Kujtim Mateli: Dëshnica dhe identiteti i dëshnicarëve

Dëshnica dhe identiteti i dëshnicarëve në shekullin e XIX.

Nga Kujtim Mateli

Emrin Dëshnicë e gjejmë për herë të parë tek Pukëvili (Pouquevilli, F.),  në librin e tij “Travels in Epirus, Albania, Macedonia and Thessaly”. i cili gjatë një udhëtimi që bëri në Shqipërinë jugore, në fillim të viteve 1800, kur arriti në Këlcyrë thotë: “ Këlcyra është kryeqendra e Dëshnicës”.  Pra, ky qytet, kishte një krahinë së cilës i përkiste. Një krahinë, fama e së cilës, ishte e lidhur ngushtësisht me atë të qytetit. Po të nisemi nga fakti që emri Dëshnicë është një emër që ka një prapashtesë sllave dhe që lidhet me pushtimet e tyre në kohën e bizantit të hershëm, del që emri Dëshnicë të ketë një përdorim deri në kohën e sotme rreth 14-15 shekujsh. Një emër që vazhdon të ruhet e nuk tjetërsohet për një kohë kaq të gjatë, do të thotë që banorët e kësaj krahine e identifikonin veten e tyre me Dëshnicën.
Dëshnica ka dëshmuar se ka qënë një popullsi e ngulitur mirë në trevën e saj. Dy kala të vjetra antike, ajo e Kuqarit dhe e Këlcyrës, tregojnë se popullsia e saj ka qenë e identifikuar dhe e dalluar qartë midis fiseve të ndryshme. Pra, Dëshnica, është një krahinë me rrënjë të shtrira mirë në histori. Është kjo arsyeja që kjo krahinë edhe kur, për qëllime administrative në kohën e Perandorisë Otomane, kanë dashur ta copëtojnë, ajo prapë është ndierë një  vetme dhe ka mbërritur deri në ditët tona si krahina më e madhe dhe më e rëndësishme në Shqipërinë Juglindore. Kjo bashkëjetesë prej mijëra vjetësh, ka bërë që të kemi një traditë të dallueshme nga krahinat e tjera dhe që mund të themi pa frikë se Dëshnica është krahina etnografike ndër më të pasurat në vendin tonë.
****
Pukëvilli kishte vizituar disa vende në rrethin e Kolonjës, kishte parë me kujdes se mos zbulonte qendra të antikitetit në luginën e sipërme të Vjosës dhe, pasi kishte vizituar qytetin e Përmetit, niset në drejtim të Këlcyrës.
Pouquevilli, F.  “Travels in Epirus, Albania, Macedonia and Thessaly”
“Pas disa orë  udhëtimi, Vjosa ndërron drejtim, nga veriu për në veriperëndim dhe ne u gjendëm përballë një lugine të gjerë e cila zgjerohej drejt veriut  midis  maleve. Në këtë luginë kalon rruga e Beratit, në Argent ose Apsus. Në fillim të kësaj lugine, Vjosa kalon në drejtim të perëndimit ndërmjet një honi të thellë e të zymtë duke i ndenjur mbi krye një vend i lartë, ku lumi me vështirësi mund të shihet.
Vendi ku bashkohen katër luginat është i pasur në bimë kultivuese ¹⁾. 
Vendi ku bashkohen katër luginat është fusha e Këlcyrës, pjesa veriperëndimore e kësaj fushe, e cila është e gjatë rreth 5 km dhe e gjerë mesatarisht 1.5 km. Në të majtë të lumit të Dëshnicës, aty ku sot është qyteti i Këlcyrës, në kohën e Pukëvilit ka qenë fushë, sepse ai na thotë se pasi e kapërceu urën para tij ndodhej qyteti i Këlcyrës. Pra, Pukëvili ndodhej aty ku sot kufizohet qyteti me fushën e Këlcyrës. Këtu Pukëvili e ka fjalën për luginën që vjen nga drejtimi i Përmetit dhe tjetra për në atë të Ballabanit, luginën që vjen nga gryka e Këlcyrës dhe e katërta është vetë fusha e Këlcyrës e cila futet midis kodrave duke marrë pamjen e një lugine. Nga të gjitha përshkrimet që Pukëvili ka bërë për Epirin, për fushën e Këlcyrës thotë se ishte e pasur në bimë kultivuese.
