Selim Nengurra: Intervistë me veprimtarin e njohur të cështjes kombëtare, z. Xhafer Shatri

Intervistë me veprimtarin e njohur të cështjes kombëtare, z. Xhafer Shatri

Nga Selim Nengurra

*-Në parim nuk i komentoj shkrimet e mia. Por në analizën time të fundit lidhur me Veriun e Kosovës kam shprehur drojen për rrezikun që paraqesin politikanët që e kanë ‘bishtin të zënë me derë’.
*- Fetë janë pjesë e identitetit tonë dhe loja me to, është detyrimisht lojë me vetën dhe qenien tonë.
Besoj se për çdo besimtar abuzimi me fetë është edhe abuzim me Gjithëkrijuesin: Ai për çdo besimtar normal është Një dhe i kupton të gjithë, pavarësisht se a i drejtohen si ‘budistë’, si ‘katolikë’, si‘muslimanë’, apo si ‘protestanë’. Përkatësia fetare është një çështje krejt intime e personale dhe askush nuk ka të drejtë t’i përzihet tjetrit në të.
 
PYETJE1. – Zotëri Xhafer Shatri,në Kosovë dhe në viset e pushtuara shqiptare në ish-Jugosllavi, Ju keni qenë një luftëtar mjaft i njohur i rezistencës shqiptare ndaj pushtimit…; veprimtaria Juej atdhetare është hetuar që nga mosha fëmijënore, pastaj shkollimi i mesëm dhe jeta studentore, të cilën nuk u lanë ta përfundonit për shkak të angazhimit tuaj politik në luftën nacional-clirimtare. A mund të na e jipni një rrëfim paksa kronologjik se si ia nisët, kur dhe se si u prek shpirti e ndërgjegja yte të thuash fëmijënore nga dhuna dhe terrori i pushtuesit?
Para se të përgjigjem në pyetjet tuaja, më lejoni të sqaroj për sa vijon: prej vitesh përkundër propozimeve e kërkesave të shumëta, nuk jap intervista. Po përgjigjem në pyetjet tuaja për t’u solidarizuar me ju, bashkëvendasit e mi, që keni filluar ta nxjerrni ‘Revistën Drini’.
Qe në adoleshencë kam qenë i angazhuar kundër pushtuesve jugosllavë. Ky angazhim me ka çuar në burg dhe në mërgim të detyruar, ku kam kaluar gjysmën e jetës.
Në thelb të angazhimit tim ka qenë pamundësia absolute që të pajtohem me pushtimin dhe me pushtuesit.
Për detaje etj., nuk dëshiroj të flas, sepse do t’i kontribuoja rrënimit të mëtejmë të sistemit të vlerave ndër ne. Aktualisht, sidomos në Kosovë, njerëzit pa u skuqur fare i thurin dhe i këndojnë këngë vetës. Thjesht, nuk dijnë të ndalen duke folur në vetën e parë. Dikur të tillët i kanë nxjerrë nga oda me rrapëllimë, ndërkaq sot mediet tona atyre ua hapin të gjitha dyert. Një sharllatanëri e vërtetë. Asgjë si kjo praktikë nuk rrënon sistemin e vlerave pa të cilin vështirë se ndërtohet shteti.
Prandaj të moçmit nuk e kanë thënë kot: kur lehin qentë, burrat e mëshelin gojën.

