Adem Zaplluzha: Atdheut tim

ATDHEUT TIM

 

(Poemë, në 100 vjetorin e shtetit shqiptar)

 

Nga Adem Zaplluzha

 

PROLOG

 

Po të mos ishe Ti,

Unë do isha ankth në zemrën e gurit,

Atdheu im,

Do isha një askush,

Pa trastë e pa një kacidhe buke.

 

Ti linde,

Para njëqind viteve,

Kur babai im ishte një pjesë,

E ashtit të babagjyshit.

 

Thonë se për shtatë ditë,

I shkeli, me shputat e ngrira,

Ashpërsinë e maleve shqiptare,

Dhe ditën e tetë, e zuri me dorë,

Diellin në Vlorë.

 

Im gjysh,

Atë ditë i kalëronte vetëtimat,

Kur u përqafua me plakun,

Mjekër-dëborë.

U gjunjëzua,

Dhe e puthi shpendin e shenjtë,

Para dhjetë dekadave,
Dikur, atje... në Vlorë.

 

 

(PËR ÇDO DEKADË NGA NJË BALADË)

 

1.

Përtej gërmadhave të këtyre fjalëve,

Nuk kam se ku të shkoj.

Më vranë,

E më kafshuan çakajtë.

Akoma pa i çelur sytë,

Lotoi guri.

 

Im at’,

Në gjumin e brejtësve,

Përkund’te djepin,

Duke mos e ndalur këngën,

Majëkrahut.

U këndoj zanave,

Që e mëkonin atdheun e grisur.

 

Me qindra vite nuk e rroki kazmën,

U ngjiz me dyfekun,

Lisave  u bënte shoqëri.

Dhe i thërriste baladat,

T’i japin ujë gjokut.

Edhe foshnjat,

Akoma pa lindur,

Përpëlitnin,

Në zemrat e nënave.

 

S’kishin durim të presin,

Deri sa të burrërohen.

Rriteshin para kohe,

T’u ndihmojnë baballarëve,

Me nga një krismë pushke.

 

2.

Ishin kohërat e vështira,

Sa që barra na e thyente ashtin.

Nuk kalonte asnjë këlthitje,

Këlthitje çafkash,

Pa i shkulur lisat.

 

Dikush mallkoi Zotin,

E tjetri Atdheun.

Kur qepallat u sterrën,

Dita lindi nga loti i mjegullave.

 

Kudo qielli u nxi.

Në lotin e Shën-Mërisë,

Derdhej balsami i trishtimit,

Derdhej një gjak  kuq e zi.

 

Vetëm për Ty,

O Atdhe i vrarë,

E i bluar në dhëmballa djajsh,

I lëmë peng eshtrat tona.

 

Ky truall i grisur e i çar,

Nga kafshimet e ujqërve,

Përjetoi golgotën e dhëmbjeve,
një trishtim të paparë.

 

Ky tregim biblik ,

Zvarritet që nga mosha e re.

Ne s’deshëm,

Ose s’patëm kaçik.

O veç një djall na ndau,

Dhe na copëtoi,

Kur dhelpërisht hyri ndër ne.

 

3.

Disa lloje veladonësh,

Hynë në vallen e mortit,

Dhe na i shembën murishtat,
kudo gur muri,

Kodo ogur i zi.

 

Eh ç’të gjeti kështu,

Moj nënë Shqipëri?

Të katandisën bejlerët,

Të copëtuan agallarët!

 

Sa mallkime në shpirt,

E sa plagë i ke në trup,

S’di a të mburrem,

Apo nga ti të kem turp.

 

O fati im i drunjtë,

Mbi ty kalëruan shekujt.

Ti, kali im i zbrazët,

Kryqi im i akullt.

 

4.

Këtu përjetuan shumë trishtime,

Kur netët ballkanike,

Kur s’patën çka të han,

I pjekën lisat për së gjalli.

 

Kafshuan palcën e dheut,

Për ca pika shiu,

Dolën matanë lumit,

Dhe atje e keqja mbiu

 

Ishin të gjata netët,

Kur nëpër kusia bakri,

Për mysafirët e paftuar,

Zihej guri i strallit.

 

Për një bisht cigareje,

Eshka kallej flakë,

Drunjtë thyheshin nga acari,

Me qindra vite,  këndej ,

Nuk mbiu bari!

 

5.

Më është shterë truri.

Asnjë pikë loti,

Nuk lëshon kafka ime,

E rrjepur.

 

Drurët qajnë.

Lisat lotojnë pika kryqesh.

Ky mallkim i shekullit ulërinë,

Në lotin e Shën-Mërisë.

 

Jam ulur mbi një kërcu,

Dhe tallem me vdekjen,

Si vdekja që tallet me ne,

Kur lehin daullet e luftës.

 

Tej shkurreve të zeza,

Përdridhen disa hije,

Gërmadhe njerëzish te murishtat,

Bartin kryqin e ditës.

 

Më duket se sot është tepër vonë,

Siç ishte dje tepër herët.

Asnjë këmishë si fle trupit tonë,

Jakat e palara i ndërsejnë qentë.

 

Lehjet s’janë duke pushuar,

Po çohen peshë!

Netët e mrrolura aziatike,

Në majat e minareve lozin shpirtrat.

 

Diku ngre kokë kryqi,

E diku gjysmëhëna!

Loti im mes kudhrës dhe çekanit,

Dielli i përskuqur shikon me pabesi.

 

6.

Sa herë që hymë,

Nëpër rrugët e baladave,

U takuam me lashtësinë e trishtuar.

Gjergji akoma s’qenka zgjuar.

Ç’farë është ky gjumë?

Ç’farë arome paska vdekja?

 

Nëna ime,

Nënëlokja e ime e mjerë!

