Luan Kalana: Çamëria - Shqipëri

CAMERIA-SHQIPERI-trup dhe zemer e sakatosur

..homazh per popullin vëlla martir te Camerise

Prejlud-    Kisha degjuar e shkruar per Camerinë,por nje njohje  percipte kureshtare,se dhe matrialet e asj kohe ishin te cunguara.Por kur u joha me bijte dhe historine e saj ngagoja e vellezerve çame, me shoke e miq te shumte, m'u shtua ndjesia e dashuria per Camerinë,per trupin,kombin popullin tone të sakatuar, ne Juge,

matae kufijve tone shtetrore te aneksuar nga shteti grek,si plaçke tregu dhuruar nga Fuqite e medha Europiane,

ne caktimine kufijve te Shqiperise.Edhe me shume mu shtua dhimbja,per shfarosjen e popullates nga shteti monark grek,

dhe politika shovenste,i cili i shpernguli me force dhe i dekdisi gjithe andej,pa nam e nishan, si zogjte e korbit.

Edhe me shume nohjen,dashurine respektin dhe obligimin per te drejtat kombetare te Camerise,trungu Shqiptar,

i shkeputur nga trupi e zmera e Shqiperise,ma perfocoi e ma stimuloi miku im ,vellai çam,poeti ,shkrimtari,

studjuesi ,historiani i talentuar dhei perkushtuar, Namik Selmanime arsenalin e tij letrar dhe historik per Camerine.

Kohet e fundit,me ngacmoi interesin tim per Camerine e per te shkruar keto rreshta homazhi,miku dhe kolegu ,

poeti i madh Vullnet Mato,me nje poezi Hymn per Camerinë,ku midis te tjerave,permend ne varg lumin Kalana,

qe eshte i njejte me mbiemrin familjes time.Mbase grand-stergjyshi tim ka qene me origjine çame,

nejse kjoi takon nje te ardhem tjeter studimore personale.Ja si ligjeron me zmer ne dore poeti Vullnet Mato:

&-Hymn per Camerine

FENIKSI I ÇAMËRISE

Era e fortë e lirisë së këtij mileniumi,

ndezi në Hagë yllin e sinjalit të blertë:

Gjaku i martirëve të zgjohet nga gjumi,

Feniksi i Çamërisë të ngrihet nga hiri i vet

.Psherëtinë thellë eshtrat ndër varre,

bubulluan kudo muret nën rrënoja,

oshtinë rënkimet dhjetëra vjeçare,

oxhaqeve me blozë, u erdhi goja...

Çelën lastarë trungjet e prerë të ullirit,

shpirtrat e nënave rindezën vatrat,

zërat e therur të foshnjave të gjirit,

shkundën pendët e Feniksit nga baltërat.

Osman Taka u ngrit për vallen e vjetër,

në dosjen e krimeve, fustanella me dritë,

kishte dyzet palë, të qepura në letër,

për të kërcyer i lirë, pa litar në grykë...

Bubulina bubulloi përmes reve të zeza,

Nga Gumenica në Filat e tej Paramithisë,

Lumi Kalana*, nisi deri tutje nga Preveza,

t’i këndojë me valë, këngën e trimërisë.

Gjin Bua Shpata e Mërkuri, heronj luftëtar,

pastruan shpatat nga millet e ndryshkur,

dhe filluar mbi gurët e Çamërisë së parë,

shekujve të shkuar t’u kruajnë myshkun.

Hasan Tahsini i madh e Marko Boçari,

grisën thëniet e rreme në faqet e historisë,

me prova shkencore dhe medaljone ari,

kërkuan emrin e vërtetë, bij të Çamërisë.

Haxhi Mehmet Dalani shkuli emrin, Mihal,

ndërruar në libër, nga Kazanzaqi romancier,

duke thirrur, sa tundi shkëmbinjtë në mal:

Emrin çam, brez pas brezi, e kam për nder!...

Dodona Pellazgjike u zgjua nga shekujt,

dhe gjëmoi me zërin shkëmbor të rëndë:

në tempullin e mermertë, urdhëroi dishepujt:

Bijtë e Çamërisë të kthehen në vatanin tënë!