PYETJE2. – Cilët ishin dishepujt  shpirtëror që i ndoqët në atë kohë e pastaj, cilat ishin kontaktet tueja me ta dhe a u hetuat në fillim nga bashkëpunëtorët e armikut, njerëzit-vegla e me moral të dyfisht,të cilët edhe punonin për “cështjen shqiptare e edhe për cështjen e Serbisë-ish Jugosllavisë” në anën tjetër?!… 
Xhafer Shatri
Për gjeneratën time dhe besoj jo vetëm për të, një shëmbull i përhershëm frymëzimi ka qenë dhe ka mbetur kryeidealisti shqiptar Hasan Prishtina, Shtjefën Gjeçovi, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, Bajo Topulli.
Është krejt e pamundur që si anëtar i një lëvizjeje ilegale që lufton për çlirimin e vendit të mos ndeshesh në çdo hap edhe me kundërshtarë të vendosur. Në këtë përballje gjithsesi më e rrezikshmnja është ‘kolona e pestë’, njerëzit e infiltruar, të cilët, për të qenë sa më efikas, zakonisht mbarohen ‘më katolik edhe se Papa’.
Definitivisht, si edhe çdo lëvizje tjetër edhe Lëvizja jonë kishte martirët, idealistët, pishtarët, prijësit, ndërtuesit e saj etj., sikundër që i kishte edhe kopukët, spiunët, përçarësit dhe rrënuesit e «vet».
PYETJE3. – Deri më tash përkundër angazhimit tuaj të theksuar në luftën për liri, burgosjes suaj të hershme, ikjes nga burgu etj, duket sikur nuk e keni shprehur mendimiin tuaj për mënjanimin e heshtur që u është bërë nga ana e “luftëtarëve të rinj” dhe “skileve të vjetra”… A ndiheni të mënjanuar personalisht si Xhafer Shatri dhe në përgjithësi si lëvizje e gjerë dhe e fuqishme e rezistencës së gjatë ndaj pushtimit?
Xhafer Shatri
Jo. Kjo ka qenë zgjedhja ime. Me ndjekjen e Serbisë nga Kosova, angazhimi personal në politikë realisht më dukej i pakuptimtë. Në anën tjetër, gjenerata ime ishte e stërlodhur nga burgjet, mërgimi dhe lufta që kishin bërë me dekada kundër saj shërbimet sekrete më të fuqishme të kohës. Në një jetë njeriu nuk mund të realizohen shumë ëndërra. Fundja, bashkëluftëtarët e mi që mbijetuan dhe vetën i konsideroj me shumë fat, ne e pamë të realizuar një pjesë rëndësore të idealeve tona, pra çlirimin e Kosovës.
 
PYETJE4. – A keni patur oferta që të kyceshit në ndërtimin politik e shtetëror të Kosovës së pasluftës apo,si shumë të tjerë, u penguat dhe injoruat?!
 
 Xhafer Shatri
Po, shumë herë më kanë propozuar të angazhohem në subjekte politike etj., por nuk kam pranuar. Kisha dhe kam aq shumë gjëra të tjera për të bërë.
 
 
PYETJE5. – Nese jeni pengue nga kush ju erdhi pengesa?
Xhafer Shatri
Nuk kam pasur pengesa, ndoshta edhe për faktin se isha krejt i painteresuar për çfarëdo angazhimi politik.
 
  
PYETJE6. – Kur u kthyet në Kosovë për herë të parë pas të thuash shumë viteve të kaluara në burgje dhe jetës së gjatë në mërgim?

Xhafer Shatri 
Kam dalur apo, thënë më mirë, më kanë nxjerrrë me përdhunë nga shtëpia kur isha 24 vjeçar dhe jam kthyer në shtëpi, në vitin 1999, si 50 vjeçar, kur një pjesë e mirë e njerëzve të mi të shtrenjtë nuk jetonin më. Gjithsesi ishte një kthim edhe i shkrumtë.
 
 
PYETJE7. – Zotëri Shatri, a e keni përshkrue me fakte e dëshmi të shumëta burgosjen tuej, rrethanat, intrigat që i paraprinë asaj, kontaktet e dhunshme me UDBashët, etj. Kur u morët në pyetje për herë të parë UDB-a, kush u mori, kush u kishte spiunuar?

 
Xhafer Shatri
Jo. Deri tash nuk kam shkruar gati asgjë për vetën. Por kam shumë shënime që i kam mbajtur rregullisht qoftë para burgosjes, gjatë burgimit dhe sidomos në mërgim. Sigurisht se ato shënime meritojnë dhe do ta shohin dritën një ditë, sepse janë pasqyrim i kohëve shumë të vështira dhe I përpjekjeve mbinjerëzore të një gjenerate, të cilat kanë mundur të bëhen vetëm në saje të një idealizmi të jashtëzakonshëm.
 
PYETJE8. – Arratisja në Mërgim si ishte në atë kohë? Si arritët ta bashkonit familjen dhe të krijonit një jetë të re, një familje që të thuash ngritej nga “hiri”?
 