Kjo dëshmi e Pukëvilit, edhe pse e shkurtër, na jep një pamje të plotë për dëshnicarët. Ishin bujq të mirë, derisa bimët e tyre të arave tërhiqnin vëmendjen e udhëtarëve.
*****
Pouquevilli, F., Travels in Epirus, Albania, Macedonia and Thessaly…
 Pukëvili, pasi  na thotë se kjo fushë, fusha e sotme e Këlcyrës, ishte e mbushur me bimë kultivuese, e ndal vështrimin atje ku:

“….. malet që i rrinë rrotull paraqesin një skenë me pyje të dendur apo me maja të zhveshura, një kontrast i thellë piktoresk, skenë e vlefshme për penën  e Titianit apo Salvator Rosës” ²⁾.

Po çfarë pa Pukëvili tek këto pamje piktoreske që ia la Titianit apo Salvator Rosës, këtyre mjeshtrave tëmëdhenj, për t`i përshkruar?
Sigurisht që përballë tij ndodhej mali i Trebeshinës, ku kullotin kope të panumërta e ku rriten bimë të shumta mjekësore. Para syve të tij, mali është shfaqur me të gjitha ngjyrat e ylberit. Nuk e dimë se në cilën pjesë të ditës u mrekullua Pukëvili para këtij mali.
Në agim është gri, pastaj në vjollcë, me daljen e diellit shfaqet në një purpur të ndezur. Në mesditë mbi majën e malit bie e kaltërta e qiellit. Mbasdite, një e verdhë e lehtë, gjersa  kthehet në ngjyrë trëndafili, pastaj në gri, në ngjyrë gështenje, më në fund  ngjyra e natës.  Në dimër mali mbulohet nga bora dhe vezullon nga ngjyra e bardhë. Në pranverë mbulohet nga bari, por edhe nga pemët dhe mbisudon e gjelbërta. Në vjeshtë një mozaik i rrallë ngjyrash. Mali ngjan me një  gur diamanti gjigand që vezullon nga të katër anët . Aty ngjyrat shpalosen njëra pas tjetrës : e kuqja, viola, portokalli, ngjyrë e trëndafilit, e verdha, kafja e të tjera ngjyra që këtu në Trebeshinë nuk janë më ngjyra të zakonshme, por janë ngjyrat e një magjie të vërtetë: herë shfaqen të ndritshme dhe herë të errëta  në varësi të kupës qiellore  e cila herë është e mbuluar nga retë dhe herë shkëlqen nga rrezet e diellit.
Po çfarë pa Pukëvili që ua la mjeshtërve të mëdhenj për t`i përshkruar këto pamje? Grykën e Këlcyrës ku reflekse diamantesh formohen në lindje të ditës dhe shformësohen më vonë. Pastaj, pamje të tjera të mrekullueshme që ia lënë vendin njëra-tjetrës shfaqen përgjatë gjithë luginës së Dëshnicës.
II
Arkivi i Institutit të Historisë, Përkthyesi grek i dërgon letër Ministrisë së Punëve të Jashtme.
“Në pranverë të vitit 1832, Tafil Buzi bashkë me disa bashkëqytetarë të tij u mundua të ngrinte krye kundër Perandorisë Osmane, në fillim sanxhaqet e Jenishehrit dhe Janinës. Mirëpo, i ndjekur nga autoritetet perandorake, ai u detyrua të arratisej dhe të strehohej në Kretë…..
