Ilia S. Karanxha: Rikrijimi i traditave kastriotiane nga shkodrani Marena

RIKRIJIMI I TRADITAVE KASTRIOTIANE NGA SHKODRANI MARENA

NGA ILIA S. KARANXHA

Figura e lavdishme e Skënderbeut veç studiuesve e hulumtuesve të shumtë ka tërhequr rretth vehtes edhe një numur të pallogaritshëm krijuesish që në forma, në kohë e në vende të ndryshme janë përpjekur që me krijimet e tyre të rikrikrijojnë atë periudhe në imagjinatën dhe perceptimet tona. I takojmë këta krijues anë e mbanë Evropës por edhe përtej Oqeanit. I takojmë si piktorë, skluptorë, poete, prozatorë, dramturgë, kompozitorë apo artizanë të cilët me talentin e dashamirësinë e tyre na kanë trasmetuar shumë herë vepra të pavdekshme kushtuar Heroit Kombëtar Shqiptar. Zanafillën e këtyre krijimeve artistike mund t'i gjurmojmë qysh kur ishte gjallë vetë Skënderbeu i cili personalisht, edhe pse i angazhuar kryekëput me çështjet e luftrave të vazhdueshme, nuk ishte aspak indeferent kundrejt artit të kohës. Këtë krijimtari artistike e takojmë të prodhohet me të njëjtin pasion e dashamirësi edhe në ditët tona e përpara syve tanë. Bile nga shek. XIX shumfishimi i këtyre veprave është bërë me intensitet gjithmonë e më të madh e ka qënë pika bazë frymëzuese e rilindjes shqiptre dhe krijimit të shteti Shqiptar që tashti gëzon 100-vjet.

Duke kapërzyer shekujt dhe krijimet artistike të pamasa që detyrimisht dalin jashtë mundësive të këtij shkrimi qëndrojmë në Modena – Itali në shtëpinë e emigrantit shkodran Gjergj Marena i cili me iniciativë mjaft origjinale kishte meduar të rikrijonte objekte të cilat saktësisht ose përafërsisht mund t'i kishte përdorur Skenderbeu por edhe përjetësimin e figurës së tij dhe bashkëpuntorve të tij në medalione të posaçme. Të gjitha këto objekte janë punuar me mjeshtëri të lartë artistike nga specialistë të shquar në fushën e sektorit. Duke qënë objekte krejt të veçanta ato veç vlerave simbollogjike e artistike marin edhe vlerën si objekte të ralla për koleksionistët një prej të cilëve është vetë Gjergji që pasionin e tij të koleksionizmit e shikon të lidhur ngushtë me të kaluarën e shquar të popullit tonë. Jo pa qëllim revista e koleksionistëve italianë Lame d'Autore (Anno 14, luglio 2012, n* 56, ff. 64-66 ) i ka kushtuar një artikull të posaçëm Z Marena për këtë lloj pasioni nën titullin: Rilindin thikat e gjigandit Skënderbe me autore studiuesen e mirënjohur të albanollogjisë prof. Lucia Nadin dhe me skeda të pregatitur posaçërisht për disa objekte të koleksionit të tij nga Luljeta Qafa. Kjo revistë prestigjose me një tirazh shumë të madh ka publikuar vetëm tre nga objeketet e finacuar prej Z. Marena që rikujtojnë kohën e Skënderbeut. Njëra është stema me shqiponjën dy krenare një punim me kualitetit të lartë në qeramikë dhe dy të tjera janë thika të cilat Z. Marena i ka rikrijuar sipas modeleve në grafika të epokës që tregojnë Skëndërbeun në dylyftim me turqit duke i firmuar ato herë me figurën e Skëndërbeut herë me përkrenaren e tij. Me një bukuri të veçantë janë kompozuar edhe medaljonet tek të cilët shikohet në në pjatë prej ulliri të gdhëndur figura e Donikës apo në një medalion të posaçëm ajo e Skëndërbeut e rreth e rrotull qëndrojnë komandantat e bashkëpuntorët e Tij të afërm.

Krijimin e një koleksioni të tillë me tematikë kryekëput shqiptare shkodrani Marena e ka shumë në zemër dhe për të mos mbetur në vend shikon ta pasurojë atë akoma më tej me pikësynimin që të rikthejë në ditët e sotme ato shkëndija të historisë sonë Rilindase të Arbërit të Madh që u shojtën me pushtimin turk.

Z. Marena, që në regjimin komunist ju mohua e drejta e studimeve universitare, me çiltërsinë e tij të pastër e me ndjenjën e flaktë të ardhedashurisë na thotë:

Nderimi dhe krenaria për qëndresën Arbërore kundër pushtuesve osmenë në shek. XV e prijsin e saj Gjergj Kastrioti Skënderbe si dhe gjithçka që përmbledh qerthulli i ti më kanë shoqnue qysh në rininë time.

Ato u mbrujtën si një ander atyre viteve kur në atë moshë të lindin plot, por në rrjedhën e jetës disa veniten, të tjera shuhen dhe ato që mbijetojnë i ke përherë mike në sofrën tënde.

Aso kohe (vitet 60-70 shek. XX) në atdheun e Kastriotit një koleksion privat ishte i pamundur, por sado i parealizueshëm, andra për ta pasur ndezej ma me flakë për ditë e më shumë në fantazinë time dhe tashti në këtë moshë 64 vjeçare është shndrue prush i pashuem i shpirtit tim.

Me tej me modestinë që e karakterizon Z. Marena ju shpreh mirënjohjen e sinqertë dhe falenderon gjithë ata artistë që me po aq pasion e mbështetën nisminën e tij mbasi tek e fundit ai e ndjen thellë në shpirt se në këtë mënyrë pasurohet akoma më tej arti dekorativ dedikuar Arbërit të Madhërishëm e në të njëjtën kohë i projekton ato në objekte të cilat mund të shndrohen gjithashtu si dekor i jetës sonë të përditëshme. Pra një ornament i pëlqyer për çdo shqiptari që e do vendin e tij.

Në vazhdim po referojmë disa nga punmet artistike të cilat sot janë pjesë e këtij koleksioni arbëror në shtëpinë e një shqiptari emigrant e atdhetar siç është Z. Marena.

1- Shpatë pëkujtimore e shoqerura me Përkrenaren. Burimi ikonografik: Grafika që paraqet dyluftimin e Skënderbeut me një persian në obotin e sulltanit të realizuar nga Jorg Breu më 1533.

Aplikimi : Mjeshtiri Vincenzo Apostoli - Brescia.

Gjatësija 560 mm. Çelik i derdhur K 100.

Doreza : Bri kaprolli siberian

Përkrenarja e Skënderbut në miniaturë. Derdhje në bronz

2. Stema e Skënderbeut

Punim në qeramikë nga Mirka Dorini – Mantova

Dimensionet 400x300x10 mm

3. Thikë brezi: Skënderbeu

Realizimi e aplikimi i imazhit nga Stefan Gobec – Viena Austri

Gjatësia 330 mm Matreialet e përdorur: Çelik N690; Doreza: Fildisht nga mamuth fosil.

Shëmbëlltyra e Skënderbeut – gdhëndje e punuar me dorë

4. Pjatë me shëmbëlltyrën e Skënderbeut dhe bashkëpuntorve të tij