Xhafer Shatri
Nuk ka qenë aspak e lehtë. Burgimi i gjatë është një përvojë krejt e veçantë dhe njeriu do kohë ‘për ta marrë vetën’. Në anën tjetër Lëvizja ilegale, pas vrasjes së vëllezërve Gërvalla dhe Kadri Zekës, dhe arrestimeve masive në Kosovë e gjetkë ishte dëmtuar rëndë dhe, krejt natyrshëm, posa dola në mërgim u angazhova me shumë të tjerë për rimëkëmbjen e radhëve të organizuara dhe avansimin e të gjitha formave të mundshme të qëndresës.
 
PYETJE9. – A ishte i sinqertë angazhimi politik i mërgatës shqiptare në atë kohë dhe si e pritën ardhjen tuaj mërgimtarët dhe udhëheqësit e lëvizjes së ilegalitetit në Perëndim?
 
Xhafer Shatri
Përgjithësisht po, sepse ishte një atmosferë që nuk linte shumë alternativa. Unë vetë s’kam pasur asnjë problem, sepse posa kam dalur kam rënë në kontakt me radhët e organizatës ilegale që i kam takuar që para burgosjes.
 
 
PYETJE10. – Cilat janë kontaktet më dobiprurëse me udhëheqësit e kësaj mërgate politike dhe cka nuk do të dëshiroje me e kujtue nga ajo kohë?
 
Xhafer Shatri
Unë kam pasur kontakte korrekte me përfaqësuesit e shumë grupimeve politike në mërgim, dhe jo vetëm me shqiptarë, me të cilët jemi përpjekur të gjejmë gjuhë të përbashkët me një qëllim të qartë e të thjeshtë: çlirimin e Kosovës.
Qëllimi i pjesës dërrmuese prej nesh ka qenë që të gjithë shqiptarët që e duan lirinë e Kosovës, pavarësisht bindjeve të tyre ideologjike t’i takojnë Lëvizjes dhe të përpiqemi bashkarisht për çlirimin e vendit.
Përkundër rreziqeve dhe vështirësive të mëdha ne arritëm mjaft shpejt ta fuqizojmë Lëvizjen për Republikën Shqiptare në Jugosllavi, ta demokratizojmë atë dhe ta nxjerrim gradualisht dhe pjesërisht nga ilegaliteti.
Natyrisht se ka pasur edhe zhgënjime të dhimbshme, por ato ishin rrethanat dhe njeriu, pra as unë, nuk mund të dilte jashtë tyre.
PYETJE11. – Cili është mendimi Juej për literaturën e aktivistëve të njohur politik të kësaj mërgate, posacërisht për librin “Atentatet” të Ibrahim Kelmendit? Pyetjen ua bëjmë se për habinë e të gjithëve ky “superman i atdhedashurisë”, me një gjuhë mjaft cinike e aluzive ndër të tjerët flet edhe për ty, madje mundohet me të zhvendosur në një dritë-hije tjetër, ashtu si nuk të kan njohur të tjerët? E bënë këtë nga ndonjë xhelozi e fshehur apo cilat do të kenë qenë motivet e një synimi të tillë zhvlerësues të tij? A i jeni përgjigjur deri tashi atij?
 
Xhafer Shatri
Nuk e kam lexuar atë shkrim dhe as të ngjashmit me të. Për arsyen e thjeshtë se jam sqimtar në përzgjedhjen e librave dhe autorëve që lexoj. Sepse me librat njeriu shuan etjen e mendjes dhe të shpirtit, prandaj përzgjedhja duhet të jetë maksimale. Ka libra që janë si uji i freskët i burimit, por ka edhe të tjerë që nuk dallojnë nga ujërat e kanalizimit. Dihet si përfundon njëri dhe si përfundon tjetri.
Megjithatë, nga bisedat që kam pasur me miqtë e mi, më kanë thënë se shkrimi që përmendni po dhe një tjetër më vonë mëtojnë t’i përgjigjen librit të Faridin Tafallarit “Terror, dhimbje, qëndresë”, i botuar para 15 vitesh.
Në fakt, Faridin Tafallari, njëri prej veteranëve të shquar të Lëvizjes ilegale në mërgim, ka shkruar një libër të mrekullueshëm për ato vite të vështira ku, me një paanësi për t’u admiruar, pasqyron në detaje themelimin, organizimin dhe funksionimin e Lëvizjes për Republikën Shqiptare në Jugosllavi. Natyrisht Faridin Tafallari flet edhe për përçarjet brenda Lëvizjes duke u mbështetur në dokumente dhe fakte reale.
Besoj se ky libër mbetet përgjithmonë një burim i pakapërcyeshëm informacioni për çdo person që mëton të mësojë ose të shkruajë për veprimtarinë e LRSHJ-së.
 
