| E shtune, 19.04.2008, 09:32 AM |
Intreviste me Jorgo Papingjin
Nga Albert Zholi
![]() |
Albert Zholi |
Unë kam e dhe një tekë tjetër, ku nuk mund të shkruaj në një dhomë komode
Unë kam vetëm një peng në jetë, që nuk kam njohur tim atë
-Një jetë mes teksteve të këngëve, përse po punon aktualisht Jorgo Papingji?
-Aktualisht jam duke punuar për stinën e aktivitetit të fëmijëve, pra për festivalin kombëtar të fëmijëve që bëhet në Shkodër. Ky aktivitet fillon nga festivalet e rretheve, nga ai i Tiranës, vazhdon me atë të diasporës, me festivalet e fëmijëve shqiptarë që ndodhen në Maqedoni, Shkup. Dhe pastaj, me vjeljen e materialeve më të mira dhe me disa krijime të freskëta dhe të reja, formulohet një festival që është festivali kombëtar për fëmijë që zhvillohet gjithmonë në Shkodër në kuadrin e festës së fëmijëve.
-A ka datë fikse ky festival?
-Muaji është i përcaktuar. Pra muaji Qershor. Gjithmonë zhvillohet në këtë kohë dhe me këtë kuadër. Sepse me 1 qershor është festa ndërkombëtare e fëmijëve. Por data nuk është fikse.
-Kur ka lindur kjo traditë?
-Kjo është mëse 45 -vjeçare dhe është realizuar gjithmonë në Shkodër. Ka pasur tentativa të ndryshme që të largohej nga Shkodra, por kjo nuk është miratuar. Për mua është vepruar drejt, sepse ato vende që e kanë krijuar traditën, duhet ta ruajnë traditën. Tradita është themeli I kulturës. Traditat respektohen në çdo vend të botës. Sidomos për këngën. Këtu mund të përmendim festivalin e Sanremos në Itali etj…
-Kjo ka ardhur që në kohën e monizmit. Pse është përzgjedhur Shkodra, ndoshta e motivuar politikisht, apo ndoshta një kërkesë e popullit të Shkodrës, të bëjë një aktivitet me përmasa të tilla kaq interesante?
-Kjo nuk do të thotë se kanë qenë të gjitha gjërat me kuptime politike. Ato konceptoheshin duke pasur parasysh shpërndarjen gjeografike. Pra aktivitetet të mos përqëndroheshin në Tiranë apo Shqipërinë e mesme. Dhe tashmë, për shumë aktivitete të kësaj natyre është formuar tradita gjeografike. Në Gjirokastrës u organizua festivali i këngës dhe muzikës popullore, Festivali i Shkodrës mori ekskluzivitetin e këngës dhe muzikës për fëmijë. Po nuk është vetëm shpërndarja gjeografike që është bërë në Shkodër. Eshtë edhe një arsye tjetër që e ka zanafillën në kulturën shkodrane, në dëshirën për muzikën që ka popuulli i shkodrës, tek talentet që ka prodhuar Shkodra. Pra, është një tokë ku muzika mbillet vetiu dhe lulëzon, dhe pse mos të krijohet kujdesja që në mbjellje që në farë që kjo të rritet e të bëjë lule. Pra Shkodra u përzgjodh si një tokë që ka talente, që e do muzikën dhe që e ka hak që të jetë aty.
- Diçka mbi fëmijërinë tuaj, si lindi tek ju dëshira për të krijuar deri sa arritët në nivelet e sotme ku jeni protagonist i shumë krijimeve me çmime?
-Sot mund të them se kam pranë vetes shumë fëmijëri. Kam ecur dhe eci më fëmijërinë. Fëmijëria ime më ka shoqëruar gjatë gjithë kohës së rritjes sime. Edhe në këtë moshë them se kam brenda vetes shume fëmijëri, jam sa edhe plak edhe fëmijë. Dhe këtë pleqëri që mbaj ma zhduk kjo fëmijëri që mbaj brenda vetes.Unë mendoj se njeriu, po ta ketë brenda vetes këtë fëmijëri dhe po të di ti marri erë kësajë fëmijërie, nuk plaket asnjëherë.
-Na thoni hapat e para të kësajë fëmijërie, në bankat e shkollës, një kujtim të veçantë nga e gjithë jeta juaj shkollore që ju ka lënë mbresa qoftë me mësuesit , ose prindërit tuaj dhe kush ju ka nxitur në krijimtari?
