Resmi Osmani: Letër një të panjohure

LETËR NJË TË PANJOHURE

Esse

Nga Resmi Osmani

Zonjë e nderuar,

Përshëndetje. Njohja jonë është virtuale,andaj u jam drejtuar si një të panjohure. Le të jetë ky letërkëmbim  dhe shkëmbim mendimesh, si një urë miqësie e dy të panjohurve që i bashkon interesi për letërsinë dhe artet.

Më shkruanit se kishit lexuar disa shkrime të miat në portalet elektronike, përfshi edhe disa fragmente nga romani “Mbretëresha Olimpia” dhe kishit ndjerë kënaqësi. Faleminderit. Si shumë të tjerë,edhe mua më vjen mirë kur dikush, që është mik i letrave, shpreh ndonjë konsideratë e miradi. Më tej Ju donit të dinit diçka më shumë për personin tim dhe pikpamjet e mia për letërsinë bashkëkohore, mjeshtërinë letrare dhe botimet. Nga kjo kërkesë u ndjeva ngushtë, vetiu më shkoi mendja te skeçi aq injohur”Doni më për Belulin”. Hezitova shumë kohë por përfundimisht vendosa tu shkruaj, me shpresë që të kem mirkuptimin Tuaj dhe të  lexuesit për këtë intervistë me vetveten , e të mos u kujtohet Beluli.

Ajo çka do tu shkruaj, në këtë letër të hapur, është një rrëfim për vete, pasi nganjëherë e kemi të nevojshme të rrëfehemi, sepse rrëfimi e shkrin akullin që ftoh zemrën dhe mpin mendimin.

Në 5 maj kam ditlindjen. Mbush shtatëdhjetë e tre vjeç. Sa shumë do të thotë një i ri, ende janë pak, një i moshuar. Edhe pse një ditë e zakonshme për shumëkënd, për mua është një ditë që më vë në mendime. Ditlindja përjetohet në mënyra të ndryshme: Kur festojnë ditlindjen të vegjlit gëzohen dhe mezi presin që të rriten,të rinjtë nguten  të burrërohen, vashat të bëhen nuse, burrat  i trishton mendimi se po plaken  dhe pleqtë me falnderim krijuesit që i ka lënë të jetojnë ende edhe pse ecin në fushë të minuar!

Është një ditë, ku secili kthen vështrimin në të shkuarën i bën vetes shumë pyetje dhe bën një kqyrje të jetës së mbetur pas. Pyetja ”A kam qenë i lumtur” më së shumti mbetet pa përgjigje. Si u jetuan këto vite? Me se u mbushën, ç’farë lamë pas, ç’farë mbeti prej tyre? Përgjigja është një ekuacion I vështirë e i ndërlikuar për ti dhënë zgjidhje. Në njerën anë të barazimit vendosen rastet e lumtura e të dobishme, në tjetrën të vështirat e të palumturat. Në çdonjerën ka kulme por edhe vija horizontale. Në këtë algjebër të jetës, kur pluset mbisundojnë mbi minuset, e mira mbi të keqen, gëzimi mbi dëshpërimin, kur ne kemi vënë një tullë në ngrehinën e shoqërisë dhe kemi mbjellë ca rrënjë pemë në kopshtin e jetës, bindemi se jeta jonë ka  qenë e dobishme dhe  e jetuar me nder.

 

*   *    *

Dy fjalë për vete.

