Drejtuesi i jep tonin shkollës
Nga Frrok Vukaj, Akademia Pedagogjike e
Tiranës
Në vitet
e tranzicionit kanë ndikuar negativisht ndërhyrjet e politikes me gjykime jo
objektive në emërime, shkarkime, transferime e vlerësime të punës. Qysh këtu nis goditja më e rëndë për arsimin.
Një drejtues i paaftë e i pamerituar për detyrën, qysh pa ardhur në shkollë,
krijon alergji e shije të keqe për kolektivin ku do të punojë. Gjithkush di të
vlerësojë aftësitë e tjetrit, aq më shumë, kur një drejtues është në epiqendër
të opinionit mësues-prindër-nxënës. Duke i munguar profesionalizmit e shumë
cilësi morale të domosdoshme, ai zgjedh për moto e metodë pune armën më të keqe
: imponimin e drejtimin me dorë të hekurt. Pa filluar mirë, shkërmoqet
autoriteti i tij e ravijëzohen dy pamje:
gjallojnë servilët , dembelët, militantët partiakë, lidhjet farefisnore,
shoqërore e krahinore, por pjesa dërrmuese e më e shëndoshë bojkoton në mënyrë
të heshtur apo të hapur qëndrimin e paaftësinë e tij. Krijohet ajo ftohje
drejtues-vartës, por edhe konturohen dy a më shumë grupe në shkollë duke u
shtrirë edhe tek nxënësit e prindërit. Detyra e parë e drejtorit, pa të cilën
nuk mund të ketë sukses, është krijimi i besimit. Duhet luftuar praktikat e
deritanishme sikur drejtori mban shkollën, është shteti, është gjithçka, është
zot e shkop e të tjera koncepte që çmobilizojnë, ulin ritmin e atrofizojnë
punën e shkollës. Kjo praktikë të ngjan me një tërheqje litari a garë tjetër
sporti ku në njërën anë është drejtori me ca servilë e në anën tjetër
kolektivi. Drejtimi duhet të jetë profesional, bindës, transparent, i drejtë e
i ndershëm, por patjetër gjithëpërfshirës, pa përjashtuar edhe centralizmin.
Mund edhe të mungojë profesionalizmi i duhur në kuptimin shkencor, por kjo
rikuperohet me frymë bashkëpunimi, me kërkesat e vlerësimet korrekte (me një
standard për të gjithë) me shembullin personal, përkushtimin në punë, afirmimin
e vlerave të individëve, formimin e shëndoshë të kolektivit , por edhe njohjen
e halleve të secilit. Pjesa më delikate e domethënëse është shembulli personal
e qëndrimi korrekt ndaj rrethit të afërt shoqëror, farefisnor, zonës e
krahinës, e atyre me të cilët ka pikëpamje partiake, fetare, shije e praktika
te njëllojta apo të përafërta. Hatret e favoret cenojnë rëndë frymën e
shëndoshë. Shpeshherë për hir të një uniteti të shtirur, shoqëria e shteti
fshehin edhe disa plagë të trashëguara nga e kaluara. Mosmjekimi i përditshëm i
tyre, mahisin e sëmurin keq trupin tonë. Me gjithë arritjet pozitive, gjallojnë
në mënyrë të fshehur, por edhe të hapur, favoret e hatret, diskriminimi i
maskuar fetar, krahinor, racor, hierarkik, trashëgimor e të tjera shfaqje që
janë minë me sahat. Lypset një kurim i
kujdesshëm, i vazhdueshëm dhe profesional. Qëndrimet e drejta e korrekte rritin
shumë besimin e ulin stresin në punë. Njohja sociale-ekonomike, e
psiko-pedagogjike e nivelit të secilit përbën një kërkesë tjetër që ndikon
pozitivisht në punën e shkollës. Mbështetja tek mësuesit me përvojë, respektimi
i personalitetit të secilit e afirmimi i arritjeve e vlerave ,janë disa faktorë
që na sigurojnë suksese në punë. Qëndrimet negative e hakmarrëse shtojnë
dukshëm gjendjet stresuese, jo vetëm tek mësuesit, por edhe tek nxënësit dhe
prindërit. Veprime të tilla ekstreme tek drejtues të veçantë vërehen gjatë
“ndihmës” e kontrollit, në kërkesën e llogarisë, në mosvlerësimin objektiv të
punës, në heshtjen apo mosafirmimin e vlerave pozitive që janë pasuri e bazë e
shëndoshë për suksese në rritje. Mohimi i punës e përkushtimit, është një ndër
shfaqjet më të shëmtuara për çdo shoqëri. Konkluzionet e pamenduara e të
pabazuara mirë, me vëzhgime të rastit, të pathelluara e të pastudiuara,
paragjykimet ,opinionet e sëmura e denigruese, deri në mohimin e tjetërsimin e
arritjeve, shtojnë gjendet stresuese e depresive e cenojnë jo vetëm
personalitetin e mësuesit, por edhe punën e shkollës.
