Albert Zholi: Mirjeta me Arjanin

Pjesë nga romani Kush e vrau Dashurinë?! Me autor Albert Z. Zholi

 

Mirjeta me Arjanin

 

Mbasi e fshiu penelin me një cohë pambuku, e la atë mbi tavolinë dhe u ul në karrige.  Balli dhe qafa i ishin mbushur me bulëza djerse. Ndaj nxori shaminë nga xhepi i pasmë  i  pantallonave dhe mbasi e hapi e kaloi lehtë në ballë dhe pastaj në qafë, gati instinktivisht hodhi përsëri vështrimin tek piktura. Ajo ndodhej aty në beze e papërfunduar. E shikonte  përballë, tundte kokën. Largohej majtas, e shikonte  përsëri  dhe pastaj  prishte buzët. Kalonte nga e djathta dhe e kundronte më gjatë, i buzëqeshte  më pas kokën i pakënaqur  dhe ulej  përsëri në  karrige. Hapi dhe dritaren  tjetër të ateliesë. Dukej sikur nuk  mbushej me frymë. Donte më shumë ajër, më shumë  dritë. Dritë, po po dritë. Edhe ajo  pikturë aty, donte më shumë dritë, më shumë frymëmarrje. Mbështeti dy duart tek  parvazi dhe nxori gjysmën e trupit pak para dritares. Tirana frymonte gjallëri. Lëvizje e ndonjë veture në të rrallë, lëvizje autobusësh, njerëzish në këmbë dhe biçikleta. Lodhja  iu fashit. U ul përsëri në karrige dhe nderi  krahët anës. “Fytyra duhet të jetë më shprehëse”, -tha  me vete. “Në  penelin që duhet  t’i japë asaj duhet të përmblidhen  të gjitha, gëzimi dhe ankthi gjithë bota shpirtërore e pasur e vajzës”.

 

Ky kompozim po i hante shumë kohë. U  bënë tre muaj punë e pandërprerë. Kompozimi   titullohej "Takimi". Figura qendrore ishte një vajzë 20 vjeçare që kishte dalë në takim  dhe po priste të dashurin e saj. Vendi i takimit një pemë, pranë një stacioni  autobusi afër  qendrës së Tiranës. Fillim vjeshte. Ajo paraqitej e anuar me shpinë tek pema. Këmbën e majtë e kishte të përthyer. Ndërsa të djathtën e kishte mbështetur fort në tokë për të  mbajtur peshën e trupit. Kokën ku dilnin shumë në pah flokët e verdhë të lidhura nga pas bisht kali, e kishte mbështetur në pemë dhe vështrimi i saj harbohej diku tutje në horizont. Në parakrahun e dorës së majtë së vashës varej çadra, ndërsa dora e djathtë  ndodhej e shtrirë për gjatë trupit. Kishte rënë shi. Asfalti shkëlqente. Një autobus kishte  ndaluar pak më tutje vendqëndrimit të vajzës, dhe disa njerëz nxitonin të hipnin, ndërkohë që disa të tjerë kërkonin të zbrisnin. Në gjethet dhe degët e pemës vareshin rruzullorë uji si dëshmitarë të një rrebeshi të rënë para pak minutash. Vetulla e majtë e vajzës ishte ngritur lart paksa në formë pyetëse. Siç duket vajza pyet veten: “Do të   vijë?!”

 

Kjo tregon që ora e takimit ka kaluar. “Pse s'ka ardhur ai? Ku ndodhet tani? Ai herët e tjera ka ardhur më përpara? Ç't'i ketë ndodhur? Mos vallë u largua përgjithmonë? Jo. Atëherë pse s'vjen?” Buzët nga e djathta paraqiteshin pak të mbledhura. Sa keq! Çdo të  thotë vajza me këtë gjest. Por më keq është kur shikon atë trup lastar, atë bukuri të rrallë në ankth. Si mund t'i krijosh shqetësime asaj krijese? A e mendon këtë skenë ai vallë? Qielli mbas shiut krejt i pastër, i kthjellët si deti në mëngjeset e verës. Një metër larg vajzës në lartësinë e vështrimit të saj një gjethe. Gjethe peme duke rënë. E verdhë dhe  pak e thatë kjo gjethe. Vallë e shikon vajza këtë gjethe? E shikon?! Atëherë ç'farë  mendon për të?! Mos vallë mendon se dashuria e saj do të përfundojë si kjo gjethe e pjekur vjeshte? Apo kjo gjethe hedhur aty pranë vështrimit të saj, do t'i bëjë më të  pranishme asaj vjeshtën. Ndoshta i kujton asaj dashurinë e lidhur në stinën e ikjes.