Donit të dinit diçka për personin tim. Kam lindur më  5 maj 1940 në fshatin Mazrek të Çamërisë. I mbetur jetim, (Babain e vranë zervistët në shkurt 1945,në Filat) vetë i pestë, kam patur fëmijëri të vështirë: I pa nginjur,i keqveshur e i mardhur, më së shumti i zbathur apo  me opinga….Kam dëgjuar të thonë se një femijëri e vështirë, është shkollë e mirë për një shkrimtar të ardhshëm. Ndoshta. Formimi im professional dhe arsimor i takon shkencës bujqësore, agronomisë. Në këtë fushë mbaj gradeën doktor i shkencave dhe Titullin Profesor. Kam punuar shumë vite në ekonomi bujqësore të rrethit të Beratit si agronom, dhe pas vitit 1976 në Tiranë me detyra  drejtuese në administratën e lartë shtetërore dhe kërkues shkencor e mësimdhënës  në Universitetin Bujqësor. Kam shumë botime e studime në kete veprimtari dhe po tu besoj vlerësimeve të kolegëve, një emër të mirë midis specialistëve të asaj fushe. Ca kohë u angazhova edhe në politikë,por u tërhoqa shpejt. Isha politikan i dështuar.

*     *     *

Përse u përfshiva në letërsi?

Në vitin 2006, nisi për mua  faza e dytë e jetës.  Më nxorën në pension pleqërie. Për shumëkënd, dalja në pension përjetohet keq. Por për një intelektual, ka një të mirë të madhe, pavarësi të plotë personale dhe liri për ta përdorur kohën sipas dëshirës dhe disa synimeve që i ve vetes. Për dituritë dhe përvojën në fushën e profesionit tonë, në katandisjen e bujqësisë, nuk kishte më interes. I bëra vetes pyetjen: Po tani, o njeri? Të vegjetosh,të pish  kafe dhe të bësh llogje me pleqtë që luajnë domino në stolat e lulishtes? Për natyrën time, të mësuar me punë, ishte e papranueshme. Për të qënë shoqërisht i dobishëm dhe i zënë me një punë të përditshme, sepse për bindjet e mia jeta pa punë është si jetë e pajetuar, e gjeta zgjiddhjen te letërsia. Një fushë me hapsira të pafundme ku me pak talent e shumë punë e durim, përftohen të korra të begata. Në të ritë e mi kasha shkruar dhe botuar nga pak(në atë moshë të gjithë janë poetë) dhe ky pasion nuk mu nda gjithë jetën. Meqënse jeta ime mori tjetër rrjedhë, dashurinë për letërsinë e mbusha me leximet e shkrimtarëve dhe poetëve tanë dhe të huaj, që në vitet 60-80 qenë të bollshme.

Erdhi koha dhe rasti ta vija veten në provë. Zonja ime u tregua mirkuptuese, djemtë mosbesues. Për ta isha i vjetër për t’i hyrë një veprimtarie të re që të tjerët e nisin që në rini. Ndoshta kishin të drejtë, por nuk u tërhoqa. Tanimë u bënë shtatë vjet që shkruaj e publikoj. Ja edhe botimet: “Jeta e Bedri Lumanit”biografi e letrarizuar e një mjeshtri dhe miku,që u prit shumë mirë, për të vijuar më pas me “Kumte nga kohë të largëta” esse nga kohët homerike dhe bilike,”Bisedë me shokët” portrete të bashkstudentëve dhe kolegëve të mi, shumë prej tyre  u bënë njerëz të shquar;”Lule në gur”,roman, dhe në vijim: Romanet historikë”Mbretërimi i Pirros së Epirit”, “Aleksandri I Madh-miti dhe njeriu” dhe “Mbretëresha Olimpia”, një trilogji mbretërore. Në fushën e kritikës dhe studimeve letrare: ”Bilal Xhaferri, poeti I shpirtërave njerëzore” dhe “Ëndrrat e ngrira të Enver Kushit”. Në tregime, vëllimi “ Edhe yjet vdesin” mbi bazën e folklorit çam, për shpirtin çam. Përfundova dhe po e përgatis për shtyp romanin “Koha e çudirave” një roman bashkëkohor, hiperbolik e grotesk për paradokset e tranzicionit tonë të pafund dhe mbi tridhjet tregime e novela që presin edhe ato radhën për botim, por që  të shumtat janë publikuar te “Gazeta Kritika” , “Fjala e lire” dhe portale të tjera.

*     *      *

Metoda e punës dhe disa koncepte.

