Gëzim Llojdia: Ç’punë kanë shqiptarët në Siri?

Ç’punë kanë shqiptarët në Siri?

SIRIA MES SHITËVE DHE SYNYVE –DYFEKU NE MES

Andon Zakoja : Mjaft punove për te tjerë, o fatkeq…. . /Gjithë djemtë qe ke qarë dhe mban zi,  për Morene janë vrarë, për Turqi!. . . . . . .

Nga Gëzim Llojdia

1.

Në folklorin shqiptar përmenden edhe vendet ku shkelën këmba e nizamëve shqiptarë.  Emri i Sirisë përmendet shpesh në këngë dhe krijime popullore për shqiptarët që mbetën atyre viseve. Mirëpo ndërsa 2 vjet më parë në mars 2011,  qeveria siriane iu përgjigj protestave me forcë brutale,   një fundosje kjo  duke shpurë vendin në luftë civile, askush nuk  e kishte menduar  se drejt atyre viseve do të shkonin të tjerë shqiptarë të thirrur nën “armë nga hoxhallarë”, ose si “nizamët ndërkombëtar fetar”. Në dy vjetët e  konfliktit  u shuan 70. 000  sirian  dhe miliona të zhvendosur,  dhe një popullsi të tërë të  brutalizuar nga dhuna  ka lënë plagë të thella  , mirëpo burimet thonë se mes të vrarëve  ka edhe shqiptarë.  Ç’punë kanë shqiptarët në ato vise, po ti shohim ngjarjet dhe çfarë ndodh realisht në Siri atherë do kuptojmë se përse lufta atje ka të tilla përmasa.

2.

Pas largimit nga jeta të Profetit Muhamed,  dhe kur  zonat u ndanë mes Muavija,  dhe Imam Ali , ku i pari shkoi në Sham viset  e Sirisë ndërsa dhëndri i profetit në Irak, Iran etj vrasja e Aliut më parë në një xhami , vrasja  më tej e djalit të tij,  imam Hysen në Qerbela, përndjekja e egër  kundrejt  pasuesve të familjes profetike krijoi greminën  mes mbështetësve  të tyre , madje  erdhi duke u bërë më e thellë. Ndarja e tyre  në shekujt e mëvonshëm solli gjurmë dhe sot e kësaj dite mes shitëve dhe synive.  Edhe këtu folklori ai shqiptar  përdor Muavinë dhe Jezidin, djalin e tij me terma nga më  të egërit , ndonëse Muavija ka shkruar gjysmën e kuranit pas diktimit që i bënte profeti, mirëpo në gjuhën e shitëve,  Muavija i biri Jezidi  përmenden  edhe në “Qerbelanë “e Naimit. Shkaku ishte i thelle sikurse ndarje e thellë brenda islamit.

Çfarë ndodh në Siri? Pse  shqiptarët s’kanë punë atje?

Siria kurrë nuk ka pasur një popullsi të madhe shiite,  por në vitet e fundit ka pasur një rritje të konvertimeve të Shiizmit brenda sunite,  Ismaili,  dhe popullsitë Alevitë shkruajnë agjencitë e huaja kur konflikti u bë prezent.

Faktorët janë:Afërsia gjeografike e Iranit në Siri,  shprehen gazetat e mëdha,  ka çuar gjithmonë në një shkallë të caktuar të ndikimit iranian atje,  të cilat u rritën me suksesin e  Bashar al-Asad në pushtet në vitin 2000 pas vdekjes së të atit Hafëzit.  Inkurajimi i qeveris siriane i aktivitetit misionar iranian mund të jetë shkaku kryesor i rritjes në konvertimet,  por kjo nuk është e vetmja.  Dy faktorët e cituar janë:1-Ekzistenca e një popullsi indigjene shiit . 2-Tempujt historike shiite në pjesë të ndryshme të Sirisë,  natyra e adhurimit shiit,  fuqia e mediave,  fitorja e perceptuar e Hizbullahut në luftën e Libanit të vitit 2006,  strategjia joshjes e Sirëve,  influenca ekonomike dhe arsimore nxitje dhe dominimit të sektit Alevit në politikë janë faktorë të tjerë,  që duhet të merren parasysh.