-Është një gjë e çuditëshme nganjëherë, që në moshën time të herëhme kam pasur dëshirë të merrem me artin. Që fëmijë i vogël në kopësht unë bëja teatër kukullash. Kam lindur në Vlorë dhe në shtëpi gjithmonë ëndërroja për skenën, teatrin.Vlora vetiu të jep frymëzim. Ajo të magjeps. Të nxit për art. Në shtëpi ishte një penxhere hajati dhe ne në atë penxhere merrnim kukulla dhe improvizonim lojën teatrore, pra sajonim teatër me aq sa kishim dëgjuar. Më vonë, në shkollë, kur bënim fletorën e kujtimeve ( i linim kujtimet njëri tjetrit në fletore) në fund të vitit shkollor, gjithmonë, në fund të shkrimit më shkruanin ose vendosja vetë Jorgo Papingji, regjizor.Në atë kohë unë nuk e kisha idenë se cfarë ishte regjizori. Ngadalë, ngadalë kjo u binjakëzua me veten time. Shpirti binjak i imi ka qenë dëshira gjithmonë për artin, kjo më bëri të shkruaj. Në atë kohë ne kishin një gazetë në shkollë në Vlorë “ Fjala Jonë” kjo ishte gazetë muri. Gazeta kishte një redaksi që mblidhnin artikuj për fëmijë përvec problematikave të ndryshme të mëdha, si gjëra që ndodhnin në klasë etj. Unë u bëra kryeredaktor i asaj reviste. Kjo revistë muri ishte si një ogur i mirë në krijimtarinë time.
-Në çfarë viti bëhej fjalë?
-Bëhet fjalë për vitin 1948. Unë kam filluar të shkruaj shumë shpejt. Kam pasur një nënë shumë të kujdesëshme që na mësonte vazhdimisht edhe kur nuk kishim shkollë. Unë jam rritur pa baba dhe nënën e kishin edhe baba edhe nënë. Ajo i donte fëmijtë të mire, të edukuar dhe të kulturuar. Kjo siç duket dha frytet mbrapa. Pas Vlorës ne u vendosëm në Tiranë . Në Tiranë kam ardhur nga klasa e katërt fillore dhe këtu kam filluar të ndjek mësimet në një shkollë me shumë emër, që në atë kohë quhej “ shkolla e kuqe”. Kjo shkollë ka pasur mësues shumë të mirë, ku të gjithë kanë mbjellur diçka tek formimi im. Atë që kanë dhënë ata me gjithë shpirt, unë e ndjej tek vetja ime. E gjej nga një filiz të mbjellë nga ata tek vetja, qoftë për artin, kulturën, gjuhën e huaj etj.
-A mund të veconit ndonjë moment më të hollësishëm për ndonjë konflikt me mësuesit tuaj, ose kur një mësues ka reaguar ndaj një sjelljeje jo të hijshme tuajën?
-Unë mbahesha si fëmijë i mirë, i edukuar, por edhe sensibël. Problem kam pasur me një mësues të ciklit të ulët, sepse unë gjithmonë kam shkruajtur me dorën e majtë dhe ai donte të shkruaja me të djathjtën pasi ishte e ndaluar të shkruaje me të majtën. Mësuesi mbante në dorë gjithmonë një vizore edhe kur e shikonte që unë e kisha në dorën e majtë penën, më godiste me vizore. Ky ka qenë konflikti më i madh që unë kam ndeshur në jetën time shkollore. Ky ishte një konflikt njerëzor, në emër të ndihmës së sinqertë. Por edhe sot unë shkruaj me dorën e majtë. Kjo mënyrë të shkruari ishte brenda meje. (qesh).
-A e mbani mend poezinë e parë që keni shkruar?
-Poezinë e parë që kam shkruar e kam hedhur në fletoren e kujtimit si e quanim.
Si zjarri që le hirin
Po lë edhe unë kujtimin
……
Në këto vargje kam hedhur dashurinë shkollore. Dhe e kam bërë si kujtim për shokun tim të klasës. Në fund e nënshkruar Jorgo Papingji, regjisor. Këtë ngjarje e mbarta me vete dhe pastaj e shkruajta në një festival të këngës për fëmijë. Kam një këngë të bërë vite më mbrapa kur kam ardhur në Tiranë, që e ka zanafillën në ato materiale të kohës së fëmijërisë
Kur ula të mendohem
Për një lodër të mendoja,
Nisa penën ta kafshoja
Më shpëtoi një pikë me bojë
Rri mendoj e rri mendoj
si t’ja bëj njollës me bojë
Fletën e bëra pis
si t’ia bëj
ta fshi apo ta gris..?!
