| E hene, 31.08.2020, 12:25 PM |
Skerdilajd Llagami, luftëtari i lirisë që bëri histori, dhe mbeti i pavdekshëm në përjetësi
Nga
Ibrahim Kabili
Gjithnjë
më ka tërhequr si me magji çështja kombëtare. Më kanë tërhequr dhe bërë për
vete ngjarjet ngjarjet e mëdha të historisë kombëtare dhe po kaq shumë dhe
protagonistët e tyre. Natyrisht nuk ka si ndodh ndryshe, profesioni i
mësuesisë, puna e gjatë në arsim, dashuria e përkushtimi për lëndën e historisë
ma kanë forcuar këtë ndjenjë që me sa duket me kohën do ngjizet dhe më shumë
tek unë. Kjo është ndjesi e bukur që të jep kënaqësi dhe të bën të ndihesh
dhe më shumë krenar! Vazhdimisht më ka
shqetësuar, dhe tërhequr dhe më shumë Kosova. "Gjysma tjetër" e
shqiponjës së plagosur dhe që fatmirësisht sot është shëruar, por jo
plotësisht! Ndaj shkrimet e mia jo rastësisht ja kam kushtuar asaj, Kosovës
iliriane, Kosovës dardane, Kosovës arbërore, Kosovës shqiptare. Kosova ka pasur
dhe ka dhe herojtë e sajë. E një ndër to është Skerdilajd Llagami, djali i
Tiranës, i njohur si komandant "Shpendi" i cili mori pjesë në tre
luftërat e fundit në Kosovë dhe trojet etnike shqiptare. Në të tretën ra
dëshmor, ra për të mos vdekur kurrë, ra për të mbetur i gjallë në altarin e
lirisë dhe përjetësisë. Do të ishte e pa drejtë dhe e pandershme që unë të mos
bëja dhe një shkrim për këtë martir të demikracisë shqiptare, për këtë luftëtar
të lirisë, për luftëtarin të çlirimit dhe
bashkimit kombëtar. Herojtë të motivojnë, ato janë vetë historia, ato janë
modeli si do bëhet Kosova dhe gjithë shqiptaria. Një motiv tjetër për këtë
shkruar diçka për komandant "Shpendin" është dhe babai i tij,
Bardhyli. Me Bardhin jam njohur; nga shoku, kolegu dhe bashkëpuntori im Hyseni.
Jam njohur pas rënjes së Skerdit dhe daljes nga shtypi të botimit të parë të
tij "Krahët e Shpendit" me titullin: Flakadanë mbi Sharr, gjak themel
Atdheu.Këto poezi ja kushtoi Skerdit. Nga ajo kohë dhe deri sot në 2020 janë
bërë dhjetë ribotime për "Krahët e Spendit" nga Bardhi. Eshtë bërë
dhe një botim tjetër për Skerdin, "Shpenddashësit". Rast unikal, për
atë çfar mund të bëjë një baba si Bardhyli, për djalin e tijë të vetëm, të rënë
dëshmorë, në luftërat për liri. Babai i Shpendit, Bardhi është një intelektual
i spikatur në Tiranë, një nga pinjollët më në zë të familjes së mirnjohur
Llagami, është modeli si prindit e ka vlera të larta qytetarie. Ai së bashku me
bashkëshorten e tij të mrekullueshme Lumturien( nëna e Skerdit), ndikuan në
formimin e Skerdilajdit. Në këtë ambient, në këtë familje model tiranase, u
lind, urrit dhe u formua u edukua heroj ynë, Skerdilajd Llagami.