Statistika zyrtare fetare:

Raporti:” Liria Fetare” për vitin 2006,  publikuar nga DA,  thekson se: Alaëites,  Ismailis,  dhe shiitët, të  tjera përbëjnë 13%për qind e popullsisë së Sirisë,  ose rreth 2. 2 milionë nga popullsia prej 18 milionë.

Prurjet :P ërveç kësaj për Shi’ajve saj indigjene,  Siria pret edhe një komunitet i emigrantëve iranianë shiitë të cilët banojnë kryesisht në Damask,  si dhe një numër i madh i shiitëve irakianë të cilët arritën gjatë viteve 1970, 1980,  si rezultat i politikave shtypëse të ish regjimit irakian .  Popullsia e shiitëve irakianë u rrit akoma më tej në prag të pushtimit të Irakut në vitin 2003.  Në përgjithësi nuk ka diskriminim shoqëror kundër shiitëve në Siri, thonë analistët.  Ata janë integruar shoqërisht dhe martohen me grupet e tjera muslimane.  Numri i vogël i shiitëve në Siri mund të shpjegojë pjesërisht se pse ata nuk kanë zhvilluar lloj të partikularizmit sektare parë në vendet e tjera në rajon.  Shiitët jetojnë në shumicën e krahinave të Sirisë,  megjithëse jetët e larta në Tartus,  një krahinë,  që përbën 44 për qind të popullsisë shiite të vendit.  Disa shiitët kanë arritur pozita të larta në Siri. Shiitët në Siri nuk i binden vetëm një “burim i rivaliteti” (Marja taklid).  Disa janë pasuesit : e Ajatollah Ali al-Sistani në Naxhaf,  Irak,  të tjerët janë të përkushtuar për Ayatollah Ali Khamenei,  autoriteti më i lartë fetar në Iran,  ende të tjerët të ndjekin Sejid Muhamed Husein Fadlallah në Liban.

Faktori Alevit

Çfarë e shpjegon trajtimin relativisht të favorshme të shiitëve në Siri? Statusi i tyre pozitiv ekzistuar edhe para ardhjes së qeverisë së Bashar al-Asad,  i cili ka marrë një qëndrim më të hapur të favorshme ndaj Iranit dhe Shiizmit rrëfehet edhe njëherë.  Që nga viti 1963,  Siria ka qenë e sunduar nga një regjim,  që i takon sektit Alevit,  i cili ka afinitete me Shiizmit.  Partia në pushtet Baath,  ka realizuar gjithmonë në pozicionin e saj të pasigurt,  dhe anëtarësimi i saj mbizotërues Alevit përpiqet të ruajë një ekuilibër midis të paturit pohimi i tyre se i përkasin të Dymbëdhjetëve Shiizmit(bëhet fjalë për 12 imamët e shenjtë),  duke mos humbur identitetin e tyre etnik dhe kulturor,  si dhe doktrinat e fshehta të tyre fetare.  Partia ka ndjekur këtë arsye politika që synojnë legjitimuar kredon Alevit,  i cili ka luajtur një rol të rëndësishëm në formulimin e politikave sirian ndaj shiitëve. Një rezultat i dominimit Alevit politike ka qenë rëndësia,  që Siria i kushton marrëdhënieve të saj me shiitët e Libanit dhe Iranit.  Këto marrëdhënie nga koha në kohë janë forcuar në sajë të lidhjeve të ngushta personale me udhëheqësit shiit të Libanit.  Kjo ishte veçanërisht e vërtetë e Musait al-Sadr në fillim të viteve 1970.  Siria i dha gjithashtu lëshime të veçanta për udhëheqësit e opozitës iraniane. Nën një sistem -partiak të Sirisë,  ligji ndalon krijimin e partive politike,  të cilëve ideologjia është në kundërshtim me atë të partisë në pushtet.  Regjimi autokratik i Sirisë ka insistuar në mbajtjen e fesë nga politika si Vëllazërisë Myslimane , që tmerrin e saj të madh e ka më 2 shkurt,  1982,  kur ata u rebeluan kundër qeverisë siriane u arrestuan rreth 20. 000 të burgosur politikë në mesin e Vëllazërisë Myslimane  u vraë 10. 000 njerëz; 600, 000 ishin në listën e zezë. Të  drejtat fetare  shiitë janë të ruajtur dhe pavarësisht nga ideologjia laike e regjimit,  ajo kujdeset për të siguruar besnikërinë e vendit,  institucione të ndryshme fetare,  ndoshta për të kompensuar mungesën e saj  të përgjithshme , të mbështetjes popullore.

