Resmi Osmani: Takim me mbretin

TAKIM ME MBRETIN

Tregim nga Resmi Osmani

Ju mund të mos e besoni, por unë e takova mbretin.

Ndodhi ne vjeshtën e pare të motit 1946.

Ende kalama buzëqumësht, pa mbushur shtatë vjeç, sa kisha nisur klasën e parë të shkollës fillore. Mësuese Hedija,kish nisur të na mësonte shkronjat e para. Shkollën e mbaronim para dite dhe më tepronte kohë që të vija ca  rrotull. Më së shumti shkoja te të afërmit tanë, që nuk e dija pse, vendësit me fshatin në fushë, i quanin muhaxhirë. Ndryshe nga vendalitë, i kishin ngritur shtëpitë në kodër. Kodra ishte e ulët, po mua, hajde bir, më dukej ku e ku, sikur çikte retë.

Atë pasdite të vjeshtës së parë, duke u tundur e shkundur, këmbëzbathur, hipur mbi një kalë të kallamtë, që i grahja: “Hya kalo!” e mbajta frymën, duke lënë prapa një re pluhuri, te shtëpia e Maliq efendiut dhe nënë Hamidesë. Jo për gjë, se ata nuk kishin ndonjë të vogël, por andej nuk dilja bosh: një kokërr ftua, shegë, apo një llokume apo karamele,(që vdisja për to) nënë Hamideja, që ishte shpirt njeriu, do ta gjente për mua “Jetimin e vogël të nanës”. Le që nga shtëpia e tyre bëhej goxha sehir. Kodrat vinin varg, pas Shën Marinës, vinte ajo e Apollonisë, ku thoshin se gjenin trupa mermeri pa kokë dhe koka mermeri pa trupa dhe plot gjëra të tjera, nga ato që u thoshin antika. Kështu thoshin, por unë si kisha parë. Në perëndim kur ishte kthiellët dukej fusha gjer larg, brezi i pishave ku thoshin se azdiseshin hergjele kuaj dhe buaj të egër, dhe deti që thoshin se ujin e kishte të kripur, ndrinte nën diell.

Kisha dëgjuar të thoshin, se Maliq efendiu, kishte ikur nga Çamëria Në Turqi, në kohën e andallaisë (Kuptohet që unë se dija se ç’ishte ajo andallaia, grua apo burrë!), po Turqia që duhet të ishte vend i çuditshëm, allosoj, siç thoshte nënë Hamideja, sigurisht gjendej në fund të botës, në filifistun. Kishte ndënjur shumë vite, por s’i kishte pëlqyer as vendi dhe as njerëzit, që ai i quante halldupë, dhe kishte ngritur leckat për të ardhur në vatan, në Shqipëri. Në turqi veç djalit me gruan e parë Mustafait dhe dy vajzave të shpëna, i kishin lindur dhe dy të tjera, që u kishin vënë emra turq, Gjylyzar dhe Burçin. Ato ishin gazmore, më donin.  Flisnin edhe turqisht. Vajzën e madhe, Feridenë, e kishin martuar me një kushëri të nënës sonë(muhaxhirët jepnin e merrnin me njeri-tjetrin). Tri të tjerat, ishin në moshë martese por, nënë Hamideja thoshte se s’u kishte dale akoma fati. Ishte zbavitëse kur i shihja të tri motrat që kendonin ca këngë turke, që më dukeshin të çuditshme e si kuptoja. Gjylyzari i binte dajres dhe këndonte me zë të ulët: “Karrocieri, karrocieri/namaspasi namaspieri” Hajde merre vesh! Të trija, të lehta si pupla, kërcenin si shtojzavalle. Nënë Hamideja nuk kishte lindur djalë, por djali i gjetur, Mustafai, ishte tashmë burrë, mjeshtër zdrukthtar, kishte hapur dyqan në qytet dhe i kishte dalë zot shtëpisë .

Atë pasdite, kur hyra në oborr, Burçini dhe Gjylyzari, po fshinin oborrin. Qeni i shtëpisë lehu dhe u tërhuz në zinxhir. Maliq efendiu, që ishte rënduar nga mosha, i ulur në një skami nën hije të manit, duke tymosur çibukun, mbështetur mbi shkop, më tha të mos trembesha se ai ishte nga ata qentë që lehin po s’të hanë. E përshëndeta. Më ledhatoi flokët dhe më pyeti nëse kisha vajtur në shkollë.

-Ashtu, më paç uratën, mos ju ndaj shkollës se të hap sytë e të bën të ditur.

Sa për tu gjendur në llaf, e pyeta se çpo mendonte.

-Më paç uratën. Sa më shumë mblidhet litari,e qaset ajo virania, aq më shumë silloisem për këtë jallane. Brodha dynjanë, nga lind tek perëndon, deri atje ku piqet buka në diell, po s’ja gjej e s’ja gjej dot fundin. Po lere, e kush ja ka gjetur që t’ia gjej unë.- Heshti dhe nisi të dremiste, po u kujtua që unë isha aty dhe më tha- Shko Brenda te e ëma e vashazve (nuk e quante me emër të shoqen),as ajo atë.