E ndjej veten pak në zor kur më kërkoni mendime për letërsine, sepse  jam një letrar disi i vonuar që gjithsesi nuk guxoj ta quaj veten shkrimtar,se kjo është fjalë e madhe, por një njeri që ka dëshirë të shkruajë dhe krijojë, ngaqë e do letërsinë dhe mendon se ka njëfar prirje për tu përcjellë lexuesve ngjarje nga përditshmëria dhe historia, ide dhe mendime, të veshura me petkun artistik të shqipes së bukur. Megjithatë, për moshën dhe përvojën jetësore që kam, pas shtatë vjet pune në fushën e letrave dhe mbi 1500 faqe botime, të përfshira në dhjetë tituj librash, pa folur për publicistiken dhe studimet, them me modesti se më lind e drejta të them diçka nga përvoja dhe gjykimet e mia , sepse çdo krijues ka përvojën dhe metodën e tij. S’është e thënë që ajo tu shërbejë plotësisht të tjerëve, por element të veçantë edhe mund tu jenë të dobishme, ashtu si më ka ndihmuar edhe mua përvoja e të tjerëve.

Kam nderim dhe e vlerësoj krijimtarinë e shkrimtarëve dhe poetëve. Tërmonë i kam parë si magjistarë të fjalëve, si vizionarë, pse jo edhe pak si profetë. Dinë të shohin te dukuritë natyrore e shoqërore e të jetës njerëzore atë që është e veçantë, kanë dhuntinë të zbulojnë te e zakonshmja të pazakonshmen, te e parëndësishmja, të rëndësishmen, janë të aftë të gjejnë të bukurën edhe atje ku të tjerët nuk e shohin. Kqyrin thellë shpirtin dhe mendjen njerëzore, psikologjinë dhe filozofinë, ato forca morale e humane, apo të errëta e demoniake, që venë në lëvizje veprimin, që e bëjnë njeriun të vuajë apo të gëzojë, të lumtur apo fatkeq, me besim te jeta apo zhgënjimin prej saj. I japin lexuesit anët e fshehta dhe misterin e qënies dhe të jetës, të atyre forcave që shtyjnë përpara jetën dhe shoqërinë, mundësinë e të parit të dukurive dhe kundërshtive të jetës në këndvështrimin artistik, të dritësuar dhe e bëjnë të mendojë  për të nxjerrë mësime dhe përfundime,  që shpesh u ndryshojnë jetën. Për mua, kjo është forca e artit të vërtetë. Lumë kush e arrin.

Komunitetin e shkrimtarëve dhe poetëve i bashkon dëshira e përbashkët e të bërit letërsi.Por jemi kaq të ngjashëm dhe po kaq të ndryshëm,ngaqë vijmë nga krahina e mjedise të ndryshme, secili ka individualitetin e tij,cilsi dhe veçori që e bëjnë të dallohet, përvoja jetësore të ndryshme,pse jo edhe formime e studime të ndryshme arsimore e kulturore, parapëlqime  për metoda dhe rryma të ndryshme letrare e artistike. Gjithë këto e të tjera, e bëjnë krijimtarinë të jetë mjeshtëri e larmishme dhe të veçantë, qoftë në aspektin tematik por edhe atë stilistik dhe ideor. Kopshti i letërsisë kësisoj nuk njeh dimër dhe mbushet me lule, ku secila ka bukurinë dhe hijeshinë e saj. Në këtë kopsht gjithkush mund të gjejë dhe zgjedhë  për buqetën e vet letrare atë që i pëlqen.