Rezultatet e Vrojtimit

Një studim nga BE , viti 2006 ofron të dhëna të dobishme në peizazhin fetar sirian.  Ajo tregon se provincat me shumicë Alvi kishte një përqindje të lartë të të konvertuarve në Shiizmit rrëfehet edhe njëherë se krahinat e tjera.  Sipas studimit të BE-së,  rastet e njohura të konvertimit sunni Shiizmit rrëfehet edhe njëherë nuk mund t’i atribuohet shkaqeve standarde sociale apo ekonomike në ndonjë prej emërtimeve.  Në Damask,  për shembull,  64. 4% e të konvertuarit të Shiizmit rrëfehet edhe njëherë përkasin familjeve të mesëm-të lartë me  të ardhura të tregtarëve dhe profesionistëve.  Pjesa më e madhe (69%) të ketë të paktën një edukim të shkollës së mesme.

Studimi i  BE arriti në përfundimet e mëposhtme në lidhje me konvertimin në Shiizmit rrëfehet edhe njëherë në Siri,  e fundit prej të cilave në mënyrë të veçantë mund të jetë lajm shqetësues për të dominuar regjimin Alevit:

1.  Shumica e rastevetë  konvertimit,  në të kaluarën ashtu edhe në të tashmen,  të ndodhë në mesin e familjeve që kanë orientime tradicionale shiite (Ismailis,  Alaëites),  nuk është në mesin e popullatës sunite.

2.  Shkalla e ulët e konvertimit në mesin e sunitëve sugjeron se në fakt asnjë aktivitet misionar nuk  ka qenë duke u zhvilluar në mesin e tyre,  veçanërisht në dritën e faktit se disa Suni që  konverton u përkasin familjeve dikur shiite,  që kishin adoptuar fenë suni në një kohë ose në një tjetër.

3.  Përqindja e konvertimit për përfitime ekonomike ose financiare është aq i ulët se “konvertimit për arsye mercenare” mund të përjashtohet si një prirje.  Studime të tjera tregojnë se një përqindje e madhe e shiitëve të reja në Siri  janë konvertuar për arsye të përfitimit financiar. )

4.  Nëse shkalla e tanishme e konvertimeve midis Ismailis,  Alaëites vazhdon pa u pakësuar,  ish sekti do të vdesi brenda dhjetë viteve dhe këto të fundit brenda një çerek shekulli.

Faltoret shiitë të Sirisë

Analistët e huaj thonë se :tempujt shiitë shërbejnë si spiranca për popullsinë shiite në Siri,  si dhe tërheqjen e vizitorëve nga jashtë.  Varret janë dhe i përkasin Ministrisë së çështje bamirësie Fetare.  Megjithatë,  Irani ka marrë mundësi për të zgjeruar ndikimin e tij në Siri nga zhvillimi  i financimit në disa nga këto vende.

