Zemra Shqiptare
https://www.zemrashqiptare.net/
https://www.zemrashqiptare.net/
| E marte, 14.10.2014, 06:38 PM |
Dumitru Velea(Përktheu nga rumanishtja: Baki Ymeri)
Ky libër mban emrin e asaj që u lind më 23 prill 1951, ditën e Shën Gjergjit, kur qielli hapet dhe një i ri tërheq hullirin e parë për lavrën e parë, të pranverës; e gjermankës së re nga Timishoara, e pakursyer ndaj vetëvetes, si përkushtim shpirtëror, e shndërruar në “kokë të kulluar” të firmës Lufthansa në Frankfurt am Main; e femrës më të ndjeshme dhe më racionale që kam takuar, njohëse e më shumë kulturave dhe e më shumë fushash racionale–ftzikë atomike, matematikë dhe informatikë; e asaj që pat këmbyer me mua, në një interval prej 20 vitesh, një numër impresionant epistolash, të dërguara nga meridianet e një pjese të madhe të botës, duke më mbajtur vertikalisht në ujërat e frikshme dhe me shkumë të historisë lindore; e asaj që m’i pat shumëfishuar çastet e dhuntisë duke ma veguar shpirtin e mëndjen dhe krijimtarinë, duke më rruajtur për siguri, gjithëçka, porsi një “kuti të zezë” në botën e katastrofës së mundshme; e gruas së thjeshtë, që pas një sëmurje të padurueshme, më 24 mars (1995), pak çaste para Lajmit të Mirë, u çlirua nga gjithëçka, duke lënë me frymëmrrajen e prerë Natshën, Mirçean dhe Adelheidin; e Daimonit që më ka banuar paras e të lind, duke më mbrojtur me qenjen e saj, dhe të cilës ia dëgjoj edhe tani fjalët gjithnjë e më shtypëse e porositëse për krijimtari;O Zot, i asaj të varrosur në zemrën Tënde! Dhe e shkruar nga ai që ka mbetur si një veshje e zhbraztë në betejat e stuhisë!
(Dup?)
Ti e ke syrin sa qielli,
përndryshe loti
nuk mund ta qartësojë.
***
Pas syve tu
shtrihet qielli
pas zemrës sate
shungullon deti
pas dritës sate
kthehen lulet
pas ecjes sate
flatrojnë zogjtë
pas zërit tënd
dridhen yjet
pas hijes sate
më rendin këmbët
pas krahut të kujt
t’u dhanë përmasat
TË KAM PARË NË BRENDINË TIME
(Te-am v?zut în l?untrul meu)
Ti je guri
mbi të cilin një engjëll i bardhë
ma skalit emrin.
***
Ne jemi hija nën pllakën e ekzistencës.
Shpata yte e prehtë ishte dhe shkon para teje, pren kokat
që dalin në pritë dhe ty ty vënë në krahë, si do foshnje
që për të ekzistuar, kanë nevojë vetëm për pak qumësht.
Ti je qumshti!
de gjuha jote është plot me truallin
dhe lotë e fjalë!
U gëzova që më the se dashuria është një me shpirtin; ajo është e hijshme, e mirë dhe e vërtetë; përmes syve, shkëlqimi i saj mbush shpirtin; trupi pranon Dajmonin e mbështjellë në një vello shkëlqimtare.
Një shkëndijë të ka kaluar nëpër sy dhe të ka mbushur me zjarr.
(Përfytyrimi në imazhe e kërkon tiparin.)
Ti je zjarri. Dhe flet për prezencë e mungesë, kurse unë duhet të ndërmjetësoj. Dajmon.
Unë bëj pjesë nga njëmbëdhjetë çetat që shkojnë pas karrocës me tre rradhë flatrash, karroca nga e cila renditet gjithëçka. Dikurë, dora e zgjatur mes flatrash më jepte një kështjellë për shërbim; Tani, si një farë ajrore që jam, ndërmjetësoj mes atyre që rrinë në skaj të botës. Unë kam vënë gjerdanë syshë që i ke parë në ëndërr. Unë përpëlitem mes dheut e qiellit. Ajri është elementi që më pëlqen.
Për shkak të kësaj, ti nuk ke qetësi.
Ta njoh përpjekjen,
për atë, nganjëherë qaj.
Ty, që po e ndjek Junonën,
nga të shtatë dhuratat, po ta sjell në dorën e djathtë, me ndjenjën e Saturnit: depërtimin e thellë në kontemplacion, kurse në të majtën, me shenjën e Venusit: ngrohtësinë e dashurisë. Meqë ti, nga çasti i parë. Je mbështjellur me një vello shkëlqimtare, jepi shans ëndrrës të kuptojë ndarjen nga gjumi!
Fakti që të kam takuar në një tren dhe që shëmbëllen me atë që e kam parë në një stampë, ditën e parë të fëmijërisë sime, nuk mund të mohohet.
Ai është po aq real porsi shëmbëlltyra yte e vulosur në sytë e mi.
U ktheva drejt teje porsi bima kah bërthama.
Dy përfytyrime vihen njëra mbi tjetrën, dhe përrreth tyre një linjë
Tejet e hollë po shkëlqen.
-Të zgjuarës po i japim një emër, gostotësit të parë! Po kërcen
Si një shkëndijë e çunit të hyjneshës Metis, por menjëherë po dremit, nën hije, në kullosën e freskët të kopshtit. Një lule hënësore po bulon nga ëndrra e tij – lëmoshtarja e portave! Me gjethe e lule të përzjera në gërsheta.
-I përmenduri, kështusoj, ushqehet me lëvizje meskine nëpër errësirë, për t’u hedhur në valë!
Vetëm një banderolë pëlhure fëshfërin poshtë ujërave – si hije!
Kujtim i lëvizjeve të stërlashta.
Mes pasurisë e varfërisë – Dajmoni!
Ajri i shgjetuar është tërhequr nga zjarri; flaka, nga qielli; goja, e fjalës; fjala, e pakuptuar; dora, për punë; syri, për horizont; veshi, për tingull; guri, për dhe; fryti, për bërthamë; bërthama, për bimë; për lule; lulja për diell; këmbët, për rendje; rendja, për rrugë; pema, për zogj; zogjtë, për fluturim; flatra, për engjëj; shikimi, për sy – të gjitha çiftëzohen, mbyllen mbi njëra tjetrën, derisa arrijnë atje lart, në gojën e hapur, një gurë e mprehur, një fjalë e shprthyer si një shigjetë nga harku.
Poshtë, në pellg gjaku, hija e Demonit që kaloi përmes meje.
E shtriva dorën – dhe dora shndriti,
Desha të lëviz – dhe s’munda.
Në përqafim, ndjeja frymëmarrjen e madhe.
(-Odette, të kam parë në brendinë time: dremiste, dhe
merrte frymë përmes gojës sime.)
8
Krenari –
syri yt, rrethepërqark,
duke ma shikuar shpirtin!
***
Ajo është një tetëshe e përmbysur,
e rrethokuar nga qepallat.
përmes së cilave si një fije kullose,
kaloj nga pranvera në pranverë.
Gishtërinjtë e mi ta njohin
dritën,
sytë vetëm hije.
EMRI I DHËNË
(Numele dat)
Edhe pot ë mos ishe,
sytë e mi do të kishin lindur
nga ujërat dhe qielli.
