Prend Buzhala: Nënë Tereza dhe Kosova

Në 5-vjetorin e shkuarjes në amshim të Nënës Tereze

NËNA TEREZE DHE KOSOVA

Shkruan: Prend BUZHALA

Lidhjet e Nënës Tereze me Kosovën kanë qenë të pashkëputshme. Regjimet e së kaluarës pushtuese e komuniste, në Shqipëri, por deri sdiku edhe nën ish-Jugosllavi, kanë bërë përpjekje që ta mbajnë sa më larg vetes dhe shgqiptarëve emrin e saj, anise ajo ishte edhe nobeliste. E sulmonte Serbia para luftës, burgoste aktivistët e SHHB “Nëna Tereze”, polica serbe i shqyente posterët me emrin e saj, e shante barbarisht)... Por askush nuk e kishte përfytyruar që pas luftës çlirimtare në Kosovë, do të zhvillohen fushata të pambarim kundër figurës dhe emrit të saj, kundër veprimtarive me emrin e saj e kundër veprave skulpturore, fetare a kulturore që i kushtohen asaj. Neo-mercenarizmi i ideologjive antishqiptare te pasluftës, përpiqet (më kot) për njollosje. Vlen të lexohet një libër me interes i Mehmet Gëzhilit “Nënë tereza në shtypin shqiptar” (bibliografi – botim i Argeta LMG, Tiranë 2010), sidomos kapitujt me referenca :Nga gjaku jam shqiptare”, “Nënë Tereza fliste shqip” etj. Për Nënën Tereze janë shkruar qindra e qindra libra në të katër anët e botës qindra botime e libra për të janë shkruar edhe shqip: në Tiranë, Prishtinë, Shkup. Përmendoret e saj janë kudo, veprimtari në emrin e saj e lëvizje tereziane (bamirësie etj) ka kudo...

1. Nëna Tereze dhe Kosova në vitet 1970-1990

Për ata që thonë se ajo nuk e ka njohur Kosovën dhe nuk ka ditur shqip mjafojnë vetëm një paraqitje faktesh të shkurta e të përgjithshme, pa hyrë në detaje të tjera. Në vitet '70 e me '80 ajo ka qenë në Kosovë, madje në Klinë në Zllakuqan. I është bërë pritje vetëm nga populli. Shkupin, vendlindjen e saj, ajo e ka vizituar dy herë: 1970 e më 1978 ... Familja e saj ka qenë e shpërngulur nga Prizreni. Prandaj në Prizren ka qenë prej datës 9 deri më 12 korrik 1970 (lexuesit i dinë disa intervista të saj për gazetën “Drita” të Ipeshkvisë së Kosovës me rastin e marrjes së Çmimit NOBEL). Dhe veprimtaria e saj botërore, pra, shtrihet edhe në Shkup, Prizren e Kosovë që në ato vite... Dëshmi janë rregulli i saj, motrat e nderit të Nënës Tereze që veprojnë në Kosovë e në Kroaci që nga ato vite... pa i numëruar edhe veprimtaritë tjera me interes. Prandaj ajo ka qenë disa herë edhe në Zagreb të Kroacisë.

Më 28 qershor 1980, përsëri në Kosovë (dëshmi: intervistat e asaj kohe në mediet e Kosovës dhe fjalimet e saj). Atë ditë fillimisht ka qenë në Binçë të Kosovës, ku ka mbajtur një fjalim para masës së madhe. Ato ditë shkon edhe në kishën e Letnicës (në Kosovë). Po atë ditë qershori të vitit 1980, ka qenë në Prishtinë, ku është pritur nga qeveria e atëhershme autonomiste e Kosovës, (në atë përbërje qeveritare ishte vetë Pajazit Nushi, intelektual e shkencëtar i shquar nga Kosova). Gjatë viteve ’70 e ’80 ajo e ka përmendë gjithnjë familjen e saj, prejardhjen e saj. Dëshmi janë edhe shum]ë letra të saj për prindët emotrat e saj., të shkruara shqip, në gegnishten tipike të Kosovës, ashtu si e flitnin familja e saj. Në Romë shkon në ambasadën e Shqipërisë, por nuk ia lejojnë për të shkuar ta shohë nënën e saj dhe gjyshen e saj,... Ato vdesin në Tiranë.