Skerdi
lindi në Tiranë më 31 tetor 1969. Qe fëmija i parë dhe u prit me një gëzim të
madh nga gjyshja, prindërit dhe fisi Llagami. Familja Llagami është familje e
vjetër Tiranase, me origjinë mbi 300 vjeçare nga Gryka e Rugovës. Nga kjo
familje kanë dalë shumë intelektuslë me emër dhe më i përmenduri, gjyshi i
Bardhit, Myslym Llagami, avokati i parë në Tiranë i arsimuar jashtë vendit. Nga
ky fis kanë dalë shumë kuadro dhe intelektualë me zë. Më i spikaturi sot është
Bardhyli, babai i Shpendit. Skerdi e mbaroj arsimin e mesëm te gjimnazi
"Myslym Keta" në Tiranë me rezultate shumë të mira. Kishte një fizik
shumë të mirë, merrej me sport dhe veprimtari sportive. Përgatitej shumë
fizikisht dhe kishte rezultate në atletikë e sporte. Për vetë kushtet ekonomike
vazhdon punë shpejt në Kombinatin e Tekstileve. Krahas punës vazhdoj të merret
me përgatitje fizike. Viti i mbrapshtë 1997 ja la në mes ëndërrën e tij për
vazhdimin e Insitutit të Fizkulturës,
dhe ai angazhohet me forcat speciale që ishin në vartësi të Ministrisë së
Punëve të Brendëshme. Puna e re kërkonte përkushtim, vendosmëri, guxim dhe
korrektësi. Skerdi u përkushtua dhe ja doli më së miri kryerjes së detyrës. Kjo
punë i zinte shumë kohë e për rrjedhojë ju mungonte shumë familjes. Ai ju erdhi
në ndihmë të madhe familjeve tiranase dhe Tiranës në kohën kur ra shteti. Duke
kujtuar '97 autori i librit Bardhi shkruan:
Në
Tiranë s'të harrojnë
Shkollat
edhe bankat
"Brisku",
shokët të kujtojnë
Kur
luftove bandat...
Në
këtë vit të mbrapshtë, kur u shkërmoq shteti, kur bandat dhe kriminelët bënin
kërdinë, Skerdi u vu në mbrojtje të qytetarëve dhe institucioneve të tyre.
Paradoksalisht dhe sot pas 23 vitesh asnjë pushtetar dhe dhe përgjegjës për
këtë tragjedi nuk është ndëshkuar? Ç'fatkeqësi kombëtare!?
Ku
janë organet tona të drejtësisë? Po institucionet? E pavarësisht kësaj Skerdi e
vazhdoj dhe e kreu me sukses detyrën deri në mars të vitit 1999.
Në
këtë muaj Skerdi largohet nga shtëpia, braktis Briskun, dhe ikën për të luftuar
në radhët e UCK-së, në Kosovë. Atje e prisnin shokët, e priste lufta, e priste
populli i pa mbrojtur, e priste detyra, e priste Kosova martire e stërgjyshërve
të tij. Atje mbi të gjitha e thërriste zëri i ndërgjegjes dhe lufta për liri.
Duke kujtuar këtë kohë të vështirë Bardhyli kujton se asnjërit prej pjestarëve
të familjes dhe fisit Skerdi nuk i tregoj asgjë. Ai thekson, Bardhi qe fëmijë i
ndjeshëm, i prekshëm në shpirt, ishe trim dhe guximtar. Skerdi nuk e pranonte
dhimbjen dhe mjerimin e të tjerëve. Këto cilësi dhe virtute me sa duket, qenë
motivet që e shtynë Skerdin të braktiste punën dhe të shkonte në frontin e
luftës, në UÇK. Dhe çdo gjë është e qartë, për të qe e papranueshme dhuna serbe
e Sllovodan Millosheviçit mbi popullsinë civile dhe të pa mbrojtur në Kosovë.
Serbia me ushtrinë, milicinë dhe forca mercenare, ushtroj dhunë, gjenocid,
vrasje, përdhunime, shpërngulje masive, djegje dhe shkatërrime mbi popullsinë
shqiptare të Kosovës.
Skerdi
me kulturën, edukatën dhe temperamentin e tij nuk e duronte dot një gjë të
tillë. Atë e "thërriste" dheu i të parëve, e thërriste Kosova
martire, e thërriste lufta për liri, e thërriste atdhedashuria. Skerdi ju
përgjigj këtij zëri të brendshëm dhe vullnetarisht shkon në frontin e luftës.