U kthye në Shqipëri. Mbajti të rrethuar për dy muaj fortesën e Beratit, gjersa të bënte që fortesa t`u dorëzohej shokëve të tij dhe u bë komandant i shqiptarëve që kishin rrethuar fortesën.
Pasi arriti të hidhte në dorë kalanë, ai i dëboi rojet dhe për disa ditë i mbajti vetë çelësat e kalasë. Vendosi brenda fortesës roje të reja, gjithësej nja 100 vetë, të cilat i mori propocionalisht nga 9 kazatë që kishin ngritur krye. Emrat e këtyre kazave janë: Vlora, Tepelena, Dëshnica, Tomorrica, Skrapari, Mallakastra, Qyteti dhe nahija e Beratit, Sulova dhe Vërça”. <sup>3)</sup> 
Jemi në vitet 1830 dhe protesta kundër Perandorisë Osmane ishte e pranishme edhe në Dëshnicë. Dëshnica kishte ngritur çetën e saj dhe u ishte bashkuar krahinave të tjera që luftonin për liri. Kjo veti e dëshnicarëve për të mos iu nënshtruar armikut ka qenë e pranishme gjatë gjithë pushtimit otoman, madje që në fillimet e tij. Në dokumentet osmane përmendet Fratari i cili kishte ngritur krye, nuk pranonte të rregjistrohej. Po Këlcyrën në rregjistrimin e vitit 1431 e gjejmë qendër të Vilajetit me po të njënjtin emër: Vilajeti i Këlcyrës. Në këtë vilajet shohim të rregjistruara të gjitha fshatrat që banonin në krahun e djathtë të Vjosës dhe që i përkasin sot rrethit të Tepelenës. Nga fshatrat e Dëshnicës gjenden vetëm pak fshatra të rregjistruara. Siç duket, Dëshnica iu shpërnda qendrave të tjera administrative, për të mos qenë të grupuara, që të mund të sundohej.
***
Po këtë shpirt kryengritës dhe liridashës të dëshnicarit e gjejmë edhe në kohën e periudhës bizantine. Në këtë periudhë kalaja e Këlcyrës shërbente si pikë garnizoni ku mbahej një njësi ushtarake për të shtypur revoltat e mundshme kundër Perandorisë Bizantine.
Pëllumb Xhufi, Dilemat e arbërit, Sh. B. “Pegi”, Tiranë 2006.
“ Përkrah Beratit ishin pikërisht fortesat e Këlcyrës ( Clissania, Clausura, Klisura), Skraparit (Skrepar) dhe Tomorit që kontrollonin vendkalimet për në brigjet dhe anasjelltas. Rëndësia e tyre ishte thjesht ushtarake, megjithatë Kantkauzeni pohon që Tomori ishte një kështjellë e banuar” <sup>4).</sup>   
Pra, fortesa e Këlcyrës, përmendet si një nga fortesat më të rëndësishme, si pikë ku kontrollohej kalimi  nga Perëndimi (bregu i detit Adriatik e Jon) e deri në Lindje.  Po në këto dokumente na jepet se Dëshnica (malësia e Këlcyrës) krahas dhe krahinave të tjera kishte ngritur krye kundër ushtrisë bizantine duke i dhënë përmasat e një kryengritje popullore, duke iu bashkuar asaj të Skraparit, Tomorit (popullsia rreth malit Tomor të Beratit) dhe të Vlorës.
Pëllumb Xhufi, Dilemat e arbërit, Sh. B. “Pegi”, Tiranë 2006.
“ Është interesante të vihet re përputhja që ekziston midis ngjarjeve që ndodhën në Thesali dhe atyre që ndodhën në zonat në veri të saj.
Vetë Sanudoja, por edhe Kantakuzeni, rrëfejnë se në atë kohë, shqiptarët kishin sulmuar kështjellat e Kaninës, Beratit, Këlcyrës, Skraparit etj. dhe kishin mundur t`i pushtonin ato” ^5).   
