Vangjush Saro: Deti në mes...

Deti në mes...

(Fragmente novele)

Nga Vangjush Saro

Kapitulli i tetë

Në këtë kapitull, rrëfehet për “nisjen” e Redit drejt Italisë, pa shokun e tij të ngushtë. Ç’bëri gjyshi që pa gdhirë dhe pse shkojnë punët kaq mbrapsht…

- Ku e kanë sikterisur khu khu, orën, o zot?, - mërmëriste gjyshi duke u vërtitur nëpër kuzhinë.

Atij i kishte dalë gjumi herët. Çdo mëngjes kështu ndodhte. I dilte gjumi dhe ai kollitej pareshtur e kërkonte doemos të dinte se sa ishte ora. Mirëpo sot, ora nuk po gjendej kurrkund. Dhe gjyshit i vinte inat. Ku e kanë sikterisur, ku? Ai vazhdoi të vinte rrotull duke kontrolluar nëpër rafte e dollape. Më kot. Sikur e kishte fshehur tersi. Apo s’ishin kurdisur këtë mëngjes edhe zagarët. Ham e hum këtej, ham e hum andej. Pa le ato të uruara mace. Miauu që miauu…

Gjyshi u bë furtunë. O të gjente orën, o s’ka. Ndryshe nuk e zinte më gjumi. Më së fundi, kontrolloi edhe në dhomën ku flinte Gimi. Po kur e gjeti, as që e pa fare. Shkoi të binte sërish për të fjetur, gjithmonë me khu - khu edhe duke sharë.

Sapo kishte vënë kokën në jastëk, kur t’ia filloi zilja: cërr cërrr cërrrr. Atëherë gjyshi u bë xhind fare. Praf (!) ai dorën përmbi sumbullën e ziles dhe ja tek bie gjithçka në qetësi…

*  *  *

Ndërkaq, në dhomën e Redit, sapo ka nisur dita.

Përjashta ishte ende mugët. Por yjet po fikeshin pak e nga pak. Dukej sikur Hëna i kishte vënë përpara, tamam si një mëmë e kujdesshme. Flini tani, kolopuçë! Se ç’po bën Redi aty poshtë, s’ka ç’ju duhet…Kështu e ka kjo botë. Yjet flenë ditën.

Po çfarë po bënte Redi atje poshtë? Ishte ngritur doemos, sapo që kishte tringëllitur zilja e orës. Në këmbë menjëherë, si ndonjë ushtar shembullor. Mos jam vonë? Jo, nuk e besoj…Po prapë duhet të nxitohem. Rrëmbeu uniformën, qesen me pak ushqime të bëra gati që në mbrëmje, kontrolloi edhe njëherë a i kishte lekët e siguruara me aq mundim, dhe pastaj nëpër korridor. Në majë të këmbëve.

Përpara dhomës së prindërve, qëndroi një copë herë. Ndjeu një lloj mallëngjimi. Po ikim. Sot po ikim…Po kur ata të ngriheshin nga gjumi…kur të shkonte dita shpejt e shpejt, kur të vinte mbrëmja…Oh, nuk kishte më kohë për t’u menduar. Përndryshe, lamtumirë Kampionat!

Redi zbriti poshtë. Për çudi, në apartamentin e shokut të tij nuk kishte asnjë dritë ndezur. Po ky? Ka harruar pa vënë zilen?…Apo është qullosur në çastin e fundit…O ba, kështu e kështu! O Laura, kështu e kështu…Dhe ja, tani s’ka më sekret…Apo thjesht e ka zënë gjumi?

- Gimi!

Jo jo, nuk ndihej asgjë. Nuk ndizej asnjë dritë. Dhe koha fluturonte si e çmendur. Por ai ustai…do t’i priste ai një copë herë…Me siguri që do t’i priste.

- Gimi! O Gimiii!

Më shumë s’mund të bërtiste, sepse mund të zgjohej i tërë pallati dhe pastaj vate Kampionati. Epo, kjo ishte për të vënë kujen. Në se ai djalka i mamasë nuk donte të vinte në Itali, duhej ta kishte lajmëruar më parë.