Duke kujtuar këtë periudhë Bardhyli në shënimet e tij sqaron se deri më 13
nëntor 1999 nuk dinim asgjë për vendndodhjen e djalit dhe se ishin bërë shumë
merak për të. Në këtë datë, nga një gazetë e përditëshme, mësuan të vërtetën
për Skerdin. Këtë ditë gazetari kishte marrë në intervistë Dritan Dyrmishin,
djalë nga Shqipëria, që ishte Komandant Batalioni pranë UÇK-së , dhe pyetjes së
gazetarit se a kishte më shqiptar të tjerë në UÇK, ai përgjigjet: "Skerdi
Llagami, komandant i batalionit, që gjendet atje ku vdekja është më e
sigurtë". Ky lajm e gëzoj shumë familjen Llagami për vetë faktin se ai
ishte gjallë dhe se qe inkuadruar në radhët e UÇK-së. Më pas familja mori vesh
se djali i tyre luftonte në Koshare, Pashtrik e Dukagjin. E ky fakt e bëri
shumë krenar familjen Llagami.
Duke
mësuar më pas për kontributin e djalit në luftimet në këto zona,
Bardhi,përshkruan:
Kush,
lufton në Koshare?
Kujt
s'i dhimset jeta fare?
Kush
po turret në Junik?
Kujt
s'i dridhet një qerpik?
Shokët,
kush në sup i mban?
Vdekjen,
kush e merr nishan?
Skerdilajdi!
Lufta
në Kosovë mbaroj me sukses të plotë. UÇK-ja dhe populli shqiptar dhanë një
kontribut të madh në këtë luftë. Bashkë me Skerdin ranë në në luftën, nga
Republika e Shqipërisë 71 dëshmorë. Nder dhe lavdi në jetëve të jetëve, gjithë
atyre që dhanë jetën për liri! Një kontribut të jashtzakonshëm në këtë luftë dha
NATO, SHBA dhe BE. Pa kontributin e tyre lufta qe vështirë të fitohej. Por
mrekullia ndodhi she lufta përfundojë me sukses. Në këtë kuadër dhe
"Komandant Shpendi" e kreu me sukses të plotë detyrën e tij. Ai
tregoj guxim, aftësi të rralla dhe vendosmëri
në kryerjen e detyrave luftarake që i ngarkojë Shtabi i Përgjithshëm i
UÇK-së. Lufta në Kosovë mbaroj, por jo misioni i tij. Vëllezërit e tij të një
gjaku, vuanin përsëri, në Luginë. Motivet e tij qenë të freskëta, të njëjta,
dhe ai do të shkonte për të luftuar përsëri,atje.
Falë
aftësive luftarake të treguara në UÇK, dhe vlerave morale që e karakterizonin
si njeri, ai emërohet komandant
batalioni pranë UÇPMB-së. Dhe këtë detyrë e kreu me përkushtim dhe
profesionalizëm të lartë. Ky qe Shpendi! Një djalë trim, i mençurbesnik dhe
shumë fisnik.
E
përsëri familja nuk dinte asgjë për vendndodhjen e djalit, Shpendit. Duke
kujtuar atë ngjarje, Bardhi shton: Një ditë shkurti të vitit 2001 Skerdi na bën
një telefonatë nga Lugina dhe midis tjerash, citon fjalët e tij: "Mos u
mërzisni, se unë do të kthehem një ditë në Tiranë, sapo të mbaroj disa punë të
vogla, mbasi këndej problemet akoma nuk kanë mbaruar". Fatkeqësisht ky qe
dhe komunikimi i fundit i Shpendit me Bardhin, nënën e tij Lumturinë dhe motrën,
Irisin. E tillë është jeta, me të mirat dhe të papriturat e saj, kush bie për
liri nuk vdes kurrë! Duke analizuar më pas veprimtarinë e djalit në Preshevë
Bardhi i përshkruan me këto fjalë zemre:
Kush
luftoka në Preshevë?
Kush
e paska, grushtin levë?
Kush
vikat në Dobrosin?
Jetëkotët,
kush i grin?
Kush
po sulet me tërbim?
Kush
këndoka në rrethim?...
Skerdilajdi!
Dhe
më tej vazhdon:
Ti
lugina e Preshevës,
Mori
zonj' e madhe!
S'e
harron, si para predhës,
Hidhej
një sorkadhe...
