Daniel Gazulli: Egjipti - Nga do të randojë balanca?

Egjipti: Nga do të randojë balanca?

Nga Daniel Gàzulli

Ka tashma një vit e ma shumë që flitet për pranverën arabe.

Shtrimja gjeografike e atyne vendeve ban që stinët të mos kenë ndryshime të mëdha. Zakonisht atje edhe pranvera asht e thatë.

Ka kalue, pra, ma se një vit e nuk mund të jemi aspak të sigurtë çfarë solli pranvera arabe, lule apo ferra. Ç’stinë pritet të vijë mbas kësaj “pranvere”? Në shumë drejtime faktet e ngjarjet nuk na lejojnë me qenë optimistë.

Askush nuk e ve në dyshim se ata që sundonin në Tunizi, Libi, Egjipt etjerë, ishin diktatorë. Ashtu si shihet qartë barbaria e njenit prej atyne që dikur konsiderohej ma i moderuemi: Presidenti Asad i Serisë. Në ndërgjegjen e tij randojnë ma shume se 12.000 viktima të pafajshme, shumë prej të cilëve fëmijë  e gra shtëpijake.

Mbas ardhjes në pushtet vite ma parë të partisë islamike të Erdoganit në Turqi, Egjipti do të jetë ai që do të ndikojë shumë në vendosjen e një bilanci pozitiv apo negativ në demokracinë arabe. Deri tashti pothuej kudo pushtetin e kanë marrë partitë me theksim të fortë fetar, të ashtuquejtunit “Vëllaznit muslimanë”. 

Një prej tyne asht edhe presidenti i ri i Egjiptit, Mohamed Morsi.

Përveç predispozites së grupimit politik që përfaqëson, Morsi do të ballafaqohet me ma shumë se një problem: Forca tradicionale e ushtarakëve në Egjipt, nevoja për të forcue pushtetin (që asht krejt ndrysh nga propaganda kur je në opozitë), forcimi i menjëherëshëm i grupeve intelktuale me kandvështrim përparimtar të shtetit të së drejtës, grupet e krishtena, sidomos katolikët Kopti, me mjaft konsideratë në Përendim, e në fund, jo ma pak e randësishme, rritja ose ulja e nivelit të jetesës, që vitet e fundit ka pasë shenja mjaft negative. 

Mbi vështirësitë e presidentit të ri egjiptian flet edhe betimi i tij i dyfishtë: Ai u betue në fillim para turmës së mbledhun në sheshin Tahir, e vetëm të nesërmen  para trupit te Gjykatës Kushtetuese. Vetiu kuptohet se nuk do të jetë aspak e lehtë  për të t’i ba ballë, qoftë në plan kombtar e sidomos ndërkombtar, lëvizjes islamike në vend.

Morsi u zotue se do të mbrojë demokracinë dhe pluralizmin – jo vetëm atë politik, por edhe sa i përket besimeve, tue iu referue me këtë rast veçanarisht të drejtës së katolikëve Kopti për të ushtrue lirisht besimin e tyne e tue shmangë, të paktën deri tashti, kthimin e Egjiptit në një shtet puro islamik.

Grupimi që përfaqëson presidenti i ri asht relativisht ma i moderuemi në mes grupimeve të shumta islamike, mjaft të fuqishme edhe ata e me një impostim ma fanatik të konceptit të shtetit, si ajo e afaristit ndër ma të fuqishem të Egjiptit, Khairat al - Shater; ata gjatë zgjedhjeve, por ende ma shumë tashti, duhet t’i bajnë llogaritë edhe me grupin po islamik të udhëhequn nga radikali Fotouh, kandidat për president edhe ai në raundin e parë e që pat marrë 17,5% të votava. Por edhe beteja kundër ushtarakëve nuk duhet konsiderue e mbyllun. Gjeneralët, natyrisht të inspirimit laik, nga ana tjetër janë përfaqësues tipikë të diktaturave të porsarrëzueme në vendet arabe. Shkurt, nga pikëpamja politike, në vendet arabe mbas “pranveres” nuk pritet aspak një stinë e qetë dhe e begatë.

Morsi pat premtue në mes dy turneve të zgjedhjeve se do të qeveriste bashkë me të mundunit e turnit të parë, doemos, gjithmonë të rreshtimit islamik, qoftë me Fotouh, ashtu edhe me një figurë të re që deklarohet ndjekës i ishpresidentit Naser, vra 42 vjet ma parë. Pikërisht mbas zgjedhjeve qarkullojnë zane mbi mundësinë e zgjedhjes si zevendëspresident të një përfaqësuesi të katolikëve Kopti, si për të sigurue qoftë opinionin e mbrendëshëm, ashtu edhe ate ndërkombtar se vala islamike që po pushton vendin do të jetë në limitet e respektmit të normave demokratike.

Ky asht edhe guri i provës nga do të randojë balanca: drejt një sundimi inteegralsit dhe eskluziv, apo një marrëveshje shumëpalëshe, ku do të përfshihen të gjitha grupimet, me përjashtim të mbështetësve të Mubarakut, aty edhe kudnërshtarët e tyne, Koptët.

Por çdo masë e qendrim politik do të bahej i pavlefëshëm pa një ndërhymje të ngutëshme e të fuqishme në gjendjen ekonomike të vendit. Në të gjithë sektorët e ekonomsië ka pasë një ramje pothuej vertikale, edhe si rrjedhojë e mungesës së sigurisë në vend; veçanarisht në sektorin ma vital të Egjiptit të sotëm, turizmit.

Një faktor i ranësishëm pë të ardhmen e Egjiptit do të jenë grupimet laike e demokratike, ashtu edhe disa grupe islamike pluraliste, që mund të shërbejnë për të ruejtë ekuilibrat kombtare ashtu edhe ndërkombtare.

E pame në planin mbarë arab, fitorja e Morsit i ka te dy anët e medaljes: Më një anë, ajo asht fitore e Vëllazënve musulmanë; nga ana tjetër do të forconte boshtin sunit të përbamë në radhë të parë nga Maroku, Egjipti, Turqia e deri në Arabinë Saudita, çka i ulë shpresat ashtu edhe rrezikun e një supermacie shiite me në krye Iranin.

Do të jenë pikërisht zhvillimet në Egjipt ato që do të ndikojnë shumë nga do të randojë bilanca: Në favor të drejtimit thjeshtë shiriatal, si në Iran, apo të një islamizmi ma të moderuem, ku rikonstrukturohet shteti i së drejtës, me gjithë kufizimet e tij, por gjithësesi, i mbështetun mbi pluralizmin dhe respektimin minimal të të drejtave të njeriut.

Egjipti ka pasë gjithmonë e do të ketë një peshë të posaçme në fashën në jug të Detit Mesdhe e deri në Gjiun Persik.

Europa dhe SHBA nuk duhet të jenë, pothuej si gjithmonë, tepër vonë në kontributin e tyne.