Shumë banorëve të Klinës u kujtohet vizita e saj më 1982 në Kishën e Zllakuqanit dhe ajo me atë rast është lutur shqip dhe ka folur shqip. Respekti ndërfetar shqiptar në ato dekada ishte shembull për vendet e tjera. Nëna Tereze i nderonte të gjithë shqiptarët pa dallim feje e krahine. “Nënë Tereza është Shqipëri Etnike. Ajo dhe familja e saj ishte viktimë e gjenocidit serb - thuhej në shënimet biografike për të. Bile shtypi i Indisë e vuri në dukje këtë problem gjatë ditëve të varrimit të saj në Kalkutë.

Vlen te theksohet se artistët e Kosovës (poetët, shkrimtarët, kompozitorët, piktorët dhe skulptorët etj), kanë shkruar për te që në vitet '70, kur qe botuar një libër kushtuar asaj, më 1986, nën përkujdesjen e Dr. Lush Gjergjit. Në këtë përmbledhje (e botoi “Drita” me seli në ferizaj dhe KS Zagreb), përfshihen poezi të Ali Podrimjes, Enver Gjerqekut,  Qibrie Demirit, Fahredin Gungës, Azem Shkrelit, Lazër Sheldisë, Anton Gojçajt, Zejnullah Halilit, Agim Devës, Dr. Ndue Gjergjit, Resmiej Kryeziut, Basri Çapriqit, Atë Pashk Gojçajt, Qerim Ujkanit, Abdylaziz Islamit, Ibrahim Kadriut, Miusa Ramadanit, Naime Beqirajt, Demush Zefit, Jakup Cerajës, Isak Ahmetit, Rahmi Tudës, Din Mehmetit, Lekë Pllumbit, Haxhi Vokshit e të dhjetëra të tjerëve, si dhe të poetëve arbëreshë, italianë etj. Te ky libër, cikël më vete janë krijimet poetike të Atë Kolë P. Berishajt, Marte Kransiqit dhe Gjokë Spaqajt, kurse poezi kushtuar asaj, botojnë edhe fëmijët. Krijime në prozë dhe ese e publicistikë intelektuale, që i kushtoihen kësaj Nëne, janë ato të Rifat Kukajt, Martin Camajt, Nebil Durakut, Antonio Bellushit (arbëresh), Beqir Musliut, Ramiz Kelmendit, Alush Kamberit, Vehap Shitës, Lazër Berishës, Gjon Gjomarkajt, Don Viktor Nuajt, Pal Duka-gjinit dhe Nol Berishës. Ndërsa kompozime i kushtuan Lorenc Antoni, Pranvera Badivuku, B.L. Mjeda e Akil Mark Koci. Në ciklin e fundit me titullin “Tinguj të shkrehur” jepen citate të shkëputura nga shtypi botëror i dekadave të viteve ’70 e ’80, bibliografia për Nënën Tereze, si dhe jehona botërore e librit të dr. Don Lush Gjergjit “Nëna e dashurisë”, libër i përjthyer edhe në gjuhë të huaja, autor, i cili disa herë e kishte takuar Nënën Tereze, kishte zhvilluar intervista me të dhe kishte bërë disa botime që i kushtohen asaj. E përmendëm librin “Lule për Nënën” (1986), sepse që atëherë ajo u shndërrua në ikonë të shekullit XX, ku bota tashmë ishte ngritur në këmbë, si shprehet Imzot Nikë Prela, për ta shigjetuar me shikim admirimi. Libri ishte dhuratë e elitës kulturore e letrare të Kosovës, për ato dy dekada rresht. Në të vërtetë, vlen të theksohet se qysh më 1962 në Famullinë e Prizrenit, don Nikollë Mini, një prift trim e i afërm i Nënës Tereze, botonte revistën “Zani Zojës Cernagore”, ku jep njoftime e shkrime për motrat e nderit në Indi Nënën Tereze e Nasta Mëhilli. Sistermatikisht shkrime për Nënën Tereze, që nga viti 1970 e këndej, ka pasur te revista “Drita”, që nisi të botohej në Prizren (e vetmja që e njoftonte popullatën me emrin e veprimariunë e Nënës Tereze).

Dr. Lush Gjergji në vazhdimësi do të botojë edhe mbi 10 tituj të tjerë librash që i kushtohen Nënës Tereze, do të përgatisë vëllime të shumta të autorëve të tjerë për botim, si dhe vepra të vetë Nënës tereze, ku përfshihen lutje, urata, poezi e meditime të përshpirtshme. Do theksuar se që në fillimvitet ’90 romansieri Ibrahim Kadriu boton romanin biografik me titull “Qerrja e dritës”. Gjatë dy dekadave të fundit janë dhjetra e dhjetra libra nga autorë shqiptarë që i kushtohen kësaj figure. Janë qindra e mijëra shkrime e libra nga autorë të huaj që i kushtohen kësaj figure. Nëna Tereze bëhet preokupim i dy romaneve të Anton Nikë Berishës (“Nëna e dritës” 2005 dhe “Dritë në shtjellën e gërbulës’2012, si dhe i një poeme dhe i disa vëllimeve me trajtesa e studime).