Pas
kryerjes me sukses të detyrave ushtarake në Preshevë, komandant Shpendi, vendos
të shkojë me luftuar në Tetovë. Ideali qe i madh, asgjë nuk vinte Skerdi mbi
interesin kombëtare. Shokët e luftës e porosisin të mos shkonte por ai shkoj,
vazhdon autori:
"
Mos u nis prapë në luftë"
Thanë
shokët në Prizren,
"Shtatë
luftra po të duhen,
Do
t'i baj për vendin tem!"
Pavarësisht
këmbënguljes, së shokëve, Skerdi shkon në Tetovë, vendoset pranë maleve të
Sharrit, dhe u bë pjesë e UÇK-re. Atje caktohet me detyrën e komandantit të
Njësisë Speciale.
Mori
pjesë në disa aksione operacionale dhe i kreu me sukses ato. Ra heroikisht, për
mos vdekur kurrë, më 29 qershor 2001 në fshatin Bogovinë nga një pritë e
organizuar në pabesi nga pala kundërshtare e shtetit maqedonas. Rënja qe
tragjike, por ideali i madh. Pa gjak nuk fitohet liria! Dhe Shpendi qe
bashkëluftëtari lirisë dhe i realizimit të idealeve të shqiptarëve në Ish
Republikën Jugosllave të Maqedonisë. Lajmin sqaron Bardhi e morëm me vonesë nga
nëna e bashkëluftëtarit të Shpendit, Dilaver Goxhaj. Lajmi qe i trishtueshëm.
Djali i tyre i vetëm, Skerdi ishte vrarë nga një dorë e pabesë, me snajper.
Duke marrë informata nga bashkëluftëtarët dhe eprorët, dhe analizuar situatën
Bardhi do shkruante më vonë, vargjet:
Kush
me plumba i kreh flokët?
Kush
me gjoks i mbroka shokët?
Kush
e dashka Sharrin shumë?
Kush
i gëdhin netët pa gjumë?
Kush
i vënka zemres gur?
Kur
vdes shoku, me flamur?
Skerdilajdi!
Më
poshtë autori përshkruan mënyrën se si e mori plumbi Skerdin:
Djalo
kur ndërrove emër,
Shqipen
pate nëpër mend,
More
dy plumba në zemër,
Një
për Skerdin, një si "Shpend".
Sot
heroj i Kombit Skerdilajd Bardhyl Llagami ka dy varre. Një në Selcë të Keqe dhe
një te Varrezat e Dëshmorëve në Tiranë. Ai është vlerësuar me shumë tituj e
medalje nga organizatat të veteranëve,
Komuna, Bashki dhe Institucione të Republikës së Kosovës dhe asaj të Republikës së Shqipërisë. Në to ka
vlerësimet më të larta për kontributin e dhënë në shërbim të kombit të tij. Me
emrin e tij janë janë emërtuar dhe do emërtohen emra rrugësh, shkollash etj.
Për Skerdin janë thurur vargje, janë bërë dhe këngë. Ndër të tjera përmendim këngët: "Skerdilajdi" e
kënduar nga Shaban Krasniqi, "Baladë për Shpendin" kënduar nga
këngëtari i mirënjohur Ilir Shaqiri,
"
Lum Tirana që të pat djalë" kënduar nga këngëtarja e mirnjohur Merita
Halili etj. Gjej rastin ta falenderoj dhe një herë këngëtarin emblematik Ilir
Shaqiri për krijimin e tekstit dhe realizimin e këngës "Balada e
Shpendit". Shaqiri e mbajti premtimin dhe realizoj falas pa asnjë
shpërblim, këtë baladë drithëruese. Drithërues dhe i frikshêm qe dhe Skerdi për
Serbët. Këngë të tjera do thuren e këndohen në të ardhmen! Ai meriton dhe një
shtatore, në lagjen e tij të lindjes, a ndonjë vend tjetër në Tiranë. Ky mbetet
dhe amaneti i fundit i babait të tij, Bardhylit, për heroin e gjithë
shqiptarëve, Skerdilajd Llagamin, "Komandant Shpendin".
IBRAHIM KABILI
Tiranë më 23.08.2020