| E premte, 05.07.2013, 07:41 PM |
AURORA
tregim
NGA KRISTAQ TURTULLI
Nuk më ish
dhenë rasti të shihja më parë agimet polare, Aurorën Boreale. Dhe kur u gjenda
përpara tyre, u mrekullova. Çdo agim polar ish i veçantë, i papërsëritshëm, në
ngjyra, në lëvizje, në frymëmarrje, në jetë. Mu duk sikur atje gjendej sekreti
dhe misteri. Ish vërtet fantastike. Mu mbajt fryma prej mrekullisë së natyrës.
Ishte një frymëmarrje gjithëpërfshirëse, qiell, ujë dhe tokë. Yjet thellë në
qiell, si fëmijë të brishtë, të hutuar, përpëlitnin qepallat, drithëroheshin
për pamundësinë e shprehjes dhe Aurora Boreale si për ti qetësuar i
Ngjyrat
mahnitëse ishin ndehur mbi gjithçka, me reflekse të kuqërremta, portokalli, të
gjelbra, të verdha, të kaltra ushqyese. Dritë hijet mbusheshin me kolor prej intonacioneve,
përzierjeve të ngjyrave nga piktori
gjenial, i papërsëritshëm natyrë. Vezullime dhe shkëndijime, si të ishin
miliona dhe miliona xixëllonja që ngriheshin butë prej tokës dhe ngjiteshin
drejt qiellit, shkonin larg dhe përziheshin me yjet. Një pjesë yjeve dhe
xixëllonjave zbrisnin ngadalë, lehtë, gjithë delikatesë dhe thitheshin me
dashuri dhe neps prej tokës. Gjithçka ishte në vallëzim, shpërthim, befasi dhe
joshje. Të dukej sikur gjendeshe përpara një botë magjike, me të fshehtat e
pashpjeguara, të shkruara në qiell dhe të derdhura në tokë me penela të arta.
Të vjen befasisht një përhumbje. Të duket sikur je mbështjellë me një copës
veladon të shndritshëm, të purpurt qielli e toke dhe në krahë ke flatra. Të
bëhet sikur lehtësisht po shkëputesh prej toke dhe shkon tutje, tok me
shkëndijimet e vezullimet. Atje ku nuk kanë shkuar të tjerët, në zemrën e
ngjyrave të magjisë së Aurorës Boreale....
-Bukur,
hë,- më tha shoqëruesi.
-Është
fantastike,- i thashë,- si në përrallë.
Dhe
përnjëmend mu kujtua
Për mua
Bato
Dangëllia një plak i shukët. Jetonte vetëm, në një kthinë të magazinave të
braktisura të konservimit. Familja, për të ruajtur të pastër biografinë, i
Bato
Dangëllia ecte i pashpresë, kokulur,
truplëshuar.
-O zot
çfarë sysh! Të jenë realë këta sy!
U tërhoq
pas i hutuar duke mërmëritur:
-O zot!
Sytë e kësaj çupëline, të sakates Kristinë, ngjajnë çuditërisht me Aurorën
Boreale!
Pra me
agimet polare, por atëherë nuk e kisha idenë.
Bukurinë dhe mirësinë e saj shpesh e krahasoja me ndriçimin verbues,
marramendës mëngjesor pranveror. Bulëza e vogël e vesës reflektuese si diamant
pikonte mbi gjethin e gjelbër dhe unë e dëshiroja ta puthja
Por nëna
ime Meri nuk e
-Nënë,
Aurora është plot mirësi dhe dritë mëngjesi,- i thashë.
-Hë,
ashtu thua ti se aq... Por bukuria është një copë herë,- ia bëri nëna.
Babai
vetëm dëgjonte, thithte me vrull duhanin e fortë dhe s’fliste. U mërzita një
ditë kur nëna më tha, ‘aq di’. Prandaj i fola me ton të rëndë:
- Nënë,
nuk të lejoj të më fyesh...
-Nuk të
fyen nëna mor bir, jo. E pres gjuhën. E bukur është çupa more bir, nuk ke ç’i
thua, si dritë mëngjesi, - më tha nëna,- por cenet e trupit dhe të mendjes
trashëgohen në familje nga njëri brez në tjetrin, deri në brezin e shtatë, e di
këtë ti? Kush do më garantojë mua se fëmija që do lindë kjo vajzë, nuk do ti
ngjajë nënës së saj. E njoh me dhëmbë dhe dhëmballë familjen e çupës e nënën e
saj, të gjorën Kristinën. Kështu sakate për gjynah ka qenë Kristina që e vogël.