S’do ta fshij, e s’do t’a gris
fletën që e bëra pis
Përditë ta shikoj
e më mos të gaboj
-Për ç’vit bëhet fjalë kjo?
-Kjo bëhet fjalë për klasën e parë gjimnaz. Unë atëherë isha prezantuar si krijues. Dhe në festivalin e fëmijëve që u bë dy vjet më vonë unë bashkpunova me Aleksandër Lalon. Ky bashkpunim na çoi në Shkodër. Pastaj, çdo gjë që kam shkruar e kanë pasur fëmijërinë brenda, si shqetësimet e fëmijëve, lodrat e fëmijëve, marëdhëniet e fëmijëve, inatin, dashuritë e fëmijës. Edhe në rrugë kur më shikonin ndoshta thonin se ky nuk është normal. Ecja me letër në dorë në çdo vend. Kur shikoja p.sh. vajza që luanin me litar unë e skicoja dhe thosha se këtë do ta bëj këngë për fëmijë.
Dhe e kam bërë. E ndjej veten të mbushur kur kaloj nëpër mend si në filme të gjitha lodrat e fëmijëve të cilave u kam qëndisur kanë nga një këngë, si “E ka kush e ka”, “Loja symbyllurazi”, “Një nga vajzat me litar”, etj. Kam një këngë shumë të dashur dhe praktike për fëmijtë që ka fituar çmim dhe këndohet edhe sot:.
Hapa dollapa
kush është fshehur mbrapa
Hopa Albana dil se të kappa
Genci Ermira, ja Beni Zamira
Ja edhe Ciljeta, të gjithë i gjeta.
Kjo është lojë dhe këndohet kur luhet ajo lojë. Prandaj, është e asimilueshme dhe e bukur. Deri më sot unë kam shkruar 600 këngë për fëmijë, (ndoshta mund ta ketë kaluar pak), të cilat pothuajse kanë çmime. Vetëm në këto 7 vitet e fundit, në festivalet e Shkodrës, unë kam marrë çmimet e para. Ka pasur aktivitete që i kam marrë të tria çmimet (e parë e dytë dhe të të tretë bashkë).
-Nga sa krijime keni arritur të bëni në një festival?
-Ka patur deri në tre, sepse më tepër se tre, nuk lejohet. Kanë kërkuar kaq tekste dhe unë kam qenë i detyruar t’i bëj. Kur ka njerëz që të kërkojnë nuk i thua dot jo. Se ka prindër që dëshirojnë që fëmijën e vet ta nxjerrin sa më mirë në skenë dhe të bëjnë propozime të vazhdueshme. Por atë do edhe kompozitori që e kompozon atë tekst. Por atë do edhe organizatori që e organizon festivalin. Janë disa parametra që të detyrojnë të shkruash. Këto parametra janë të lidhura zinxhir. Në jetën time unë i kam provuar të gjitha gjinitë e letrave, kam shkruar këgë për fëmiëjë, për të rinj, për festivale dhe këngë për të gjitha llojet e festivaleve që bëhen në Shqipëri duke përfshirë dhe “ kënga magjike” etj.
-Folëm shumë por nuk ndaluam në një pikë. Në studimet e larta...
-Shpesh herë kur mblidheshim ne mësuesit e shkollave më parë në takime, seminare, mbledhje, simpoziume, organizatorët thoshin, mësuesit të ndahen sipas lëndëve. Mua më thoshin gjithmonë kalo me letërsinë. Kur unë i thoja jam mësues fizike ata shtangeshin. Nuk e besonin. Më shikonin në sy të habitur. Unë kam punuar për shumë vjet drejtor shkolle. Kam mbaruar shkencat e natyrës dhe në jetën time kam dhënë Fizikë.
- Si e mori këtë drejtim jeta juaj, pra të studioni për mësues fizike?