Kur hyra në odë, nënë Hamideja, ishte ulur në gjunjë dhe kishte hapur sepetin.Ktheu kokën e më pa.Kishte fytyrë të fisme, lëkurë të hollë e të zbehtë,që kishte nisur të rrudhej. Me siguri e re kishte qënë e bukur. Nxirte njeri pas tjetrit ca çarçafë borë  të bardhë dhe veshje trupi të palosura, dhe fuste midis palave tufa trëndeline apo borziloku të thatë, që teshat të vinin era e mirë.  Nuk më foli dhe vazhdoi në të sajën.Që të më shihte, e pyeta se ç’po bënte.

- Po rregulloj pajën.Timen dhe të plakut.Që të ikim në atë jetën tjetër si njerëz.Se ne me ditë jemi, me sot me nesër. Po ti je I vogël e s’janë punë për ty këto. Vërtet unë se dija ku ishte ajo jeta tjetër,e pse duhej ajo paja,  mbase më larg nga Turqia,  që nënë Hamideja po gatitej për udhë.

Fjalët nga njeri vesh më hynë nga tjetri më dolën, ç’ishte ajo bota tjetër ku ata do të shkonin? Ec e gjeje në qofsh i zoti!

Nga fundi i sepetit, nxori një fotografi të madhe dhe e mbajti një copë herë para vetes. Edhe mua më mbetën sytë atje. Fotografia rrëfente një burrë nga mesi e lart. Ishte i pashëm. Në krye një si qylaf gëzofi të bardhë me një si shigjetë nga qime bishtkali, ca sy të mençur, shikim krenar, të hedhur larg, hunda e drejtë, ca mustaqe të vockla me maja të kthyera përpjetë, me një buzëqeshje të mezidukshme në cepat e buzëve. Supore me xhufka të arta dhe i mbushur me shirita të thurur, nga supet në gjoks  dhe në dy anët e gjoksit, nishane të mëdhenj formë ylli me rreze. Ndrinte i tëri.

Në fund të portretit, ishte diçka e shkruar, por unë akoma s’kisha mësuar të lexoja, andaj pyeta:

-Nanë Hamide, cili është ky burrë?

Ajo i shkoi dorën mbi fytyrë si të donte ta ledhatonte.

-Babai- mu përgjegj.

-Pse, pasha e ke patur babanë ti, nanë Hmide?

-Jo pasha, mbret!

Nuk po kuptoja gjë. Babai mbret, dhe hamideja e Maliq efendiu në këtë humbëtirë. Si në përralla. Ç’të ishte kjo?

-Është mbreti Zog. Shihe sa i bukur është! Na ka dashur shumë, ne Çamëve, por jo vetëm neve. Edhe muhaxhirët e tjerë, kosovarët. Kur erdhëm nga Turqia , u kujdes. Na dha tokë e para për të ndërtuar shtëpinë. Edhe ne e kemi dashur. E ruaj, dhe do ta mbaj në këtë sepet sa të jem gjall. E mira nuk harrohet. Shihe mirë që ta mbash mend. Herë tjetër nuk do ta dëftej.

Ky ishte takimi im me mbretin, që do ta mbaja mend gjatë.

-Po ç’u bë mbreti?-S’mu durua pa pyetur.

-Iku nga lufta, kur vendin e zuri Italia, po ti je i vogël e mos pyet për këto gjëra. Ke për t’i mësuar më vonë.

Hapi një valixhe që i thoshte karsellë, aty kishte kafe, sheqer dhe karamele. Më dha ca peta sheqeri të kuq dhe një karamele me mente,  më puthi në faqe dhe më tha të shkoja të lozja.

Kishte hyrë tetori. Dëgjova të thoshin, që shtëpinë e Maliq efendiut e bastisën i plotfuqishmi i lokalitetit me dy policë. Kërkonin florinj dhe armë, por në telashe i kishte futur fotografia e mbretit.

Ngjarjen ma rrëfeu Gjylyzari: Maliq efendiu ishte zëmëruar nga bastisja dhe u tha se s’kishte për tu dhënë as morra! Ata e kthyen shtëpinë përmbys. Nënë Hamideja e tronditur u shkonte pas. Hapën sepetin, shkundën rrobat dhe në fund gjetën fotografinë e mbretit. Oficeri u tërbua.

-Po këtë ç’e ke moj shtrigë plakë, e di kush është ky?-ishte kanosur oficeri.

Nënë Hamideja kishte ruajtur qetësinë.

-Mba gojën djalë- i kishte thënë- se jam në moshë të nënës sate.- E di, si s’e di. Është mbreti.

-Përse e mban? Nuk e di që ai është armik i popullit. Ty nuk të pëlqen pushteti popullor?- Mos doni tu shpallim kulakë!- I kishte shfryrë oficeri.

-Nuk e dija që ishte ,as në mënt as në fiqir. Ka mbetur atje në fund të sepetit që kur na e kanë dhënë, nga koha e mbretërisë.

-Ashtu hë? Kujt ja thua ato? Na atëherë –dhe e kishte grisur portretin  copë e çikë, i kishte flakur çikat në dysheme dhe  kishte shkelur me këmbë.

Si s’kishin gjetur gjë, ishin kanosur, i kishin shtyrë e pështyrë të dy pleqtë , i kishin quajtur armiq e tradhëtarë dhe se kjo punë nuk do të lihej me aq, dhe kishin ikur.

*    *    *

Vite më pas, në orët e historisësë së shqipërisë, mësuesit thanë e ç’nuk thanë për mbretin, por çuditërisht, mua më dilte parasysh ai takim i parë me mbretin dhe ajo pamja e nënë Hamidesë që e shihte portretin si të ishte ikonë  shenjtori.

Tiranë, korrik 2020