Pjesë e
punës së paaftë të një drejtuesi dhe e burokratizmit pedagogjik janë kërkesat
ekstreme, mbingarkesa e programeve dhe teksteve të pastudiuara mirë, me kuptime
evazive dhe zgjatje të panevojshme, mendimet imponuese e pa argumente
shkencore, kriteret preferenciale në vlerësimin e punës, fryma mbytëse e
alternativave, kapja së tepërmi pas anëve formale, duke mos qenë të aftë të
futen në përmbajtjen e punës mësimore-edukative e të tjera gjëra që minojnë
punën e shkollës. Aq më keq kur kontrolli është sipërfaqësor, me opinione , pa
platformë, me çfarë t’u dalë përpara. Luftë formalizmit e spontanitetit.
Brenda
linjave kryesore të kodifikuara duhet të gjallërohet mendimi i lirë,
alternativat e iniciativa, fryma krijuese e kritike, duke u çtensionuar nga
disa rregulla të rrepta. Kështu çdo mësues e nxënës e ndjen veten më komod, më
të motivuar e realizues. Kjo ndikon shumë edhe në harmoninë e kolektivit, në
ngjalljen e dëshirës për dijen e shkencën e rritjen e rendimentit në punë.
Shembuj të mësuesve e të drejtorëve të aftë e me besueshmëri morale e shoqëror
janë të shumtë. Ata janë të përkushtuar për punë, kanë krijuar marrëdhënie të
shëndosha me kolektivin e komunitetin e për rrjedhojë kanë rezultate bindëse e
të qëndrueshme. Krahas modelit pozitiv, kemi drejtues që nuk e meritojnë dhe
këto raste të pajustifikuara kanë qenë relativisht të larta në këto vite të
tranzicionit. Për të shmangur gjykimet subjektiviste e emërimet klienteliste,
duhet të shfrytëzohet përvoja pozitive e
nxjerrë mësime nga defektet e trashëguara. Mendoj se nga ekspertë të
njohur të kësaj fushe mund të hartohet një bazë të dhënash ku të përfshihen
përbërësit dhe kërkesat kryesore të shprehura në pikë ku të pasqyrohen meritat
dhe vlerësimi i çdo mësuesi apo drejtuesi. Disa nga këta tregues mund të jenë
shkalla e arsimimit, nota mesatare, kualifikimi, vjetëria në punë, profili,
rezultatet e vlerësimet, përgatitja shkencore, aftësitë organizative dhe
mobilizuese, komunikimi, cilësitë morale, persekutimi para viteve ’90,njohja me
ligjet, me TIK etj. por edhe vlerësimi i limituar i titullarit, i cili nuk
duhet të marrë pjesë në vendimmarrje. Pranë ZA e DAR mendoj se duhet të funksionojë
realisht një organizëm i pavarur dhe vendimmarrës që të shqyrtojë e të vendosë
për emërimet, lëvizjet, masat disiplinore e shkarkimet, pasi kandidati të jetë
intervistuar. Emërimet apo lëvizjet e shpeshta e të pamotivuara në prag apo pas
fushatave zgjedhore, është një dukuri që i duhet dhënë fund. Kjo nuk do të thotë të qëndrojnë me dekada në
një vend pune duke rënë në monotoni e duke e quajtur veten të
pazëvendësueshëm. Duke u mbështetur në
argumente bindëse, mund të themi se ka rënë përkushtimi për punë, i cili ka