Pra, Dëshnica që nga periudha bizantine e deri kur bëhet fjalë për kryengritjen e Tafil Buzit, ka patur një traditë të gjatë bashkëpunimi me krahinat e tjera rrotull saj, për të qenë në një front të përbashkët kundër pushtuesve.
III
P. Avartinu. Kronologjia e Epirit, Athinë 1856.
“Dëshnica. Emri i një dege lumore të Vjosës dhe vend i Epirit që dikur  kishte administrator të vetin dhe që së fundi iu aneksua administratës së Përmetit” ⁶⁾.  
Deri në vitet 1856, kur Avartinoi botoi librat e tij mbi Epirin, Dëshnica na paraqitet si një njësi administrative më vete. Dëshnica ka patur aq rëndësi sa përmendej në dokumente administrative, por edhe si pjesë e historisë së popullit tonë. Kjo për pozicionin e saj gjeografik të rëndësishëm që zinte në kryqëzimin e udhëve për të kaluar nga lindja në perëndim e anasjelltas, ku detyrimisht do të kalonin nëpërmjet asaj porte madhështore që ne i themi Gryka e Këlcyrës. Është kjo portë kalimi që ka vënë në rresht ushtritë më të mëdha të kohës dhe ne gjejmë përshkrime mahnitëse të Tit Livit, se si u ndeshën në këtë grykë romakët me maqedonasit në kohën e Filipit II, apo ushtri të tëra bizantine e osmane që, me frikë dhe jo pa pasoja, e kanë kaluar këtë portë lavdie për Dëshnicën dhe dëshnicarët.
Në kohën e Avartinoit, Dëshnica ka qenë një krahinë e populluar, me fshatra që kanë patur një numër të konsiderueshëm popullsie.
P. Avartinu. Kronologjia e Epirit, Athinë 1856.
Tabela e fshatrave dhe familjeve nga e cila përbëhej krahina e Dëshnicës.
Velçishti         28
Kuqari            19
Seniçani          8
Varibop         10 
Ribani            17
Fratari            65
Panariti          12
Bënja             14
Mërtinji        27
Këlcyra         86
Katundishta 126
Podgorani      51
Çorrogunji     28
Balli                 32
Psarri              23
Mazhani         51
Bubësi         102
Toshkësi       56
Vinokashi       62
Kajca                52
Pavari             43
Rodenji            48
Shelgj               13
Zhepova          90
Topojani         46
Leskoveci        18
Gorica               15
Tolari               28
Siç shihet nga tabela e mësipërme Dëshnica kishte një numër të lartë familjesh dhe kjo dendësi popullsie tregon se dëshnicari ka ditur ta kultivojë tokën, të mbarështrojë blektorinë e të jetë në gjëndje të sillet si një njësi e veçantë luftarake kur ia ka kërkuar koha dhe si një njësi më vete administrative, sepse i meritonte kushtet për të qënë e tillë..
IV

Mbështetur mbi të dhënat e Avartinoit, është përpiluar një hartë që jep për një pjesë të Shqipërisë Jugore krahinat më të rëndësishme të saj. Nëse do të vërehet me kujdes harta shohim që kufijtë e Dëshnicës nga Juglindja kufizohem me lumin e Lemnicës që derdhet në Vjosë pranë Piskovës. Kjo është një hartë etnografike që jep kufijtë ndarës të një krahine nga tjetra. Dëshnica e meriton, për traditat dhe zakonet e saj, të jetë një krahinë e dëgjuar. Aty miku është ndierë Pasha. Respekti ndaj mikut, të largëtit, është kthyer në normë zakonore. Dëshnica ka qenë e dëgjuar për prodhimet e saj bujqësore e blektorale. Dhentë e Dëshnicës kanë qenë të lakmuara nga banorët e krahinave fqinje. Ndodhte kjo, sepse Dëshnica ka livadhe të shumta e të përshtatshme për tufat e dhenve. Po mbi të gjitha Dëshnica ka malin e Trebeshinës, ku numri i dhenve që kullotin aty, ardhur dhe nga krahina të tjera, në stinën e ngrohtë të vitit, shkon në disa dhjetëra mijë.