Për fat të mirë, LRSHJ ka një arkiv të plotë me dokumente, marrëveshje, procesverbale, incizime, raporte pune, artikuj etj., etj., të cilët gjithsesi do të botohen dhe prej tyre do të dalë në pah jo vetëm veprimtaria e kësaj lëvizjeje të fuqishme, por edhe roli i çdo personi të angazhuar në radhët e saj.
 
 
PYETJE12. – Keni ndonjë mendim për Xhavit Halitin dhe bëmat e tij në Kosovën e paralufte, në diasporë dhe në Kosovën e pasluftës?
Xhafer Shatri
E njoh shumë pak. Nëse nuk gaboj me të kam biseduar tri herë, prandaj nuk mund t’ju them asgjë të qëndrueshme.
 
PYETJE13. – Në disa shkrime të fundit jeni mjaft kritik ndaj udhëheqjes shtetërore, madje kryeministrin aktual, e cilësoni si një njeri që qenka i dyshuar per disa vrasje, si të Ahmet Krasniqit etj? A keni fakte të mjaftueshme per ketë dhe cili është mendimi Juej për një politikan, udhëheqës të tillë shtetëror, për pasojat ndaj vendit nga njerëzit e tillë…
 
 Xhafer Shatri
Në parim nuk i komentoj shkrimet e mia. Por në analizën time të fundit lidhur me Veriun e Kosovës kam shprehur droen për rrezikun që paraqesin politikanët që e kanë ‘bishtin të zënë me derë’. Më sa di unë, një prokuror ndërkombëtar po heton lidhur me alegacionet e Dick Martit, raporti i të cilit është shkruar i ndikuar drejtpërdrejt nga Serbia dhe, jo rastësisht, është publikuar në momentin kur çështja e copëtimit të Kosovës është nxjerrë në tavolinë.
 
Jam krejt i sigurt se e ashtuquajtura tregti me organe është një trillim serb, por në raport ka edhe gjëra të tjera, tmerrësisht të rënda, që Hashim Thaçin e bëjnë një bashkënegociues të pabarabartë me Serbinë. Kjo është një çështje tepër serioze që qytetarët e Kosovës do të duhej t’i shqetësonte shuuumë dhe analiza ime që Ju i referoheni mëton të shprehë pikërisht këtë shqetësim.
 
 
PYETJE14. – Jeni autor i disa librave, cili nga ta per Ty si autor asht ma i dashuri?
 
 Xhafer Shatri
Raporti i autorit me librat e tij është si raporti i prindit me fëmijët. Gjithsesi librat e mi që i dua më së shumti nuk janë botuar ende.
 
PYETJE15. – A do ishit kycur në politikë sot në Kosovë dhe nese po nga cila parti politike anoni, që është më afër bindjeve e botëkuptimit tuaj?
 
Xhafer Shatri 
Jo, kurrsesi. Mirëpo meqë shumë çështje të shqiptarëve kanë mbetur në gjysmë të udhës, mendoj se i vetmi subjekt politik që pasqyron në një masë aspiratat e Lëvizjes Kombëtare të Kosovës, është Lëvizja Vetëvendosje.
Më gëzon fakti që një personalitet si Albin Kurti, i cili, pavarësisht se a ndodhet në burg, në opozitë apo në pushtet gjithsesi është lideri i pakontestueshëm i Kosovës se re.
 