*     *     *

Pasi të kem zgjedhur subjektin dhe rrjedhën e ngjarjes apo ngjarjeve, mbi bazën e një përfytyrimi të qartë për atë që do të bëj, nis të shkruaj. Shkruaj për subjekte që i njoh mirë. Në gjinitë e gjata bëj një skicëide orientuese, por që shpesh nuk i qëndroj besnik, sepse nganjëherë ngjarjet dhe personazhet më dalin duarsh dhe bëjnë ashtu si e mendojnë dhe unë u bindem instikteve të tyre. Shkruaj pa ngut, me kujdes, duke synuar të bukurën dhe të thjeshtën.E bukura arrihet,aq sa mund të arrihet, me gjuhën dhe fjalën e zgjedhur,me të cilat shqipja jonë është e pasur. Lodhem së kërkuari dhe së gjeturi fjalën që ajo të rrijë mirë në fjali dhe të ketë harmoni dhe efekt tingëllues, por shpesh nuk e arrij dhe kjo më mërzit.  Jam pothuajse puritan dhe shmang sa mundem përdorimin e fjalëve të huaja, që i ngjiten shqipes si mish i huaj. Respektimi i normës së gjuhës standard, nuk më pengon të zgjedh dhe përdor fjalë dialektore, kur ato janë tingëlluese dhe shprehëse. Ka raste që përdor edhe fjalëformimin, që gjuha jonë e ka si mundësi potenciale. Si të thuash, e zgjedh fjalën, e kaloj në sitë, që krundet të mbeten sipër. Punoj me shumë kujdes për gjuhën, sidomos për prozën e shkurtër, ku trajtoj si rregull momentet ideoemocionale, psikologjike dhe filozofike të personazheve, të cilët janë nga shtresa të ndryshme të shoqërisë, njerëz të zakonshëm, që ndeshen me prapësitë e jetës, me fate tragjike, por edhe njerëz në nevojë. Pëlqej që të rrok një fraksion të jetës dhe të kohës, së personazheve, një moment kulmor, ku ngjarjet  zhvillohen shpejt dhe personazhet vihen në provë. Në  gjininë e tregimit, po përpiqem të krijoj një profil timin, disi ndryshe, disi pavetor, ku autori flet pak ose aspak dhe le personazhet të flasin e veprojnë, ashtu si ata vetë dinë dhe gjykojnë.

Kur shkruaj, nuk e heq nga mendja lexuesin, pyes veten si do ta vlerësojë ai, do ta pëlqejë vallë? Përpiqem të mos e lodh, të shkruaj pak e të them shumë, përndryshe, ai do ta lerë mënjanë librin tim, ashtu siç bëj edhe unë apo të tjerë kur një libër nuk na tërheq. Këtë do ta quaja në mos dështim, një fatkeqësi për një krijues.

Thjeshtësia e të shkruarit, për mua është më e vështirë për tu arritur, ngaqë ajo vjen pas një pervoje të gjatë krijuese dhe përsosjes së mjeshtërisë artistike, cilësi e “ustallarëve”. Le të kujtojmë këtu “Plakun dhe Detin” të Hemingueit, apo poezitë e kohëve të vona të Dritëroit: sa thjesht, sa bukur, sa qart, sa ëmbëlsisht, aq sa mrekullohem kur i lexoj, mund të rendit këtu edhe Xhevahir Spahiun,Fatos Arapin, Ndoc Gjetjen ,Frederik Rreshpjen e të tjerë. Parapëlqej realizmin, por në varësi nga subjektet, nuk përjashtohen edhe notat romantike e lirike, në disa raste edhe pak surealiste si te “Vdekja e nëpunësit” dhe “El Toro”. Është një mundësi lirshmërie pa qenë i detyruar të mbetesh brenda formave të ngurta. Sido qoftë, çdo rrymë dhe drejtim letrar, ka të drejtën e vet të qytetarisë në shkrimtari dhe është element i larmisë artistike.

Shkruaj thuajse përditë, nga pak, dy orë paradite e po aqë pasdite. Asnjëherë natën. Gur-gur, bëhet mur dhe fjalë-fjalë bëhet libri. Kur lodhem apo më le durimi, e nderpres, por gjithmonë aty ku e di sesi do të vazhdojë. Nderkohë, një shetitje në natyrë, ku meditimi është i pranishëm. Të nesërmen e kaloj edhe një herë atë që kam shkruar, bëj rregullime, heq ose shtoj, pastaj nis vazhdimin. Të shkruarit pëditë nuk është rutinë,si të pirët e kafes apo të ngrënat e vakteve, pasi të shkruarit kërkon mobilizimin e tërë intelektit, diturisë psikologjisë , filozofisë dhe arsenalin e mjeteve artistike, për të arritur te prodhimi letrar. Si i tillë është i zorshëm dhe i lodhshëm.