Edhe nëna e Kristinës çalamane ka qenë. Nuk ja ha hakën, qëndistare e
mrekullueshme ka qenë, qëndiste pajat e çupave kur u vinte koha për tu martuar.
Por ç’e do, nuk i bënte zemra të qëndiste për vete. Qante natë e ditë mbi
qëndisma. E shkreta vajzë, sakatja e mjerë, çalonte nga të dy këmbët. Kur i
kaloi mosha për tu martuar shkoi për vizitë tek Cen Shajaku, mjeku i njohur
popullor. Nuk e di se çfarë i bëri Ceni, por në krye të disa muajve, për habinë
tonë Kristina nuk çalonte. Ajo Kristina u ripërtëri, ecte për bukuri si zonjë e
rëndë, përpiqej ta mbante trupin drejt dhe kokën lart. I kish hipur një nur dhe bukuri që të verbonte. Djemve të mëhallës
u pikonte gjuha lëng, por familjarët i tërhiqnin prej mënge të mblidhnin
kallaballëkun. Bukuria është një copë herë. Kur nuk e prisnim, në krye të vitit
Kristina u martua me Çuçi Lutën, punëtorin e ri të minierës, të ardhur nga
fshatrat e rrëzës. Çuçi ish djalë i fuqishëm, trupmadh, qafëtrashë, qime dendur
si ari e me sytë vëngër. Ai punonte në një turn me babanë, burrë i fortë, hante
një pllakë bukë dhe bënte në ditë dy norma bashkë. Çuçi Lutka u mburrej shokëve
të turnit:
‘ Hej ju
ta dini mirë, kam marrë nusen më të bukur të qytezës së minatorëve,’ dhe qeshte
me të madhe. Të tjerët nuk guxonin ti kthenin fjalë se ai të shembte me
grushte.
Kur lindi
Kristina, Çuçi Lutka u deh prej gëzimit, qerasi me konjak të gjithë shokët dhe
miqtë. Një mbrëmje vere zbrazi shishen e konjakut dhe bërtiti në mes të qytetit
me sa zë që kishte në kokë:
‘Vajzës
do ti vë emrin Aurora.’
Mirëpo
pas lindjes së vajzës Kristina u këput menjëherë, u bë sërish sakate siç ish më
parë, bile më keq. I shoqi Çuçi Lutka u ngrys, mbarte gruan në krahë si
foshnjë, e vendoste në karrocë dhe shtynte Kristinën në rrugët me kalldrëm, vetull mbledhur, i
vrenjtur si murg. Ndërsa Aurorën e vogël si një lepurushkë, e mbarte mbi shpinë
në një torbë të përgatitur prej pëlhure. Por Çuçi Lutka u mërzit së shtyri
gruan me karrocë, ndoshta u lodh, u
përdhos prej shikimeve idhnare të tjerëve, që dikur u mburrej. Ai burrë
i madh kish nevojë edhe për të tjera gjëra, as dreqi e nuk e di. Befas u zhduk,
humbi disa javë, ndoshta dhe muaj. Kristina e donte, e kërkonte, qëndronte në
dritare, qante të këpuste shpirtin. Më në fund Çuçi Lutka u shfaq duke ecur
nëpër rrugët e lagështa të qytezës si gamile e vjetër, veshur me një kapotë të
madhe të zbardhur ushtari. Ish i parruar, i uritur, i pistë si kafshë dhe
kërkoi ta merrte Aurorën me vete. Familja e Kristinës e llahtarisur nuk e la,
ku do ta çonte vajzën e vogël ai palo burrë, që mbante erë të rëndë që atje
tutje.
‘Ore
njerëz,’ lutej e bubullinte Çuçi Lutka, ‘thojini, mbushjani mendjen, kjo është
ime bijë, ç’mund ti bëjë fëmijës një sakate që nuk është e zonja për vete.’
Familja e
Kristinës lajmëroi policinë, Çuçi u tremb, me policinë nuk mpriheshin brirët,
kapërceu avllinë dhe humbi në terr. Aurora u rit me mundime. E di, more bir, Aurora është
vajzë e mirë. Për atë çupë nuk kam ç’të
them, është vërtet si dritë.
-Kur nuk
ke ç’të thuash pse më lodh moj nënë,- u
ngrita dhe vështrova nga babai, i cili vazhdonte të pinte duhan dhe nuk fliste.