Bilal Xhaferri shkroi vargun e ri në rrugë:

për të gjithë muhaxhirët, strehuar në Veri:

Erdhi koha të kthehemi përsëri në Jug,

Mirë se të gjejmë, o nëna jonë, Çamëri!.- (  Vullnet Mato)

P.s.( lumi Kalana,-Kalana eshte mbiemri im,i familjes time,mbase ngjashmeri apo origjine?!)

I-...Si e njoha studjuesin  e mencur Fatos Merro Rrapaj ,ne  Shqiperi

Edhe une e dinja te haruar,megjithese e kerkova tere jeten sa isha ne Shqiperi,pa erdhur ketu ne amerike...

Vitet,,nderimi i sistemeve,semundjet e e mija maratonomike neper spitalet ,ikja largimi ,...

....kujtesa,..humbi gjurmet,e nje kolegu ,e nje miku tim,te vjeter  qe tani shafaqet si nje metor ,nje yll qe s'do

te shuhet kurre..

Stina e verës.Devolli,fusha ,lugina kish marre nje njgjyre te arte,nje qilim vezullues,nga te lashtat qe ishin

gati ne pjekje.

Po trokiste buka e re ,e qe te gjithe e prisnim si ato dallendyshet qe vijne ne pranvere.

Ne mesuesit bashke me nxenesit  tane gezonim pushimet verore te shkolles ,qe zgjatnin tere beharit,sa kenaqesi.

Ndersa   per mua me disa kolege te tjere,mesuse te gjuhes e te historise, kish nisur nje aksion,nje stine intesive

e pasionante,vullnetare e papaguar,.....

Hulumtimi ,mbledhja e studimi i problemeve te gjuhes shqipe,fjaleve te rralla e te vjetra,, e te folklorit ne treven tone te pasur e te shtrenjte....

...Nje menjgjes troket ne porten e shtepise,korjeri i fshatit,Faiku,i cili e hapi porten vete,i dinte tere

marifetet si nje pjesetar i shtepise,keshtu bente me tere fshatin,vetem kur shfaqej ne dera..

..dhe kish erdhur para dritares e po therriste,-Dilni se ju solla nje mik...

-He s'e njeh,- me tha korjeri sikur do te me jepte sihariq,,nje djale i shkathet e shakator,-eshte miku yt ,

shkrimtari Fatos Arapi,...

U shtanga e u befasova,me njehere e permblodha qe Fatos Arapi,eshte poet,por s'po me njgjet ky,,,,

Ai ishte nje meso burre i thate e imet e me nje fytyre te qeshur e me floke onde onde si kacurela mbi koke.

U prezantua,e futem brenda ne shtepi ,sipas zakoni te bujarise te shqiptarit...

Emrin ne pashaporte e kishte origjinal Fatos Arapi,por kur me sqaroi ,e mora vesh se ishte Fatos Merro Rrapaj ,

autori i disa botime dhe studimeve

folklorike i Institutit te foklorit,te cilat i kisha lexuar dhe i kisha dhene provim ne shkollen e larte ne lenden

e folkorit,....

..Atehere e perqafova si nje mik te vjeter te njohur prej kohesh,,

-Po si more ti qenke Fatosi tone,-i thosha,-por dhe u zura ne turp se edhe poeti Fatos Arapi, yni ishte,nejse...

Me vete kishte nje baulle te madhe,qe ia mbante korrieri,dhe nje cante shpine prej doku me ripa, nga ato ushtaraket,

me ndresa te brendeshme..e i dini keto gjera ne ate sistem,ashtu sic nuk kishte televizore ne shitje te lire.

Mezi priste te shprehte fjalet e para, te ciltra, pa komplimente,ishte i hapur me kedo,...

Ishte befasuar me luginen e Devollit vinte per here te pare.

II-Një  "CAMERI" e vogel,ne Devollin e siperm

- Kisha lexuar shume per Devollin,por kur e shikon me sy tjeter eshte,me ebukur dhe begate.Me pelqeu jashtezakonisht

pa mase,mund te mburi me te drejte ju devollinjte,jo vetem me Dritero Agollin,-e kishte vecan kete emer,kete poet

popullor qe themelet e krijimtarise se tij jane hedhur ne Folklor- dhe Bilishti qytet i bukur dhe i vecante,me ate

shetitoren ,bulevardin mbuluar me peme,me ato ndeetesat e vjetra karakteristike dhe me pallate te bukur..