Dua të ve në dukje se liria dhe pakufizimi i subjekteve, pa çensurë, është arritje e madhe. Por letërsinë e konsideroj një art fisnik, dhe nuk më pëlqen që të ndotet me gjuhë vulgare, tema banale dhe skena natyraliste, sensuale e pornografike, nga ato që populli i quan lapërdhira. Të joshësh lexuesin me të tillë letërsi, është e gabueshme, si ta ushqesh me ushqime të helmuara. Nuk ka pse të pasqyrohen ato që nënkuptohen, shkrimtari ska pse i thotë të gjitha. Për këtë, mendoj se duhet të ketë një vetpërmbajtje, që gjithsesi nuk është autoçensurë.

*     *     *

Nuk ngutem të botoj. Erza Paundi, në s’gaboj, ka thënë se një dorëshkrim në sirtar s’është si një kalë në grazhd! I shoh dhe i shoh përsëri, heq ose shtoj deri sa të  bindem se gjithëçka është mirë, dhe është mirë, kur, siç thotë Floberi, pasi e lexoj pyes veten: Vërtet unë e kam shkruar këtë? Ose kur ngjarje dhe episode më emocionojnë si ti kasha përjetuar vetë. Më ka ndodhur disa herë: kur vritet Ptolemeu në romanin për Pirron, në tregimin “Kthimi I Dorinës”, “Lulet e Kajsisë” dhe “I braktisuri”e ”Plaga e shpirtit”, jam ndjerë i tronditur. Për mua,si dhe për shumë të tjerë(Kam parasysh një intervistë të Puntorie Zybës), të shkruarit është një punë e rëndë, si punë skllavi, që të thith shumë energji aq sa shpesh veten e ndjen bosh dhe duhet pushuar që siç thotë Heminguej, pusi i shterrur të mbushet sërish me ujë të freskët. Lind pyetja, kur qënka kështu, përse shkruan(apo shkruajmë)? Ky është misteri i letërsisë, që zor i jepet përgjigje e besueshme.

Sado që krijimi është puna më vetiake në botë dhe shkrimtari një njeri i vetmuar në punën e tij, e ndiej nevojën që ta ndaj atë me shokë e me miq. Dikur,shkrimtarët organizonin mbrëmje leximi me miqt e tyre, tani na ka mbetur postimi me E-Mail, por të pakët janë ata, që të thonë atë që mendojnë, më së shumti thonë fjalë lavdëruese,  ndoshta nga që s’duan të prishin qejf, apo në rastin më të keq nuk kanë kohë ti lexojnë dhe s’dinë se çfarë të thonë. Por unë i di disa dobësi të  miat, siç janë fluturimet lirike, teprimi me peisazhin dhe natyrën, dëshira për ti zbukuruar gjërat më shumë ngase duhet, njëfar ngathtesie ne dialogët  etj. që janë shprehi të rishtarëve. Përpiqem që ti shmang për të arritur te ajo proza e vërtetë,solide, monolite, pa lajle lule, që me pak fjalë thotë shumë e që është shenjë e pjekurisë  artistike. A ja kam arritur? Nuk mund ta them, fjala i takon lexuesit dhe kritikës.Arritja e së mirës dhe së bukurës është një proces i vazhdueshëm,le të kujtojmë thënien e latinëve “Ars longa,vita brevis”(Jeta është e shkurtër dhe arti i pafund),megjithatë çdo brez krijuesish sjell risitë e tij. Nga një herë, për vlerësimin e një libri, mjaftojnë edhe pak fjalë. Gjenerali Jani Lufi që jeton në Rusi, i shkroi mikut të tij Shpendi Topollaj: “Të lutem,jepini të fala z. Resmi Osmanit,libri i tij për Pirron është i mrekullueshëm si veprë letrare,ushtarake dhe historike.” Kur më bëjnë vrejtje, i mbaj parasysh, reflektoj dhe bëj rregullimet përkatëse. Kur është i nevojshëm, ilaçi duhet pirë edhe po qe i hidhur.

