Sejdi Berisha: Peja, dhembja dhe krenaria ime

Sejdi BERISHA:

PEJA, DHEMBJA DHE KRENARIA IME...

(Poemë të cilën kurrë nuk e përfundova)

Në ty u rrita

Në ty fëmijërinë e kalova

Në ty me rininë u mashtrova

Në ty krijova familje

Në ty Zoti jetën ma stolisi

Me gjashtë fëmijët engjëj

Në ty djersa e babait

La gjurmë të përjetshme

Në ty nëna fshihte

Dhembjen për rriten time

Në ty tash babai pushon

Në tokën e trembur

Aty tash edhe nëna sipër ka

Gjelbërimin që përcëllon

Pejë

Me ty rashë dhe u zgjova

Me ëndrrat e ndrydhura

Më ty kudo që shkova

Në zemër të mora

Pejë

Me ty u gëzova

Me ty u pajtuam e nuk u pajtuam

Më ty në mëngjes

Gjithmonë të përqafuar u zgjuam

Me ty u hidhërova e gjatë nuk fola

Me ty botës së shurdhër

Ia kënduam e historinë ia shpjeguam

Pejë

Çfarë të bëjmë tash

Shumë letra kemi shpaluar e shfletuar

Shumë defterë të vjetër e të rinj

Dhe prapë sikur jemi aty në fillim

Aty ku dikur jemi zgjuar të përqafuar

Pejë

Sido që të jetë

Në këtë kohë e në këtë moshë

Malli dhembja e dashuria

M’u kanë shtuar më shumë se kurrë

Të rrimë edhe tash të përqafuar

Nën ato pishat të Livadhi i Sakës

Të freskohemi pak

Me ujin e kroit të Mulla Dërvishit

Dhe nga aty

Të digjemi e përcëllohemi

Duke e parë nga lartë qytetin

Pejë

Po kush ka fuqi të na shpalojë historinë

Që është në një libër të veçantë e të pahapur

Edhe fare të pashkruar

Kush ka fuqi të na ndajë ne të dyve

Pejë

Ti dhembja dhe krenaria e jetës sime

Ndoshta ndër vite të kam bezdisur

Me këto shkrimet e mia

Edhe me vargjet e serta

Por nuk bën të mos shkruhet

Për Dudin Plak në Patrikanë

Për Jarinën e përgjakur e të heshtur

Ku bari ndryshe rritët nga eshtrat e djemve tu

Pejë

S’ka si të mos shkruaj

Për varrezat edhe në Karagaq

Edhe te Xhamia e Deftedarit

Edhe për varrezat te Hamam Xhamia

Edhe për varrezat te Kalaja

Edhe për ato të Shehitëve e të Mortajës

S’ka si të mos shkruaj

Edhe për Varrezat e Gjata

Për ato të Kakariqit e të Hallaqës

Pejë

Pra, si të mos këndohet për këtë histori

E cila sipër tokës pak ka gjurmë

Kurse eshtrat flasin e kuvendojnë

Për ty Pejë

Që Bjeshkët e Nemuna të rrethojnë

Flasin e kuvendojnë për Kosovën

Për atdheun e shkapërderdhur

Pejë

Nuk ka si të mos shkruhet

Për shenjat e historisë që pak të kanë ngelur

Se nuk i kemi ruajtur

Pak i kemi hedhur dritë dhembjes e krenarisë

Pejë

Shkrumb e kam të flas

Edhe për rrugët e kalldrëmin

Edhe për krojet e mëhallëve me ujë të freskët

Edhe për mullinjtë

Ku bluanim miellin e bukës së gojës

Pejë

E di edhe ti

Nallanet e nënave dhe të nuseve

Madhështonin me rrak-taket e tyre

Edhe të vashave

Të cilat me padurim prisnin akshamin

Për t’i mbushur kënatat dhe bakallët me ujë

Pejë

Si të mos shkruaj për djemtë e tu

Që u bënë shtyllë e lirisë

Si të mos thurë vargje

Edhe për Çarshinë e Gjatë

Që katër herë u dogj e u bë shkrumb

Nga pushtuesit e armiqtë e kësaj toke

Që ishte themel i ekonomisë e i trashëgimisë

I vlerave shpirtërore dhe kulturore

Pejë

Si të mos shkruaj për këngën tënde të bukur

“...n’Çarshi t’Vogël te ‘i dugojë e vjetër, aty rrishin tre pejonë...prejshin tirq me gërshonë...”