***
23 prill 1951,
nga lindja e saj
unë nuk e kam një bri
-ia dhashë Asaj;
Nga kalimi i saj pranë
unë s’kam më këmbë
-ia pata dhënë Asaj;
nga përqafimi i saj
unë nuk kam më këmbë
-unë ia dhashë Asaj:
nga dëgjimi i zërit të saj
unë s’kam më fjalë
-ia kam dhënë Asaj
nga ndjenjat e zemrës së saj
unë nuk kam më zemër
-ia kam dhënë Asaj
nga pamja e syve të saj
unë nuk kam më sy
-ia kam dhënë Asaj
PËR TË THËNË
(De spus)
-Ndizni kullosat!
thoshte Demoni,
duke ma shikuar rrënjën.
***
Përsipër një zog e mbuluar me shikime – i mbush kubetë -,
poshtë, shputa e saj e hollë e pret më dysh gjarpërin
e dalë nga varri për çdo ditë mbuluar me gëlqere;
me të bardhën e syve ndrit nën dhe e mbi ujëra
derisa fillon t’i shkelë pa i prekur –
një përfytyrim që më zëvendëson që nga lindja:
gjysmë në gjumë, gjysmë në këndin me thesarin e pranuar –
një kupë dhe mjaft tesha me fije të arta apo plumb,
të kaluara nga brezi në brez, si një ëndërr në një natë vegimi.
Ajo zhvillon bashkëbisedime të befasishme me frymën e poetit,
porsi Daimoni me Sokratin.
NË SHESHIN E DOROBANCIT
(În Pia?a Doroban?ilor)
Sot, syri yt,
si një shkreçëtimë,
ma kalli hijen.
***
Po shkulet nga koha diçka si një gurë. Shtatë ditë, me shuplakat plot pluhur, një skrib e laton dhe kryqëzon shenja në një gjuhë të harruar, më e vjetër se sa gjaku: mbi realitetin dhe përfytyrimin, mbi të vërtetën dhe statujën e hyrë në botë përpara pemëve të lulëzuara e të njerëzve të përngutur. O, si po ndriçon statuja në skrib, duke i shkrepur fytyra deri në abstrakcion! Është i gëzuar porsi poema që shkulet nga gjumi, se blirët janë në lule dhe gjërat e strëshëndritura fillojnë të jenë! Vetëm në shesh, në agimet e ditës, koka e thinjur e poetit, mahnitet mbi një lule.
NGA VESA E LARTË
(Din roua de sus)
Aq erëtimë
shpëndan trëndafili
pa e ditur!
***
nga vesa e lartë
trupi të është dedhur;
nga trëndafili i poshtëm
ke zgjedhur erëtimën.
Nga syri yt i epërm,
lotët të kanë rrjedhur;
dukshëm e padukshëm,
me argjend qëndisur.
vetë patë ardhur,
që nga lindja e diellit,
me trup të shndritshëm,
prej vese, e hijshme.
Nga vesa e epërme
trupi të është derdhur;
nga trëndafili i poshtëm
erëtimën ke zgjedhur.
SYRI ZHYTET NË ZJARR
(Ochiul se scufund?-n foc)
E mih në gurë emrin tim,
e kthej nga e prapa dhe shoh
shëmbëlltyrën tënde.
***
Mbi çfarë guri ta mih vetëtimën kur ringjall
yjet e zeza? Ti ma deshifron hijen
dhe ia shemb hijen që posa e shkruaj
pa e kuptuar, me duart e proshkura.
Ti je fanitja e atyre që shndrisin lart
që ma kall veshjen, lule e padukshme
mbi krahërorin tim, tani kur një mjeshtër e mih
për të t’i gjetur tiparet – ktheje gurin
dhe ma nxjerr para sysh, bardhësinë
si një pëlhurë e qëndisur me yje
për zhurritjen e përjetshme!
LULE A KLATËRT
(Floare albastr?)
Ti je pranë –
mbyll sytë dhe
yjet ma kallin gojën.
***
Duke u shkulur nga gjumi me tmerr
dëgjova nga lisi mbi kokën time
një zë gruaje
Dhe në tallashin
nuk ishte veçse një pëllumb
me një lule të kaltërt në sqep
te rrënjët e lisi gërmova
pas ujit të kaltërt, si një i marrë
derisa shpërtheu burimi
Dhe në atë çast u fanitën papritmas
tre priftëreshat: Promeneia, Timarete dhe Nikandra
që m’u afruan te buzët
Ata që dremisin nën lis
mund të sjellin dëshmi:
lulen e kaltërt që rritet në shuplakë
VERIGA E SHENJTË
(Veriga sacr?)
Duke të mbajtur në krahë,
errësira
nuk më kaplon.
***
Flakë e bardhë, as ti, as unë
në murin përballë: një fakturë e vetme.
Gëzohen ata me llambën në dorë
përjashta kështjellës: Plaku.
Poeti peshkon përfytyrimet
në analizën e ëndrrave;
E dashura me kurorë të artë në ballë
përpëlitet dallgë pas dallgësh;
mbi tabollnë e levarshtë bie një reze
duken gjurmat e zinxhirit mes noçkave
së bashku me shtyllën e dritës
kur del nga shpella
fillon dialogu. Ngjitja mbi vragët
e identitetit: zjarri!
UJI I JETËS
(Apa vie?ii)
Deri te loti
me një lot
t’i vizatoj sytë!
***
Në sytë e mi e ke bërë banesën,
me duar të brishta e thurr rrjetin
nëpër të cilën çdo ditë më kalon,
si një lot.
Dhe njolla e krypës,
e mbetur nga pleqtë,
më shëndrit në fytyrë.
***
Kur kalon nëpër botë
hija që e lë pas teje
është shpirti im.
FLATRA TË HOLLA SI TRANSPARENCA E SYRIT
(Aripi sub?iri ca transparen?a ochiului)
Aq e hollë –
të mjafton një flatër
që të fluturosh.
***
Me shekuj
poeti
i verbët
laton dy
vargje
nga një fjalë
e vetme
të cilës
për t’ia dhënë
të dashurës së vet
i thot:
fluturo!
***
Ti shkruan në qiell –
nën flatrën e zogut
frymëmarrjen tënde.
SI NJË PËRPLASJE FLATRASH
(Ca o batere de arip?)
Aq e hollë –
të mjafton një flatër
që të fluturosh.
***
Të gjitha shkallët mbi të cilat fluturat e kanë mbështetur fluturimin kanë rënë në gjumë dhe në ajrin e shpleksur në formë të flatrave të bardha të ndara në dy botë: një peisazh i stërlashtë me blirë e me ulkonjën imperiale tërhequr nën ujërat e eta dhe një tjetër e mbushur me gjakun e ulkonjës mungestare, e shakmisur nga dhëmballa shkëlqimtare, papritshmërisë duke i zbuluar egërsinë e freskët në utopinë krenare: përfytyrohet një trëndafil për fluturën e mrekullueshme mungestare – qenje që ngritet mbi shkallë, syri e njeh nga sallat tringëllimtare të horizontit dhe ëndrrës që qaset, madje edhe në vapën e ditëve.
JA
(Iat?)
Nën hirin tënd
është ndezur zjarri
në palët tua të bardha
***
Mbi koridoret e ajrit i lulëzojnë teshat, në përmbysjen poetike purifikohen epokat e rekrutuara në gjestin sarkastik të atij me gjuhën e pakaluar ndonjëherë përmes shigjetave të mprehta; stolia e përsos idenë – makina logjike kryqëzon migrime nga llogaritë dhe i parashtron përgjigje të çpërfytyruara prej Saj; në duar të brishta rruan fijen e labirinthit prej ajri porsi një vetëtimë të ndalur mbi gojë; buzët e përgjakura puthin dritën dhe fjalët e pikura mbi ujë mblidhen e bërtasin: Mes zemrës dhe gjuhës endet e vërteta! Pastaj, me tesha të reja, degdiset nëpër turmën e harlisur pas kërcimeve të tregut. Të jetë trnsformimi i atij që niset në rrugë!