Shiitët

Gjuha siriane jetonë kryesisht në lagje të ndryshme të kryeqytetit,  si edhe në disa qytete dhe fshatra në krahinat e Hims-it dhe Hama.  Më Shiitët irakianë në Siri banojnë në rajon Zejneb Sayyida në jug të kryeqytetit Damask,  një zonë që është rritur rreth njërit prej faltoret kryesore të Shiizmit,  varri i Zejneb Ali b.  Abi Talibi.  Varri i Zejnebi,  është përdorur për leksione dhe festat fetare,  si dhe për shpërndarjen e literaturës fetare shiite,  është qendra më e madhe shiite në Siri.  Përveç kësaj,  turistët e shumtë iranianë vizitojnë faltoren.  Numri i pelegrinëve u rrit në 202, 000 në vitin 2003.  Kjo rritje në vizitat e ka sjellë edhe një rritje në ndikimin e Iranit në Siri. Shenjtë Sayyida Ruqayya është i dytë më i vizituar shpesh në Siri.  Për shkak të vendndodhjes brenda kryeqytetit,  ajo tërheq turma të mëdha për lutjet ditore publike dhe të përjavshmen namazin e xhumasë.  Imami i faltores së,  Shejh Nabil al-Halbaëi,  është një nga personalitetet më të shquara shiite në Siri.  Në fillim të viteve 1990 në faltoren e Sayyida Sukayna,  të vendosura në portin e vogël (el-Bab el-Saghir) varrezë në Damask,  iranianët ndërtuan një varr të madh mbi një të vjetër.  Ata blenë tokën rreth saj për një oborr, që  të jetë në gjendje të mbajë qindra dhe mijëra  pelegrinëve iranian të cilët fillojnë duke vizituar vendin,  që tani quhet Sayyida Sukayna,  bijë e.  Abi Talib.  Pasi kanë blerë tokën,  iranianët gjithashtu filluan ndërtimin e një husayniyya shumë të madh shi’it (shtëpi e lutjes) në faqen e varrit . Ndërtesa të mëdha në Darayya,  të vendosura shumë afër Damaskut,  është ende në ndërtim e sipër,  por tashmë dyqane dhe ndërtesa banimi janë ngritur rreth saj,  si hotele,  në përgatitje për themelimin e një qendre shiit në qytetin e Darayya.

Historia e Shiizmit

Shiizmit rrëfehet ka një histori të gjatë në Siri.  Ajo mund të gjurmohet prapa në kohë, në shekullin e shtatë,  edhe pse ajo u bë e përhapur atje vetëm në shekullin e dhjetë.  Besimi shiit ka vazhduar të përhapet gjatë pushtetit të dinastisë shiite të  fatimide Ismaili (969-1172 CE),  e cila u  vendoi në Egjiptit dhe  e shtriu kontrollin në Siri,  gjatë shekullit të  njëmbëdhjetë.  Më pas,  në Siri filloi të zbehet për shkak të armiqësisë së dinastisë Ayyubid (1171-1250) dhe më vonë nga osmanët (1517-1798). Nga  kohët e hershme  në ato moderne pasuesit e Shiizmit ndjekin imamët e Dymbëdhjetëve , që janë imamët e shenjtë.

