në gadishullin
Ilirik, duke mëshuar te "Çështja
e Ilirisë Jugore", "Origjina e Gjuhës Shqipe"," Lidhja
mes gjuhës Etruske dhe Ilire" e deri te "Zgjidhja e enigmës
Shqiptare", te shqiponja me dy kokë, simboli pellazg, më i lashti i
botës. Gjatë leximit të studimit " AUTOKTONIA E SHQIPËRISË JUGORE,
ENIGMA E SHEKUJVE", të bën përshtypje këmbëngulja dhe vendosmëria e znj.
Vranari, e cila kërkon të bëhet një ballafaqim i detajuar shkencor në mes të
historisë tonë dhe pretedentëve grekë apo serbë, me qëllim që të mos merret
nëpër këmbë Shqipëria dhe dinjiteti i kombit më të lashtë. Nuk ka rëndësi se
çfarë thuhet, rëndësi ka ta vërtetosh dhe ta argumentosh deri në bindje atë
që zbulon dhe deklaron, pasi këto ngelen dokumente faktike.
Ky komb e ky popull nuk merret nëpër këmbë, kjo është toka e heronjëve të të
gjitha kohërave..., Homeri aty gjeti Akilin, grekët aty gjetën Aleksandrin e
madh, turqit Skënderbeun, njerëz këta të së njëjtës racë e të të njëjtit
gjak...
-Në qoftë se kronikat tona nuk
gënjejnë,- thotë Gjergj Kastrioti
Skëndèrbeu,më 1460: “... ta
dini se ne quhemi epiriotë dhe në kohëra të ndryshme, stërgjyshërit tanë,
kanë kaluar në vendin ku ju mbani sot dhe kanë bërë me romakët luftime të
mëdha.”
(përkthyer nga Noli). Këtë thënie lapidar
të Gjergj Kastriotit e citon edhe autorja në këtë studim.
Studiuesja i mëshon faktit se
shqiptarët janë banorët më të vjetër, ose të flillimit të jetës në
Gadishullin Ilirik (Ballkanik) gjegjësisht të racës arjane. Duke u mbështetur
arsyetimin e saj në fjalë dhe rrokje( karakterin
rrokor të të folurës shqipe), pasi gjuhët e huaja gjejnë shpjegim vetëm
në gjuhën shqipe, duke e nxjerrë fjalën “Arianë” nga dy rrënjët e fjalëve shqipe:(
Arianë ="Ar" dhe "Anë")
që do të thotë njerëz të arit të pastër. Emrat e shumë popujve të njohur
rrjedhin nga fjala e vjetër shqipe "Ar", apo fakti që Hieroglifet
egjiptiane të krijuara para 4.000 vjetësh , kanë domethënie shqipe. (bazuar kjo mbi disa dokumente arkeologjike
dhe mbishkrime).
Prej shekujsh studiuesit kanë shtruar pyetjen e madhe :-Kur është shkruar gjuha shqipe?
Gajtë tre
shekujve të fundit shumë studiues, pas kërkimeh të vazhdueshme, janë
përpjekur (sikurse dhe sot Vilhelmja
) t'i japin asaj përgjigje, duke kërkuar ta faktojnë me dokumentim, duke
shkuar kështu thellë në rrënjët e kulturës së lashtë shqiptare. Një gjuhë
shkruhet që fjalët të mos i marrë era, po të mbeten gjurmë, madje të mbeten
dhe pasi të kenë vdekur ata që e kanë thënë, autorët. Talenti natyror qoftë
dhe i njeriut primitiv, e shtyn atë të gdhend, të formësojë, të ngjyrosë
forma nga më të ndryshmet. Shumë gjurmë të kësaj natyre bëhen paraqitje
simbolike. Me argumente bindëse, me ballafaqime dhe vërtetësi shkencore, e nderuara
Vranari, thekson edhe një herë faktin se gjuha shqipe është më e lashta, më e
pasura dhe më e përsosura, të cilën nuke ka asimiluar dot asnjë
invasion. Këtë studiuesja
Varnari e ka argumentuar me mbishkrime të lashta qysh nga neoliti. Nuk është e rastit atëherë, që Gjon Buzuku, në ato pak radhë në fund
të librit të vitit 1555, përmend gjuhën tonë, kurse Frang Bardhi, në fund të fjalorit të vitit 1635 thekson faktin se
fjalët e shqipes i mblodhi më tepër për ëndje se sa për nevojë. Ndërkohë që Pjetër Budi shqetësohej se shqipja po
"vdarej" po shuhej (po zhdukej dalëngadalë) , domethënë që duhej
treguar kujdes për ta ruajtur atë. Pas leximit të këtij studimi dal me
mendimin se studiuesit e gjuhës shqipe kanë vërtetuar se substrati i gjuhës
shqipe, pavarësisht prej depërtimeve latine, sllave apo greke është ruajtur i
pandryshuar. Estrukishtja e ka bazën tek ilirishtja. Këtë e kanë vërtetuar
studiuesit me anë të shqipes. Kështu bie poshtë teoria e Taliavinit, i cili pretendon se nuk ekziston kurrëfarë
vazhdimësie midis ilirishtes dhe shqipes. Huazimet e mëvonëshme të shqipes
nga gjuhët fqinje nuk e kanë ndryshuar bërthamën e saj të lashtë, ato vetëm i
janë mbivënë asaj bërthame dhe pjesërisht janë eleminuar.
(Zaharia Majani 1899-?, filolog izraelito-francez),
në "Konferenca e parë e studimeve albanologjike 1965), ka arritur rezultate duke kërkuar apo
hulumtuar në vazhdimësi për vite problemet themelore, autoktoninë dhe
lashtësinë e gjuhës shqipe. Gjithashtu
përmes një studimi të gjatë kohor, Vilhelmja nxjerr edhe një herë në pah
shumë dilema, plot me hipoteza dhe teza shkencore, lidhur me këto dy probleme themelore, ose
kardinale të identitetit kombëtar të
Shqipërisë dhe shqiptarëve. Duke marrë si bazë faktet historike, artefaktet
arkeologjike, toponomastike, paleontologjike dhe gjuhësore, del në
përfundimin se shqiptarët janë pasardhësit direkt të ilirëve, kurse ilirët
janë vazhduesit e pellazgëve, teza, të cilat ajo i ka mbrojtur me fanatizëm
shkencor të dokumentuar. Në mbyllje të këtij konkluzioni, e përgëzoj dhe e
falënderoj akademiken Vranari, për këtë studim me vlerë. Ky libër i vlen
kujtdo që e quan veten shqiptar dhe që do të dijë nga ka ardhur , cilët
kanë qenë të parët e tij dhe vlerat që mbart gjuha e vjetër shqipe, por mbi
të gjithë ky studim i duhet brezit në vazhdim. Uroj me zemër të gëzojë
shëndet të plotë dhe jetë të gjatë!
Lejla Gorishti
Redaktore dhe kritike letrare.
Vlorë
6, maj, 2020.
|
|
https://www.zemrashqiptare.net/