 

Sa mospërfillëse duket vajza ndaj ambientit.

 

Këmbët i janë banjur. Një pikë shiu i ka rënë në hundë. Ajo qëndron si shtatore. Për të   nuk ekziston asgjë veç tij. Njerëzit le të hipin dhe të zbresin nga autobusi. Ata kanë  punën e tyre. Shiu le të bjerë përsëri se ka kohë pa rënë, dhe toka është tharë. Pema le t’i lëshojë gjethet e saj përtokë, ajo ka normat e saj të jetës. Qielli i kaltër në dashtë le të  nxihet, ai e di vetë se ç'bën. Unë kam punën time. Ku është ai tani? Ja këto donte të  shprehte në penelin e fundit Arjani, tek fytyra dhe qëndrimi i vajzës, vallë a do t'ia  arrinte dot?!

 

A do të arrinte të shprehte në penel psikologjinë e saj, botën shpirtërore të atij çasti që mban historinë më të rëndësishme të jetës së saj? Ajo vajzë i ngjante Mirjetës. Vetëm  pak ndryshime kishin. Kur i kishte thënë për të pozuar ajo ishte skuqur. Atij iu duk se nga temperatura asaj do t'i pëlcisnin  faqet. Pas pak çaste hutimi ajo ishte përgjigjur.

 

-Mirë Arjan, po përse unë?- dhe kishte anuar kokën poshtë.

 

-Dua të bëja  një kompozim të ri, ku një vajzë do të jetë figura qendrore. Dua që vajza të  ketë disa tipare të tuat.

 

 Ranë dakord. Caktuan edhe ditën e  pozimit. Mirjeta vinte e përpiktë në orar, por e  ndrojtur dhe rrinte kokulur si lulëkuqja pas shiut. Çastet e pozimit për të ishin torturë. S'fliste asnjë fjalë. Bile, dhe kur ai e pyeste. Çdoherë që vinte merrte me vete dhe një  shoqe, Valbonën. Kjo e fundit fliste sa për dy vetë, edhe për Mirjetën. Ç'i kishte ndodhur vallë, asaj vajze të brishtë...?

 

Bashkë ishin njohur në Durrës, saktësisht, para  dy vjetësh e një muaj. Ai sa kishte  mbaruar shkollën e mesme artistike në degën e pikturës. Familjarisht atë gusht kishin  shkuar në plazhin e Durrësit, ku kishin zënë një kabinë. Ai ç'do mëngjes merrte  kavaletin, bojërat penelat dhe dilte në breg të detit. Pikturonte portin detar të Durrësit. Një mëngjes të mrekullueshëm bregdetar kur dielli shkëlqen me gjithë bukurinë e tij dhe valët e detit përplaseshin butë mbi bregdet ndjehej tërë nerva. Vinçat nuk po i nxirrte në  proporcion të drejtë, ndërsa ngjyrat nuk po i gjente tamam. Me duart në mes dhe kokën e anuar nga e djathta hidhte herë vështrimin në horizont ku lartësoheshin vinçat e mëdhenj dhe herë pikturën e tij që i dukej paksa shtrembaluqe.

 

-Vinçi i tretë e ka krahun më  të gjatë. Ndërsa  blunë sikur ta përbëje me pak të verdhë do ishte më mirë.

 

Ndërsa ndjeu prapa shpinës së tij një zë të butë femre, ndjeu si një lloj transformimi. Sa i  ëmbël ky zë në agim. Ktheu kokën menjëherë pas. Ishte një vajzë e bukur leshverdhë, faqekuqe që akoma nuk i kishte mbushur të pesëmbëdhjetat. I buzëqeshi vetvetiu.

