Vladimir Shyti: Hasan Bajo dhe lulet e pjeshk?s

HASAN BAJO DHE LULET E PJESHKES

NGA VLADIMIR SHYTI,  DURRES

Gjith? mjerimi dhe padrejt?sit? njerzore, nuk kishin asgj? kund?r Hasanit.Dhe fati, q? i fali Per?ndia, ishte i mir?pritur me shpirtmadh?si nga gjenia n? zemr?n e tij harmonike.Por ishin ata, t? kuqt?, diktatura komuniste, q? e sulmoi me t?r? mjetet dhe idet? e tyre sunduese.Jo t? gjith? njerzit i ke t? af?rm, nuk t? ushqen fati sh?rb?tor.Zoti Bajo kaloi pa arm?, duke mundur ankthin, q? ishte e pranishme n? jet?n e tij diktatoriale.Mirseardhur qoft? ajo, q? me ty do t? ndodh?.

N? librin e tij Lulet e pjeshk?s botuar me shum? p?rsosm?ri nga sht?pia botuese Dituria, ai tregon p?r veten dhe, pasqyron me v?rtet?si, me shum? vlera artistike jet?n e sk?terrosur t? popullit shqiptar? t? atyre viteve.Hasani nuk k?rkon heronj? kur koha i dikton, por ai thekson;q? t? mos jesh antihero.Tek ai, edhe m? e shtrejta e gj?rave, nuk arrin t? ngjitet plot?sisht:ai ka nj? forc? t? mjaftueshme p?r t? nxjerr? dobi nga p?rvoja jet?sore.Jo gjithmon? ?nd?rrimtar? si nj? njeri q? ec?n mbi re, autori e sheh realitetin n? sy dhe p?rballet me t?.P?rfitimi dhe humbja s’e c?nojn? aspak jet?n e tij shpirt?rore;prej saj vjen dhe pac?nushm?ria e gjenis?, pavarsisht ndjeshm?ris? s? skajshme q? ka.Sa m? t? m?dha vuajtjet e njeriut, aq m? i fort? b?het dhe, n? ato koh?ra, kur i gjith? shpirti tij ishte i fyer, ai flak tej me krenari gjith? arm?t e rezistenc?s dhe shkon sypatrembur n? pragun e fatit.

Hasan Bajo ka lindur n? vitin 1952, n? Shijak.Pas mbarimit t? gjimnazit vazhdoi insitutin pedakogjik trevje?ar t? Shkodr?s, n? deg?n matematik dhe t? fizik?s.N? vitin 1977 arrestohet dhe d?nohet me dhjet? vite heqje lirie p?r agjitacion e propagand?.D?nimin e vuajti n? burgun fam?keq t? Spa?it dhe n? Qaf?-Bari.Mori pjes? aktivisht n? pro?eset demokratike t? viteve ’90.N? vitin 1992 pranoi detyr?n e shefit t? komisariatit t? Sarand?s.I zhg?njyer dy vite m? von? dha dor?heqjen nga Ministria e Rendit Publik dhe u largua nga at?dheu drejt Amerik?s, ku jeton aktualisht me gruan dhe dy f?mij?t e tij.Romani tij i par? Lulet e pjeshk?s ?sht? nj? befasi q? i shtohet let?rsis? shqipe.Subjekti dhe kompozicioni i librit ?sht? diktatura me t? gjith? mekanizmat e fuksionimit t? saj.Autori i njeh mjaftuesh?m k?to mekanizma, ai d?shmon para lexuesit, ankthin q? kishte kapluar individin, dhun?n shpirt?rore dhe at? fizike, t? ndjenj?s s? frik?s dhe t? luft?s absurd q? shteti i kishte shpallur gjithkujt, njeriut t? thjesht? apo intelektualit.Rr?fimi zbulon subjektin t? grimcuar, duke tendosur k?rsh?rin? e lexuesit deri n? skajet e fundme t? ngjarjeve.