LOTË DHE SY
(Lacrim? ?i carte)
Porsi qepallat mbi sy
së bashku mbështetemi
mbi një lot.
***
E pashë lotin përsipër botës,
rreth e përqark. Fluturoja mbi ujërat e saj,
në një anije me një libër e një pemë;
era i kthente faqet e rënda,
pa fuqi përpiqesha të lexoj
hijet e pemëve të rëxuara mbi to.
Loti përsipër ishte
i hollë e transparent si një sy;
era e drejtonte anije kah ishulli Sermio,
pranë pemës një grua i këndonte
e qetë shenjat e librit –
nga tingujt e saj shtohej bërthama e lotit,
ujërat e njelmëta rriteshin
pas secilës fjalë të kënduar.
Qielli ishte bregu i lotit –
këtë e pashë nga shpella e Catullus –
me dy zogj të ndritur, duke përshkruar
një përfytyrim të vetëm.
Pa kuptuar nga dora e kujt,
pema u nda më dysh, pranë murit tim –
dhe plaga e të dyve përgjakej,
duke e stërkuqur detin e qiellin.
Ku shkoi gruaja që këndonte
e qetë fjalët e librit?
nëse, në ajër, libri, Catullus,
ishte madje loti i saj?
si ta lexoj, e zhvendosur në qiell,
gjuhën e saj të stërlashtë?
“22
(“22 Mai 85”)
Me formën e krijuar
nga shikimet e mia
ti kalon nëpër botë.
***
Nga sarkofagët drita iu kthehet yjeve,
mbi mure po rriten kalaveshë rrushi ,
mbi shkallë gjinkallat e lyera me të kuqe shkulin flatrat,
por britma e jargavanit e mbulon përfytyrimin;
mes dritës dhe territ, gjuha shkrep tingujt të përflakur
nën portat e hatashme,
por veshi gulçohet me hi;
përsipër, panorama e zbehtë: një koncert veror i muzikës,
pa dirigjent e pa auditor. Për tepër vonë është në tempull:
me shekuj shkrepin mbi terrace shenjat e librit të motshëm
në duart e atij që ka ardhur të shohë përfaqësimin e parë
të PERSANËVE. Sei Toermina, poi mori! Kuvëndon Odette
në purpurinë e furtunës. Kur do të kthehet do na e zgjidhë fjalë
për fjalë gjuhën e stërlashtë, tani është motër me shenjat dhe gojën
e përflakur. Fillon legjenda, po ngrin muzika.
NË KNOSSSOS
(La Cnossos)
Ylli përmbi kokë
nuk të lejon
të degdisesh.
***
Nga labirinthi shpërtheu një zog –
kënga e tij e mbushi Universin.
Mbi flatra i mbështet qielli.
nga hija e tij pikon gjak.
Mbi ballin tim rrjedh hi –
ajri mishin na e shakmis.
ODETTE
(Odette)
Rruga e qumshtit
përdridhet në qiell
pas hapave tu.
***
Ti, që je vetëm hijeshi
dhe n’agim reflektim i stolisë.
Me shelqe ma shënon emrin mbi gurë
nën të cilin ngrihem, i thinjur nga pluhuri
i uritur dhe bërtas: Ja ku më ke, para teje;
shikimi yt le t’u japë fuqi syve të mi!
Me shpatë shkulmë nga shpata
dhe më copto si një anije prej gline!
Me një dorë të më çosh nëpër labirint,
e të më ngujosh në dhomën e errët,
Dhe me tjetrën të ma zbulosh fytyrën,
nën hirin e djegur të dritës!
I MIRI, ARHILOH!
(Bunule, Arhiloh!)
Gjatë rrugës –
tërë natën fjalët tua
kanë shkëlqyer në qiell.
***
Ku është memeri i ishullit Paros, ullinjtë e sapo lulëzuar, të shkapërderdhur mes shkëmbinjve dhe degëve të prekura nga duart e Neobule, o, Arhiloh? Nga hijet e flokut të saj, vetëm nata rrëshqet deri te ne.
Shëmbëlltyra të prera nga ermeri i ishullit nuk mund të përfshihen nëse një i vetmi ngritet së bashku me agimet. Nga drita e syve të saj, vetëm dielli lartësohet deri te ne.
O, Lycambes, i ati i pakuptuar, ti përjetë ndërpret fejesën dhe në harlisjen e botës nuk të ka munguar një fije floku. Nuk më lejohet ta kapi. Dora yte përplaset nën çdo gurë.
Vetëm ujërat e detit e kanë përfshirë në krahë.
E kacëvjerrë mbi një shkëmb, e hapi librin
Aabddon, el Exteminator dhe lexon –
drita e gjinjve në det
muzika, pulëbardhat dhe to
mbi kaltrinë e mosbashkimit me magjinë e detrave yjet
pa kurrfarë fushe tjetër veçse sytë e tu -*
Ç’u bënë dielli dhe hijet e natës në ishullin Paros?
Ti, vëlla më i madh imi, ke parë trandafilin duke lulëzuar,
duke notuar mbi ujërat e detit kur u hodhe në valë.
Kam frikë se nuk janë të lejuara: as dielli, as nata…
______
*Ernesto Sabato, Abaddon, exterminatoril, Ed, Univers, Bukuresht, 1986, përkthyer nga Darie Novaceanu, f. 103
MREKULLI
(Miracol)
Në terrin tim
mbështetem
mbi shikimet tua.
***
E dashur,
cimbëla nga dora jote,
me një gjysmë breu të mihur në të,
jam vetë unë, kur ti ëndërron
se po e pin lëngun e kaltërt
nga një enë e kuqe.
KE SYTË E MI
(Ai ochi mei)
Në një këmishë prej liri
fluturon bleta –
kohën e ke një lule.
***
Thua: Je më i demoduari
ndër shkëlqimtarët
e mileniumit të dytë,
të fryrë në penda
dhe të ntrashur nga interesat.
Me një kësulë të tërhequr mbi veshë
ndërmjet gurëve dhe acarit.
Po shtij: Jam i banuar
nga një zë më i vjetër se unë,
që nuk po pret asgjë
nga ata që s’e njohin vdekjen.
Me fluturueset kam ngritur shtëpinë
dhe nuk dal veçse në muzg
që të të shoh –
Atëherë kur del qosheve,
duke ma bërë me dorë.
VETË DHE PJESËMARRËS
(Singur ?i p?rta?)
Përqafime:
gjaku qarkullon
nga njëri te tjetri.
***
nuk i dhemb koka asnjëherë.
Kush ka prekur veshjen tënde
nuk i bie vetulla mbi sy.
Kush të ka kundruar në sy
ka prekur qiellin me dorë.
Kush ta ka dëgjuar fjalën
flet nëpër botë pa bërë zë.
Kush të ka parë ditën e parë
kthehet me trupn drejt dritës.
Poshtë – ke hijen:
në qiell – fytyrën:
dhe mes tyre – shpirtin tim.
***
Mbi shputat tua shkruaj poema
të botohen nga po shkel:
dë plis dheu e rërën e poshtme,
nga e djathta në të mëngjër,
që të lexohen vetëm në pasqyrë –
porsi shënimet e Da Vinçit –,
por era i përzjen dhe fshin;
dhe në qiell, mbi grimca të imta,
porsi kokrat e specit të bardhë,
të bardha e transparente,
që të lexohen nga të dy anët:
nga engjëjt, duke u munduar në pasqyrë,
dhe ngadalë, nga e majta në të djathtë,
nga i dashuruari i poshtëm,
që po kundron nga shkretëtira,
në kaltërsinë e qiellit të gjurmëve tua
dhe i përshkruan fjalët:
për ditën e shtatë
e mbushur anijen me dorë.