Fshshsht! Fshshsht!, ia kishin nisur punës fshesarët. Redi u përkul dhe kërkoi nëpër terr ndonjë guriçkë. Pastaj qëlloi xhamin e dhomës ku flinte Gimi. Zhurma ishte si me porosi, aq sa të zgjohej vetëm ai qullashi, aq sa të mos zgjohej pallati…

- O Gimiii!

S’kishte më kohë. Dhe ato sekondat e vockla e të mjera vraponin si të marra. Kurse përmatanë Klubit të Rakos, zuri të afrohej pak e nga pak një polic. Mbathja or çun, i tha vetes Redi. E pat kjo punë. Do të jesh vetëm. Po ama ndërgjegjen e ke të pastër. Prite mjaft. Thirre boll. I re edhe dritares me gur…Fshshsht! Fshshsht! Ai iu vodh policit me shumë kujdes dhe vrap tek ato magazinat ku priste mauneja. Për fat të mirë, makina nuk ishte nisur ende. Redi u afrua edhe më. Tani i erdhi vërtet shumë inat. As shoferi nuk dukej gjëkundi. Po ta dinte kështu, e kishte pritur edhe një copë herë atë frikacakun e mamasë.

U mbështet pas karrocerisë dhe priti, duke rrotulluar sytë sa andej këtej. Kishte filluar të zbardhte. Po jo, shoferi nuk po dukej gjëkundi. Priti e priti edhe një copë herë, aq sa filloi t’i vinte gjumë.

Eh, të dalë ku të dalë. Do të zerë një qoshe diku dhe do të flerë pak. Kur të ndizej motori i makinës, do të zgjohej. Kështu, u vërtit një copë herë përqark kamionit, derisa gjeti midis litarëve dhe mushamasë një cep të hapur, përmes të cilit u zvarrit brenda, me shumë vështirësi. U mbështet pastaj rrëzë një arke dhe ashtu e zuri gjumi.

*  *  *

Nuk mund të thoshe me siguri se kur ishin nisur dhe ku ndodheshin, por kamioni po udhëtonte. Po po. Kur Redi hapi sytë, kamioni ishte nisur. Kushedi qëkur. Redi u ngrit mbi gjunjë dhe u përpoq të shikonte përjashta, por nuk mundej; me sa dukej, dikush e kishte mbyllur atë cepin e zbërthyer të mushamasë. Pa le, ndjeu edhe të dridhura. Jo pse ishte freskët. Jo. Ngaqë nuk e mbante vendi. Po të kishte me vete një orë, do të ndjehej ku e ku më i qetë. Do të llogariste shpejt e shpejt sa kohë kishte fjetur, dhe atëherë gjithçka do të ishte e qartë. Do të dinte ku ndodheshin: pranë detit, në të dalë të Durrësit, apo andej matanë, diku…

Po Gimi? Çfarë po bënte Gimi tani? Për një çast, ndjeu keqardhje. Natyrisht, ai vetë s’kishte faj. Ndoshta. Ndoshta mund të ishte treguar pak më i duruar. Gimi vërtet trëmbej nganjëherë dhe donte t’i peshonte mirë të gjitha, por ishte një shok i dashur. Eh, ç’do të bëhej kur ta merrnin vesh se ai ishte nisur për në Mondial. Babi njëherë…eh, do të mbante ndonjë fjalim të ngatërruar babi, ashtu siç bënte zakonisht. Kurse mami…Redi u përpoq ta përmblidhte veten. Obobo, mami! Prapseprapë, i shpëtoi një lot…Ajo do të vinte kujen, sapo që t’i thoshin se si kishte fluturuar bukuroshi i saj. Pa do të fillonte nga të vetat: E dija unë, s’e ka mendjen në vend ai. E zeeeza unë, çuni! I qe bërë mendja futboll. E shkreta, Redi im! Biiir i nënës, ku të çoi e bukura mendje…eiii!

Ama do të shastiseshin njerëzit. Oj oj oj, ka ikur në Itali. Për Kampionatin Botëror të Futbollit. Me siguri. Te Klubi i Rakos pandehmat do të bëheshin stivë. Hero do ta quanin. Eh, hoqe ca, more Redon, por tani…Ciao! Ciao Italia!