I parë shiit,    i shquar modern të ketë angazhuar në konvertimin e të tjerëve për Shiizmit ishte dijetar Abd al-Rahman Khayr (1925).  Megjithatë,  konvertimi nuk bëhet në numër të konsiderueshëm përpara aktiviteteve të Jamil al-Asad,  vëllai i të ndjerit Presidenti sirian Hafizi,  al-Asad,  në vitin 1980.  Fillimet e prirje të konvertimit mund të ndiqen për një vizitë,  që Musa al-Sadr bërë në vitin 1974 për pleqtë e komunitetit Alevitë në malet Latakia në zonën bregdetare të vendit.  Ai u parapri nga Ajatollah al-Shirazi,  të cilët kanë prodhuar aktvendimin  e njohur sipas të cilit njerëzit e atij rajoni ishin për t’u konsideruar shiitë.  Jamil al-Asad ka  filluan për të inkurajuar konvertimin në Shiizmit në këtë të njëjtin rajon,  sidomos në mesin e anëtarëve të komunitetit Alevitë.  Ai dërgoi grupe të Alaëites për të studiuar Shiizmit,  dhe pas kthimit të tyre në Siri ato shpërndahen fenë shiite Alaëites në mesin e bashkëkombasve të tyre.  Al-Asad husayniyyas ka ndërtuar në male,  ku më parë kishte qenë vetëm tempujt Alevitë.  Në mënyrë që të bëjë Shiizmit më e pranueshme për popullin atje,  ai emëroi një Shejhun shiite në krye të xhamisë al-Zahra Alevitë në qytetin e Baniyas në bregdetin sirian. Pasi Hafiz al-Asad erdhi në pushtet në vitin 1970,  disa udhëheqës fetarë suni shprehën kundërshtimin e tyre ndaj tij,  për shkak të përkatësisë së tij fetare Alevitë.  Në mënyrë për të hyrë në zemër me ta,  al-Asad filloi të marrë pjesë në shërbimet e xhamive . Ai gjithashtu kishte Jamil vëllai i tij ngriti al-Murtada Alevit Asociimit,  me degë në të gjithë Sirinë.  Hafiz al-Asad ka themeluar al-Murtada,  Shoqata në mënyrë që të tregojë se Alaëites përkiste komunitetit më të madh të shiitëve në mënyrë që ata nuk do të mbeten një pakicë.  Pas disa kërkime në thellësi,  Hafiz al-Asad kërkoi Ayatollah Muhammad Husein Fadlallah për të punuar në Siri.  Ai hapi një zyrë në lagjen Zejneb Sayyida e Damaskut,  dhe televizioni sirian  filloi  programet e transmetimit me irakian shiit të  Shejh Abd el-Hamid al-muhaxhir.  Megjithatë,  pasi Bashar al-Asad erdhi në pushtet në vitin 2000,  ndikimi Fadlallah u  zbehur disi; vendi i tij është marrë nga ambasada iraniane,  duke punuar përmes j atashe kulturor në Aleppo.  Megjithëse  më vonë Presidenti sirian Hafiz al-Asad ka mbajtur një aleancë strategjike me Iranin,  ai nuk lejonte parimet e Revolucionit Iranian për të fituar një terren në Siri.  Në fakt,  ai sistematikisht dhe në mënyrë të vendosur  ka përmbajtur praninë iranian,  dhe herë pas here shkoi aq larg sa për të mbyllur institucionet e financuara nga Irani,  duke përfshirë klinikat.  Iranianët u përpoq për të fituar hyrjen në zonat e populluara nga Alaëites duke shfrytëzuar afinitetet e tyre fetare me ta,  por presidenti sirian mori një sërë hapash të brenda dhe jashtë komunitetit Alevit për të siguruar që përpjekja iranian për të depërtuar në zemrën e vendit sirian nuk pati sukses.  Presidenti gjithashtu urdhëroi myftiun  e Sirisë,  Ahmed Kaftaru,  të themelojnë shkolla për studime Kur’anore në të gjithë Sirinë,  përfshirë edhe në rajonet kryesisht Alevit të vendit.  Këto shkolla janë quajtur “al-Asad Institutet për memorizimin e Kur’anit. ” Ai gjithashtu ndaloi dërgimin e studentëve për të studiuar fenë në Iran.