Ai i b?n nj? analiz? t? holl?sishme shtypjes, mjerimit, ideal?ve, urrejtes q? krijohet e vullnetshme nga masat e gj?ra.Sheh dallg?t e zemr?s t? shkum?zoj? aq fort sa shpirti do t? ngrihej kund?r nj? shk?mbi t? mo??m t? shurdh?t, fati.N? ato koh?ra tragjikisht t? zymt?, i lumtur n? k?ng?n vetmitare t? tij;si k?nga e bilbilit n? dhimbjen e madhe e cila kumbon hyjnish?m n? terr dhe p?rballon nat?n e thell? t? kobit.Nj? fjal? e th?n? sado fshehuarzi kund?r regjimit, m? pas dhe nj? parrull? fuqizon instiktet rinore dhe v?rshon me di?ka si himn madh?shtor mbi mallkimin q? kishin hedhur n? k?t? vend.Emri i tij p?rfaqson tipin krejt t? kund?rt dhe prania e tij n? k?t? lib?r, n? m?nyr? jo simbolike, ?sht? p?rcaktues si armik i ?do lloj shp?rthimi vullkanik, q? kishte gjith?ka karakter vuajtje t? thell? shpirt?rore dhe fizike.Prandaj, ky njeri me bot? shpirt?rore, shkon n? m?nyr? t? pashmangshme n? luft? me kupol?n e kuqe komuniste.Me t? v?rtet? i shkat?rruar nga brenda dhe jasht?, m? t? gjith? mund?sit? q? i’u krijuan n? jet?: me t? pav?rtetat e mendimit ndryshe q? qarkullonte n? t?r? vendin, ai u poshtrua dhe u ofendua gjithandej, duke u trajtuar n? m?nyr? t? padenj?.Por, shpirti i tij shum? i tronditur s’e mundi, por i vlejti, gjith?ashtu edhe p?r t? ndjeshmit e tjer?.Ashtu si lulja e pjeshk?s, e cila s’e duron ngric?n e acart?, Hasani nuk do t’i kthehej fatalitetit, k?rkon ringjallje n? at? qet?si me pranga t? koh?s s? bronxit, i digjet shpirti dhe largon elementin e zjarrt?, duke menduar se vet?m lufta e shp?ton.Ai jeton si salamandra n? zjarr, ka nj? reagim t? past?r ndaj p?rpjekjeve p?r t? arritur per?ndimin(sidomos Z?rin e Amerik?s).Hidhet n? nj? luft?, ku nuk e di as fundin, n? at? fark? kaliten dhe gj?rat m? t? larta.Ajo gj? e forcoi dhe nga ajo q? e forcoi, e p?soi.Ai nuk ?sht? i penduar, as i zhytur n? terr, kishte t? mbetur ndezur ende nj? shk?ndij? deri n? dit?n e fundit komunist.Sepse, ai i p?rkiste nj? elite me intelekt per?ndimor, q? nuk p?rqeshnin fatkeqin, p?rkundazi, u gjindeshin n? t? mir? dhe n? t? keq, duke provokuar shp?rthime zem?rimi nd?r drejtuesit e asaj kohe diktatoriale.N? at? grumbull hiri t? ftoht?, t? shprtit t? rr?nuar, ata mbajt?n ndezur th?ngjillin e demokracis? t? v?rtet?.Ashtu, si qart?sia njerzit rrethon, dhe ajo sh?ndij? zbriti nga lart?sit? e shpirt?rave t? ndezura dhe rrezatoj mbi humb?tir?.

Fati t?rheq zvarr? edhe t? dobtit.Shpirti ?nd?rrues merrte zjarr me shum? leht?si, megjith?se me shum? energji djaloshare t? harxhuara, me shum? filiza t? humbura e rr?nj? t? posht?ruar, q? vet?m me mundim t? madh ?sht? rimbjell? n? tok? t? fresk?t, ai ka shp?tuar nga rreziku i vyshkjes.Tashm? ai k?rkon drit?n e diellit, rrezet e tij t? ngroht? q? t? lul?zoj? tok?n e t? par?ve dhe shpirt?rat e m?dhenj?.Ai m?soi p?r t? jetuar: o Per?ndi m? zgjatni fundin!