-Të lodh!
Jo bir jo, por mos e dhëntë Zoti të lodhë nëna...Po sikur të mos e dhëntë Zoti,
të më çalojë fëmija i djalit tim nga të dyja këmbët, hë? Se dardha bie nën
dardhë. Mua më dhimbset Kristina dhe vajza e saj por.., më kupton. Bir, janë
disa gjëra që..?
-I bukur
është trëndafili moj grua, por ato dreq gjemba përse i dalin,- foli babai dhe
më shkeli syrin.
-Çfarë,
çfarë, na flet për trëndafil dhe gjemba,-iu hakërrua nëna babait. - Na hedh
thumba e nuk qederosesh për trashëgimi, sikur ta kam sjellë djalin me vete.
-Pse
trëndafili, a nuk ka gjemba,- këmbëngulte babai.
Nëna nuk
i ktheu përgjigje, bëri lëvizje nervoze me dorë dhe shkoi me hap të nxituar në
kuzhinë.
Përse
vallë nëna mendonte vetëm anën e keqe. Njerëzit që kanë fatkeqësi dhe cene në
familje, e jo për faj të tyre, janë të detyruar të dënohen dhe ta vuajnë të
gjithë bashkërisht. Të braktisen, të lihen në mëshirë të fatit siç bëri Çuçi
Lutka.
Më besoni
u verbova qysh në fillim prej bukurisë dhe përkushtimit e dashurisë së Aurorës
ndaj nënës së saj. Ajo qysh kur ish e vogël e mbante t’ ëmën gjithnjë për
krahu. I ndodhej pranë së ëmës në çdo moment.
Dikur,
njëri prej shokëve, bashkëmoshatari Gane Tërbo, kokë katrori, i cili hodhi
shtat shpejt, u bë më i shëndoshë. Rritja shpejtë e trupit i riti mendjen, u bë
i egër, i dhunshëm. I përkëdheluri i shtëpisë, ngaqë i vinin pako me ushqime
dhe veshmbathje nga jashtë shtetit dhe ish në gjendje më të mirë ekonomike nga
ne të tjerët. Ai pa shkak bëhej harbut dhe ngacmonte të tjerët. Baba i tij Demo
Tërbo, qe kryetar këshilli i lagjes.
Një ditë
ky Gane Tërbo qeshi me të keq, me zë të lartë:
-Hi, hi,
hi,- dhe tregoi me gisht, kur karroca e vjetër e gruas sakate u pengua në gurët
e nxjerrë të rrugës dhe u rrëzua. E bija e përskuqur në fytyrë u turr ta
ngrinte, krahët e dobëta të vajzës u
drodhën. Ajo ca prej hutimit, qeshjes histerike të Gane Tërbos, nuk mundi ta
mbante nënën e vet. Të dyja nënë e bijë ranë përmbys si lëmshe të shpërvjelur
në pragun e trotuarit me gurrë të lëmuar e të qullur prej shiut.
Gane
Tërbo u zgërdhi më keq dhe ia bëri përsëri hi, hi, hi, gërr- mërr dhe pastaj
shtoi me të keq:
-
Hej...ej, j, j, ejani shihni, nga jeni e nga s’jeni. Përpara nesh parakalon me
dhimbje, karikatura më qesharake të shekullit të njëzetë!
Ndjeva
dokëndisje në zëmër prej fjalëve dhe përqeshjes së ndyrë të shokut:
-Ç’ bëre
Gane Tërbo, ç’bëre, përqeshen ato të gjora- i thashë.
-Përqeshet
e zgërdhihet që ç’ke me të, o buf kënete. Pa ikë mbushu e mos mi shastis shumë
veshët. Ato duhet të mbyllen në azil, - mu shkreh i fryrë Gane Tërbo dhe
shtrëngoi grushtet gati për sherr,- mu qëro nga sytë, apo do të shembesh me
grushte.
-O sa
qejf, shembuni me grushte, ç’prisni,- ia bënë të tjerët.
Nuk u
ktheva përgjigje, por nxitova të ndihmoja femrat e rrëzuara. Aurora u kthye me
rrëmbim nga unë, e zverdhur, e rrëmbushur prej lotëve. Më ngjau si lule
mëngjesi e brishtë, e përmbytur prej vesës. Në cep, poshtë vetullës së majtë,
të bukur kish një gërvishtje të vogël. Ajo më vështroi egër dhe më tha:
-Nuk
është trimëri të qeshësh me fatkeqësinë e tjetrit.