Trebeshina është e mbushur me stane të shumtë. Herët  në pranverë atje shkojnë barinjtë dhe meremetojnë dëmet që janë bërë nga dimri. I rregullojnë dhe i zbukurojnë me lulet e para që kanë çelur. Pastaj ngjiten kopetë njëra pas tjetrës dhe mali gjallërohet.  Ai duket i qeshur si një fytyrë njeriu. Shkelin kopetë e para dhe mali çelet ashtu si dhe njerëzit mbas një dimri të gjatë e të mërzitshëm. Ca re të vogla, të bardha, të duket sikur kanë ardhur enkas për ty. Ndonjëra ulet më tepër nga shoqet dhe të ngjan si një peshqir i bardhë për të fshirë duart dhe djersët. Një fllad i lehtë, fllad trebeshine, të gudulis për të hequr lodhjen dhe mërzinë. Kopetë e dhenve  ngjiten njëra pas tjetrës. Formohet një peizazh që vetëm këtu mund ta gjesh. Mbi peizazhin e blertë, tufat e bardha të dhenve të ngjajnë si lule bore gjigante që të kujtojnë  stinën që ka mbetur pas. Mali i Trebeshinës, ndryshe nga malet e tjerë, duket sikur është formuar mbi këtë lëmsh të dheut për rritjen e dhenve. Çdo kope dhensh ka dy stane. Kur koha është e keqe, barinjtë i ulin dhentë në vende të mbrojtura nga erërat dhe të ftohtit që janë me shumicë dhe, kur koha është e nxehtë, dhentë i verojnë brigjeve ku ndihesh mirë nga flladet e erërave që fryjnë pa pushim.
V
Sami Frashëri, Enciklopedia III, fq. 2144.
“Dëshnica është një nahije në Shqipëri, në Vilajetin e Janinës, në sanxhakun e Gjirokastrës dhe që i takon kazasë së Përmetit. Quhet me emrin e një lumi, i cili derdhet në Vjosë, por që kalon nëpër këtë nahije. Ndodhet në një luginë të bukur, pjellore dhe përfshin afro 40 fshatra me popullsi muslimane. Ka shumë pemë” ^7). * Nahije, në shqip do të thotë: krahinë.
Enciklopedia e Sami Frashërit ka qenë një nga librat më të rëndësishëm për Perandorinë Osmane, por edhe për Shqipërinë, pasi ka dokumentuar mjaft edhe për vendin tonë. Futja e Dëshnicës në këtë libër enciklopedik tregon për rëndësinë e madhe që kishte Dëshnica në shekullin e XIX.  Jo të gjitha krahinat e kanë patur fatin të shenjtëroheshin në enciklopedinë e tij. Duhej të kishe vlera që të mund ta meritoje dhe dëshnicarët e merituan një vlerësim të tillë. Sami Frashëri e karakterizon Dëshnicën si një vend që meriton t`i thuhej e bukur. Po fjala e bukur tregon shkallën më të lartë të përsosmërisë së diçkaje. Bukuria përfaqëson harmonizimin e të gjithë elementeve. Dëshnica e meriton këtë. Ka lumin, me ujin e të cilit ujiten një pjesë e mirë e këtyre fushave që ndodhen në të dy krahët e luginës. Fshatrat që ndodhen në krahun e djathtë të Vjosës e që lartësohen përfund majës së Qarrishtës, janë një mrekulli e vërtetë. Po dhe të dy anët e lumit të Dëshnicës janë të mbushura me kodra të buta, të mbushura me ara pjellore ku dëshnicarët kultivojnë bimët bujqësore që janë të shumllojshme. Dëshnica është një krahinë që i ka pothuaj të gjitha. Aty është toka e mirë e pjellore që e bën dëshnicarin bujk.