Nuk ka pse të mos e them. Kur e jap për botim librin, mezi pres sa  të dalë në dritë, dhe kur e marr në dorë i gëzohem si të ishte një fëmijë i sapolindur dhe ngutem t’ua dhuroj shokëve dhe miqve. Ajo që pritet pas kësaj, është si një provim, duhet ta thotë lexuesi e kemi kaluar klasën apo jo.Të tilla emocione  përsëriten për çdo libër të ri. Them që nuk jam ndonjë përjashtim, kjo u ndodh të gjithëve.

*       *      *

Poeti lind poet,dhe përsoset rrugës, ndërsa prozatori vetformësohet. Nuk ka shkollë për shkrimtar, por mësuesit nuk mungojnë. Edhe unë, si shumë të tjerë kam mësuesit e mi, janë rilindasit, Naimi , De Rada, Çajupi, nga letërsia bashkëkohore Agolli e Kadareja, shkrimtarët e mëdhenj botërorë: Homeri dhe Eskili, Shekspiri, Tolstoi,Turgenievi,Çehovi, Paustovskij, Dikensi, Mopasani, Floberi, Mark Tueni, Heminguej, Remarku,Tomas Mani, Cvajgu, Jashar Qemali,Markesi, Kortasari etj. etj. Për fjalën shqipe, përkthyesit e mrekullueshëm Dhimitër Pasko,Vedat Kokona,Enver Fico,Noli, Robert Shvarci etj. I vlerësoj, por në krijimet e mia nuk i imitoj, përpiqem(edhe pse shprehje e shpërdoruar) të jem vet-vetja.

Lexoj me kujdes edhe krijimtarinë në prozë që publikohet në portalet elektronike,tregimet e Fiqri Shahinllarit,të Përparim Hysit, Istref Haxhillarit, Thani Naqos, Kristaq Turtullit, prozën e Fatmir Terziut etj. Dhe mundohem të gjej të veçantat stilistike,kompozicionale gjuhësore, që i bëjnë të dallueshëm e me individualitet, çka më ndihmon të reflektoj  se çfarë duhet të përmirësoj në krijimtarinë time. Ne duhet të mësojmë edhe nga njeri-tjetri.

Kështu janë gjërat: pak talent e shumë punë. Gjithmonë kam patur përkrah time shoqe,që ka qënë këshilltare,lexuesja e parë e shkrimeve dhe redaktore e qortuese letrare.Ishim një skuadër.Mjerisht ajo u nda nga jeta, e re para katër muajsh. Sapo kishte hyrë në 63 vjeçe. Boshllëkun që la,ashtu si më kanë këshilluar miqtë, mundohem ta mbush me punë, kujtimi i Saj është në çdo fjalë që hedh në letër.