Por me te bukuren e paskeni fshatin Vishocicen,nje qyteze moderne,me lulishte,pa le Pallati i kutures,me gjithe

ato anekse dhe me sallen e kinemase shume te madhe si kinema Partizani ,ne Tirane,..- kishte ndaluar aty per nja pese

minuta,kur erdhi nga Bilishti ,kish hipur ne rimorkon e nje zejtori., deri sa e takuan me korierin..

Per Vishocicen,kam lexuar nje reportazh te Driteroit,si dhe poezite brilante e atij çunakut tuaj,birit te fshatiti tuaj,

poetin te ri te talentuar te Devollit ,Skender Rusit.,.- e takova dhe me Skenderin,ishte deshira e tij,ishte kolegu yne,

atehere mesues ne shkollen e fshatit.

Por me shume me pelqeu mezi i fshatit me nje shesh shume te madh dhe te bukur e ne qender te tij shkolla e mesme

bujqesore, me 8-vjecaren,si dhe ato ndertesat prej guri shtepi 2-3 kate ,te rrethuara me avlli dhe ankse perreth.,

-ishin keto mbresat e para te tij ,ne kontaktin e pare me Devollin.

Sa per devollinjte,ai i ngrinte ne qiell,sidomos ne fund te mbarimit te turneut,nuk dinte si ti falenderonte

e ti vleresonte,bujare e mikpritese si vellezer,te mencur inteligjente,bujq mjeshtra e punettore te medhenj, e shume krenare

per vendlindjen e tyre,pa le me nje folklor burimor te pashtershem e shume te pasur e  terheqes,..

U fjalosem gjere e gjate sikur njiheshim prej vitesh,por me shume per foloklorin...Kur erdhi plaku tim,babaj ,

edhe ai nje partizan e vjeter u prezantuan ,por ai e remoi gure e fere, si la gje pa pyetur,se e njihte mire ate krahinen e tij

dhe kish qejf gjerat e vjetra historite,se dhe shume emra qe ai kish pasur partizane e ushatarke ne pune ..

Mamase tim, nuk iu durua dhe si me shaka, i tha qe cfare e kishte ate sëndyq me vete,,,,

...magnetofoni,aparati regjistrues ia kish dhene instituti,se nuk kishte ne shitje te lire,mall ekpsporti qe jepeshin

vetem per instuticionet,..

Une i thosha lere qe mos e pyet kaq shume,Fatosi nuk mezitej ,dhe ai i tregonte ,pergjgjet me gjate,si dy shoke te

vjeter ,kishin qene te dy partizane,dhe njihte shume nga Birgada e V, ku kish qene partizan Fatosi.....

Edhe mua ne fillim m'u prezantua si çam ,me origjine,pastaj ,me tregoi te verteten qe ishte lab vlonjat,

me gjthe opinga,,,

Nuk di si ta shpjegoj ,por ai fliste,me shume pasion per Camerine,,sikur ishte mall ,prone e tija,dhe me nje

plage te madhene zemer.E sillte e mbeshtillte muhabetin,atje do te fliste per camerine,per paderjetsite

qe i bene kombit tone,per ate popull te mrekullueshem,per historine etij,folklorin dhe vlerate cmuara te Camerise,

i dinte me emra e data te gjitha ndodhirat e bemat per Camerine,e njhte si ne pellmbe te dores sikur qe rritur atje,

kishte nje memorje per t'u admiruar.>

III-Rruga e studimit.....>

Ja nisem punen,me bishikleten time,nje 26 kineze te re fringo,,ngarkuam ,baullen,magnetofonin,

se ne ne fshatin tone s'kishim hajavane,as gomere,ishin te ndaluar,e moren rugen fashatrave te Devollit,

qe nga kufiri per ne devollin e siperme.

Me pare vajtem ne fshatin kufitar te Trestenikut, pasi atje isha mesues i gjuhes shqipe,i njohur per trimerite

e kufitareve dhe te banoreve ne qendresn trimerore dhe heroike ,te hyre ne historine e Shqiperisene,si  provokacionet

e gushtit '49 ,ndaj  ushtrive te manarko-fashisteve greke qe sulumuan ushtarakisht  per te pushtuar Korcen dhe

Gjirokastren, sipas planeve shoveniste te ashtuquajtura,pretendime teritorilale e manipuluara,Vorio-Epir,..