Ku të katandisën djajtë,

Në duart e kujt,

I lë peng,

Këmishët e gjakosura!

 

Nën trapazan,

Kanë heshtur pushkët.

Meshkujt, ecin kokulur nëpër lamë.

Për qumështin e kërthinjve,

Nuset lërojnë tokën,

Tokën e pazot,

Nënëlokja e ime e mjerë!

 

Deri kur do të kurrizemi?

Kjo ecje nuk i përngjan fisit tonë!

Jemi apo nuk jemi askurrkund?

Atdheu do flijim,

Atdheu do të mos flemë,

E të mos jetojmë,

Kështu në trishtim

 

7.

Kjo fushë nekrologësh,

Paska mbirë për së mbrapshti.

Asnjë kalli misri,

Në rrënjët e mështeknave.

 

Kaluan disa vite të vështira,

Nëpër varre mbollëm pemë tropikale.

Mermerët s’duronin rrënjët,

Që përtypin dheun e shkriftë.

 

Një kolonë gurësh çapitej,

Tej hurdhave.

Motet e përjargura shtypeshin,

Nga një forcë e padukshme bizantine.

 

Kur dolëm në sheshin e kujtesës,

Asgjë s’kishte mbetur në këmbë.

Vitet mbyteshin në dallgët e turbullta,

Peshqit këndonin me nostalgjinë.

 

Në kundërshtimin e gjetheve,

Nuk kuptove se si rritet mështekna.

Ato vite ishin të egra,

Kur dhëmballët kafshonin dhëmballën.

 

8.

Kur u takuam me vetveten,

Ishim larg nga ëndrrat.

Shumë vonë u zgjuam,

Për tu këndellur si duhet.

 

Ky gjumë që fle,

Nëpër sirtarët biblike ,

Nuk ka asnjë qëllim përpos,

Ta kafshoj vetveten.

 

Kur u zgjuam pamë se kishim fjetur,

Gati një shekull.

Akoma po flemë, si i dehuri,

Dhe në brendinë tonë ,i mëkojmë gjarpinjtë.

 

Atdheu s’ka nevojë për premtime,

Në syrin e Tij, rriten plepat.

Vetëm zogu i shenjtë mund të ulet,

Në prehrin e këtyre gjetheve.

 

Sot ky shi i furishëm gjelbërimi,

I zgjon baladat epike.

Nëpër telat e qemanes,

Zbresin yjet në dasmën e madhe.

 

9.

Nuk di se ç’ka do të isha,

Po mos të kishe qenë Ti,

Atdheu im.

Këto gurë,

Që më njohin,

Kujtesën e kanë më të lashtë,

Se sa lashtësia e tokës.

 

Një mori historish,

Dhe prostitutash kaluan mbi Ty.

Veladonët e zinj t’i kafshuan germat.

Nëpër kolonada çapitën,

Të kërrusurit,

Dhe akoma mbete,

Sa i egër po aq edhe krenar,

Atdheu i im  i vrarë. 

Nuk di,

Edhe sa do të ecim në këtë mënyrë,

Por rruga e jonë është e gjatë.

Do të mbërrijmë një ditë,

T’i djegim këmishët gjarpinjve.

 

Këtë ta kemi borxh Ty, Atdhe,

Bastunëve të gjyshërve.

Një borxh i papaguar,

Për të nesërmen e madhe.

 

10.

 

Sikur ta kisha kapelën tënde,

Atdhe,

Do isha mbret ,

Mbi mbretër,

Do i zhdukja të gjitha yjet,

Që nuk vezullojnë,

Në detin e shpirtit tënd.

 

Edhe vashat më të bukura,

Do të kishin zili,

Se unë do isha Atdhe,

Kurse ti poeti,

Që i këndon bukurisë.

 

Do kalonim dorëpërdore,

Deri te burimet e yjeve,

Do na mëkojnë meteorët,

Me qumështin e lopëve të diellit.

 

Do ishim flutura,

E me një mall të zjarrtë,

Do i përqafonim,

Brigjet e ëndrrave e tua,

Atdheu im i vrarë,

Atdheu im i kafshuar!

 

EPILOG

 

Sonte, kur kjo dëborë e kuqe,

I mbulon flokët e shprishura,

O atdheu i im,

Ti , diku larg, në brigjet e Jonit,

E end pëlhurën e Penelopës.

 

Në këtë çast,

Sa qenkan të brishta kujtimet,

Kur derdhen mes këtyre gjetheve,

Nga lotët e kukullave sybajame,

Këputen yjet e vendlindjes.

 

Njëkohësisht, paskam uri,

Dhe etje.

Si të ngopem me kujtimet për Ty,
Çezma ime e drunjtë,

Si ta shuaj etjen,

Me mallin tënd të paçmuar,
Ooo  Atdhe!

 

Kalldrëmet janë shkulur nga kujtesa.

Si ta shuaj zjarrin,

Që nuk e shuajnë me vite të reshurat.

Ky rrap i uritur,
Paska mbetur pa fije loti.

 

Të lutem më fal,

Por vajet  i përkasin burrave.

(Besa, edhe kuajve,

Kur i humbin dizgjinët).

 

Një mall që nuk shuhet,

Me vite ndizet në brendinë kraharorit.

Po kam frikë,

Se sonte,  do bëhet vonë,

Tepër vonë ,

Për të t’i mëkua plagët.

 

Më ndje Atdheu im i grisur:  
-Të lutem, më fal për këto dhembje!

Edhe sikur të kisha qenë gur,

Do të pikonin si përherë,

Këta lot të hidhur,

Nga syri i shkëmbit strall,

Strall e mall.

----------------------

(Përgatiti për botim, redaktori ynë në USA, Zeqir Lushaj)