FAT
(Destin)
Mbi qerpikët tu,
pika prej vese:
lotët e mi.
***
Numratorja e madhe
Odette: O Zot,
në qiej Ti më numëron,
ndjej mbi supe
peshën e duarve Tua.
Përpëlitjet e shpirtit
Velea: O zot,
në veladonin e akullt
mbi supet e së dashurës
po i vë supet e mia!
NË TESHAT E UDHËTIMIT MBRETËRESHË
(În ve?mântul c?l?toriei regine)
-E dashur,
lotët tua bien
në sytë e engjëllit.
***
Një marimangë e kuqe lidhet mes yjesh,
pas një muzike vetëm prej asaj të dëgjuar;
gjakun po e thith nga bota stelare,
me këmbët e përshkuara nga zjarri.
Me sytë e stërkuqur më shikon përballë:
tani, një reze gjaku më lidhe me të
dhe një fije e hollë prej ari
më mbështjellet përrreth kokës.
KALIMI NËPËR PORTË
(Trecerea prin poart?)
Ishim dy:
njëri u bë hije,
tjetri një zjarr.
***
Porta kërcëllen nga era,
askush nuk hyn, askush nuk del.
Lulet në kopsht janë vyshkur,
shirat janë kthyer nga qielli.
Vetë, me ty në krahë,
mundohem të dal nga Kopshi i Bullarit,
Si nga një ëndërr –
por zogjtë fillojnë të këndojnë,
Dhe unë nuk po di
kush kend po e mban në krahëror!
Në një veshje të vetme
na zënë agimet dhe zërat e shumicës
Gjithnjë e më e çmendur
dhe e dalë nga zhaurima.
Të dy kaluam nëpër portën,
pa hije, duke lënë vetëm dy gjurma.
ME SHIKIMIN NË YJE
(Cu privire la stele)
Ti je ëndrra e gjumit tim
kurse unë,
vegimi i gjumit tënd.
***
më ishte një lumë drite
ku notoja;
Tani – gurë mulliri
i lidhur për fyti.
në fund të ujërave;
Gur i palëkundur,
nën ujërat lëvizëse
e të rënda.
Në duart e mia,
duart e tua –
burim i dritës!
***
Statistika më janë të defavorshme:
2% mbijetojnë pas opercaionit deri më 5 vjet;
komplikimet më të shumta
kanë nevojë për filtrim organesh;
e tanishmja është një dhimbje e rritshme,
të cilën as Dante nuk e ka imagjinuar
në botën e tij tejmatanë portës:
Lasciate ogni speranza, voi, ch’entrate.
Siç nga kështjellat e vjetra
kanë mbetur vetëm disa gurë
të gërryer e të zbardhur nga koha,
njësoj nga ne, disa fragmente eshtrash,
që e mbajnë dheun mos të bie në kaos.
Një operacion formal, si një sakrificë
për një hyjni xheloze ndaj veladonit që e valon,
si një replikë, në më shumë botë,
dhe një prift i vendosur e i shkathtë, që pret
dhe nuk arrin të zgjidhë asgjë
nga rropullitë e mia, t’i rradhisë një një fjali
për shumicën që pret me dëshprim
përmirësimin e hyjnisë xheloze.
E shkuara si një krah i shkëputur më mbeti në dhe,
do to vijë poeti dhe do ta vëjë në vend
me një fjalë për lexim dhe një trup të ndritshëm,
ku të gjitha statistikat janë të favorshme:
Euridika dhe Laura, Beatriçe dhe Diotina, Sofia dhe Odette.
Një operacion radikal e ndan botën
ndërmjet të vetëdishmëve dhe të pandërgjegjëshmve.
***
“…Nuk të kam shkruar, nuk kasha mundësinë të tët them përse operacioni duhet të jetë aq radikal, se do qeliza rebele nuk donin t’i nënshtrohen një urdhëri. E kanë humbur ndjenjën për harmoninë e tërësisë, më sabotojnë. Ndoshta nuk u ka pëlqyer stili im i jetës!?
E vërteta është se jemi do pigmenë të pafatshëm në këtë botë dhe nuk jemi të vetëdijshëm për përkufizimet që na i ka dhënë natyra, derisa, në mënyrë brutale, kjo na zgjon në realitet.
Gjithëçka funksionon edhe pa ne, jeta rrjedh më tej sipas ligjeve të saj. Unë, së paku, jam më shumë se kurdoherë në duart e “Të Gjithëfuqishmit”, nuk mund të kem asnjë ëndërr, asnjë shpresë…”
***
„…Nu ?i-am scris, n-am avut puterea s?-?i spun de ce opera?ia trebuie s? fie atât de radical?, c? ni?te celule rebele nu voiau s? se supun? unei ordini. Au pierdut sim?ul pentru armonia întregului, m? saboteaz?. Poate nu le-a convenit stilul meu de via??!?
Adev?rul e c? suntem ni?te pigmei nenoroci?i pe lumea asta ?i nu suntem con?tien?i de limitele pe care ni le-a dat natura, pân? când, în mod brutal, aceasta ne treze?te la realitate.
Totul func?ioneaz? ?i f?r? noi, via?a curge mai departe dup? legile ei. Eu, cel pu?in, sunt mai mult ca oricând în mâna «Celui de Sus», nu mai pot avea nici un vis, nicio speran??…”
***
Përsipër reve,
dy pemë kanë çiftëzuar
kurorat.
Mbi duart që ta kanë dhënë
formën,
e ke skalitur shëmbëlltyrën.
***
- Jam më shumë se kurdoherë në duart e Të Lartit;
më kotë vrapoj të mos ma prekë kreshtën hija e saj
e të mos më zënë shputat, si një rrjetë merimangash:
brisku shkëlqimtar më pret e më hedh në dhe
mishi kaotik, i shumëzuar pa masë. Poet,
e mbush boshllëkun, duke kërkuar gurin mbi ujë:
mbi të cilat po ulet pëllumbi i kthyer me degën e blertë,
mund të vegosh kurdoherë, paqë s’do ketë në këtë botë;
kurse ti nën hijen e fjalës do dremisish e ëndërrosh,
në vargun tim, se si shpërlahem me një flatër të këputur,
në kërkimin e tërësisë, nën retë kaotike.
-Të jem unë Odette, nga e cila Demoni është mveshur
me tesha kremtimi të hedhura mbi tryezën e operacionit,
murse ti, dritë nga e cila po dëgjohet rënkimi im.
HIPOSTAZAT E FUNDIT
(Ipostaze ultime)
E shoh si shtrëngon
kallinj gruri,
zemra ime i vjel.
***
Jam udhëtari të cilit
i është tërhequr rruga nën këmbë
jam notuesi të cilit
i janë tharë ujërat nën krahë
jam zogu të cilit
i është degdisur ajri nën flatra
jam fjala të cilës
i është prerë gjuha kuptimplote
jam poeti të cilit
i është thyer anija nga përplasjet e Demonit
Nga aq lotë,
mbi valë shkel,
dhe mbetet i njelmët.