-Në monizëm, për nxënësit e mirë të shkollave të mesme para se të dilte e drejta e studimit organizoheshin olimpiada. Në to, gjenin nxënës të mirë për të fituar bursë. Atëherë unë isha nxënës i mirë dhe me prirje të jashtëzakonëshme për fizikën. Isha tip kurioz. Kapja çdo gjë me dorë. Sensi im jetësor ishte si vrojtues i thellë. Kisha shumë dëshirë të merresha me gjitçka shifja. Për këtë, në periudhën e gjimnazit dhe të shtatëvjeçares unë mbaja çelësat e laboratorit të fizikës dhe të kimisë. Pra luaja tipin e laborantit për profesorët. Unë atë që do të bëja mësim, e kisha lexuar nga kurioziteti më parë. Pjesëmarja ime në një olimpiadë dhe fitimi i çmimit të parë të kësajë olimpiade të fizikës që u bë në vite ’60, ku isha maturant në shkollën “Cajupi” (pasi kalova nga shkolla e “ Kuqe” në shkollën “Çajupi”), ndryshoi rrjedhën e shkollës. Atëherë nxënësit më të mirë i merrnin shkencat e natyrës. Fillova fakultetin e Fizikës duke mos pasur qejf të dilja mësues. Kisha shumë dëshirë të studioja për inxhinieri elektrike. Por ja, kundër dëshirës....
-Në kohën që ju shkonit në laboratorin e fizikës, nuk ishit i lidhur me mësuesin e letërsisë?
-Edhe me mësuesin e letërsisë kam qenë shumë i lidhur sepse unë i doja letrat dhe leximin shumë, shkruaja shumë bukur. Hartimet e mia lexoheshin shumë në klasë. Dhe hartimet i shkruaja edhe në formë vjershe. Në shkollë jam mbajtur me prirje të mira për letërsinë. Të gjitha i kam pasur brenda vetes sime si letërsinë, fizikën, edhe regjizorin, dhe skenaristin. Ishte një lidhje organike që në momente të caktuara njëra dilte mbi tjetrën, por pa e zëvëndësuar plotësisht. Kam punuar edhe në shtëpitë e pionierit ku grupet artistike dhe mënyrën e organizimit të koncerteve si dhe skenarin i kam ndërtuar vetë. Isha një njeri me disa duar prandaj shumë koncerte dilnin mirë. Shumë duar e prishin planimetrinë.
-Kë do të veçonit si ditën më të bukur të jetës suaj në kuadrin e krijmtarisë?
-Në kuadrin e krijmtarisë ditën më të bukur të jetës sime do të vecoja ditën kur mora pjesë në festivalin e RTSH (të rriturve) dhe për herë të parë fitova çmim të tretë. Kjo u realizua në festivalin e 14-të. Ka qenë një këngë me Aleksandër Lalon. Atmosfera mbas festivalit të 11-të ishte shumë e ngrirë, mungonte kurajo për të shkruar tema të lira, pasi për shumë krijues pati edhe pasoja. Ishte një moment kur krijuesit nuk kishin kurajo të shkruanin tema lirike. Në atë vit unë shkruajta një temë lirike. Ishte një temë që tregonte vetëm dashurinë dhe që nuk hynte fare as politika dhe as probleme të tjera shoqërore. Këngët që kanë fituar çmime të para kanë qenë këngë të bukura me muzikë shumë të bukur. Kënga që unë fitova dhe mora çmim të tretë titullohej “Kur jemi bashkë të dy”. Kënga ka qenë shumë muzikale e kënduar nga Liliana Kondakçi dhe Luan Zhegu.Ky çmim më dha një gëzim të madh dhe që nga ai vit asnjëherë nuk i jam ndarë festivalit. Këto momente janë evenimente që lënë vlagë në jetën e njeriut, por sidomos të krijuesit.
-Atë moment kur kënga juaj mori çmim të tretë, ku ishit dhe si u ndjetë?
-Kur kënga mori çmim të tretë unë isha duke pirë kafe me Aleksandër Lalon (me autorin e muzikës) jashtë sallës dhe në një radio që kishim, dëgjuam çmimet. Nuk u besuam veshëve. Shumë herë njeriu befasohet nga ngjarje të tilla. Çmimi, si shpërblim material kishte një pikturë dhe jo lekë. Ndërsa si krijimtari, çmimi paguhej 14 lekë të vjetra për 12 vargje. Në atë kohë Ministria e Kulturës ua blinte pikturat piktorëve për t’i ndihmuar ato, dhe një pjesë e tyre u shpërndante në festivale. Mbas disa vitesh kam marrë edhe një çmim të parë. Ky çmim ishte edhe më i bukur si kujtim . Në atë periudhë mu dogj televizori i cili për mua në atë kohë ishte shumë. Pikërisht në atë kohë fitova çmimin e parë dhe si shpërblim më dhurojnë një televizor SONY. Sikur ishte porositur shija dhe dëshira ime. Bëhet fjalë për vitin 1993. U gëzova se në prag të Vitit të ri nuk kisha ku të shikoja programin. Festa të tilla nuk mund të konceptohen pa televizor. Ishte boshhllëk i madh të mos kishe televizor në ndërrimin e viteve.