 

-Si ju  quajnë,- e pyeti Arjani duke goditur me penel pëllëmbën e dorës së djathtë.

 

-Mirjeta,- u përgjigj ajo, duke mos e hequr vështrimin nga piktura dhe duke u skuqur më shumë.

 

-Ua a a,- sa emër i bukur, pa të bërë qejfin, por këtë emër është hera e parë që e dëgjoj.

 

- Mirjeta. Ose në shqip jetë e mirë. Sa domethënëse. Shumë mirë Mirjeta.

 

-Ç'ka këtu për shumë mirë. Unë s'bëra ndonjë gjë, që ti të më thuash shumë mirë. Apo  këtë doje t’ia thoshe asaj që më vendosi emrin.

 

-Tamam ashtu.

 

-E ke tek ajo kabina atje. Ja ajo që po del me ato dy shishet në duar. Shko dhe thuaja  asaj, nënës sime.

 

Ajo vendosi duart anash kavaletit dhe filloi ta analizonte pikturën, gati-gati sikur do ta përpinte.

 

Deti valëzonte lehtë. Mirjeta nisi të mërmëriste me zë shumë të ulët, një këngë që i  kushtohej valëve.

 

-Ke  punuar mirë, ke ndjenjë, por ja që nuk i gjen mirë  ngjyrat në disa vende të veçanta.

 

“Po kjo vogëlushe, kujt i bën  moral?  Me kë tallet kjo? Edhe pedagoge ta kisha nuk do  të vepronte kështu. U bë kjo pispiruqja!” mendonte ai.

 

Ajo fliste duke u  tundur sa majtas edhe djathtas kavaletit dhe duke e vazhduar ku e  kishte lënë këngën e valëve.

 

-Po ju si quheni?,- e pyeti befas ajo, duke hequr duart nga kavaleti dhe duke u kthyer nga  ai.

 

Ai qeshi. I  vinte ta kapte nga ato faqet e kuqe dhe ta qëllonte lehtë.

 

-Ngadalë se u shkrive fare,- iu kthye ajo duke vënë duart ne mes dhe duke anuar kokën  nga e majta tërë seriozitet. Ai qeshi më shumë.

 

-Ti s'ke pikë serioziteti. Pika mua që flas me ty. S'ke  emër ti, apo ke harruar të flasësh? Ai e ndaloi  të qeshurën. Mendoi se mos e ofendonte.

 

-Arjan më quajnë. Arjan Drini.

 

-Emër me përmasa të mëdha  kombëtare. Nga veriu në jug mund të gjesh me qindra Arjanër. I ka rënë vlera emrit tënd. Më mirë të ta kishin vënë Shyqo.

 

-E përse Shyqo?

 

-Sepse këtu në plazh ndoshta do të ishe i vetmi me këtë emër...

 

Biseda vazhdoi gjatë. Ajo kishte lirshmëri dhe fjalor të pasur në të folur aq sa nuk të  shkonte kurrë ndërmend se sapo kishte mbaruar klasën e tetë. I tregoi se sapo kishte fituar në konkursin e pikturës. Pra do të vazhdonte atë shkollë që tashmë ai sa e kishte lënë. Për  dhjetë ditë çdo agim të atij gushti ata të dy do i gjeje pranë kavaletit. Ajo pikturë u  përkiste të dyve. Lodhej njëri me penelat e vazhdonte  tjetri. Por mbi të gjitha ajo kishte vullnet, muhabet të  këndshëm dhe humor të lezetshëm. Çdo gjë e thoshte ashtu siç e  ndiente, me një çiltërsi që të habiste.

 

 Tani vitet kishin rrjedhur dhe frekuentonte vitin e dytë të shkollës së mesme artistike për  pikturë. Mirjeta kishte ndryshuar shumë, ishte bërë tmerrësisht më e heshtur, ishte zbukuruar dhe ish zgjatur. Arjanit dhe i  bëhej qejfi por dhe i vinte inat për transformimin e saj. Po të paktën pesë fjalë t’i thoshte. Me heshtjen e saj edhe të mërziste për vdekje   por edhe të bënte të mendoje më shumë për atë. Ata kishin lidhur një shoqëri të tillë që  nuk rrinin kurrë pa e përmendur  njeri-tjetrin me biseda me shokët dhe shoqet e tjerë.