***
Jam e burgosur përjetë
mes shufrave që shpeshtohen në progres gjeometrik:
zinxhirë qelishë të shumëzuara në mënyrë halucinante;
dikurë, shikoja mes tyre fushat e blerta
dhe kaltërsinë e qiellit,
ia tregoja poetit,
shtrija dorën dhe i prekja,
ndjekja mes grilave rritjen dhe zbritjen
e diellit,
tani, vetëm zbritja.
grilat po dridhen,
janë një shpërthim shurdhues,
përmes të cilit duart e mia nuk kalojnë,
dhe as shikimi.
e as klithja ime;
pëlhura e grilave m’u mbështoll rreth trupit,
më hyri në mish, pa e vërejtur –
dhe për tepër herët. Poeti, përballë qelisë,
po pret një shenjë nga e ndëshkuara përjetë –
dhe ai një i ndëshkuar, pa e ditur –,
kërkon gardianin ta mashtrojë me një varg,
por ky po flen nën hijen e pëlhurës,
i fshehur në nivelin e gjenit,
me çelësat në duar.
- Kam nevojë për fushat e blerta
dhe për kaltërsinë e qiellit! Sapo bërtas
nga këmisha e pamëshirshme e grilave
dhe s’dëgjihet veçse tingulli i saj deri në re.
LUTJA E MADHE
(Ruga cea mare)
Fije borziloku,
mbi tryezën e fatit,
kush mi ka këputur?
***
Odette, mos i hidh teshat, qoftë se ato janë grisur,
mbaji këtu deri në fijen e fundit –
vetëm me to unë të kam njohur, në betejën e erës.
Odette, m’i thuaj këtu fjalët,
gërvishi në mishin tim,
të miat shkulmi me gjuihë e me gjithççka,
por mos më lë tërë ditën të jem me ty.
Mos më thuaj se po qaset mbrëmja, se po vjen muzgu
dhe se unë duhet të flej, që tit ë shkosh!
Do rë rri i veguar, me gishtin nën mjekër
për të mos fjetur,
që në çastin e harlisjes të mund të thirr:
-Odette, mos u kthe, porsi Euridika!
Mos u kthe!
KUR ME TE U TAKOVA
(Când cu ea m-am întâlnit)
Lart – dy zogj
degdisen në qiej,
poshtë – një hije e vetme.
***
Vëllau im, fati,
ty të kam njohur
më i hidhur se pelini,
apo gota për ta pirë!
Tridhjetë ditë duke festuar
po na tymos kremtimi,
buka u këput në ca pjesë,
për lot na janë vera e tymi.
I ri isha dhe i huaj
tani po dukem si plak,
gjithëçka po përmbushet
duke kaluar nga bregu në breg.
Me ty unë u fejova
me kishën dhe aminin,
ka mund të ngritet tjetër
përvep fjalës e hyjnores.
Dhe nga të gjitha zambaku
në një sacrificë mugulloi,
tulin po na e nxit gjembi,
e shkëput porsi një ëndërr.
Vëllau im, i huaji,
gjurmët m’u degdisën,
e plagova madje vetë fatin,
kur me të nuk u tokava.
NË BREG
(Pe ??rm)
O, përnjëherë.
trupi yt kallej
përmbi apele.
***
Në dorën e djathtë me një pëllumbeshë
askush nuk po del sot nga ujërat;
vetëm një zog me kokë hyjneshe
po e kërkon flatrimin në afërsi.
ZOGU I EPËRM
(Pas?rea de deasupra)
Rruga nëpër të cilën ke ecur
bëhet shul –
tani – mundohem ta lexoj!
***
Për çdo ditë më thua:
ma dërgo krijimin e fundit,
m’i shkruaj letrat me dorë,
aq shumë ta dua shkrimin,
shkrimi yt, thuajse ia padeshifruar!
Për çdo ditë më thua:
zogu përmbi kreshtën tënde,
e mban të palëkundur flakën
që ushqehet nga zemra jote
duke e djegur zemrën time.
Një gjuhë mes dy brigjeve
që e kuptojnë kokat tona të ndezura.
Nga shkronja me shkronja të pjekura.
NË PRAGUN E DERËS
(Pe pragul u?ii)
Te këmbët e tua
është shpirti im,
porsi një kalli gruri.
***
Kush jeni ju që vini e më thoni se Odette
është ulur mbi pragun e derës dhe shikon më shumë jashtë
se sa ërenda? Muret e shtëpisë janë shtrenguar më shumë,
sa që janë degdisur dhe dritaret. Qofshi kujt të jeni,
shëbrimtarëve të lajmeve që u thonë vetëm një herë?
Në cilindrin e librit kush ka ndezur fjalët?
me zjarr, emri Odette më kryqëzohet në mish,
madje atje ku zemra troket. Të këndosh kështu të dashurën
është shenja e tmerrshme e fatit. Vaj për ju,
çërçues lajmesh të liga, mos m’a mbushni shtëpinë!
me një hinkë e një zurle rendni pas meje nga po shkoj.
ngatërrojua Zot hapat, dhe lërmë në pragun e derës,
që unë të shikoj përjashta e ajo brenda!
vaj, muret ma ndalin frymëmarrjen, ma shtupojnë gojën!
***
Porsi një lor përkundem
ndërmjet syrit tënd
dhe vetullës së sipërme.
PËRMBYTJE
UJËRASH
(Potop de ape peste un fir de iarb?)
Në agime, e shkundur nga qielli,
dhe
në mbrëmje – një lundër e diellit.
***
Ia dëgjoj zërin –
dhe më duket se po vjen nga fillimet:
Fraza mbyllet dhe nuk dëgjoj sgjë,
dhe më duket se bota rrëshqet në kaos.
Uji ushqen kullosën,
Por mbi këtë fije të brishtë, kaloi,
e mbuloi.
Një botë po shembet në ujë,
me gurët e maleve, me gjithçka.
Kush mund të dijë nëse kjo poemë do jetë një Arkë
me gjallesa, apo nëse nuk do gjendet një djall
me turjelë, duke bërë vrima në drurin e breut,
për t’u zbavitur me shpërthimin e ujit në brendi?
Në tërheqjen e ujërave, dheu i ri thahet e pëlcet.
A do arrijë ta rrisë fijen e kullosës?
O Zot, sa herë po përpiqesh ta riparosh botën,
ne nuk jemi më!
Më mësove ta bëj Arkën. Merma Arkën prap dhe theje,
por më lë t’ia dëgjoj zërin!
Demoni duhet tani të flasë
Përmes një gjuhe njerëzore, e jo vetëm përmes shenjash.
lëre në mish e eshtra, ngjite kështusoj mbi Arkë!
Apo mos je ti mbi një Arkë
dhe mundohesh të shpëtosh? Ç’nevojë ke ti të lejosh
përmbytjen e ujërave mbi një fije kullose!?
Odette, një dhimbje në të gjitha qelizat e mia!
një fije kullose nën lotët e tua?
O, për shikimin tënd
syri përbëhet
nga lotët!
***
Doza helmesh si për luanin më dhanë,
të përzjera me shartime për të më mashtruar,
para se brisku i thikës të më shëndrisë para sysh,
dhe të kalojë përmes brendisë sime.
vetëm qumësht me vitamina po pij
dhe i ndjej njësoj sikur të haja do letra.
Gishtërinj të padukshëm qasen qeliza pas qelizash
në një përparim gjeometrik, derisa këto
e humbim harmoninë e tërësisë:
harrojnë burimin nga rrjedh e në të cilin duhet të rikthehen.
dy zinxhirë ADN, të përdredhur njëri përrreth tjetrit,
si një alfabet me miliona shkronja e kombinime të pakufishme
dhe shkapërderdhje, nga të cilat një germë e ngatërron botimin.
Kush mund ta vejë në vend, për të mos filluar kaosi?
Është njësoj sikur një ditë të mirë secili të ndahej më dysh,
e secila pjesë në dy pjesë, deri në pambarim. Si mund ta durosh
O Zot, këtë përmbysje bote?
vetëm qumësht me vitamine po pij
dhe i ndjej njësoj sikur të kisha ngrënë do letra.