Pra, ajo e njihte mirë e mirë Kosovën, komunikonte mirë e mirë shqip dhe Kosova e ka njohur fort mirë.

2. Fryma dhe rezistenca tereziane në vitet ’90

Më vonë, gjatë viteve ’90 e këndej do të shënohet një kapitull i ri i ndërlidhjeve të saj me Kosovën e për Kosovën. Fryma tereziane në vepër gjatë viteve '90: sipas regjistrimit zyrtar, në Kosovë, më 1991, kishte 2 milionë e 50 mijë banorë shqiptarë me 201.056 të punësuar. Të punësuarit largohen nga puna... Kurse suprimimi i autonomisë së Kosovës, sjell nje varferim te skajshem, në masë, te popullatës, rrezikohet rende qenia sociale-kombetare. Nga maji i vitit 1990, kur u themelua Shoqata Humanitare bamirëse "Nëna Tereze", kjo shoqatë u shtri që nga Struga e Veleshta e deri te Fushë Molla (afër Vushtrrisë, kur më 1998, në ofensivë lufte, arrijnë 6000 bukë nga degët e shoqatës)...Shoqata shtrihej edhe në zona lufte...dhe zhvilloi veprimatrine e saj tek te zhvebdisururit mu ne ato zona.

... Vetëm më 1996 kjo shoqatë trajtonte deri në 62.340 familje me 404.456 nevojtarë. Nga rreth 36 domatorë të huaj nga shtetet europerëndimore - donatorë të ndryshëm (shoqata, me autoritetin e saj depërtonte kudo edhe jashtë), i arrijnë 8 mijë tonë ndihma. Më 1998, kjo shifër arrin në 1 milion e 200 mijë persona nevojtarë... të gjithë këta nevojtarë trajtohen me ndihma për një dekadë... Nga kjo shoqatë e pësuan dhjetëra veprimtarë (u burgosen, u ndoqen, u vranë nga soldateska serbe)... Pas përfundimit të luftës, nevojtarët u rritën në 1 milion e 600 mijë... Deri gjatë vitit 1999, SHHB "Nëna Tereze" kishte 96 ambulanca, shërbim i respektuar në përmasa kombëtare e ndërkombëtare, krejt falas...punëtorët shëndetësorë punonin pa asnjë kompensim financiar....ambulancat ishin të vendosura nëpër shtëpi private. Në maternitetin SHHB "Nëna Tereze”, (e promovoi Anton Çetta), deri më 1995 lindën 12 mijë e 385 fëmijë, ndërsa deri në fund të luftës, në këto maternitete tereziane, lindën mbi 30 mijë foshnje shqiptare! U bënë 800 operacione të ndërlikuara. Mbi 630 mijë fëmijë të pavaksinuar, vaksinohen më 1997.... (kjo është vetëm një pasqyrë modeste, karshi mijëra të dhënave që ngërthejnë monografitë kushtuar veprimtarisë së kësaj shoqate tereziane...).

E pra, ajo fryme e mbajti popullin me buke ne kohen me te rende, kur te gjitha na e kthenin shpinen; aty linden femiejt shqiptare...

3. Bill Clinton pas bombardimeve të NATO-s: “Nëna Tereze, ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar”

Në qindra libra (në gjuhë të ndryshme të botës), ajo ka deklaruar: ""Me gjak jam shqiptare; me nënshtetësi, indiane. Për sa i përket besimit, jam murgeshë katolike. Sipas thirrjes, i përkas botës. Por zemra ime i përket plotësisht Zemrës së Krishtit", - këto janë fjalët autentike të saj.

Nga një shënim në mediat elektronike: "Gazeta britanike ”Daily Telegraph” realizoi një sondazh me 90 personalitete botërore për të gjetur personalitetin, i cili është më influencues dhe inspirues me rastin e 90-vjetorit të lindjes së Nelson Mandelës. Dhe këtu triumfon Nëna Tereze. Janë 90 personalitet që mbesin prapa madhështisë së personalitetit të saj, në mesin e të cilëve: Mahatma Gandhi, Martin Luther King, Sir ëinston Churchill, Albert Einstein, etj. Është kjo një listë me personalitet që ngërthejnë vlera të jashtëzakonshme për njerëzimin mbarë. Gonxhe Bojaxhiu inspiron botën. Pikërisht për këtë dimension vazhdon të admirohet përjetësisht vepra e saj gjigante. “Nëna Terezë ishte një murgeshë romano-katolike, e cila është e lindur në Shqipëri dhe ua dedikoi jetën të varfërve në Indi”-shkruan gazeta në fjalë me ketë rast."