Papritur e pakujtuar, kamioni ndaloi. Po kjo? Pastaj lëvizi sërish. Atij iu duk sikur po kthehej mbrapsht. Gjithnjë mbrapsht. Gjithnjë e më ngadalë. Ç’dreqin po ndodhte këtu? Dikush kishte filluar të shkulte cepat e mushamasë. Obobo, atij iu desh të fshihej në njërën prej arkave bosh. Sepse ato dikush po i lëvizte. Mori fund, mori fund. Ku qenkej degdisur kështu? Ja ja, pas pak një zë i zvarritur:

- Sa e rëndë qenka kjo arkë, more!

Dhe pastaj:

- A nuk pe një kalama, që ia mbathi andej prapa kamionit?

…Po ndërkohë, Redi ishte zhdukur nga sytë këmbët. Përtej murit të kësaj ndërmarrjeje, gjëja e parë që ai dalloi menjëherë, ishin plepat skërfyej përgjatë fushës së futbollit. Dhe papritur, sulmuesit të rrezikshëm e zemërmadh të qytezës së vogël N., i erdhi për të qarë.

*  *  *

Një orë më pas, në bordurën përpara pallatit numër 13, u zhvillua kjo bisedë e shkurtër:

- Po ti…ç’bën këtu? Nuk u nise ti?

- Nuk u nisa.

- Po pse?

- Si pse? Ku do të shkoja unë pa ty?!…

Djemtë u vështruan në heshtje dhe sakaq ranë në mendime për çka i priste nesër...

Kapitulli i nëntë

Aventura të reja, edhe më të guximshme. Deti…ai është rruga më e bukur drejt Mondial - it dhe Italisë.

Tani nuk kishin mbetur veçse dy - tre ditë nga fillimi i aventurës botërore të futbollit. Pas tradhtisë së atij shoferit që u kishte ngrënë edhe qershitë, pa le të tjerat, djemtë po i kalonin orët të zhytur në një trishtim të madh. S’ka, koha është e pamëshirshme. Ajo veç fluturon. Kurse ata, mbetën që mbetën aty tek sheshi i pluhurosur përpara pallatit. Ndërkaq, nga shtëpia e Redit kishin filluar të silleshin rrotull re të zeza. Humbja e kaposhit të tezes kishte mbetur enigmë. Dhe dyshimet…dyshimet…

Por jo. Redi s’kishte se si të trembej dhe të mërzitej për këtë. Së paku, tani për tani. Kampionati, more vëlla, atij si do t’ia bëjnë? Si?…

Dhe tamam kur ishte shuar çdo shpresë dhe trishtimi i miqve tanë s’kishte më të rrëfyer, Redi u ngjit një mbrëmje me vrap tek Gimi dhe me t’u hapur dera, klithi:

- Ajo zysha…ajo që rri përballë nesh, nesër do t’i çojë nxënësit e vet në plazh.

- Çfarë thua, Redon, se nuk po të marr vesh. Qetësohu njëherë, qetësohu. Gimi! Vëllaçko! Të ka ardhur Redi.

Kaq i hutuar e i nxituar paskej qenë, sa që nuk e kishte vënë re se derën ia kishte çelur Laura. Dhe asaj ia kishte dhënë lajmin e bukur…Vajza luajti një copë herë me gërshetin, si zakonisht, po sytë nuk ia ndante. Dhe Redi, sado që u përpoq të dukej i qetë, si spec ishte skuqur ndërkohë. Mirë që doli shpejt e shpejt Gimi dhe morën me vrap shkallët.

- Shpëtuam. Më duket se shpëtuam. Ajo mësuesja e fillores…ajo që rri përballë nesh, nesër do t’i çojë nxënësit e vet në plazh, - përsëriti Redi, duke bërë lloj - lloj figurash me duart që i lëvizte pareshtur.

- Ashtu? - mërmëriti Gimi kuturu.

- Ashtu - tha  Redi - Dhe unë mendoj…

- Dhe ti mendon…

- Të ikim…Ky është rasti më i mirë - Redi dukej shumë i vendosur.

- Po si?, - kërkonte veç sqarime Gimi - Me se?

- Budalla!, - tha Redi - Deti, ai është rruga më e bukur drejt Mondial - it dhe Italisë. Aty plazhi, ca më tej varkat…më tutje trageti…

- Pra, ti beson…

- Ohu, më mërzite - bërtiti Redi - Pse je kaq frikacak vallë? Do të vish, apo jo, këtë më thuaj.