Ndale, o Zot, dorën që e ndan yllin
dhe shumëzoji shtigjet e vdekjes! Duke e ndarë syrin,
si mund të ketë kundrim? As përjashta e as brenda.
Kush e ndan botën duke mbajtur arkivol pas arkivoli
në brendinë e qelisë? Kush t’i bashkojë të gjitha në një vend?
Vetëm qumësht me vitamine po pij
dhe i ndjej njësoj sikur të kisha ngrënë do letra.
Në mesditë i pashë
zogjtë,
duke ta çukitur hijen.
***
Kaluam njëri
pranë tjetrit
dhe teshat na u kallën.
***
-Dashuria ime nuk ndahet,
por të ndjek si një zog në qiell.
-Në sytë tu qartësohet qielli
për ëdo mëngjes.
-Dashuria ime nuk ndahet,
është porsi rrënja për një lule të vetme.
-Me zërin tënd të gjithë flasin,
dhe vdektarët me të gjallë, e të gjallët me vdektarët.
-Dashuria ime nuk ndahet,
është si shkëputja e fosnjes nga nëna.
-Në zemrën tënde nuk ka vdekje
askund në botë, dhe as në varre.
-Dashuria ime nuk ndahet,
të fton porsi një plagë në qiell.
Në çdo natë
përsipër shtëpisë sate
vezullon ylberi.
***
të shkruajë mbi fletët e librit prej guri
kur ti dremit e ëndërron një engjëll,
duke shkruar e bërë shenja përmes perdesë;
prore e më thellë mih me daltën e zjarrtë,
derisa i lodhur dremit e bie përmbi fjalë –
Atëherë,
ti zgjohesh me një fragment germe në krahë
e mundohesh ta deshifrosh, me mua përdore,
germa e çliruar nga vargu i filluar
nga ai engjëll i ndëshkuar për ne
përjetë të mihë në librin e gurtë,
i lënë nga Zoti
mu në qiellin e nëntë.
Që ta shohë qiellin e yjëzuar,
Demoni
ma shakmis syrin.
***
porsi një sy të përjetshëm;
do të të ngreja nga ujërat,
qiellin të ta shtroj.
Dhe nga botërat e mërguara
gjurma të të tuboj,
madje edhe po të shkoja në harlisje
do të të dilja në rrugë.
O Zot, në pasqyrën e yllit,
fytyrën e ke vënë,
që ti japë dritë ditës
dhe Hyjnive të Larta.
Por më sigurtë se vdekja
po hyj në arkivol
dhe pres të këndojë nata
yllit tim t’i shkruaj.
Është hëna e re
dhe njeriut i bie
paraja në ujë.
***
Në banesën e gëlqerosur,
dikush, me pëlhurë mbi kokë në dorën e djathtë,
ma prek vetëm një herë fytyrën
dhe tre herë muret pa frymëmarrje;
Pastaj, ma lë këmishën pa gojë,
dhe del përjashta.
Vetëm sytë e tu
Mbyllen përnjëherë
Dhe hapen dy herë
***
veçse trupin tim kthyer me fytyrë drejt meje,
si në një pasqyrë, duke kundruar me llahtari;
nga një herë, memzi që vërehet, rend rrugëve drejt meje,
herë tjera, më rri përballë, duke mos më lënë të hyj në shtëpi.
nuk di kush nga ne është zogu në kafaz,
nën rrjetën e hedhur nga lart, paralelisht me vetëtimën.
Kush e shikon një lule
bëhet vetë
një lule.
***
Çdo veshje griset dikurë
vetëm nga i imi
është prerë në këtë natë
dhe është hedhur në ujëra.
Ajo rri nën yje –
qielli e merr dritën,
madje nga sytë e saj.
***
Ku është ëndërrimtari që të ëndërron?
një grusht i bardhë ia ka shpërthyer zemrën – mos u dridh! –
dhe dy duar të zbehta i zbresin nën rrasa.
Kush pat mëshuar dhe përse, e dashur?
fëshfërima e fustanit tënd i ka verbuar – mos e ndal hapin! –
ai vetë është me vdekjen e sigurtë.
Kush është ai që vdes për herë të dytë?
nga qiej dëbora shoshitet mbi ne – nusja ime! –
të ftohta janë, nën gurin e pardesysë së poshtme.
Kush po hedh kokra gruri përmbi ne?
nën freska të shejtit lëvizin – mos kij frikë! –
ai që ëndërron është dhëndërr në kishë.
Flaka vetë i shkrin teshat!
dhe ai me grushtin në krahëror – mos ia shiko gjakun! –
të ngren, drita e vogël nën kupën e qiellit.
Në dritën e syve ti, Zoti e shkruan,
në shulin e librit, emrin tonë – lexoje! –
kush ta ëndërrojë në tjera jetë? Vetëm unë.
Përjashta
zambaku i freskët,
përbrenda, drita e parë!
***
Ke një mision: në bregun e poshtëm
të gjenerosh poezinë.
Koha ëeshtë e shkurtë dhe unë memzi e mbaj frymëmarrjen
pas gjurmëve të hapave tu,
të shpërndara në krejt rrugët e botës.
Nga njëra në tjetrën gjurmë
nuk ka nevojë për asnjë metaforë,
ngase jeta ime ësht’një lavë e vazhdueshme
që shpërthen mbi to nga një vullkan
i nxitur nga ecja yte.
Tani e di përse u fanite
me një fustan që valëvitet
në portën e vagonit 7 –
kthimi në shtëpi! –
dilje nga deti me një pëllumb në krahë
dhe përpiqeshe t’ia tregosh anijen
ku të arrijë me degën në sqep.
Më fole në gjuhën time,
ti dhuruese shenjash, porsi profetërve,
me gjuhën e zjarrtë në pisk të natës;
madje dhe atëherë kur rashë me fytyrën për toke
dhe memec mbeta, Odette, më ngrite mbi gurë,
që të flas për ato që janë,
në një gjuhë të pakuptimtë.
Mu për atë pata frikë ç’po ngjet:
të jem i mbytur me gurë në dhomën time
dhe ti e shkëputur nga shpata
nën sytë e mi.
Ke një mision: të kalosh me vdekjen
nëpër zemrën e vdekjes. Kohë na është dhënë për një natë.
tani, errërsira u rrallua
për aurorën e poezisë.
O Zot, asgjë nuk më ke dhënë,
por gjithëçka ma ke marrë,
duke më treguar se jam një grusht hiri
nën flakën që mori formën e asaj
që endet nëpër shkretëtirën
e shtrirë mbi ujërat e detit.
Dyzet ditë – dhe era do bëjë nga hiri im
një gur që noton mbi ujërat e detit.
Mbi të do të prehen zogjtë
që kanë prekur qiellin.
Kurse ti do të ma lexosh poezinë e fundit
në gjuhën e tyre. Në kohën kur unë
do të nemitem, porsi në fillim.
Pasi që e kalove,
forma yte, si një zbrazëtirë,
kërkoi që ta mbush,
***
copa mishi qe nuk më duhen –
mos i shiko, tashmë janë truall! –
dhe në zbraztinë e mbetur nëse më do
hedhi disa vopa nga shpirti yt!
Copa drite vjedh natën
nga ëndrrat nën kokën e Zotit
-Një nga një, rradhiti si një murator
lidhi vetëm me gjakun tim
derisa do të zbrazem e ti do më përmbushish.
Atëherë ndoshta do të zgjohet edhe Zoti
dhe, porsi vjedhësit më të mëkatshëm
do të na ftojë për mbretërim rendi
apo do të bëjë rend në Rendin e Tij.
-Dhe ti do të shndrisissh si në Ditën e Parë!