*      *     *

Lexova para do kohësh tek “Fjala e lire” deklarimin e një poeti se ai shkruante për qejf të vet dhe nuk donte të dinte për fjalët e të tjerëve. Nuk mund të jem I një mendimi me të. Kjo mund të ndodhë kur shkruan vërtet për kënaqësinë vetiake dhe ato që shkruan I mban në sirtar,por kur boton,ato bëhen  objekt leximi e vlerësimi dhe krijuesi nuk mund ti shmanget gjykimit të lexuesit, për mirë apo për keq. Dashur apo padashur, krijuesi është i angazhuar. Vetë misioni i artit është iluminist. Këtë angazhim e pranoj me bindje. Kur shkrova “Trilogjine mbretërore” , që më hëngri katër vjet dhe një punë të madhe hulumtuese të të dhënave historike, për të qenë i vërtetë dhe i besueshëm, si nxitje ishin lehjet e vorioepirotëve dhe kryetarit të bashkisë së Himarës për gjoja përkatësinë etnike greke dhe orekset megaliideste për ta quajtur tokë greke gjithë jugun e vendit tonë deri në Shkumbin! Po kaqë intriguese ishte edhe sherrnaja greko-maqedonase, për emërin dhe trashëgiminë historike të atij vendi midis sllavo-maqedonasve dhe shovenëve grekë. Të dy palët pretendojnë përkatësinë historike të trojeve që nuk kanë qenë të tyret.  Jam i bindur se ne duhet ti njohim mirë rrënjët tona, të dimë nga vimë, të vlerësojmë e lartësojmë figurat tona historike, që kanë lënë gjurmë të pashlyera në historinë mesdhetare, që shekujt nuk i kanë lënë në hrresë, me figura të tilla çdo komb krenohet që i ka pjesë të historisë dhe identitetit të tij kombëtar. Këta heronj, duke fallcifikuar historinë, përpiqen ti bëjnë të vetët kombe të tjerë: Pirron e lakmojnë grekët, Skënderbeun sllavët dhe grekët.  Ndryshe nga historia, letërsia i paraqet faktet dhe ngjarjet, dinamikën dhe madhështinë e tyre me bukurinë e artit, duke nxitur përfytyrimin e lexuesit që ti përjetojë ato emocionalisht. Për këtë trilogji, kam marrë urime nga lexuesit dhe pohimin se ata kishin mësuar aty shumë gjëra që nuk i kishin ditur. Edhe në novelat dhe prozën e shkurtër, subjektet dhe trajtimi ideo emocional i fateve të njerëzve nga shtresa të ndryshme shoqërore, është një angazhim human për fatet njerzore dhe mbajtja e një qëndrimi të shprehur apo të nënkuptuar kundër prapësive të jetës dhe shkaqeve që i sjellin ato. Synoj të mirën dhe të drejtën.Dhe ky është angazhim.

*    *    *

Le të kthehemi te poezia. Shkruhet shumë poezi lirike, meditative, erotike etj. kryesisht nga të rinj e të reja, në trojet shqiptare dhe në emigracion. Vetë rinia është poezi, por edhe nga mjeshtër të hershëm të vargëzimit, që mjerisht janë në emigracion.   E pëlqej shumë poezinë, kur është e shkruar mirë, me ndjenjë e sinqeritet, art e talent, thjesht e bukur, pa ndërlikime manieriste dhe e sinqertë e pa poza. Më ngjall emocione. Vetë nuk kam shkruar dhe nuk  besoj të shkruaj poezi, por  kam një parim: Proza e “vdes” poezinë, ndërsa poezia e “ngjall” prozën, dhe kam futur nëpër prozat e mia faqe të tëra me prozë poetike si te tregimi”Edhe Yjet vdesin”, “Trëndafili I gjakut”, “Lulebora” etj. Poetët për mua janë magjistarët e fjalës. Në studimin për të madhin Bilal Xhaferrin,kam vënë në dukje se poezia është diçka e vetvetishme, që nuk e kërkon, ajo vjen vetë, si një bekim, kudo që të ndodhesh, si ndijim,si përjetim, si diçka shpirtërore, subjektive por jo abstrakte dhe hermetike. Hermetizmi e mbyll poezinë në kafaz, i pret krahet e se le të fluturojë. Qofsha I gabuar, por poemat dhe poezitë e gjata, që shkruhen tani, duken si jashtë kohe, lexuesi i sotëm, i  angazhuar e nervoz nga shumçka e jetës së mbrapshtë, humb durimin dhe  e ka të vështirë t’i lexojë. Poezisë i jep bukuri mendimi, që vishet me stolinë e fjalës, me metafora të gjetura e krahasime brilante, ritmi i brendshëm dhe rimat, mundësisht në pak strofa apo rreshta, ku mendimi sintetizohet me fjalën. Shëmbulli më i mirë gjendet në poezitë lirike të folklorit tonë të pasur e të bukur deri në përsosmëri. Shpesh ato më japin më shumë kënaqësi sesa disa poezi mesatare apo prozaike të botuara në shtypin elektronik. Poetët kanë edhe një përparësi tjetër, ata lexohen më shumë sesa prozatorët(proza do angazhim kohor dhe durim) dhe bëhen më shpejt të njohur.Natyrisht,është një gjë e mirë për ta.