-Po dita më e vështirë kur ka qenë si krijues?
-Që të jem i sinqertë të këqijat nuk i mbaj mend.
-Ku ndjeni më shumë emocion, tek festivalet për fëmijë apo tek ato për të rritur?
-Çdo lloj aktiviteti kanë emocionet e veta që nuk krahasohen me njëra -tjetrën. Unë edhe sot e kësajë dite marr pjesë sistematikisht në të gjitha festivalet e të rriturve, por kënaqësinë që ma jep festivali i fëmijëve nuk ma jep asnjë festival tjetër.
-A kujtoni ndonjë moment në festivalet e fëmijëve që mes tyre ju keni qenë shumë i emocionuar?
-Ajo më ka ndjekur gjithë jetën. Unë çdo vit kam pjesmarrje në festival qoftë në atë të Tiranës qoftë edhe në atë të Shkodrës. Dhe në të gjitha rastet është bukur kur thonë që ky xhaxhi është ai që ka bërë këngën, të përqafon. Urimet e fëmijëve janë të sinqerta. Ato të gjallojnë dhe të zgjasin jetën.
- Kompozimi i muzikës lidhet ngushtë me tekstin. Sot tek këngët e Festivalit në Radio Televizion tek tekstet ka përsëritje fjalësh dhe një refren me dy tri fjalë, ku teksti stonon, të lodh, të mërzit. Pra në vend që të të mbërthejë, mallëngjejë, ndodh e kundërta të largon. Çfarë do të thoni ju për tekstet e sotëme të këngëve?
-Unë nuk marr përsipër të jap mendime për tekstet e këngëve të të tjerëve .Gjithmonë çdo njeri që krijon ka sensin e krahasimit. Dhe shija e njerëzve nuk ka marrë një formim të plotë. Kjo ka arësyen e vet. Ne u hapëm se ishim të mbyllur dhe në këtë hapje pa doganë hynë pa rubinetë të gjitha të huajat dhe u la pas dore tradita. Por, mbas kaq vjetësh duket se po kalon ajo që ne kopjuam dhe shkundëm. Pra sikur po hiqen ato të tepërtat dhe shihet se po del një gjethe e gjelbër dhe e bukur. Unë them se kjo është një kohë që do të kalojë në krijimtari. Tranzicioni hapi plagët e veta dhe në muzikë. Koha e filtron çdo gjë. Ka filluar të ndjehet përgjegjësia në tekstet. Po i jepet më shumë rëndësi. Një tekst i bukur duhet muzikuar bukur. Kur muzika nuk thotë dot atë që thotë teksti kënga nuk del bukur. Stonon. Humb harmoninë. Rrjedhshmërinë. Një këngë e harmonizuar është si burimi në mal. Gurgullima e ujit, cicërima e zogjve dhe fëshfëritja e gjetheve.
-A është marrë ndonjëherë me politikë Jorgo Papingji ?
-E ndjej politikën si pjesë të jetës, që do, s’do, është në krye të gjithshkaje që ti don të arrish. Është e lidhur me mentalitetin që ke ti për jetën. Me dëshirat që ke. Gënjen ai që thotë që nuk e ndjek politikën. Vetë jeta është një mënyrë e të bërit politikë. Politika bëhet dhe në mënyrë indirekte.
-Ke ndonjë peng në jetë?
-Unë kam vetëm një peng në jetë që nuk kam njohur tim atë. Babai im ka vdekur kur unë isha gjashtë muaj.
-E shikoj që duhanin e keni pjesë të pandarë të jetës…
-(Qesh). Të gjithë krijuesit kanë tekat e tyre. Unë nuk filloj të shkruaj në qoftëse nuk pi duhan. Dhe gjatë gjithë kohës e mbaj në dorë qoftë edhe kur shikoj tymin. Kjo është tekë e shumë krijuesve. Unë kam e dhe një tekë tjetër ku nuk mund të shkruaj në një dhomë komode . Unë mar cantën time dhe shkoj punoj në një kafene ku ka shumë zhurmë. Atje fillon dhe më punon imagjinata. As i dëgjoj fare zhurmat dhe pse ato janë aq të pranishme. Duket sikur më shqetësojnë por në fakt ndjej se më ngacmojnë nerving e krijimtarisë. Ndonjëherë them se nuk do të shkoj në këto kafene, port ë nesërmen çanta në dorë dhe këmëbt më çojnë po aty.