Ka shumë pemë,- thotë dijetari i madh Sami Frashëri. Po si mund të ishte pema jashtë vëmendjes së dëshnicarit. Në Dëshnicë e do pemën edhe toka, edhe dëshnicari. Aty do të gjesh të gjitha llojet e pemëve. Aty gjen rrushin që rritet në të gjitha fshatrat e krahinës. Ëmbëlsia që merr aty rrushi gjatë pjekjes arrin në kufijtë e ëmbëlsisë së mjaltit. Është kjo ëmbëlsi që i bën prodhimet e saj të lakmuara në të gjithë Shqipërinë. Është kjo ëmbëlsi, që në kohën e pushtimit osman, ia shpuri namin e mirë deri në Stamboll. Rakia e Dëshnicës, që në gjysmën e dytë të shekullit XX, si dhe në ditët tona etiketohet: raki Përmeti,  kërkohet edhe jashtë kufijve të Shqipërisë.
Po Dëshnica ka patur traditë prodhimin e verës, të pekmezit dhe rehanisë. Një dëshmi që vjen që nga shekulli XIX, miqve  në Dëshnicë, gjatë gjithë vitit, u jepej rehani rrushi në vend të ujit.
VI
Ky vështrim mbi shekullin e XIX do të ishte i mangët , nëse nuk do të dokumentonim marrëdhëniet mbi pronën e cila ishte ajo e fshatarit të lirë, por edhe e një klase feudalësh e cila përfaqësohej në Dëshnicë nga bejlerët e Këlcyrës. Në jo pak raste, ata kërkonin të zgjeroninn pronat e tyre në kurriz të fshatarëve të lirë duke dashur t`ua rrëmbenin atë me të gjitha mënyrat, deri në kërcënime për jetën. Po sjellim një rast, atë të Bajram Matelit (1840-1905) nga Mazhani me bejlerët e Këlcyrës, të cilët kërkonin të formonin një çiflik me parcelat e fushës të cilat u përkisnin fshatit Mazhan. Ngjarja ka ndodhur në vitet 1870-1871 e cila u zgjidh nëpërmjet një procesi gjyqësor. Në atë vit në gjykatën e kazasë, në Përmet, sipas dokumenteve osmane, trupi gjykues përbëhej:
Kryetar: Kadi Abdylmin Efendiu
Anëtar: Osman beu, Veli aga, Stefan aga, Stavro aga dhe Kostantin aga.
Gjyqi i Përmetit (shkalla e parë) përfundoi në favor të bejlerëve të Këlcyrës, duke i lënë të lirë të krijonin çiflikun e tyre në parcelat e fushës që u përkisnin banorëve të fshatit Mazhan.
Gjirokastra ishte sanxhak në Vilajetin e Janinës. Ajo përfshinte edhe kazanë e Përmetit. Këshillin gjyqësor e drejtonte Kadiu, i cili ishte Kryetar i Gjykatës. 
Kryetar: Kadi Hajredin Efendiu.
Anëtarë: ( nuk ekziston lista e anëtarëve të kësaj gjykate).
Gjykata e shkallës së dytë të Gjirokastrës la në fuqi vendimin e gjykatës së Përmetit që bejlerët e Këlcyrës të vazhdonin ngritjen e çiflikut.
Vendimi përfundimtar i takonte Gjykatës së Lartë e cila ishte në Janinë si organi më i lartë gjyqësor i Vilajetit.
Gjykata e Lartë e Janinës përbëhej:
Kryetar: Kadi Muhamed Xhella, bej
Anëtarë: Ahmed Mitko bej, Rifat bej, Jani Kondoforidhi efendi dhe Tuhariqi efendi.
Gjykata e Lartë e Janinës rrëzoi dy vendimet e gjyktave të mëparshme duke u dhënë të drejtë fshatarëve të fshatit Mazhan, të përfaqësuar nga Bajram Mateli,  të ishin pronarë të tokës së tyre.