Domosdo që do të shkonte. E ç’mund të bënte tjetër Gimi?! Ata kishin një javë të tërë që cfiliteshin për të marrë rrugën drejt asaj të uruare Itali. Pastaj, a mund të durohej Redi kur i thoshte vend e pa vend frikacak?…

Fundja, këtej nga deti, me të vërtetë, ishin të gjitha shanset që t’ia mbathnin.

U  tha, u bë. Të nesërmen, një t’u kërkuar leje në shtëpi për të dytën herë, një t’i sqaruar qysh e tek, domethënë po nisemi në plazh me klasën e asaj mësueses së fillores, një ta gjetur fjalën edhe me të, dhe pastaj drejt edhe tek autobuzi. Dhe ky ia nis fluturimit për det. Ata kalamaqërit e vegjël, (si në klasën e III-të dukeshin,) këndonin e gëzoheshin aq sa i shurdhuan nga veshët. Kurse Gimi dhe Redi rrinin si të shushatur. Mendja u punonte vetëm për Italinë.

Po si do t’i vidheshin kësaj zyshës? Si do të shkonin deri te tragetet? Si do t’ia hipnin tragetit? Dhe më tej, ku do të bujtnin në Itali? Merret me mend se çfarë plazhi bënë djemtë, ngatërruar nëpër gjithë këto pyetje, si në një rrjetë merimangash.

Fat i madh që aty në breg ishte një varkë e vogël, lidhur pas një trungu. E vetmuar. E shkaravitur ishte dreqi. Por ishte…Ja, kjo mjaftonte për ta. Shpresa nuk kishte vdekur.

Në fillim, ata bënë një copë herë plazh, por ama pa ia ndarë sytë fatit të tyre, domethënë asaj varkës atje tej. Dhe ja, më në fund, aty nga mbasditja, e vendosën. Ata kalamaqërit e vegjël, përhapur sa andej këtej, kurse Gimi e Redi drejt e tek ajo varka. Shiko majtas. Ec. Shiko djathtas. Edhe pak. Oh! Vapë e madhe bënte, por ata ndjenin ethe. U afruan. U afruan edhe pak.

- Gimi! Shiko andej, andej nga ai klubi me shelgjishte - i thoshte Redi zvarritaz.

Aty matanë ishte vërtet një klub; tryezave që kishin nxjerrë përjashta, u rrinte përsipër si roje një tendë shelgjishtesh. E jo, s’lëvizte këmbë njeriu andej.

- S’ka këmbë njeriu? Atëherë, të hidhemi?

- O burra!

Për burra që ishin! Po ashtu i thonë fjalës. Nejse. Kërcyen brenda në varkë, ç’është e vërteta vjedhurazi dhe tani…hopa, drejt edhe në Itali. Tamam kështu jo, por të shkonin ku të shkonin, nga sytë këmbët. Për shembull, mund të arrinin së paku te trageti. Mandej…

- Jepi Gim!

- Jepi Redon!

Lopatat ishin plumb. Dhe ajo varka na qe një barrakë shkatarraqe. Mezi lëvizte. “Jepi Gim! Jepi Redon!” Hajde hajde, sikur po largoheshin ca nga bregu. Nga larg, ua bënin me sy direkët e një anijeje, por ata herë shfaqeshin e herë zhdukeshin, a thua po loznin kukafshehtas. Ec e ec, tamam si nëpër përralla. Dhe nuk flisnin. Lundro e lundro, tamam si nëpër legjenda. Po deri kur? Deri ku?

Kapitulli i dhjetë

A mund të shkohet në Kampionat me një varkë shkatarraqe? Po gjer te trageti? Gjithsesi, vërtetohet edhe njëherë se…Bota është e rrumbullakët.

Orët shkuan shumë shpejt. Ngaqë filluan të lodheshin, ato direkët e asaj anijes po u dukeshin të paarritshëm. Jepu lopatave ata, ec si nëpër përralla, lundro si nëpër legjenda. Jo që jo. Kaq larg ishte ky dreq shesh i trageteve?

Tani dalëngadalë po binte muzgu. Dhe befas, djemtë i zuri një frikë e një panik, si i thonë, e filluan të grindeshin kot së koti me njëri - tjetrin.

- Hë more Gimi, jepi! Nuk ke më fuqi, apo si?