Pejë

Kam për të kënduar

Edhe për Kullën e Sheremetit si burg e histori

Për Hamamin e qytetit

Ku edhe sot të ngujuara janë edhe shumë dëshmi

Pejë

Më dhemb edhe tradhtia për ty

Nuk di si të shpjegohet kjo

Por, historianët le ta mbledhin mendjen

Le t’i mprehin lapsat

E dhembshme është kjo

Por duhet të thuhet e të ndriçohet

Pejë

Një ditë vetëm ty do të tregoj

Për do njerëz që aq shumë i desha

Që shpirtin ma lënduan

Me poshtërsitë dhe tradhtitë e tyre

Do të jetë i dhembshëm edhe ky rrëfim

Dhe nëse unë qajë duke rrëfyer

Pejë, të lutem ti mos qaj por vetëm regjistro

Pastaj atë histori të fjalës

Varrose në shtatë palë tokë

Aty ku nuk del bar as nuk mbijnë lule

Pejë

Si të mos këndoj edhe për Spitalin e Mushkërive

Ku janë kalbur dhe dergjur

Mushkëritë e të rinjve nga Peja e Kosova

Por, edhe për këtë

As ti as unë nuk do të tregojmë gjë

As për dhembjet dhe mallin e nënave

Për fëmijët e tyre

Pejë

Edhe do përmendore i ke

I ke tash edhe do të tjera 

Por njëherë le të ulemi pranë Shatërvanit

E të shlodhemi e pak të pushojmë

Se kemi edhe shumë për të thënë

Të vazhdojmë sërish:

Ti Pejë dhembja dhe krenaria ime

E si të mos shkruaj

Edhe për liqenin e Karagaqit

Me ulëset valë nga dashnorët

Pejë

Si të mos shkruaj për Dulinë

Si port deti për të mbushur qytetin

Me mallra e me qytetarë nga rrethina

Për ta bërë madhështor tregun

Pejë

Po lagjja Dardania

Të kujtohet tragjedia më e re e saj

Që u djeg e u shkrumbua

Që banorët e saj armiku i vrau

E shumë të tjerë nga trojet i dëboi

Pejë

Po shkojmë pak pa rend

Por a të kujtohen Netët e Dukagjinit

Ku jehonte kënga dhe zëri

I vashave dhe i djemve tanë

Pejë

E për teatër

Nuk ka letër as defterë

Historinë për t’ia shkruar

Pejë

Nata në ty është e gjatë

E dita shumë e shkurtër

Se ti nuk e duron gjumin e parehatshëm

Por nuk e duron as heshtjen

Kurrë nuk ke qenë memece

Pejë

Si të mos shkruaj për Rexhep Gjykën*

Për Ademin* e Monin*

Për “Shaban Arushën”*

Dhe për “Palën”* simpatik të qytetit

Të gjithë këta ishin karakteristikë e qytetit

Pejë

Si të mos shkruaj

Për Haxhi Mevlanë* që si Khajami

E kishte në qejf rakinë

E pa te zejtarët dot nuk merrnin frymë

Pejë

Ka edhe shumë gjëra të tjera

Që ty të madhështojnë

Por duke i lexuar këto vargje

Edhe juve shumë thesare të tretura ua përkujtojnë

Pejë

A i mbanë mend të gjitha këto fjalë

Që ndoshta duken pa vlerë e fantazi

Por kjo nuk është me rëndësi

Peshë ka ajo

Që duhemi e përqafohemi unë e ti

Ti Pejë dhembja dhe krenaria ime...

(©S. B.)

*Rexhep Gjyka, Ademi, Moni, Shaban Arusha, Pala, ishin njerëz me handikape të ndryshme, por që ishin “hijeshia” e qytetit dhe e Çarshisë së Madhe. 

*Haxhi Mevlaja, ishte haxhi, por alkoolin e kishte në qejf, si Khajami, kurse zejtarët e Pejës e konsideronin për njeri të mbërrimë, dhe shpesh kërkonin këshilla dhe lypnin qare nga ai. Ishte nga Vushtrria, por Pejën e kishte vendbanim të përhershëm. Varri i tij gjendet në Vushtrri, dhe sot e kësaj dite në festa të ndryshme fetare e vizitojnë varrin e tij.