- Më fal
Aurora, më beso, nuk isha unë, Gane Tërbo ish..,- Mu tha pështyma në grykë,
doja me gjithë shpirt ti shpjegohesha, se ndjehesh i prekur, i fyer, njëlloj si
ajo prej qeshjes dhe fjalëve të poshtra të kokë katrorit Gane Tërbo.
-Ai është
shoku yt, prandaj e ti je si ai,- më tha ajo.
-Gabohesh
Aurorë, nuk jam si ai, ndryshoj si nata me ditën...
Vajza mi
nguli sytë e kaltër, që iu bënë gri të errët si det me tallaz, sikur do më
përpinte, mbulonte me dallgë dhe pa folur më ktheu krahët. Edhe sytë e saj ishin
gjithë nerv kishin një refleks verbues si magji. Aurora duke marrë frymë me
vështirësi prej lodhjes dhe inatit e vendosi të ëmën në karrocë. E ëma rënkonte
dhe ankohej me përvuajtje sa të copëtonte shpirtin, me siguri duhej të ish
lënduar prej rrëzimit. Ikën.
Më
magjepste shikimi i flakëruar i vajzës. Ma prishi gjumin, e me gjithë shpirt
doja që ajo vajzë e mrekullueshme të bëhej e imja. Po përse moj nënë mendon aq
përciptas për të bukurën e të mirën Aurorë dhe nënën e saj të shumëvuajtur? Ne
nuk jemi njëlloj si Gane Tërbo, si familja e tij.
Vonë e
morra vesh që Gane Tërbo kish tentuar të përdhunonte Aurorën. E ruajti një
mbrëmje në qoshe të shtëpisë, kur vajza kish dalë të mbushte ujë tek pusi. E
mbërtheu Aurorën nga krahët e puthi fort duke i thëthirë buzët dhe shtrënguar
për gjoksi. Aurora u hutua një moment, por e mblodhi në çast veten, e goditi me
stome në shpatull për tu shkëputur prej tij. Pa i lënë kohë tjetrit të mblidhte
veten, ia flakëriti me pëllëmbë në fytyrë dhe iku me vrap.
Gane
Tërbo nuk tërhiqej, përpiqej ta shtinte
në dorë Aurorën, e ngaqë ajo nuk e përfillte, ai nevrikosej dhe kërkonte të
hakmerrej. Të dy femrat e vetmuara, dridheshin në heshtje kur e ndjenin që
afrohej hija e tij.
-Çi ke
këta sy ti, si pyll vjeshte me shi,- e
ngacmoi Gane Tërbo.
-Ik, më
lër të qetë, ndryshe do ankohem...- mërmëriti Aurora.
-Do të
ankohesh, vërtet. Ha, shko ankohu, ku do vesh të ankohesh tek im atë, në
këshill!- u tall Gane Tërbo. Ai mburrej, ndjehej i mbrojtur që kish babanë
kryetarin autoritar dhe të ashpër të këshillit.
- Do ti
them babës tim,- i foli Aurora me zë të plotë.
Gane
Tërbo u shkul së qeshuri.
-Çfarë,
do ti thuash babës tënd, hë kujt, Çuçi Lutkës! Ha,ha, ha! Me sa di unë Çuçi
Lutka është baba yt, apo jo? Shko, bërtit, thirre të humburin, merhumin që nuk
i gjendet as nami dhe nishani! Ndoshta
do të ngresh të vdekurin prej varrit, me kocka të bardha dhe lecka të
kalbura! Shko, ulëri, gërhit fort në kupë të qiellit: bu, bu, bu, bi,bi bi,
ngrihu, më mbro baba merhumi, Çuçi Lutka, ngrihu.
-Babi im
është gjallë,- gërhiti e tronditur Aurora, e rrëmbushur nga lotët.
-Babi
tënd është gjallë! Bu,bu, bu, bi, bi ,bi. Sa për dijeni, e kam parë me sytë e
mi kur u kall në dhe Çuçi Lutka. Shko gërmoje, kërkoje, qurravitu të kalburit,
të treturit, ha, ha, ha. Apo mos ka gjetur sakatja, nëna jote ndonjë burrë
tjetër, të humbur dhe të marrë si Çuçi,- u zgërdhi me të keq Gane Tërbo.