Dashuria e shqiptarëve për Nënën Tereze është natyrore. Nuk mund të ketë emancipim të shqiptarëve pa Nënën Tereze. Shqiptarët gjithmonë do të kenë  nevojë për Nënën Tereze, për porositë e një jete që ushqeu me dashuri dhe shpresë.

Kur ajo kërkoi ndihmë nga SHBA-të për ta shpëtuar popullin e saj; mbasi Kosova fitoi lirinë, BILL CLINTON, në qershor 2002, mbasi kishin përfunduar bombardimet e NATO-s ndaj Serbisë, deklaroi:

“Nëna Tereze, ishte e para që më bëri ta dua kombin shqiptar. Dhe tani ndihem shumë krenar që plotësova një detyrë morale ndaj saj dhe ndaj vlerave të lirisë... “ Apo kur ajo vdiq, Klinton tha: "Mbretërit, mbertëreshat, presidentët, kryemnistrat, partiakët dhe papët vijnë dhe ikin. Po ashtu, edhe fituesit e çmimit Nobel, por nënën tereze do të ketë vetëm Një. Ajo jetoi në brezin tonë, në shekullin tonë dhe ne i jemi mirënjohës për këtë”. Bill Clinton, ish president i SHBA-ve, e pranon që ka qenë shtysa më e fortë pikërisht kjo grua. Ka edhe qindra dëshmi të tjera të kësaj natyre! Ajo, së bashku me papa Gjon palin eII, gjatë viteve’90 sihin shndërruar në ikona të Kosovës. Për Papën Gjon Pali II, ekzistojnë sa e sa dëshmi për ndërhyrjet e tij për vetëdijesim të Bashkimit Evropian e të SHBA-ve për zgjidhjen e çështjes së Kosovës e sidomos për ndërprerjen e gjenocidit (në emër të ndërprerjes së gjenocidit serb në Kosovë, ndërhyri Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja). Mjafton të thuhet se Papa Gjon Pali II luajti një rol vendimtar ne skenën ndërkombëtare të shekullit të njëzetë e që la gjurmë të pashlyeshme (sidomos me betejat e tij për shembjen e komunizmit në epokën reganiane). Me këtë rast është e pamundshme që brenda një hapësire të vogël të përfshihen shumë dëshmi, ndërhyrje, fakte, vëllime të tëra me libra etj etj përkitazi me çështjet në shqyrtim (qofshin ato edhe të propagandës orientale-aziatike-sllave kundërt shqiptarëve).

4. Nëna Tereze, ikonë edhe e Kosovës së lirisë

Gjithnjë në frymën e asaj që thoshte vetë kjo nënë: “Ne s'mund të bëjmë dot gjëra të mëdha, vetëm gjëra të vogla me dashuri të madhe. Nuk ka rëndësi sa shumë jemi të angazhuar të bëjmë, por sa shumë dashuri vëmë, në të bërët.”

A ka të drejtë populli shqiptar të krenohet me një nobeliste?! Jolegjitimët (kopilët a shqipfolësit) sigurisht që nuk e duan, ashtu sikundër serbët i shqyenin foto e saj gjatë atyre viteve dhe e fyenin në mënyrën më barbare, njësoj si tash!!! Ne librat e shenjtë thuhet se shenjtorët (pejgamberët), së pari përbuzen ne vendlindje, në atdhe... nga historimohuesit, atdhemohuesit, shqipmohuesit, shpirtmohuesit e përbuzësit nga më të ndryshmit...

Sigurisht që krenaria për te është legjitime! Prandaj, me emrin e saj janë emërtuar shkolla fillore, institucione, janë ngritur shtatore në shumë mese të Kosovës, janë mbajtur e mbahen akademi shkencore, kulturore e përkujtimorte për nder të saj. Ajo tashmë është shndërruar në vetëdije moderne në Kosovën e lirisë.

Dashuria ndaj Hyjit dhe përhapja e saj ndaj njerëzve nuk mund të kenë fund, thoshte ajo. Është fundi që sjell në fillim! Është ringjallja e njeriut në veprën e dashurisë.