-Do të jemi me kalaveshë rrushi në dorë
dhe me gjethe hardhishë të gjalla në enë!
I verbëti ta kaloi në heshtje
çltrinë e syrit tim,
porsi një lot.
***
më plak se hija apo se vdekja,
na ke mbajtur për dore, si një baba,
dhe nga të gjitha je bërë pjesa jonë.
Ke qitur ligje me tabllo në mishin tonë,
na ke shikuar në sy si mbi një gur,
derisa ke mihur në ne dritaren
dhe na ke dhënë fjalë e zjarr në vatër.
Por përmes saj kundron vdekja e verbët
dhe mbi sy na vë lule prej akulli.
o Zot, përse shpirtin ta thithë?
Çka po të duhen copat e jetës.
Kur ke shumë, pa ditë e natë?
Çfarë nevoje ke ta këpusish krijesën
me fjalën e saj? Të dashurës ndoshta
gjatë natës t’ia ndezish sërish gojën?
O Zot, nëse Maria, vdekjen
do të ta shkulte madje me foshnjën në krahë,
çfarë do të thoshje për ty? Por nga ana
jonë do ta kapje në rjetë hajdutërinë?
O Zot, ndër ke ke qenë ndonjë herë,
më plak se hija apo se vdekja.
Na ke mbajtur për dore si një baba –
nuk ke qenë pjesë e së dashurës sate!
Po dridhen në një lule
si dy pika prej vese –
sytë e tu!
***
I lanë duart në një sy prej uji
dhe uji i bën që të jenë të ftohta;
Rend rrugës derisa s’i ndjen gurët
dhe rruga ndikon që këmbët të të jenë të rënda;
E shikon fytyrën në pasqyrë
dhe pasqyra ndikon të të duket e huaj –
Pastaj, dikush t’i pret ca flokë
dhe të thurr dorëza,
çarapë dhe opinga
dhe një këmishë që të jetë vetëm ytja,
pa patur mundësi ta ndërrosh.
Vetë po ulem në tryezë
dhe dëgjoj përmes qiejve
hapat tu duke çapëluar.
***
Në bagremin pas shtëpisë
dy lejlekë kanë bërë një çerdhe,
i kanë ngritur kryet
njëri mbi tjetrin,
kanë kënduar, kanë lindur zogëza
dhe, gjatë vjeshtës u shpërngulën.
Ishin aq të bardhë,
vetëm në majën e flatrave të zinj!
Gjithë dimrin i pata pritur.
Një ditë, me diellin e zgjuar,
pashë në çerdhen e hatashme
një lejlek të vetëm – i shoshitur;
dhe ia krisa vajit.
Përmbi ujërat e detit, mes qiejve,
ai tjetri hynte në valë,
duke parë se retë i rinë përsipër.
Gjatë vjeshtës, nuk u shpërngul,
e priti dimrin – dhe u ngri.
U tha edhe bagremi,
por, çdo ditë, këngën e tyre
e dëgjoj mbi pullazin e shtëpisë.
Me gojë krijon zgavra
në akull mbi një xham,
që të shikosh përmes vdekjes.
***
Dua të të shoh,
por një perde hekuri tërhiqet përmbi ne;
dua të të dëgjoj,
por një fërgëllimë detrash ngritet përmbi ne;
dua të të përfshij,
por një shpatë e ftohtë na i krasit krahët;
Do kalojë vallë kjo natë?
Me krahët e krasitur përfytyroj,
të të përqafoj;
nga fërgëllima e detrave ta lartësoj zemrën,
që të të dëgjoj;
dhe nga perdeja e hekurt, e përshkuar nëpër lotë,
qëndis një pëlhurë fine prej Benares,
që të ta prekë noçkën e këmbës.
A do vijë një ditë?
Përmbi rërë
ujërat e detit
lënë gjurmët tua.
***
I grisa biletat Frankfurt-Bukuresht-Frankfurt.
-Rruaju nga brisku i thikës së ngulur deri në syrin e litit!
I grisa krejt biletat Frankfurt-Bukuresht-Frankfurt.
-Rruaju nga brisku i thikës që e pret mishin e dritës!
I grisa krejt biletat Frankfurt-Bukuresht-Frankfurt.
-Mbromë nga bileta e bardhë e fundit që prore e gjej në dorë!
***
Për shkak tëndin
u zbulua pasqyra,
porsi një shikim,
Trupi të pat kaluar
nëpër shpatë
dhe shpata po shndrit.
***
- Në lumin e hapur, poet – bërtiti Dajmoni -, flakadanët
më enden nëpër trup; them se do të tëhollohen dhe do të
zhvendosen muret së shpejti, ngase ato rendin si vetëtima
mbi bujshmërinë e shtigjeve, duke i lidhur për një rrote;
memzi që e prek tokën dhe nga retë zëri i tunelit bie mbi
rrotën e shtrirë, duke çelur gjirlanda në secilën pjesë të
syrit. Bir i tunelit, rrota vërtitet në një rrotë të madhe,
një sy i turbullt hyn në soditje; nuk e dëgjon përplasjen
e trashësive, por përpëlitja e vetullave, duke porositur
shikime ndaj dritës që të hyjë sa brenda, po aq edhe
jashtë. Ti e dëgjon zërin. Nga trupi i lidhur mes mureve
rrjedhin ujëra të shkumuara; deri të nesërmen, do të
ngritet nga to një bri i vetëm!
Pa shikimin tënd
qielli u shndërrua në gurë
dhe u përmbys.
***
Nën dorën e Lartme
kush po përshkon!
dheu i shpërthyer
përplaset mënjanë.
Zhytet në simbole
pjesa e jonë,
porsi tenda e fundit
e ujërave të vdekura.
Dhe gjith e më plak
me tënden jetë
gjatë natës mbetem
pa njërën fytyrë.
Në botë është vonë,
me vdekjen tënde
jam fare pa qenë
në këtë anë.
Më kalon nëpër fjalë
Odette e ndezur,
pa veshje në trup,
dritë e rreshur.
O Zot, në varr
nuk ka vend,
ngase ata që janë
janë pa vetulla!
Dhe është më vonë!
Me petkun e saj të butë
mbështillem i gjallë –
rruga ime e vetme!
E mbështeta ballin mbi një gurë
duke u murosur së bashku,
dhe ta pashë shpirtin.
***
prit një ditë, për të numëruar gurët e mureve të saj,
edhe një çast, që të ulem dhe unë,
i gurëzuar e më i moshuar se sa hija.
Gurët e gdhendur sipas tipareve,
i mbajtëm së bashku nën rotën e fatit.
Duart tona e patën prekur, saqë filluan
të fëshfërijnë, porsi qenjet e një përralle,
derisa mbi kodrinë era e shkund veshjen
nga trupi yt i ndritur, i palëvizshëm prej mermeri.
-Poet, mos e humb durimin për tepër,
prit një ditë, që në në gurin e fundit në mur
të këpusish dritaren përmes së cilës shihemi
porsi dikurë gjatë murosjes dhe mëkat,
edhe një çast, dhe do hyjmë në përrallë:
Në shtëpinë pa mure!
Në të bardhën kishë mbë një ditë!
Për atë në dritë
do të duhet të degdisem
nën dritë.
***
O Zot, fije me fije ke gërshetuar,
pëlhurën e teshave ke dredhur,
sipas frymëmarrjes së saj e ke shtruar
pas lëvizjeve të saj i le të flatrojnë,
duke vizatuar tiparin verbues
mbi një tryezë mishi, mbi një pllakë guri.
Nga supat e saj pëlhura u rrallua,
mbi krahët e saj edhe trupi u derdh
si një ujë i shkumuar
mbi gjurmët e mbetura mbi dhe.