- Kujt i thua ti ashtu?  Ty po të zë gjumi për vete…

- Gjumi të zuri ty. Bile edhe frika. Sa qullash që je, o zot!

Ja, ia filloi ky nga e para. E kur i thoshte kështu, Gimi s’e donte veten.

- Kush ka frikë, more kush?, - Gimi ishte gati të zihej me grushte - Ti, ti po dridhesh…

- Po dridhem, por nga inati. Madje kam edhe pak ftohtë…, - dredhoi Redi.

Në këto e sipër, i lanë lopatat fare. Ishin të dërmuar. Hapën ato qeset e bukës dhe, një copë herë, hëngrën ç’u kishte mbetur nga ato që patën marrë me vete. Dhe s’flisnin fare. Fare.

Pastaj, ashtu si fshehtas, i mbërtheu gjumi. E nuk dinin sa, nuk dinin sa kohë mund të kishin dremitur me kokën tek bashi i varkës…Dikur ama, u përmendën. Po ç’të shikonin? Varka shkonte sa andej - këtej. Deti s’dukej edhe aq i bukur si në mesditë.

- T’u japim remave!, - urdhëroi “kapiteni”, Redi.

- T’u japim!, - përsëriti Gimi, tamam ashtu siç bëjnë marinarët.

- Trageti duhet të jetë diku këtu përqark.

- Diku këtu përqark…

Eh, me fjalë po. Ama përqark nuk dukej as traget, as gjë tjetër. Dhe nata  punë e madhe. Frika, kjo shtrigë e shtrigave, i mbërtheu sërish si mos më keq. Jepnin e merrnin me lopatat e rënda, gjithnjë duke vështruar përqark si dy kotele të trembura. Ku ishin? Ku kishin përfunduar? A thua u shkuan bosh gjithë ato mundime e sakrifica?

- Gimi! Gimiii!

Ishte Redi që e përmendi kotelen tjetër, sepse befas kishte parë ca drita, po afër. Po po, i qenë dukur fare afër. Sa çudi! A thua kishin arritur? Po ku? Në Itali? Jo jo në Itali, por ndoshta aty te porti i vogël, te trageti që…Se tragetet nuk i shuajnë dritat…

- Paskemi arritur! - thiri Redoni me gëzim - Jepi Gimi!

- Jepi Redon!

- Po a thua jemi në Itali?

- Sikur...

E kështu, u dhanë lopatave për të fundit herë. Edhe pak. Edhe pak. Dritat tani shquheshin gjithnjë e më mirë. Ja, aty ka edhe zhurma…O burra! O djema! Edhe pak! Edhe pak. Tokë...Mbase detarët e Kolombit1) nuk ishin gëzuar më shumë se dy djemtë kur kishin zbritur në tokë.

Një të kërcyer nga varka me të shpejtë dhe drejt edhe në breg. Duke ecur kuturu dhe duke mbajtur njëri - tjetrin, iu afruan një ndërtese me shumë drita, që dukej si klub. Aty nëpër hije, dukeshin ca si shelgjishte e lloj lloj figurash krijonin ato…Por djemtë nuk donin të besonin, të besonin se…Shtynë derën. Oh, më në fund!

- Buongiorno! - ia mbyti  Redi menjëherë, duke vështruar përqark  i hutuar.

- Ç’buongiorno, ore!, - e shtyu Gimi - Buonasera2)!

Kaq i lodhur ishte i shkreti djalë, saqë nuk arriti të kuptonte se po flisnin përçart, pasi ata kishin arritur…kishin arritur…Vërtet, ku kishin arritur? Ku?

Nja katër a pesë burra të ngrysur, që pinin birrë në një tryezë pranë banakut, filluan të lëviznin e të tundnin kokat në një mënyrë të tillë, a thua sapo kishin ndier lëkundjet e ndonjë tërmeti. Dhe njëri prej tyre, që ndoshta ishte i zoti i lokalit, për çudi, zuri të shante e të bërtiste shqip:

- Lërini shakatë, more qeratenj, se turbulluat një qytet të tërë. Quraveca! - dhe pastaj duke iu drejtuar njërit prej atyre burrave që rrinin të ngrysur në tryezë - Shko lajmëro që i gjetëm…Kastraveca!, - vijoi më tej me rimë.

