Përparim Hysi: Palimpesesët e mi - "Burra të mëdhenj, me "cene të vogla"

Palimpesesët e mi: "Burra të mëdhenj, me "cene të vogla"

(ese)

Nga Përparim Hysi

Nuk kam se si mos e filloj këtë ese timen,me atë thënien me vlerë të të ndjerit DRITËRO AGOLLI që ka thënë:- "Në pleqëri i përpin librat me dhëmbë të vënë". Dhe vërtet kështu ndodh. Ngaqë ka gati një muaj i mbyllur brenda,nuk bëj asgjë tjetër,por vetëm lexoj apo dhe rilexoj libra me të cilat jam i lidhur pazgjidhmërisht. Ndonjëherë, ulem mbaj shënime dhe reflektoj me mendimet e mia që, për çudi, ndodh të pësojnë edhe ndryshime. Nëse deri dje X-autor ka qenë para meje perfekt, për çudi, duke zgjeruar leximet për të,bindja ime perfekte zë dhe pëson "godtje",se mbi autorin që ti e doje në perfeksion,zbulon ca "cene të vogla" që,jo vetëm ta trondisin opinionin e mirë, po gati ta përmbysin atë në kah të kundërt. Kur ndodh kështu ( dhe nuk ka ndodhur veç me njërin, por me disa syresh), atëherë, njëkohësisht, më vinë në ndihmë dy urtësi popullore; njëra e popullit tonë " NJeriu plaket duke nxënë" dhe tjetra nga populli turk që thotë: "Njeriu është dhe shejtan, por dhe melaqe: siç të bën të mirën,ashtu të bën dhe të keqen". Këto dy proverba sikur konvergojnë aq shumë me njëra-tjetrën, sa janë për mua në këto"palipsestë modestë" të mi për këta që i quaj"Burra të mëdhenj, me"cene të vogla".

*     *   *

Po i filloj këto mendime të mia duke u pranëvënë dhe mendime alternative të autorëve të jerë. Autori i parë në"lupën" e  mendimev të mia modeste, është ZHAN ZHAK RUSO (1712-1778). Për herë të parë,pë këtë NJERI TË DITUR dhe pedagog të madh,kam dëgjuar mesviteve '50-të të shekullit të kaluar,nga DREJTORI I SHKOLLËS PEDAGOGJIKE,PROFESOR VASIL KAMAMI që na jepte lëndën e pedagogjisë. Nuk njoh mësues më të aftë (unë e kam quajtur "NJERIU INSTITUCION") që në orën e mësimit,nuk mbante leksion të"thatë",por e"njomte leksionin" me shembuj. Fliste për"Emilin" e ZHAN ZHAK RUSOIT, për edukimin në natyrë dhe,sado që kanë kaluar mbi gjashtë dekada,ende e kam në kujtesë çastin" kur Emili kish parë hënën në pellgun mbi ujë,ia kërkonte me ngulm mësuesit dhe ky,i fundit, e hodhi në pellg".Ora e mësimit kish frymëmarrje tjetër dhe unë (dhe kushdo që e dëgjonte),që në ato momente zija ta doja ZHAN ZHAK RUSOIN, si një mësues të madh, Ca më tepër, dashuria për të, më shtohej,kur në  muret e brendshme të shkollës,ish varur portreti i madh  i tij,krahas Pestalocit të vizatur me laps nga profesori i vizatimit VASIL TALO. ZHAN ZHAK  RUSOI përbri PESTALOCIT, në gjykimin tim (të cekët,sigurisht) më dukej shumë më mbresëlënës e më simpatik me ato kaçurelat (dhe as që e vrisja mendjen), në gjykohet madhështia një njeriu nga flokët dhe pamja. Epo  "fajin" e kishte i Madhi:VASIL KAMAMI. Po si mos e doje Ruson? Ligjëronte drejtori, thotë RUSOI"... komandantë ushtarakë rrethuan një copë vend dhe thanë:" Që sot,kjo pronë është jona!!!

