Vladimir Muça: Fyejt e Gramshit

Vladimir Muça

Fyejt e Gramshit

Mbi  gurët e lashtë të Kodrionit, si tingujt e trishtuar të erës, dëgjohet një melodi e zvargur nga vrima e fundit e një fyelli. Një laureshë, që sapo kish ushqyer zogthit me krahë  prej ere, fluturoi nga dega më degë, fluturoi e kurrë më s’u kthye, në kërkim të fyejve të  tjerë, duke floruar në lumin e pentagrameve, arkivuar në drynin e festivaleve.

Fyejt mëmëdhetarë, në përmendore të gurta,  nëpër mushkëritë e mjegullave, ruajnë historitë e nuseve kur i nisnin e kur i prisnim me gjëmat e zulmet e luftrave; shpirtrat e mërgimtarëve që turfullonin në ecejake në krah ere, në përqafim arkivolesh, mes stalaktikash akulli si thika zemre.

Identiteti i vërtetë i atyre fyejve ishte guximi dhe këmbëngulja për të vjelur zërat e gjetheve, degëve, shpresave, përrenjve, grykave e maleve, nëpër dhiare e  nometë pagane.

Eh, mjeshtrit fyelltarë..! Rënë në grackë në këtë gropë kecke- tallava, ndër shinat e një dujareje, mendimi u fluron tek poeti i Madh Lasgush Poradeci, i cili akoma dhe sot, si një jehonë që vjen grykë-maleve u thotë: “ Mbahuni bre djem se – vlerën e një kombi e bën tradita e tij. Sa më e fortë të jetë kjo traditë, aq më I fortë është kombi,- ndaj qëndroni bij, qëndroni; la e më la si pllajë e Lenies..!”

Këtë natë tetori 2015, fyelli me një vrimë këndonte balladat që s’u kënduan kurrë në këto vite, si ligjërim për tingujt e ngrirë, mbetur si përrallë e Plakave të Marsit, në mrizat e shkuara, tutje mbi Lenie.

Ky fyell trulltar, anipse i gurëzuar, sjell një zë si  prej perëndie.

Jeta jonë kaloi mes një të vërtete të madhe, e cila mori udhë ndër këto vrima fyejsh. Kjo më bën dhe mua para këtyre fyejve të gurtë, që të kujtoj për të njëqindën herë se shpërfytërimet që po i bëhen sot muzikës popullore, tingujve e zërave tanë, nuk mund të futen dot në këtë det të errët, në atë”materie” tingëllore prej së cilës përbëhej mendja e kulluar e atij bariu gramshiot.

Për te akti i ngjizjes të tingujve në ato vrima fyelli dhe lodrimit të gishtave në flladin e tyre muzikor, është më i bukuri, se atje gjenerohen më shumë emocione se në çdo vepër artistike. Në ata gishtrinj, rrjedh baritorja melodi, si fërgëllima e gjethit të panjës mbi ledhishte, ku qartazi rrjedhin çastet e një jete të papërsëritshme.

Fyelltari i gurtë mban mend frymëmarrjen e festivalit të fundit me një mallëngjim të pashoq; ndaj i përcjell tingujt në pentagramin e një melosi, dalë nga fëshfërima e bilbiltë, nga shpirti i erës. Si në përrallat e “Një mijë e një netëve” një qilim voziste mes përmes mjegullave dhe me shaminë e qullur në butet e nomeve, ua fshinte vragat e lotët e  lisave, ofshante si një vajtojcë e nëmur  shkodrane, përmbys mbi arkëmortin në baladën e fundit, me tinguj ofshamë.

Vajtimet ngrinin në sytë e fyelltarëve si thika të akullta të tejdukshme, që mbyteshin në sytë e mbledharit, merrnin trajtat e hijeve të mallkimta, uleshin mbi një shkëmb të stralltë, duke përgjuar tollovinë e korbave, që krakitnin në qiellin e pa anë, në kërkim të coftinave, mes përmes kryqëzimit të dritës së dielltë me ajrin e boshtë të kësaj vjeshte.

Si në një projektor filmi, me atë perden e ujtë të ujvarës, grykave të Osumit, në një ylber mahnitës, fyelltarit të vetmuar iu çfaqën festivalet. Kur udhëtari i afrohet fundit të rrugëjetës, kujtimet, ah, kujtimet janë ushqimi i shpirtit.

Eh, këto kujtime fjalëmendëte fyelltari, rreth zjarrit  të fjetur në nomenë e braktisur.

Ikën djemtë gramshiotë nga fyejt e staneve. Të  vdekurit zgjasin duart nga varret.Me njerën dorë kërkojnë fyellin e gurtë mbi studion e skulptorit Vullnet Hoxha dhe me dorën tjetër kërrabëzën mes shkarpave. Skulptori me shikimin mbi fyejt e gurtë, zëdridhur, si një kambanë vetmon në studio piramidor, ndërsa vegulli i festivaleve me gjethe panjash shkapërdredhur, shendohet mrizave në zanat e krojeve si në të qarë.

Kërkojnë të vdekurit dhe në hënën e grisur, mes lakuriqësisë së lisave thurin pentagramet e flokëve të hënës.

Zoritet çobani i shkretë të gjejë zilkat e kopeve, gjer kur të bjerë qielli mbrëmjesor mes dhiareve e gjelbërimeve, pa ngjerur ushqimin e drekës në hejben leshtore, gjer ahere kur drita lunatike të derdhë arin e virgjër mbi Kukur, në zallishte.

E fyelltari bestyt, në dritën e hënës tjerr mendimet e të shkuarës, kur bajagi i lartuar, merrte udhën e festivaleve, mburrje-madh dhe i fisëruar.

Thellë në shkallaren e humbëtirës, lauresha kish braktisur folenë e lozte me vajtimin e një kënge mitike. Pylli i zgjuar nga kjo dehje, shkundëte mbi Kokur përparësen e mbushur plot me yje.

Fyelltarët e gurtë zgjohen nga përmendoret e marrin të tatëpjetën e Kodreonit, i japin pllajave meloditë e shtatë fyejve me cicërimën e natës, që qan si një kërthi, mbytur në pellgun e një viroze stine.

Qan dhe mallkon fyelltari me lotët e vajtimeve të pashpresa, mallkon bindjet e baladave të reja, që s’e dinë nga shkojnë, me një tallava që mban erë shurrë.

Marre nga vellimi me tregime te shkurtra “Ankth pritjesh”