 

Mirjeta, Mirjeta...

 

Buzëqeshi me vete. “Ku ndodhej vallë tani?”

 

Në shkollë? Po, po në shkollë. Tani  është në vitin e tretë. Ç'lëndë  ka tani? S'ka shumë  rëndësi. Rëndësi ka që ajo tani duhet të ishte këtu. Ashtu e heshtur dhe serioze. Si statujat antike të Dyrrahut apo edhe të Butrintit të lashtë. Ajo duhet të shihte penelat e fundit. Fërkoi mjekrën me dorën e djathtë dhe pastaj e çoi atë përsëri anësh shpinores së  karriges. Asaj duhej të ishte që t'i shihja edhe një herë fytyrën, trupin. Ta vija në rolin e  vajzës. Ndoshta  kështu mund  ta shprehja më qartë mendimin në pikturë. Ajo do të më  kuptonte se ku e kisha hallin, dhe mund të më jepte një ide të qartë në qëndrimin e  vajzës. Ajo sikur ta blen mendimin pa e shprehur. Sa gjë e mirë të kesh një shoqe të tillë  në jetë.

 

“Si më tha atëherë?” "Mbahu Leonardo da Vinçi, mos e jep veten. Nuk  ke kushedi se  çfarë, një këmbë të thyer. Këta muaj në shtrat, mblidh forca në mendje dhe në duar dhe pastaj shpërthe”, dhe me dorën e saj të vogël i fshiu ballin. “Unë e shikoja dhe nuk flisja. Sa më kishte marrë malli për atë zë”. Kishin kohë pa u parë. Ai sapo kishte filluar vitin e parë në Institutin e Lartë të Arteve, ajo vitin e parë të shkollës së mesme artistike. Nga  një  aksident automobilistik kishte thyer  rëndë këmbën e djathtë dhe mori disa dëmtime  të lehta në trup dhe në kokë. Ajo erdhi në spital mbas një muaji. Ndërsa i fliste padashur  filloi të lotonte. Si i magjepsur shikonte ç'do lëvizje të muskujve të fytyrës, të buzëve aq  të kuqe të asaj fytyre engjëllore. Ç'ishin ato lot? Përse qante Mirjeta, shoqja e tij e vogël?  Mos me ato lot kërkonte të falur për vonesën e  ardhjes? Mos vallë ato lot ishin vallë,  keqardhje për shëndetin e tij? Apo mos vallë...Jo, jo. Ato dy të parat janë. Sa i keq që  ishte. Ç’i shkonte ndërmend. Kur hyri në dhomë të dy duart i kishte të zëna, me njërën dorë kishte një telefon ca rrush dhe një pastë. Ndërsa në dorën tjetër një kornizë të madhe të mbështjellë me një letër të bardhë. Ushqimet i vendosi mbi komodinë, ndërsa kornizën e mbante midis gjunjëve.

 

-E di se çfarë ka kjo kornizë?

 

-Jo! i thashë.

 

-Pa mendohu?

 

-Po mundohem,- i thashë, dhe mbylla  sytë. Ajo qeshi  me këtë lojë timen. Hapa sytë. Sa  e bukur dukej me atë të qeshur. Në sy ndërsa në faqe kishte ende lot.

 

-Hë e gjete?

 

-Jo!

 

- E bëjmë me pyetje enigmë. Dakord?

 

- Dakord.

 

- Vazhdo,- më tha duke hapur të dyja pëllëmbët mbi kornizën. Me këtë donte të thoshte  se deri në dhjetë pyetje zgjaste enigma.

 

- Është fotografi natyrale?

 

- Jo,- dhe përtheu gishtin e vogël.

 

- Fotografi skulpture?

 

- Jo. Dy.

 

-Atëherë mbetet fotografi pikture.

 

- Po.Tre. Dhe qeshi prapë.

 

- E gjeta, - i thashë. Sepse ti e tradhtove veten sa erdhe. Ti e di dobësinë time për Da Vinçin. Aty është e mbështjellë Xhokonda.