Aurora u
drodh, sytë e bukur i perënduan. U lëkund si gjethi në vjeshtë, kafshoi buzën
dhe iku me vrap duke dënesur...
-Mos qaj
Aurora,- u përpoqa ta ngushëlloja.
Ajo me
zhbiroi me sy:
-Të mos
qaj, kështu thua. Nuk qaj. Sakatët e gjallë i tallin, e të vdekurit nuk i lënë
as të qetë të prehen, -tha dhe iku me vrap.
Unë ngela
si hu në mes të rrugës. Aurora, Aurora, më foli shpirti, por ajo nuk dëgjoi se
kish shumë erë...
Kur nuk
pritej, një hije e stërmadhe, fantazmë e
përbaltur, që hungërinte si përbindësh i mbiu përpara dhe i preu rrugën
Gane Tërbos. Ish natë e errët me shi, nuk shihje sikur dhe gishtërinjtë të
futeshin në sy. U përfol se ish Çuçi Lutka i harruari, merhumi. Qyteti mblodhi
buzët me mërzi dhe mosbesim. Çuçi Lutka, kokë shpella, he, he, he, nuk ka bërë
vaki të çohen të vdekurit prej varrit. Mos vallë nën pelerinën e përbaltur të
rezilit fshihet ndonjë djalë i zgjuar, i robëruar pas Aurorës! Por Gane Tërbo
betohej se ish i humburi, i përfoluri Çuçi Lutka dhe askush tjetër.
Fantazma
e rënduar si një gorille e Çuçi të marrit, mi bllokoi të gjitha horizontet.
Nata ish
e zezë sterrë, nuk kisha nga ti a mbaja. Më mbërtheu për gryke, më morri
frymën, më kërcënoi, më gërhiti, më ofendoi, më tha, spurdhjak, çapaçul,
kërmill, ti ishe ai krimb, glistër e keqe, që më shqetësove në gjumin e madh.
Hë fol, kërkove të ngrihesha prej funddheut, varrit. Siç më sheh u ngrita, ja,
erdha, kam një kuintal me baltë dhe një det të madh me dhembje. Fol, përse më
doje more mistrec, qullac i keq. Të vdekurit e ardhur një copë herë prej
thirrjes së gjakut dhe nevojës, nuk pyesin fort për ca çapaçulë të pështirosur
që vetë mburren e quhen kryetarë këshilli dhe bijtë e tyre. Më kupton ç’po të
them?! Do ta këpus kokën si të zogut, do ta bëj mishin rripa- rripa po i re në
qafë vajzës sime Aurora. Më dëgjon? Të dëgjoj. Gorilla u tjetërsua në mostër e
përbindshme dhe unë ngriva. Në daç besoni, në daç mos besoni...
Fillova
të bërtisja: Hej ti gorillë, më lësho, jam djali i kryetarit të këshillit, më
lësho, nuk të njoh, të vdekurit nuk mund të shkulen prej varrit, prandaj nuk e
ke çfarë të më bësh. Çuçi Lutka u tërbua me keq, hungëriti, më shkundi majtas
djathtas, më ngriti peshë si ti isha leckë, më tha, more i mjerë qenke një koqe
budalla. Di ti ç’është dhembja e prindit. Po më ikte fryma dhe zemra po
pushonte së rrahuri. Këmbët i lëvizja të lëshuara sa andej këndej në ajër.
Kulloja prej djersëve të ftohta. Më dukej sikur më kishin varur në çengel,
futur në thesin e merimangës dhe përleshesha me terrin. Babai më dëgjoi, erdhi
me vrap siç ish në benevrekë, më shkuli prej çengelit dhe më tha:
Gane mor
bir, kaq budalla je që u përmend të vdekurve, kryetarët e këshillave të lagjeve
apo të pushteteve. Rritu, piqu e mos u lësho si i azdisur pas femrave sakate
dhe jetime...
Unë
dëgjoja i qetë, ndërsa Aurora vështronte ngulët me sytë e bukur, gjithë
reflekse dhe intonacione ngjyrash....
Ndërkohë
vazhdoja të shihja i mrekulluar agimet polare, Aurorën Boreale, me ngjyrat
përrallore. Mu duk sikur atje gjendej sekreti dhe misteri. Mu mbajt fryma prej
mrekullisë së natyrës.
Nuk di se ku ndodhet sot dhe çfarë bëhet Aurora e rinisë? Pyeta veten, afër polit të veriut dhe mijëra e mijëra kilometra larg vendlindjes...