Rritja e  ndikimi iranian në Siri

Kur Bashar al-Asad u bë president,  bilanci i ati i tij kishte themeluar filloi të zhvendoset në favor të ndikimit iranian.  Fushatat janë krijuar në mesin e Sirëve të zakonshëm për të inkurajuar ata për të kthyer në Shiizmit.  Burime të shumta kanë akuzuar Dr Ahmad Badr al-Din al-Hassun,  kryemuftiune  Sirisë,  se ka konvertuar fshehurazi në Shiizmit.  Shumë akuza të tilla u dëgjuan në prag të predikimit të tij në Ditën e Ashures vitit të kaluar.  Në këtë predikim ai bëri shumë deklarata në favor të doktrinës shiite,  duke e akuzuar të gjithë kalifët myslimanë,  nga Muavija,  e tutje të mosbesimit,  dhe duke deklaruar se Aliu ishte prova e Perëndisë për krijesat e Tij dhe se ekzistenca e familjes së Profetit për siguruar drejtësinë dhe paqen në botë .

Nën sundimin e Bashar al-Asad  një numër ndryshimesh kanë ndodhur në propagandën zyrtare,  siç pasqyrohet në kanalet televizive lokale dhe satelitor dhe radio stacione në dispozicion në Siri.  Sirianët kanë qasje në rrjetet e huaja si al-Manar,  i cili transmeton nga Libani dhe promovon konvertimit të Shiizmit në Siri dhe gjetkë.  Ka gjithashtu një numër të kanaleve lokale që transmetojnë traditat shiit,  foto,  ligjërata,  dhe ekzegjezës Kur’anor dhe haptazi kryejnë përmbajtje misionare.  Televizioni sirian jep një javor (të paktën) të gjatë transmetimi të misionarit shiit Abd al-Hamid al-muhaxhir.  Ajo gjithashtu i jep kohë transmetimi të Irakut Abd al-Zahra,  sidomos gjatë muajit të Ramazanit,  kur ai lexon ajetet Kur’anore e ndjekura nga këngë dhe himne në lavdërimin e familjes së Profetit.  Një tjetër burim i materialit shiit është një stacion FM radio që transmeton mesazhe ideologjike dhe politike të ngjashme me ato të radio stacioneve Hezbollah në Liban dhe të atyre që i përkasin Këshillit Suprem të Revolucionit iranian në Irak. Ndërsa regjimi sirian ka dhënë shtetësinë siriane për dhjetëra mijëra iranianëve,  ai e ka mohuar shtetësinë për kurdët amtare sirian për dyzet vjet.  Regjimi sirian gjithashtu mbështet Iranin në represionin e saj të beduinët e Ahëaz në Iran (edhe pse ata janë shiitë, ).  Vëzhguesit theksojnë se marrëdhëniet e ngushta midis Sirisë dhe Iranit,  veçanërisht që nga aleanca e tyre strategjik në vitin 1980,  kanë mundësuar Iranin të operojnë në territorin sirian.  Kështu zyrtarë të lartë sirianë dhe iranianë marrin  pjesë në festimet e ndryshme të organizuara nga kancelarinë në Damask për festat kombëtare iraniane,  të tilla si: festimin vjetor në nder të Revolucionit Iranian dhe festat fetare,  të tilla si vdekja e Huseinit në ditën e Ashures. Shefat fisnor,  sidomos në zonën el-Raka,  ftohen nga ambasadori iranian për të vizituar Iranin falas,  siç janë fisnikët e tjerë në Siri,  duke përfshirë profesorë në kolegjet fetare.  Një udhëtim i tillë është bërë nga një grup i udhëheqësve të fiseve të kryesuar nga Hamid al-Jarba,  Sheikhu i fisit Shamr,  Faysal al-Arif,  Sheikhu i fisit Khafaja,  dhe Aëëad al Aëamleh,  Shejhu i el-Uehb fisi nga qyteti i el-Buëayhij.  Vizitorët e tilla kthehen në Siri me dhurata dhe me xhepa të fryrë.

Nxitje financiare luajnë një rol të dukshëm në promovimin iraniane e Shiizmit . Njerëzit e varfër,  për shembull, u  janë dhënë kredi në emër të solidaritetit mysliman,  dhe përfundimisht janë të thënë se ata nuk duhet të paguajnë atë.  Në mënyrë të ngjashme,  kujdes mjekësor falas ofrohet në spitale bamirësie iraniane në Siri,  të tilla si Spitali i Imam Khomeini ne Damask dhe në Spitalin Gjysmëhënës së Kuqe dhe në Spitalin Bamirësisë në Aleppo. Misionarët siriane dhe iraniane shiitë nganjëherë ofrojnë të holla për njerëzit,  ose ofrojnë për t’i ndihmuar ata në marrëdhëniet e tyre tregtare ose zyrtare.  Nxitje të tilla ofrohen zakonisht për fisnikëri dhe shefave të klaneve,  sidomos në zonën midis lumenjve Tigër dhe Eufrat,  ku kjo metodë është thjesht një vazhdim i sistemit të Irakut për kontrollimin e njerëzve nëpërmjet kryetarëve të fiseve dhe klaneve.  Një tjetër mënyrë për të inkurajuar konvertuarve është duke u ofruar atyre me një grua,  apo me nevojat themelore të tilla si vaj,  sheqer,  oriz,  dhe gjalpë.

Roli i Arsimit

Arsimi është një tjetër mjet i përdorur nga qeveria Asad,  Shiizmit për të promovuar dhe lidhjet me Iranin.  Për shembull,  në fillim të vitit shkollor 2006-2007,  një kolegj fetar shiit u hap në qytetin e al-Tabaqa,  me një regjistrim prej më shumë se dyqind nxënës.  Shiitët nuk  kishin asnjë vështirësi për marrjen e një leje për të hapur këtë kolegj,  edhe pse në të gjithë vendin ekzistojnë vetëm dy kolegje fetare suni,  në Damask dhe tjetri në Aleppo.  Kjo e fundit është dashur të pres me dekada për miratim,  e cila më në fund erdhi në vitin 2007.  Kohët e fundit është raportuar se Irani ka marrë leje nga autoritetet siriane për të themeluar një universitet të madh iranian me fakultete të shumta. Bursat janë vënë në dispozicion për studim në Teheran dhe Kum,  sidomos për studentët të avancuara për të zgjedhur sfond të tyre akademik ose social.  Këto institucione japin trajtim preferencial për studentët që mbështesin autoritetet.  Disa studentë janë lejuara për të studiuar në haëza (seminar) të shenjtë në  Sayyida Zejneb,  ku ata nuk paguajnë shkollimin dhe janë të pajisur me një pagë mujore,  të pakushtëzuar.  Bibliotekat e kreditimit,  të quajtura “dyqane” (haëanit) janë hapur nga iranianët në të gjitha qendrat shiite në Siri.  Bibliotekat gjithashtu shpërndajnë libra falas dhe japin shpërblime (nga 1000 £ siriane në libër) për lexuesit.