Po në një vështrim më të gjerë, një vështrim përtej krahinës së Dëshnicës, bejlerët e Këlcyrës ishin njerëz me famë e me emër të mirë. Këtë e tregon edhe përshkrimi që na jep Antonio Baldaçi. Ky udhëtar e koleksionist i madh i florës, shkoi deri majave të Trebeshinës për të mbledhur bimë që nuk i kishte në koleksionin e tij. Shumë familje e ftonin për t`i nderuar prezenca e tij. Madje dhe institucione, siç ishin institucionet vendore të Tepelenës. Po jo në të gjitha rastet, ua plotësonte kërkesën. Pa ftesë, me dëshirën e vet, shkon e viziton bejlerët e Këlcyrës.
Antonio Baldaçi, Rrugëtime shqiptare (1892-1902).
“ Nga Ura e Muço Hysës deri te konakët e Xhelal beut, ecëm gjysmë ore. Xhelal Beu, me prejardhje nga pararendësi i tij i madh Ali Pasha, thonë se ka trashëguar prej tij të gjithë zgjuarësinë e egër. Ne iu paraqitëm atij pa ndonjë rekomandim. Në hyrje kishte shumë roje të armatosur me pushkë të mrekullueshme Martiny. Zbritëm nga kuajt dhe po prisnim që të njoftohej beu për mbrritjen tonë. Pas disa minutash hymë në selamllik, ku ishte Xhelali. Ishte veshur me një kostum të zi të modës së fundit, me redingotë dhe kravatë.  Kishte shtat mesatar, hundë shqiponje, sy depërtues dhe buzë të holla. Ishte në lule të  moshës, ndërmjet 30 dhe 35 vjetëve. Fliste vetëm shqip dhe turqisht. Na priti në mënyrën më fisnike, duke u interesuar me hollësi për udhëtimin tonë dhe duke shprehur kënaqësinë e tij që i erdhëm në shtëpi. Me sa kuptova, admironte qytetërimin tonë, madje kishte dërguar vëllanë e tij më të ri për të kryer studimet në Paris, sepse donte të kishte në shtëpi një njeri që fliste frëngjisht.
Në bisedë u prekën shumë tema, rreth të cilave ai shprehte hapur mendimin e tij. Ai është turk, por para së gjithash shqiptar, dhe jo rastësisht mbahet si një ndër krerët më të mirë të racës së tij. Atij ia kanë frikën: origjina, kushtet, finesa e shpirtit ia japin këtë të drejtë. Më në fund, vlen të shënohet, më shprehu shqetësimin për gruan e sëmurë dhe shkoi në harrem, pasi më la disa shërbëtorë dhe më tha se do të takoheshim në darkë” ^8).

Bibliografi
1- Pouquevilli, F.  Travels in Epirus, Albania, Macedonia and Thessaly, Vol. IV, London 1998, (Rishtypje autentike e vitit 1820),faqe 57
2-Pouquevilli, F.  Travels in Epirus, Albania, Macedonia and Thessaly, first published 1820,  faqe 57.

3- Arkivi i Institutit të Historisë, Dokumente osmane të viteve 1828-1837, fq. 82-83
4-Pëllumb Xhufi, Dilemat e arbërit, Sh. B. “Pegi”, Tiranë 2006, fq 183.
5-Pëllumb Xhufi, Dilemat e arbërit, Sh. B. “Pegi”, Tiranë 2006, fq 362.
6-P. Avartinu. Kronologjia e Epirit, Athinë 1856 (f.35)
7- Sami Frashëri, V.7, Enciklopedia- pjesë të zgjedhura, Prishtinë 1984, fq. 33.
8-Antonio Baldaçi, Rrugëtime shqiptare (1892-1902, Romë 1917 ). Tiranë 2004, fq 93.)