Thirrem dhe kolegun dhe mesusesin e historise te Poloskes,te paharruarin Andrea Palloj,ish drejtor shkolle ne disa

fshatra te devollit, ne Rakicke,Poloske,Cipan,Zicisht dhe ne te mesmen bujqesore ne Fitotre,pasi dhe ai do bente nje

studim per fshatrat e Devollit te siperme,rreth dymbedhjete deri ne Kostur,,qe mbten ne territotin e shtetit Grek,

pas ndarjes te kufijve,me sakte ,te copetimit te Shqiperise ne vitete 1913-1920,nje Cameri e vogel ,thoshte Fatosi,

dhe ketu ne Devoll ,per te cilen ai e perqendroi studimin folklorik te tij..

Me qe jam ketu ,fale keto studime ,te Folklorit te Devollit te Siperme te Fatosit qe dhe keto nuk u botuan,

dhe studime historik i Andreas ,qe dhe ai e kishte me dokumte e fakte dhe e dorezoi ne Akademine e shkencave,jo qe nuk

u botuan por nuk i dihet fati ,se ne ate kohe,kishte dale libri "Dy popuj miq "  te E.H. dhe s'duhej te thuhej apo te

ngrihej ndonje pretendim ndaj Greqise.

Disa here ne fshatra te vecanta, se ndoqem fshatrat pas kufirit sic thashe me lart,patem nderhyrje dhe presione,

nga operativete e sigurimit,per ta ndaluar ate pune,...pse jo dhe urdhera per te na perzene,,,por ne vazhduam se humbnin

gjurmet duke shkuar ne shtepite e shokeve tane klege ,mesuesite e gjuhes te cilet dhe ata ishin shume te intersusar.

Dua te them,se Fatosi,kete problemin historik dhe fatin e mbetjes,apo te aneksimit te 12 fshtrave shqiptare

te devollit te siperme,qe fuqite e Medha te Evropes,ia dhane shtetit shovenist grek te atehershem,ata e njihnin mire

dhe me dokumnte historike dhe data te perpikta,si mbanin kaq mire permendesh,sikur e kishin mbajtur  ata protokollet ,

qe te dy me Andrean,qe pervec qe ishte nje studjues i thelle,por dhe me nje memorje te cuditshme,..

Pra akoma dhe sot e kesaj dite nuk e ka ngritur zerin njeri,...

nuk e kam fjalen perpretendime territoriale,por per nje te verete historike,se treves se Devollit iu prene krahet,ana jugelindore e tij,

iu copetuan trungut te lashte,por per fatin e atyre banoreve autoktone,te dymbedhjete fshatrave  shqiptare,

qe u masakruan i torturuan per ti kthyer ne besimin fetar grek ete tjera, dhe u shperngulen me force,duke i degdisur

ne lindje te Greqise ne kufi me Turqine. Dhe ne keto fshatra sollen banore nomade nga fise te ndryshme te greqise bile dhe arixhinj..

Si mund te harohen ata banore te atyre fshtrave si Oshanji,Kercishti,Shagu,Revani, e te tjere deri ne qytetin e

Kosturit e me tej ne Follorine,,,emra qe sot jane ndrruar m emre grek,,,fshatra te medhenj e ne disa prej tyre

devollinjte vini benin pazar, sic ishte Revani e Kosturi .

Pasi brodhem  rreth dy muaj ,dhe po afronte fillimi i shkolles,shtatori,u kthyem ne shtepi,pasi Fatosi bashke me

Andrean,do te shkonin dhe nja dy dite ne Pilur,Vranisht te Devollit,ne pernedim te lugines reze Moraves,

si fshatrat me te lashta Ilire te devollit,por se aty do te takoheshin me kolegun dhe mesuesin e aposionuar te historise

dhe studjuesin popullor Fahri Spahon,edhe ky nje thesar me vete per Devollin,per historine e tij por edhe per folkorin,

duke i derguar te falat e mija Fahriun pasi e njihja mire jo vetem si koleg pro dhe si nje mik te vjeter e qe bashkepunova me te

edhe kur isha ne Proger.,me vajzen e tij kishim mbaruar shkollene e mesme pedagogjike ne Tirane dhe djalin ia kisha marr

e disa here ne kamp ne Durres. ,ne pamundesi per te shkuar se kishim aksione me rinine,

isha nje aktivist shoqeror i rinise dhe drejtues shoqeror vullnetar i saj.