Ministria e Arsimit sirian lëshoi ??një ndalim mbi arsimin fillor në institucionet fetare suni të mësimit.  Dijetarët sunni fetare,  dhe sidomos Shoqata e Ulemave në Siri,  ka deklaruar që kjo të jetë një hap shtypës.  Në të menduarit rreth Shiizmit në Siri është e pamundur të injorojë rolin e Hezbollahut,  organizatës shiite libaneze me lidhjet ideologjike dhe strategjike në Iran.  Ndërsa Siria ishte në kontrollin e Libanit ajo siguroi organizimin me mbështetje politike dhe ushtarake,  si dhe Hezbollahu  si  aleati kryesor i Sirisë në Liban. Tridhjetë e tre ditë luftë mes Izraelit dhe Libanit në verën e vitit 2006  rriti një valë admirimi në mesin e sirianëve për  liderin e Hezbollahut Hasan Nasrallah it dhe organizimin e tij për shkak të rezistencës së tyre kundër Izraelit.  Arritjet e perceptuara të  Hezbollahut dhe fitoret në luftë solli gjithashtu në lidhje me një rritje në aktivitet iranian.  Që nga lufta,  fotot e Hasan Nasrallah dhe e Khameneit janë shfaqur më gjerësisht se sa rajoni i liderëve të tjerë politikë.  Çdokush duke ecur nëpër rrugët e Damask do të shihni fotografitë e Presidentit Bashar al-Asad përkrah liderit të Hezbollahut.

Ç’duan shqiptarët në Siri?

Zërat por që besojnë se vijnë nga Irani thonë se shqiptarët nga ky vend, Kosova dhe Maqedonia janë rekrutuar për të shkuar për të luftuar në Siri.  Në fakt lufta atje dhe të dhënat e mbledhura kanë treguar se ajo karakter të theksuar  se është mes vetëve muslimanë  shitëve dhe synive për pushtetin.  Siria me mbështetje të Rusisë dhe Iranit dhe opozita e ndihmuar nga sauditët dhe vendet tjera që kanë në fuqi regjime mbretërish,   po tregojnë dhëmbët në një luftë ku mijëra të vrarë nuk i dhimbsen asnjërës palë, kur fjala është për dominimin e pushtetit.

Në këtë  gjakderdhje të madhe në Siri,  pyetja është ç’duan shqiptarët që shkojnë e vriten atje?Në Shqipëri mirëkuptimi fetar është i gjetur prej shekujsh.  Ahere,  ç’duan shqiptarët që shkojnë të vriten për të huaj.  Andon Zakoja ka shkruar një shekull një vjershë, aktualiteti i të cilës mbetet prezent sot:

Shqiperin’ e mori turku, i vu zjarr!/Shqipetar,  mos rri,  po duku, shqiptar!/Mjaft punove për te tjerë, o fatkeq!/Kujto vendin tek ke lere dhe tek heq. /Të ka bërë perendia, luftetar, si s’te lodhi roberia, shqiptar!/Erdhi dita te ngresh kokë, të kërkoshlirine,  bashke me shokëte leftosh!/Mos bëni si keni bërë gjer me dje, por te leftoni te tërë për Atdhe. /Peseqind vjet kemi rruarme pahir, /Lidhure me kemn’ e duarme zinxhir………. /O moj Shqiperiz’ e dashur, memedhe, /Të shoh me buzë te plasur,

si me sheh. /U shkretove anembane, Shqipëri, se shqiptarët s’kanëdashuri. /Gjithë djemtë qe ke qaredhe mban zi, për Morene janë vrarë, për Turqi!………………