| E diele, 24.11.2019, 11:10 AM |
Nexhat Halimi
Silueta
e vetmisë së gurit
(Fragment)
Një
Avdi E një Sadri
(E
mërkurë, dhjetor `79)
Binte
borë me flluska të mëdha. Lart, lidhur, të thotë mendja, me qiellin
pak-pak zbrisnin nga thepa të shkëmbit
një malësor i veshur me aba e një tjetër, po ashtu, i veshur me aba, me tirq e
mitan të vjetruar. Njëri e mbante në dorë një gjel me pupla të kuqërremta, i
cili i ngjante qiellit në të aguar, e tjetri ecte prapa një mushke të lodhur,
të ngarkuar me një dëng drurësh. Ecnin të ikur gjithsecili në hisen e vet të
ëndrrës. Të lodhur e të lëmekur. Ecnin në rreth, të arrinin të zbrisnin nga ngjiteshim unë e Isani... Do të
takoheshim në ndonjërin nga shkëmbinjtë, pa tjetër. Udhë tjetër për t`u ngjitur
nga qielli e njëherësh për të zbritur fund bjeshkës nuk ka. Kot është dhe
pashmangshëm të takohemi, deshëm apo s`deshëm. Kishim mësyrë të shkonim për ngushëllime
në Kaçanoll, për të qëndruar pak sa t`ua themi disa fjalë, t`i ngushëllojmë për
vdekjen e xehetarit, të cilin nuk e njihnim kaq mirë. Vetëm pse ende më
kujtoheshin sytë e Ramadanit në lot dhe e kujtofsha minatorin e vdekur, të
cilit ia kisha kushtuar një poezi, të cilën “Rilindja” e botoi një të shtune në
faqet e kulturës e të letërsisë. Vetëm me të dëgjuar, për vdekjen e tij, mësymë
lart në male. Ja, pse këtë mëngjes nuk zbritëm fare në horizontet e minierës,
për të shkruar për gjëra të përditshme, për t`u takuar me shtatë luanët, të
cilët qenë bërë me djersë dhe angazhim të madh krenaria e nëntokës.
Bora
e shpërndarë në shtëllunga të bardha krijonte flutura nga binin mrekullisht mbi
degë, mbi gurë e dhiare, të cilat i shkelnim me kujdes dhe të mbushur frymë, të
frymëzuar e të mrekulluar me pamjet e krijuara siç i përshkruajnë në përralla
të vjetra.
-Ku
e ke mendjen, - më foli Isani.
-Te
njëri nga dy hijet. Apo veç te njëri? Apo dhe te tjetri?
-Flet
jerm!?
-Pse?
-Te
cilët malësorë, pa i ndarë?
-S`është
një. Dy janë, të ndarë mes vetes?
-E
krijojnë një.
-Unë
s`e shoh dot asnjë!
-Ja,
përqendrohu me vëmendje. Ata të dy, në zbritje gurit. Prapa e kanë vetëm
qiellin me shtëllunga bore përpara. Ecin. Përkunden në zbritje nga lart...
-I
njeh?
-Nuk
i njoh, veç ata janë. Njëri me një gjel e tjetri me një mushkë e një dëng dru.
Do t`i presim të zbresin nga maja e shkrepit e të flasim pak me ta...
-Ata
po ikin për rreth kodrës. A e vëren? Ndoshta s`arrijnë udhës që i qet te ne?
-Do
të vijnë këtu. Dhiaren e ndjekin. Nuk kanë zgjidhje tjetër. Ikin rreth e rreth
e prapë arrijnë vetëm dhiares, që shtrihet para. Gjithnjë.
-Gjithnjë?
-Po.
Gjithnjë.
-Pse
i nxjerr dhiarja në këtë mënyrë, kaq çuditshëm. Vijnë për maje të gjilpërës,
apo jo?
-Përbirohen
për vrimë të gjilpërës!
-Me
kaq vështirësi.
-Dhiarja
i nxjerrë gjithnjë gjurmës nga kanë ecur kaq herë, gurit të njëjtë, të cilit
ngjitemi unë pak e pak ti. Të molisur! Ecim.
-E
ata, ndërsa, zbresin!
-Po...
ata zbresin nën këtë borë të butë, flluska – flluska.
-As
e kam hetuar të jetë qielli kaq i bukur nën borën që bie.
-Nuk
të ka ra ta shikosh shpesh gjithë këtë lidhje të tokës me qiellin.