Kështu lindi prona private!!!  Dhe ja si thotë RUSOI;" Faji është i të tjerëve, që nuk i shkulën ata hunj dhe t'u hynin me dru kurrizit komnadantëve të tyre...".  Natyrisht, këto janë copëra kujtimesh që,gjatë kohës janë zbehur, por ajo që dua të theksoj është mendimi që kam  patur për ZHAN ZHAK RUSON:- Një PEDAGOG I MADH nga i cili njerëzimi ka mësuar shumë. Ky mendim imi,gjatë kohës, është rritur dhe,sa herë gjeja emrin e ZHAN ZHAK RUSOIT, unë mbaja shënime dhe mbushesha me adrenalinë tjetër,se më bëhej më i afërt dhe më i pranishëm.

*      *     *

Dhe,me të vërtetë,si mos e doje RUSON?  Tek lexon për të,se qe"arketip" i intelektualit që ka ushtruar një ndikim të madh dhe kishte zotësinë për t'i bërë njerëzit të lumtur, nuk ke se si mos bëhesh i prekshëm prej personalitetit të tij.

Robespieri e ka quajtur:- Mësues të njerëzimti. Jo vetëm kaq,por KONVETA KOMBËTARE propozoi"transferimin e hirit të RUSOIT në PANTEON.

KANTI: "RUSOI ka patur një ndjeshmëri shpirti me perfeksion të paarritshëm".

SHILERI: "Një shpirt kristian,miqtë e të cilit janë engjëjt e Parajsës!"

ZHORZH SAND: "Shën RUSOI !"

SHELLI:-Një gjeni sublim!

TOLSTOI:" RUSOI dhe UNGJILLI,dy ndikimet më të shëndetshme të jetës."

Dhe si  pikë referimi më bindëse për ZHAN ZHAK RUSON,është fakti shumë domethënës:"... pas vdekjes,varri  i tij u bë një vend peligrinazhi siç ka ndodhur me ndonjë shenjtor të mesjetës.

*    *    *

Por duke u plakur,duke nxënë.Për fat të keq,kam hasur thënie e shkrime, nga intelektualë bashkëkohës që e kanë njohur aq mirë RUSON,sa i bëjnë radiografinë morale të tij. Bindjet e mia zënë e tronditen se ai "Pedagou i madh i adoloshencës dhe më pastaj, tani kur po përpij  libra" me dhëmbë të vënë",jo vetëm del me "cene të vogla",por gati del me plevitë në të dyja mushkëritë. Flasin bashkëhohës që e kanë njohur mjaft mirë,si VOLTERI që thotë për të:"Një përbindësh kotësie dhe poshtërsie!"

DEJVID HJUM:- RUSOI ishte një përbindësh që besonte se ai ishte personi më i rëndësishëm mbi dhe!

Më ashpër e fshikullon DIDERO: "Gënjeshtar,pispilluq, mosmirënjohës, mizor dhe keqdashës".

Një diplomat gjerman i asaj kohe, FRIDRIH MELHIOR GRIM,ka thënë:" Ka qenë i urryer dhe pervers". Kurse një akademik modern ( në libër mungon emri i tij), nuk i bën portretin, por e nxinë ga këmbët tek koka: " mazokist, ekzibicionist,hipokondriak,homoseksual i fshehur, i paaftë për dashuri normale ose atërore,paranojak flllesstar, narcizist i mbyllur, i pashoqërueshëm për shkak të sëmundjes, i drojtur  patologjikisht, i torturuar nga ndjenja e fajit,kleptoman,dinak dhe koprrac"(shiko faqe 34 tëlibrit të PAUL JOHNSON).

Këtu nuk po fus vesin e vetëpëlqesës, mungesën neveritëse për fëmijët e tij dhe as atë të tradhtive me gratë. Kaq më del e më tepron për të koregjuar mendimet e mia të adoleshencës e më tej. Kurrë nuk është vonë për të reflektuar për një gjykim më të shëndoshë.

Tiranë, 17 prill 2020