Ai burri nxitoi andej nga prapa banakut. Pas pak, zuri të fliste në telefon. Kanë dalë këtu, thoshte, sikur të ishte fjala për ndoca qënie të çuditshme. Po po, janë të dy këtu, bërtiste, zverdhur e llangosur si mos më keq.

Gimi dhe Redoni shikonin njëri - tjetrin, a thua ishin bërë vërtet për të qarë hallin. Kurse i zoti i lokalit vazhdonte me të shara:

- Kokëdrutha! Ku do të mbyteshit, hë? Ç’e dini ju Italinë, lodër? Po ju jap nga një copë bukë me djathë, se ju ka ikur fytyra fare…- dhe pastaj prapë me rimë - Mistreca! Kastraveca!

Ja, kështu shkoi kjo punë. Miqtë tanë paskëshin ardhur rrotull e rrotull dhe qenkeshin kthyer po atje, te plazhi, te klubi me shelgjishte, ku rrëmbyen ca orë më parë atë varkën shkataraqe.

Tani, ata rrinin të ngrysur e të raskapitur prapa asaj tryezës ku i uli i zoti i lokalit. Përtypeshin dhe veç shikonin njëri - tjetrin. E dukej sikur vazhdonin të flisnin për Mondial - in. A thua vate Italia, vate edhe Kampionati Botëror i Futbollit?

Gjithsesi, ata i kishin bërë të gjitha përpjekjet. Mirëpo nganjëherë, fati…Se ata i kishin dhënë dru asaj varkës nëpër det, ec si nëpër përralla, e lundro si nëpër legjenda. Orë e orë të tëra. Mirëpo, ja plazhi, ja edhe klubi me shelgjishte. Bota me të vërtetë qenka e rrumbullakët...

 

1) Lundërtar dhe eksplorator i njohur i shek. 15. Përmes vuajtjesh të mëdha, shkeli për herë të parë në tokën e Amerikës.

2) Djemtë ngatërrohen me përshëndetjet në italisht mirëdita e mirëmbrëma.

 

_____________

 

Vangjush SARO ka lindur më 1952 në Korçë. Më 1971 përfundoi shkollën e mesme të përgjithshme “Raqi Qirinxhi”. Më pas, kryen Universitetin e Tiranës, në Fakultetin Histori-Filologji. Punon për disa vjet arsimtar në rrethin e Gramshit. Më 1986 kryen Kursin pas-universitar për redaktor pranë ish-Institutit të Lartë të Arteve dhe ish-Kinostudio “Shqipëria e re”. Pas vitit 1986 punon redaktor - skenarist në ish-Kinostudio “Shqipëria e re”, në gazetën “Alternativa SD”, e më pas gazetar e zëdhënës pranë Bashkimit të Dhomave të Tregtisë dhe në Dhomën e Tiranës. Prej vitit 2010, është i papunë.

Gjatë gjithë kësaj kohe, Saro është marrë edhe me gazetari, duke punuar dhe bashkëpunuar në disa gazeta, si “Republika”, “Alternativa SD”, “Sindikalisti”, më pas në “Metropol”, “Telegraf”, “Gazeta Shqiptare”, “Shekulli”, “Shqip”, etj.

Krijimtaria letrare e shkrimtarit është e gjerë; ka botuar disa libra me tregime për të rritur, ku mund të veçohen “Dy orë dramaturg” dhe “Biri i ambasadorit”; njëkohësisht, është autor i kinokomedisë “Shkëlqim i përkohshëm”. Ka shkruar gjithashtu fabula, skenarë për dokumentarë dhe vizatimorë, etj. Pjesa më e veçantë e krijimtarisë së tij, është proza për të vegjëlit, tregimet dhe novelat gazmore. Në këtë fushë, janë të njohur sidomos librat “Një ditë pa mamin”, “Polic Këmbëvogli”, “Dy fëmijë në Kampionatin Botëror të Futbollit”, “Aventurat e Don Kishotit në Shqipëri” dhe “Rrëfime nga shkolla ime”.

Autori ka marrë çmime për vëllimin me tregime satirike “Biri i ambasadorit” dhe për novelën për fëmijë “Polic Këmbëvogli”. Aktualisht jeton në Vankuver, (Kanada).