-Ja,
shikoi dhe ata të dy. Pjesë e të njëjtit mozaik. Copa të thyera të lidhjes së
qiellit me shkëmbin, të prekur nga shtrezë e lehtë e borës.
-Njëri
me gjel e tjetri me mushkë...
-Janë
copë e jetës sime, e dhembjes dhe dashurisë që çel në male. Pamje e bukur dhe e
ashpër në të njëjtën lëvizje, në të njëjtën palëvizje, në të njëjtin peizazh të
ngrirë…
-Ti
bën përpjekje për të dytën herë ta përvjedhësh këtë shkrim e ta botosh në
gazetë?
-Po.
Dua ta gjej veten brenda shkrimit mitik, të cilin e hetojnë vetëm ata që kanë ndjenjë.
-Çfarë
të lidh kaq me këta dy malësorë?
-Njëri
e zbret gjelin e fundit nga malet për ta shitur në treg. Zbret dhiaret e
gjithnjë i shpërthen brenda vaji. Qan pa zë për të, i qan shkrepat, i qan
agimet, i qan veshët e vet, të cilët nuk do të ketë kush t`i zgjojë nga gjumi...
-Nuk
ta botojnë prapë këtë shkrim, apo vetëm ndonjë copëz të tij, siç qe atëherë, e
kaq shumë dhe vetëm atë pjesë të këputur nga tërësia e pëlqeu M. Mjeku, - tha Isani, ndërsa hijet
e tyre tashmë ranë pranë nesh, me opingat e lagura, të hapura, të punuara nga
lëkura e ndonjë kafshe, të lidhura rreth e rreth me ndonjë sixhimin të fortë
prej konopi, të mos u ikin këmbësh.
Do
të shikohemi sy më sy. Gjatë.
Të
stepur.
-Qenkeni
mirë… - m`u dridhen buzët.
Të
njëjtën gjë e foli dhe Isani, ndërsa ata shikonin ngjashëm me ndonjë mumie, mbi
të cilët binte borë e imtë dhe e butë.
-
Prapë zbrisni në qytet?- fola prapë me sy në të dy. Natyrisht me dorë mbi
zemër.
-Prapë...
ju!Prapë e gjithnjë sa të ketë gur mali, sa të ketë drurë ta mbajë qiellin ndër
degë, sa të ketë etje kroi që nuk çjerrë. Sa të ketë fluturim të zogut.
-Fluturim
të zogut që nuk shihet vetëm ndjehet.
-Natyrisht,
ky zog i pavdekshëm...
-
E ju?! Për ku keni mësyrë, – folën me një zë të koordinuar.
-Në
Kaçanoll. Ka vdekur një xehetar...
-Nesër
është varrimi.
-Jo.
Brenda ditës është.
-Nesër
është... Nesër.
-Nesër?!
-S`do
të ketë mundësi të huçim një ditë, - ndërhyri Isani.
-Nesër
është varrimi.
-Kaq
të bindur flisni për njeriun që ndoshta as nuk e njihni. Shikoni, i vdekuri
është Hasani.Qe minator.
-Për
Hasanin themi dhe ne të dy.
-Varrimi
nuk shtyhet. Është traditë e malësisë. Për jetë e mot kjo nuk ndërron.
-Mirë,
mos besoni. Shkoni e do të ktheheni kot prapë.
-
S`është punë besimi kjo. Veç si ia huçëm kaq rëndë.
-Do
të zbresim pra, të vijmë nesër! Do ta
thyemë udhën atëherë dhe do të vijmë
prapë nesër. Sado që këtë gjë e bëjmë për ta nderuar njeriun nga malet, për
burrin e urtë, i cili e shkroi zbritjen e vet
në nëntokë. Unë e Isani, e një ekip i “Rilindjes”, me ditë zbresim në
nëntokë të ”Trepçës”, të flasim me ata që ia këpusin pasurinë tokës, të ecën
drita në të gjithë mozaikët e shpirtit, të çelë udhë për kaq vjet të mbetur të
verbër, e kaq afër e zgjon të nesërmen e begatë.
-
Hasani qe njëri ndër të mirët...- e ndërroi rrjedhën e bisedës ai që e mbante
për kapistre mushkën dhe e iku shikimin larg nga aty ku i mbante këmbët mbi
gur.
-
Kemi dëgjuar fjalë të mira për të dhe unë e ky tjetri... – tha ai me gjel.