*      *     *

Ankoheni  me të drejtë për botimin e librave tuaja. E kush nuk ankohet?

Shkrimtarët dhe poetët e pasviteve 90-të,janë ndodhur në kushte të vështira  për botimin,shpërndarjen dhe promovimin e krijimtarisë së tyre. Janë mbi 9o-të shtëpi botuese,por asnjera nuk merr përsipër përgjegjësi dhe rreziqe që të botojë krijimet e shkrimtarëve dhe poetëve me shpenzimet e veta, përveç disa autorëve të pakët e të afirmuar. Autori duhet të paguajë. Kur më në fund e arrin këtë mundësi,shtëpia botuese i jep librat dhe ai të bëjë çtë dojë me to! Nuk ka shpërndarje, librat nga kryeqyteti nuk shkojnë në rrethe, dhe çështë më keq, as në bibliotekat e rretheve. Dikasteri përkatës nuk jep fonde. Autorët, marrin librat në çanta dhe si varfanjakë e lutes, shkojnë librari pas librarie , ku i shohin shtrembër dhe ku me zor u pranojnë nga pesë copë. Edhe ato, i vendosin në stivën e librave pa mundur ti gjejnë dot më se ku i kanë vënë!

Çmimi i librave është i shtrenjtë( dy–tri here çmimin e kostos). Ata që kanë dëshirë të lexojnë, nuk kanë mundësi t’i blejnë, ndërsa ata që kanë mundësi ti blejnë, nuk kanë dëshirë të lexojnë! Ky është paradoksi I kohës.

Në jetën intelektuale dhe kulturore,natyrisht ne nuk pretendojmë që dielli të rrotullohet rreth nesh, por të zemë aq vend sa na takon në atë hapsirë.

Shkrimtarët dhe artistët nuk kanë një shtëpi ku të mblidhen e të bëjnë diskutime krijuese. Ajo që kishin(dhe nuk ditën ta mbanin) ishte vërtet e bukur, dhe shteti e mori për vete, por e mori dhe nuk dha asgjë në këmbim. Lidhja e Shkrimtarëve është inekzistente, fiktive. Shkrimtarët nuk janë të organizuar në shkallë kombëtare, nuk kanë organe, gazetë apo revista letrare ku të botojnë krijimtarine. Është një detyrim i dikasterit përkatës, por shteti ynë është i lirë në miell e i shtrenjtë në krunde.

Thuajse mungon kritika profesioniste. Ata pak kritikë të njohur, pasi kanë marrë titujt e gradat, tashmë japin ato orët e mësimit në fakultete dhe heshtin. Mesa duket nuk kanë më interes, se edhe shkrimet nuk paguhen, e pse të lodhen, nga dashuria për artin?

Më keq s’ka si bëhet.

Kam qenë dhe jam i mendimit se shkrimtarët dhye artistët duhet të vetorganizohen, ashtu siç kanë bërë në disa qytete,  pa pritur të bien kocka nga qielli.

Jemi me fat që funksionojnë portalet elektronike, pa to nuk e di se çfarë do të bëhej dhe si do ta bënin të njohur krijimtarinë e tyre gjithë komuniteti i shkrimtarëve dhe poetëve. Ndaj z.F.Terziu, A. Nuro, poseduesit e portaleve “Kritika” ,”Kosovari media”, “Zemra shqiptare” dhe të tjerët, meritojnë nderim të veçantë.

Tashmë kemi një ministër shkrimtar, ku t’a dish, ndoshta ai kujtohet për hallet e kolegëve të vet. Le të shpresojmë.

Miqësisht,

Resmi Osmani

Tiranë,më 03.05. 2013