Viktor Mërkuri: Çfarë po ndodh me Ballkanin

Çfarë po ndodh me Ballkanin…

Nga Viktor Mërkuri

Njëzet vjet pas shpërbërjes së Jugosllavisë dhe Bashkimit Sovjetik ,vendet e Ballkanit si Shqipëria ,Kroacia , Kosova,Serbia,Sllovenia, Bosnja, Mali i Zi dhe Maqedonia janë kthyer në modelin e mwparshwm të udhëheqjes dhe formimit nga fuqitë e mwdha tw jashtme si Perëndimi, Turqia dhe Rusia. Ndryshimi i natyrës së këtyre fuqive të jashtme, veçanërisht nën ndikimin e Bashkimit Evropian dhe NATO-s, duket se është po ajo force cila drejton Ballkanin.

Ballkani ashtu si dhe në të shkuarën e tij ,përballet sot me të njëtin rrezik: paqëndrueshmërin politike. I vendosur në kryqëzimin e tre perandorive të së shkuarës, kjo pjesë toke midis Mesdheut dhe Detit të Zi ka qenë prej kohësh në qendër të konkurrencës ndërmjet fuqive botërore, dhe tashmë është kthyer në një arrenë mes Rusis dhe Perëndimit. Ndërkohë që të dyja palët përpiqen të “blejnë” influencë me investimet dhe projektet e tyre të energjisë, sfidat e brendshme politike të shteteve të ballkanit të cialt vazhdojnë dhe zgjerohen po e rrezikojnë këtë plan.

Fuqit rajonale dhe botërore i kanë kushtuar një vëmendje të madhe vendeve të Ballkanit kohët e fundit. Më 15 maj, Ministri i Jashtëm rus Sergei Lavrov vizitoi Serbinë, vetëm pak ditë pasi Kryetari i Këshillit të Federatës Ruse, Valentina Matviyenko u takua me udhëheqësit serbë në Beograd. Presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan vizitoi Shqiperin në 13 Maj dhe Bosnje-Hercegovinën më 20 maj gjatë së cilës vizite Erdogani mori pjesë edhe në ceremoninë e nënshkrimit të kredisë me vlerë 50 milionë euro që banka agrare turke Ziraat Bankas i dha Bosnjë-Hercegovinës , taktikë e cila u përdor nga Erdogani edhe në shqipëri me dhurimin e fondeve për krijimin e xhamis së Namazgjasë dhe ristrukturimin e parlamentit shqiptarë.

Nga ana tjetër ,udhëheqësit perëndimor kanë treguar gjithashtu interes mbi ballkanin me vizitën e sekretarit amerikan të shtetit John Kerry dhe sekretarin e puneve të Jashtme të Britanis së Madhe Philip Hammond në Bullgari gjatë muajit janar, ndërsa zyrtarë të lartë amerikanë janë në vizita të rregullta në Rumani. Parë në një këndvështrim më të gjerë, qeveritë perëndimore kanë dy synime kryesore në Ballkan: ruajtjen e stabilitetit në pjesën perëndimore të rajonit dhe minimizimin e ndikimit rus në Ballkan. Për këtë qëllim, Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian kanë qenë të përfshirë në politikën e brendshme të Ballkanit që nga periudha që NATO ishte angazhuar në luftën e Bosnjes dhe luftën e Kosovës në 1990.  Por pavarësisht vëmendjes që Ballkani ka nga fuqit e mëdha ,shpesh shtetet anëtare të saj janë të paqëndrueshme , duke sjellur si shembull dhunën vdekjeprurëse e cila shpërtheu në Maqedoni në datën 9 maj me përfshirjen e personelit të Ministrisë së Brendshme të Maqedonis dhe shqiptarëve në Kumanovë  duke arritur kulmin me vdekjen e tetë oficerëve të policisë dhe 14 shqiptarëve si dhe plagosën e 40 policëve dhe arrestimin e 30 personave . Përplasjet në Maqedoni rrisin spektrin e tensioneve me thelb etnik dhe dhunës në Ballkan, ku kufijtë politikë nuk përputhen me kufijtë etnikë. Edhe pse ka pak gjasa që dhuna të  përhapet në vende të afërta,problemet e Maqedonisë janë një shqetësim i madhë në rajon , duke vëne re që Serbia ndodhet këtu e disa javë ne alarm ushtarak dhe Bullgaria dërgoi trupa për të përforcuar kufirin e saj. Që nga viti 1999, qeveritë perëndimore kanë punuar për të stabilizuar Kosovën dhe zonën përreth me praninë e paqeruajtësve dhe programeve të zhvillimit në shkallë të gjerë. Brukseli po ashtu bën presione Serbisë të normalizojë marrëdhëniet me Kosovën si një parakusht për anëtarësim në BE.

Duke hedhur një sy dhe në pjesën me lindore shohim që kriza në Ukrainë ka detyruar Shtetet e Bashkuara të rrisin mbrojtjen përgjatë kufijve lindore të NATO-s, ndërkohë që luftimet në Ukrainë detyruan BE-në të vendos në prioritetet e saj përshpejtimin e punimeve për tubin e gazit natyror nëpërmjet korridorit jugor, i cili do të anashkalojë Gazprom-in Rus në tregun evropian të energjisë dhe do të të zvogëlojë varësinë e Europës nga Rusia.  Ndërkohë nga ana e saj Rusia po përdor ndikimin e saj në Ballkan në vende si Serbia dhe Greqia me projekte që kërcënojnë interesat perëndimore. Megjithatë, interesi i Kremlinit në rajon gjatë vitit të kaluar buron në pjesën më të madhe të saj nga marrëdhëniet e saj të përkeqësuar me Perëndimin. Qëllimi i Rusisë në Ballkan është parandalimi i zgjerimit e trupave perëndimore dhe infrastrukturës ushtarake në rajon, duke ruajtur forcën e mjaftueshme për zbatimin e projekteve strategjike të infrastrukturës së saj energjetike. Nga ana tjetër ,Turqia ka lidhje të veta kulturore dhe interesa ekonomike me Ballkanin, por aktualisht i mungojnë burimet dhe fuqia ushtarake ndaj rivalëve Rus apo Perëndimorë, por si ”ruajtës” i Detit të Zi dhe si një anëtar i NATO-s, Turqia luan një rol të rëndësishëm në përpjekjet bullgarë e rumunë për të rritur bashkëpunimin e mbrojtjes në përgjigje të krizës ukrainase.

Rivalitetet gjeopolitike historike dhe konfliktet lokale në rajon kanë formuar një kombinim shpërthyes, duke nxitur konflikte ushtarake si Lufta e Parë Botërore por dhe beteja të tjera gjatë viteve. Sot një konkurrencë e ndryshme është duke u zhvilluar ndërkohë që fuqitë e huaja përdorin ndikimin ekonomik, bashkpunimin ushtarak dhe mbështetjen politike për të aritur qëllimet e tyre në rajon. Ndërsa Perëndimi, Rusia dhe Turqia vazhdojnë të jenë të etur për ndikimin e tyre në rajon, qeveritë lokale do vazhdojnë të ndodhen në mesin e nje përplasjeje më të fuqishme se ato dhe do të mundohen të zgjedhin mbështetjen me të mirë të mundshme nga fuqitë e mëdha për raste krizash apo nevoje.