ndikuar edhe në procesin mësimor e edukativ. Në këto vite janë zbehur kërkesa e
llogarisë e përkushtimi. Korrupsioni përmes notave efektive e diplomave të
pamerituara kanë ulur nivelin e përgatitjes shkencore e profesionale. Një pjesë
e këtyre mësuesve të dalë nga bankat e universiteteve ndikuan në kolektivat
pedagogjike për uljen e ritmit në punë e kërkesën e llogarisë. Roli i drejtorit
është i gjithanshëm e jo thjeshtë si një
administrator, siç e quajnë disa. Ai drejton e organizon gjithë procesin
mësimor-edukativ në përshtatje me Kushtetutën e dispozitat në fuqi, por është
edhe përgjegjësi kryesore për zbatimin e tyre; bashkëpunon e koordinon punët me
organet e pushtetit vendor, me institucione e shoqata shtetërore e jo
shtetërore. Drejtuesi duhet të jetë një administrator i mirë i buxhetit duke
zbatuar me korrektësi edhe transparencën e duhur.
Zgjedhja
e stilit të drejtimit është një fushë tjetër shumë e rëndësishme. Stili ka të
bëjë me veçoritë themelore të drejtimit, me format e organizimit, me sjelljen e
mënyrat si vepron. Themelore është parimi bazë që zgjedh e kjo pasqyron edhe
personalitetin e tij. Parimet kryesore janë: ai demokratik e jo demokratik.
Shembulli i parë nuk nënkupton anarki e amulli, por një filozofi të re
bashkëkohore. Prof.as.dr. Jetmir Alickaj kur flet për artin e drejtimit thotë
“Një filozofi që kërkon delegim kompetencash, ndarje ngarkesash, përgjegjësish,
autoritetesh. Një filozofi që e konsideron çdo anëtar të grupit një fitues dhe
të gjithë grupin një fitues potencial. Një filozofi ku të gjithë ndjehen si
partner të barabartë midis të barabartëve”. Kjo në mënyrë të ndërsjellët
kultivon mendësi e praktika bashkëkohore mësues e drejtues. Më efektiv është
stili bashkëpunues e racional, kundrejt stilit burokratik, direktiv, jo
direktiv, irracional, partiak e populist. Nga formimi e personaliteti i secilit
varet zgjedhja e stilit dhe etika e drejtuesit. Pa mohuar edhe një tip të
ndërmjetëm, dy janë tipat kryesorë. I pari është punëtor i palodhur,
bashkëpunues, i thjeshtë, komunikues, i vëmendshëm e vlerësues ndaj këshillave
e kritikave, human, zemërgjere e korrekt, principal, këmbëngulës, i ndershëm ,
transparent e luajal që di të harmonizojë frymën demokratike me centralizmin, e
të tjera cilësi pozitive.
Një
drejtues i paformuar e i paaftë zgjedh rrugën burokratike e moskokëçarëse,
“autoritetin” fals, shkëputjen nga kolektivi e komuniteti, arrogancën,
mendjemadhësinë e fudullëkun, frymën e grupazhit e të presioneve, përçmimin e
kolegëve e servilizmin ndaj eprorëve...një stil tashmë i dështuar e i
neveritshëm. Drejtimi është art e drejtuesi duhet zgjedhur me shumë
objektivitet e përgjegjësi, sepse i jep tonin gjithë shkollës.
https://www.zemrashqiptare.net/