Ndodhi nje suprize per studimet tona.Gjetem ne shtepi ,komshijen nene e xha Zarifit Shpuzes te erdhur nga Tresteniku

ne Vishocice,nje grua plake nga ato te zamanit,e mbajtur mire,trup madhe,pa le sa e bukur do te kish qene kur ishte e re,

se i ruante akom tiparet e vajzerise,pa le sa e mencur qe ishte.Ishte e gojes.

U prezantua vete me mikun, me Fatosin,...

Une more djale..- i tha Fatosit,jam bije nga fshati Shag ,andej matane kufirit, ne Greqi  e u martova ne Trestenik

se ishim fshatra fqinj e benin me ta kishim lidhej miqesie, , ,dhe syte i mbushi me lot,,,

,qe kur une u ndane kufijte,,,fshati im ,familja ime,prinderit ,motrat e vellezerti , i humbi nami e nishani,,,

dhe lotet i rridhnin pa pushim,u zbras kishte nje dertje te madhe,,,,me lot neper sy nisi te tregonte jo vetem historine

e jetes se sja te vetmuar,por dhe te te banoreve te fshtatit te saj te Shagut,i mbante mend me emra vajzat e djemte e

fshatit,ishte tamam vajze atehere kur u martua ne Trestenik,,ajo tergoi gjate,duke treguar dhe per shume vajza te tjera

nga fshti Shag qe ishin martuar ketej nga na ana e fshatrave tona ,qe ne me pas i gjurmuam

me Fatosin dhe Andrean ne fashtrat ku ishin martuar ne Devoll.....

..sa Fatosi ndjehej i kenaqur e i lumtur,nje moment u grit e piu nje gote me uje ,se nuk kerkonte kurre,me tha,

- po ne e paskemi pasun zogun ne dera, e kerkonim neper pyje,neper.thekra.Por ndodhi nje e papritur..

..Ne bisede e siper nderhyn mamaja time e i thote Fatosit,.."Po une a di nga e kam pasur nenen time ?!..Nena time,

shte nga Janina,nga rrethinat e saj i kishin perzene greket se ishin patriote shqiptare,...me vone i dekdisen ne Anadoll te Turqise.

Atje i gjetem pas demokracise njerezit e saj.."..

Fatosi mbeti goje hapur..E pyeti me rrenje eme dege,per te emen,dhe a kishte vajtur kjo ne Janine.Kishte shkuar me te

atin se ai bente tregeti ne Janine dhe ne Konice,qytet shqiptar sot ne teritorin e greqise perballe Leskovikut ...."

dhe vazhdoi fatosi duke mu drejtuar mua duke me thene qe pse s'na ke thene qe mamaja jote e psaka origjinen nga Janina???!!

..Sot qytet ne Greqi,,

Biseda pastaj vazhdoi me gjate e me shume interes per te.

Fatosi ishte njeri qe nuk lodhej kurre.I rrinte persiper magnetofonit si ndonje femije e me te çak -çuk me gishta

shtyp butona ,kthe e ckthe shiritat vetem rregjistronte ,rekordte,dhe menjane shenonte,se te gjitha ato i shkruante e i

botonte ,se shiritat e magnetofonit ia dorezonte Institutuit te Folkorit,

pastaj kur mbaronete bisedat apo regjistrimet,kur iknin njerezit,fillonte vete i sistemonte ato.

Haronte te hante buke ,po mos e kujtoje pa le kishte nje shpreje ,pastaj,....dhe kushedi neper bazat ku na caktonin

neper fshatra nuk hante buke,i thoshte kemi ngrene,,,,,nje nate ishte me Andrean, ne nje shtepi e s'kishin ngrene darke,

dhe Andrea mu ankua qe ishim pa buke,.-Ky na la,se i tha te zotit te shtepise qe kemi ngrene,ne 'kishimngene as derke ,

e te tjera.

E kishte zakon dhe neper baza ku shkonim,do te lante naten ne puset e shtepive apo neper ashefkat e fashatareve

corapet dhe te berendshmet dhe kemishat, para s te binte gjume,i shtrydhte mire e i vinte nen dyshek ,sic beni  kur

ishimushtar apo studente neper kovikte.