 
PYETJE16. – Zotëri Xhafer Shatri, krejt në fund, një pyetje e pashmangshme që ndërlidhet me keqpërdorimet e fesë në hapësirat shqiptare, posacërisht me keqpërdorimin e fesë islame dhe asaj ortodokse në Shqipëri. Cili është mendimi Juaj për islamizimin e jetës në hapësirat shqiptare, ku në disa pjesë të Atdheut tonë për shembull si në hapësirën shqiptare në Maqedoninë e sotshme ndërgjegja muslimane ia ka zënë vendin ndërgjegjës kombëtare shqiptare, ndërsa në Kosovë kemi njerëz të BIK -ut të cilët hapur nxisin urrejtje brendakombëtare, duke mos e pranuar historinë ashtu  si ka rrjedhur ajo nën pushtimet e gjata, por, madje, duke shkuar aq larg sa që edhe pushtimin osman duke mos e njohur si të tillë, por si njëfare clirimi…(?!), përderisa Sulltan Muratin etj, duke i njohur si heronj të tyre apo,sipas tyre, të “pjesës” së kombit shqiptar që e praktikojnë islamin si fe?!! Në të vërtetë cili është mendimi Juaj për greqizimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare përmes grekut Anastasios Janullatos dhe tendencat e ngritjes së një platforme fundamentaliste islamike dhe veprimin e hapur të islamit politik në kryeqendrat e hapësirës shqiptare, të cilat i kan edhe udhëheqësit e tyre si ta zëmë Abdi Baletën e Hysamedin Ferajn në Tiranë, Milazim Krasniqin,Shefqet Krasniqin,Fuad Ramiqin dhe Naim Tërnavën në Prishtinë si dhe islamizimin e udhëheqjeve politike shqiptare në shkallë të palejueshme në Shkup e Tetovë ?… 
Ju lutem për një koment të hollësishëm për këtë tematikë, z. Xhafer Shatri?…
 
Xhafer Shatri 
Mjerisht nuk mund t’ju flas shumë dhe me kompetencë për këtë temë gjithsesi rëndësore, sepse nuk e njoh gjithaq mirë. Megjithatë po përpiqem të jap pikëpamjen time në vijat më kryesore:
Politizimi i fesë është shumë i rrezikshëm. Për ne shqiptarët më shumë se për askënd tjetër. Kosova dhe Shqipëria duhet të mbetën, jo vetëm në letër, shtete laike. Përndryshe e rrezikojnë qenien e vet.
Fundamentalistë të ndryshëm, ‘muslimanë’, ‘ortodoks’ dhe ‘katolikë’, janë çuar peshë dhe duan ta shqyejnë kombin shqiptar duke nxitur fetë njerën kundër tjetrës. Ata, pavarësisht se si quhen, janë armiq dhe duhet të trajtohen si të tillë. Ata duhet të ndiqen edhe penalisht. Sepse qeni, nëse nuk ia tregon shkopin, ta ngjet për fyti.
Zgjedhja e një peshkopi grek në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare është një faj që historia do ta dënojë rëndë. Kjo, veç të tjerash, është një pështyerje e turpshme ‘shtetërore’ mbi veprën madhore të Fan Nolit, njërit prej personaliteteve më të shquara të kombit shqiptar.
Fetë janë pjesë e identitetit tonë dhe loja me to, është detyrimisht lojë me vetën dhe qenien tonë.
Besoj se për çdo besimtar abuzimi me fetë është edhe abuzim me Gjithëkrijuesin: Ai për çdo besimtar normal është Një dhe i kupton të gjithë, pavarësisht se a i drejtohen si ‘budistë’, si ‘katolikë’, si ‘muslimanë’, apo si ‘protestanë’. Përkatësia fetare është një çështje krejt intime e personale dhe askush nuk ka të drejtë t’i përzihet tjetrit në të.
Pastaj, gjatë renovimit të çdo ngrehine prekja, cënimi i mureve bartëse, nënkupton jo renovimin, por shkatërrimin e ngrehinës, në këtë rast loja me fetë do të thotë shkatërrim i kombit shqiptar.
Çdo njeri që e ndien veten shqiptar nuk guxon ta harrojë kurrë thënien e të pavdekshmit Pashko Vasa se, Feja e shqiptarit është shqiptaria!
Kjo ishte motoja e Rilindjes sonë kombëtare, përmës së cilës, një pjesë e mirë e kombit tonë, formuam shtetet dhe u çliruam.
 
*Intervistën e bëri publiçisti, z. Selim M. Nengurra