-Vijmë
nesër, - i shikova unë. – Do të vini dhe ju të dy nesër ?
-Larg
është e nesërmja, - tha ai me gjel.
-Tepër
larg!- tha ai me mushkë.
-E
ju, të dy, mund ta vini nesër, apo ndoshta keni punë për ta projektuar të
nesërmen.
-E
nesërmja mund të pres, - tha Isani.
-Prit
e prit e hallet mbesin të njëjta, - tha ai me gjel.
-Nuk
mbarojnë telashet, kurrë, - fola me gjysmë zëri.
-
Ja, - i ra shqelm gurit. - Ky është guri që u del para të mos vini.
-Nuk
vini as ju, apo jo?
-Vijnë
malësorë nga ky hark. Patjetër.
-Ai
do të ketë vdekur, veç xehetarët do ta prekin të nesërmen... e ti dhe ky ende
jeni larg vetes dhe udhës.
-Pak
nga pak arrihet çdo gjë.
-Do
ta arrijnë xehetarët dhe jo veç ata. Ata ndoshta e prekin të nesërmen.
-Zot
ka dhe në nëntokë.
-
As ju as ne, nuk qëndrojmë kot. Veç të nesërme ka pak! –folën me një zë.
Nuk
fola fjalë më.
As
Isani nuk tha gjë, sado të përpihej t`u thoshte diçka.
-S`foli
tjetër gjë asnjëri.
E
thyem udhën e ecëm për gjurmë të tyre. Zbritnim dhiares me vështirësi. Ecnim,
të inatosur,pa bërë fjalë me ta. Herë printe ai me mushkë, të ngarkuar me një
dëng dru, herë tjetër printe ai me gjel në dorë. Udha natyrisht qe e gjatë.
Kthehej prapa qëllimit, ndërsa mund ta shikonim të mbetur lart, të ngrirë e të
vetmuar, të cilin e kishim mësyrë. Udha
sillej rreth vetes së vet dhe përreth gjërave që shihen në sipërfaqe e nuk
dalin të kenë kuptimin, të cilin papritur ua japim.
Katër
vetë dhe hijet e tyre,ecnim.
Natyrisht,
frymonin në tërë këtë botë dhe dy frymë, gjeli dhe mushka.
Ecnim
e borë binte lehtë.
Ata
ecnin vetëm aty ku shpresonin t`ia arrijnë qëllimit të vet, të skicuar kohë më
parë. Ata iu afruan tregut. Unë e Isani vendosëm të kthejmë në redaksi. Isani
iku në punë të vet e unë bëra përpjekje ta rishkruaj ndryshe reportazhin për
njeriun me gjelin e vet të fundit dhe për tjetrin me mushkë, të ngarkuar me një
dëng dru. Të dy të nisur për në treg në Mitrovicë! Bëja përpjekje, për të dytën
herë të kap inserte mes ëndrrës e realitetit të prekshëm, në rrjedhat e jetës
thellë në malësi. Herën e parë Maksi m`i flaku faqet e shtypura të shkrimit
fytyrës, me mllef, duke e vlerësuar reportazhin ashpër.
–Diçka
të këtillë nuk ka ngjarë as në kohë të turkut! Redaktori i dytë qe më dorëlirë,
sado që s`më pëlqente aspak dhe bëheshin vjet e nuk flisnim mes vetes. Vinte
dhe ai nga malësia dhe kjo e kishte prekur, t`i nxjerr dy faqe për botim nga
katër faqe reportazh. Do të botohen dy faqe me ilustrim të Veli Grëvallës.
Gjysma e reportazhit qe flakur, veç dhe ato dy faqe të botuara do të pëlqehen
mjaft nga kolegët e ndoshta dhe nga lexuesi.
Tashmë
e kisha bërë mendjen gozhdë dhe provoja prapë ta botoj pjesën e flakur të
reportazhit, natyrisht me shumë detaje shtesë.
Më
dridheshin duart nga shkruaja me makinë klasike e zemra donte të më dilte
kraharori nga i përjetoja detajet për Një Avdi e një Sadri. Njëri me gjelin e
vet të vetëm e tjetri me mushkën e ngarkuar me një dëng dru. Përkundeshin
kurrizeve të malit të vjetër e të ashpër, të prekur malli, të zbrisnin në pazar dhe t`i shisnin ofertat e veta. Natyrisht, të shtyrë
nga nevoja e domosdoshme. Me dhembje në zemër...