Nje grusht njeriu ishte,si nuk lodhej,ku e gjente ate energji e pasion,pa le sa i lumtur qe u largua,

U nda me mua me lot ne sy ,duke me thene,

..- "te kam mik ,te kam vella,ketu e ne ate bote,beme nje pune te madhe,zbuluam nje thesar te madh,evidentuam

nje popull te tere te humbur nga historia e nga folklori,e te tjera,,

..ishte shume i entusiazmuar jo euforik,ajo e bente te ishte i gjalle dhe energjik,pasioni atdhedashuria  ,

patirotizmi i perkushtur,pa pyetur per veshtiresite dhe sakrificat e kohes dhe te sistemit,

pa le qe e bente tere ate pune gjigande, vullnetare te papaguar,

...ec e gjej njerez te tille sot,,,,

..sikur e dinte qe nuk do te shieheshi me bashke ne kete bote.

Me dhimbje dhe krenari,> me respekt te pashoq,,

P.s.

Pritem sipas prentimit te tij ,se Fatosi ishte njeri teper korekt,,per botimin e ketyre materaileve  folklorike

te Devollit te Siperme ashtu si ato  Andreas te historise te Devollit te Siperme,te mbledhur nga goja e popullit ,

sic perdoret ai termi ,nga deshmitaret e gjalle,te aneksuar nga shteti Grek,..por ...me kot ,,,,

mendoj se fat i tyre te jete enigme,,,,ashtu si dhe fati i atyre shenimeve te mija ( Studimi ) per" Fjalet e rralla

e te vjetra shqipe te Devollit te Siperme" qe kam nje debulese te rralle ,jo per veten,as qe behet fjale, por per

thesarin e deshmine e gjalle te asaj pjese te trupit tone, shqiptar ,jashte teritorit te sotem kombetar,

...megjithese une i dorezova ne dy kopje doreshkrim ne Kabinetin pedagogjik te rrethit te Korces,se ku kishim makina

shkrimi atehere ,nje e tille ishe vetem ne qyetin e Bilishtit.

" Nje Camëri e vogel, e Devollit te Siperme, sic permendete ,i paharuari,Fatos Merro Rrapaj ,jashte  teritorit

shqiptar,nje cope e trungut shqiptar,aneksuar synimeve shoveniste,,

Historia le te deshmoje kete te vertete te jetuar, nga brezat tane,..( L.K )

IV-Lajm i Hidhur,Ngushellime

Ja sec shkruan ne mesazh ,njoftimin e tij miku im GËZIM LLOJDIA,moderatori i Zemra shqiptare :

-Ngushellime te thella permikun tone te paharuar,Fatos Merro Rrapaj iku kah diellit....

" Studiuesi dhe mbledhësi i folklorit Fatos Merro Rrapaj iku kah diellit .U shua një ndër studiuesit e mëdhenj të

folklorit popullor shqiptar. Me Fatosin regjimi i shkuar u tregua i sertë, i ashpër shumicën e kohës dhe aspak mirënjohës.

Punoi një jetë duke mbledhur flokorin popullor në çdo skutë të tij. Shumëkush e dinte të vdekur prej kohe.

Si me Lasgushin.I gjallë i huaj. Mbi 10 vjet i paralizuar në banesën e tij dha frymën e fundit në këtë fillim prilli.

1. Kush e ka njohur Fatos Merro Rrapaj. E dinim nga Çamëria sepse ai njihte të gjitha rrugët,shtigjet dinte të gjithë

dialektin fshatrat,lumenjtë,emrat,historinë kulturën, gjithshka dhe të gjitha. Fatosin të gjithë e kishim dëgjuar si

studiues i folklorit mbledhës i mirë dhe i pashoq,por nuk e njihnim. Me erdhi një ditë tek redaksia e gazetës “Zgjimi’.

Mbante veshur një pardesy bojë qielli. Një burrë i shkurtër me syze miopi të trasha. Fisnik nga koka tek këmbët.

-Me çfarë mund ta ndihmoja,më tha se ai mund të më ndihmonte se njihte gjithçka. Quhem Fatos Merro Rrapaj.

Ky ishte takimi i parë dhe prej asaj dite Fatosi ky lab i atdhetar deri në në fund punoi për çështjen çame

-Nga cila krahina e Çamërisë jeni ju Fatos.

-Jam nga Gumenica e Vlorës. E di ku bie. Po kam qenë mësues në vitin 92.