O Zot, nuk mund të dyshoj
se nga cili shteg u largua!
Fije-fije ta vjel nga uji,
pëlhurën e hollë , fëshfëritëse në puhinë e erës,
në formën e saj,
e lartësuar nga vesa mbi kullosë e lule.
O Zot, veshja lakuriqe
e asaj që ësht’fshehur në dritën tënde
është latuar mbi një kryq!
fijet nuk e mbajnë,
nyjet janë ligështuar.
O Zot, në hijen tënde
më hapet një gropë
dhe shtrihet në të
veshja e saj lakuriqe,
te koka me një kandil të ndezur!
FANITJA E DYTË
(A doua vestire. 24 mars 1995)
Guri pas shpine
e ka marrë formën time –
dhe ky je ti.
***
Jam lakuriqe! Dhe përrreth meje
vërtitem si një bletë!
Por lulja nuk jam unë,
se nga poleni i shpirtit tënd
duhet të mbush hojen e kthyer hyjnore.
Jam e çveshur! Dhe kundroj
si një e huaj në pasqyrë,
ti hyn e del nga një derë
me mua në krahë si një puhi e lehtë,
e shtrirë mbi një shtrat spitali.
Jam lakuriq! dhe ti m’i lag
teshat me lotë,
i kalon nëpër kujtime si një brez leshi,
aq i hollë e aq i brishtë,
duke shpresuar se nuk do degdisesh.
Jam e çveshur! si një flakë kandili
përmbi kreshtën tënde,
mos e kthe shikimin
ec e merr frymë së bashku me mua,
përkundër puhisë së jashtme!
DO TË DOJA
(A? vrea)
... O Zot, i vetmuar jam,
porsi trëndafili
i rritur nga dora yte!
***
Dheu nbi të cilin shputat e tua
lanë shenjat e frazës së parë,
doja të më mbulojnë me afshin
e fjalisë së fundit.
Në ujërat ku ke notuar
u kreshpëruan nga prekja e krahëve tu,
do të doja të hidhem
e në thellësi të zhytem.
Nëpër ajrin që ke flatruar
me anijet e Lufthansës që çanin retë,
me sytë e kulluar si qielli
do të doja që të shembem.
Dhe në ishullin ku deshe të bësh shtëpi
gjysma në ujë, gjysma në qiell,
desha t’më djegish të gjallë e t’më strehosh
në gurët e saj.
PËRMES MEJE RRAH ERA
(Prin mine bate vântul)
Ajo shkel mbi dëborë
pa e ditur
ç’është dëbora.
***
Prej akulli ësht’krejt dheu
e dashura ësht’zjarr në vatër
përmes meje fryn murlani
mbi mua bie pllaka për hatër.
Në qiell një qen hamhamëron
e kundron tokën dalngadalë,
nga Ena e saj prej guri
duke e çliruar një Fjalë.
Asgjë nuk lë i Shenjti,
i pashkëputur nga gurët,
përmes meje fryn murlani,
mbi mua bien shkrepa stani.
Nën yjet e gurit
e dashura ime është Fjala,
hiri mbi vatër bie si dëborë
me varrin tim në krahëror.
Gërmadhat e gurit
më të rënda se dheu i zi,
mbi mua bijnë shkrepat
dhe fryn murlani me stuhi.
Përmes meje troket era
dhe mbi mua bie guri,
zgjohu moj Fjalë e gjallë
nga pllaka e varrit të rrallë!
BIOBIBLIOGRAFIA E PËRKTHYESIT
Baki Ymeri është i njohur si poet, përkthyes, eseist dhe publicist. U lind në Shipkovicë të Tetovës (1 gusht 1949), nga një baba shqiptar (Ajvaz Voka), dhe nga një mama rumune (Aurelia Graur). Kreu gjuhën dhe letërsinë shqipe në Fakultetin Filozofik të Universitetit të Kosovës në Prishtinë (1969-73). Duke qenë i ndjekur nga pushteti komunist i ish/Jugosllavisë, arratiset në Rumani (1973), vazhdon studimet e specializimit në Vjenë (1974) dhe në Bukuresht (1975). Ndërkohë shkruan, përkthen dhe boton artikuj e studime mbi lidhjet farefisnore rumuno-shqiptare, përhap literaturë shqipe, shpifet, ndiqet, arrestohet (1975) dhe dënohet nga Gjykata komuniste e Qarkut të Shkupit me gjashtë vjet burg të rëndë (1976). Arsyetimi i procesit të montuar politik ishte: Bashkim për veprimtari armiqësore kundër bashkësisë sonë socialiste. Që nga viti 1971 përkthen letërsinë shqipe në gjuhën rumune dhe anasjelltas, jep provimet e doktoratës në Universitetin e Bukureshtit, polemizon, afirmon dhe mbron çështjen shqiptare të Kosovës në shtypin rumun dhe atë shqiptar, merr pjesë në simpoziume ndërkombëtare për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, afirmon diasporën shqiptare, bashkëpunon me një varg revistash e gazetash në veri dhe jug të Danubit, vepron në kuadrin e Këshillit Udhëheqës të Bashkësinë Kulturore të Shqiptarëve të Rumanisë, themelon Shoqatën e Miqësisë Rumuno/Shqiptare, afirmon dhe përkrah bijtë dhe bijat e rilindësve tanë. Të gjitha aktivitetet i kryen vullnetarisht, pa kurrfarë të ardhurash.
Gjatë këtyre viteve ka botuar në revista të ndryshme mijëra vargje nga vepra të dhjetëra shkrimtarëve rumunë klasikë e bashkëkohorë, në gjuhën shqipe, maqedonase dhe sllovene, si dhe disa vëllime… Ai është njëherësh njohës i një numri të konsideruar gjuhësh të huaja, autor i qindra artikujve mbi diasporën shqiptare, zbulues thesaresh të shoqërisë Drita, anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Rumanisë, prezent në disa antologji poetike, laureat mirënjohjesh të ndryshme. Jeton dhe krijon në Bukuresht, udhëheq dhe shpërndan revistën Albanezul / Shqiptari. Sipas dr. Luan Topçiut, Baki Ymeri është njeriu që shkriu jetën për historinë e shqiptarëve të Rumanisë dhe, mbi të gjitha, për poezinë, këtë dhuratë hyjnore, që e ka bërë dhe vazhdon ta bëjë të frytshme. Mirënjohje: Çertifikatë nga Kombet e Bashkuara (Qendra për të Drejtat e Njeriut), e nënshkruar nga Ibrahima Fall (Bukuresht, 21 tetor 1994), Laureat i Urdhërit Kavalier i Mioricës në Fokshan të Rumanisë (2006), Mirënjohjes për Kritikë letrare nga ana e Klubit të Shkrimtarëve “Drita” dhe Drejtoria e Revistës letrare “Pelegrin” në Athinë (2006), Mirënjohje nga Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës (2007), Diplomë Falënderimi nga Fundacioni Kulturor Dimitrie Bolintineanu (2008) etj. “Shpirt i shkëlqyer Europian, i formuar porsi paraardhësi i tij Eminescu, në Universitetin e Vienës, por edhe pelerin i priveligjuar në hapësirat traco-ilirike me fije të Zamolksit, vitalitete të Dionisit dhe heshtje të Orfeut, Baki Ymeri është një qytetar special i një bo
te imagjinare e të mundshme, të cilën tenton ta themelojë përmes një elani Kantian me qëndresë të caktuar dhe mahnitje antologjike, duke lulëzuar gjuhën amtare dhe Poezinë, motra binjake të Ëndërrimtarëve.” (George Gibescu)