I biri i Merros Rrapës nga Gumenica. Gumenica ka emër sllav .Zogu ngriti një komision në vitet 30 për të ndryshuar emrat

sllav dhe ky fshat në rrëzë të malit mbanë Nr 34-Gumenicë- dhe do të emërtohej Bigë. Emërtimi sllav mund të jetë nga

ndonjë faktor religjioz siç mund të jetë igumenë.

Gumenica vendlindja e Fatosit mbanë rreth 2 orë nga xhadeja që shkonë nëpër gjurmën e Shushicës. Fatosi më tregoi

se kishte qenë partizanë në brigadën e pestë sulmuese.Ai më përshkonte më dhimbje se si ishte ndezur lufta vëllavrasëse

në Dukat.

Më përshkruante kur u vra një ballistë kot së koti duke mbushur ujë. Ndërsa linjën për të mbledhur folkorin

e kishte zanafillën që nga ajo kohë. Shënonte më imtësi çdo emër, çdo rrugë,çdo histori,kujtim tregim,

çdo rrëfim ngulitej thellë në kujtesën e tij. Më përshkruante se ai ikte me javë e muaj të tëra nëpër krahina sidomos në

jug për të mbledhur gjithçka që bënte fjalë për Çamërinë. Ai e njihte atë në çdo qelizë të sajën.

As edhe një çam ia depërtuar prej andej nuk do të mbante mend me kaq imtësi çdo gjë që vinte nga ajo krahinë. Të gjithë e

dinin dhe njihnin Fatosin si një çam. Nuk e dinin se ai ishte një lab i mirë dhe po aq patriot nga lumi i Vlorës.

2. Kishte shkuar në jug në qytetin e Argjiros. Mblidhte me një aparat regjistrimi. E panë disa shkuan e raportuan në

degën brendshme. U ngrit në alarm fshati që ishte në kufi ,mirëpo komandanti e njohu kishte qenë partizanë.

E dini kush është ky burrë është Fatos Merro Rrapaj. Ai mbledh flokorin lëreni të qetë. Fatosi punoi shumë

në këtë lëmë. Por Fatosin e zbonin duke i nxjerr kleçka .Instituti i folklorit i botit shumë pak.

Një botim ku shkrimtari i madh Ismail Kadare shkroi parathënien e tij.

Ja se çfarë thotë studiuesi :Kadri Ali te shkrimi perla te folklorit kombëtar te pavlerësuara

“Edhe kur atdhetare te shquar,si folkloristi Fatos Mero Rrapaj,te robëruar nga bukuria e

folklorit çam arrijnë te sfidojne mijëra vështirësi,gjer edhe ndëshkimet fizike e mundin te nxjerrin ne pah vepra te

tilla si vellimi "Kënge popullore nga cameria",i cili rrembehet nga populli dhe shfletohet me respekt si nje kur'an,

prape ne mënyrë te pashpjegueshme kritika,tere bota jone letrare nuk i ben asnjë jehone.Si cam,si atdhetar e quaj delict

ndaj atdheut kete shkujdesje,kete avashllek qe vihet re edhe sot nga Instituti i Folklorit apo nga shtepite botuese.

Mijëra kenge te tjera perralla,legjenda came te mbledhura nga

Fatos Mero Rrapaj dhe studiues te tjere,presin ditën e botimit.Folklori cam ne folkloristen kombetare shquhet fare lehte

per identitetin e tij.A i ngjason me nje ditar intim te nje popullsie qe Ismail Kadareja e cileson me fjalet"Popullsi

heroike,e talentuar,jashtezak onisht vitale,e zgjuar,aktive, plot kolorit"... e te tjera....( nga Gezim Llojdia )

Mbyllje-Obligim qytetar dhe patriotik

-Sa te kem zemeren gjalle,zeri im dhe pena ime nuk do rreshtë se foluri dhe se shkruari,

per Camerine,per te drejtat e saj te ligjshme dhe liridashese,per gjakun e martireve ,deri ne mevetesi te pavarur

dhe  bashkiminme trupin Mëmë,me Shqiperine.

Le te jene keto rreshta modeste homazhi per Camerine dhe bijte e e saj,ne shenje respekti dhe krenarie,dhe t'i bashkohen

zerave e trumbetes kombetare ,te vellazerimit dhe bashkimit te kombit Shqipatar.

Luan Kalana,SHBA