 

- U a a!- thirri ajo e mbushur gëzim, duke përplasur fort duart.

 

- E  gjete! - dhe hapi krahët...

 

Ishte gati të më hidhej në qafë, por në dhomë kishte edhe dy të shtruar të tjerë që i  ndiqnin në bisedë. I hoqi mbështjellësen kornizës dhe ia dha atë në duar. Po, ajo ishte  Xhokonda. Kishte një fotografi të asaj pikture, por me përmasa shumë më të vogla. Kishte dobësi shumë për të. Dhe ia kishte shprehur edhe Mirjetës. Ndaj ajo ia solli atë si me porosi, të zmadhuar dhe me një kornizë të bukur. Dhimbja iu fashit. U përqendrua i tëri  tek Xhokonda. Ajo sikur ishte e gjallë. Sikur bisedonte me të dhe me Mirjetën. Ajo  nuk ishte pikturë, por një krijesë e gjallë e paarritshme. Çdo gjë tek ajo fliste vetë. Të  gjithë atë që burri kërkon tek gruaja ç'do ditë, atë që mundohen t’i zbulojnë gjatë jetës  tek ajo ishin të shkruara në ballë, në sy, në faqe, në duar, në gushë në gjinjtë e saj. Ajo  ishte Xhokonda. Ajo që për të dhe për të gjithë piktorët ishte e paarritshme  e  papërsëristëshme. Ajo që i lehtëson dhimbjet, i rrit frymëzimin dhe i shton fuqitë por  edhe e bën pak pesimist. Përse? Sepse mundohej të bënte diçka të bukur por turpërohej  së tepërmi për para Xhokondës. Më mirë të mos ishte bërë piktor. Kështu do të shijonte  më mirë Xhokondën pa u krahasuar me atë mrekulli të dorës së njeriut. Ishte harruar kaq shumë pas asaj gruaje që kishte ndryshuar historinë e pikturës sa e kish harruar fare praninë e mikes së tij.

 

- E  shthure nyjën gardiane?- e solli me vete zëri i saj.

 

- Po, i tha duke lënë kornizën mbi tavolinë.

 

- Je një Aleksandër i vogël, por që jeton në një shekull të madh,- dhe Mirjeta kryqëzoi  duart.

 

- Po unë s'mund të jem dhe Aleksandër dhe Mikelanxhelo. Dhe piktor dhe ushtarak.

 

Këto krahasime ajo i bëri për të pasur një bisedë më të gjerë dhe të këndshme. Kjo  tregonte se ajo lexonte vazhdimisht jo vetëm me një drejtim. Edhe vetë nuk e mbaj mend  sa herë e kam lexuar atë anektodë ku bëhet fjalë për nyjën gardiane dhe Aleksandrin e  Maqedonisë. "Si mund ta  shthurësh  këtë  nyje(litar i pleksur i cili ishte shumë  i  vështirë  për tu ç'pleksur),- i thanë Aleksandrit.

 

-Ajo shthuret vetëm kështu!- tha ai duke nxjerrë shpatën dhe duke e prerë mes për mes nyjën.

 

Mbas pak Mirjeta u largua duke i dhënë fjalën se do ta vizitonte  përsëri. Ai atë vit shkollor e humbi. Vetëm mbas gjashtë muajsh e mori veten mirë dhe nisi të ecte.

 

Mirjeta, Mirjeta!

 

U çua në këmbë dhe këmbët e çuan tek Xhokonda. Ajo ishte varur në faqen e murit  përballë derës në mes të saj. Shikonte atë dhe kompozimin e saj. Kryqëzoi duart dhe filloi  të vijë vërdallë ateliesë. Në të katërta faqet e murit dhe bile edhe mbrapa derës kishte të  varura në korniza fotografi piktorësh të ndryshëm, të artistëve të mëdhenj. Aty gjeje piktura të Francisko Gojës, Van Gogut, Rembrandit, Pikasos Mikelanxhelo etj.

 

Në një  kënd të dhomës në një tavolinë të improvizuar kishte romane, dorëshkrime, kuriozitete të ndryshme shtypi për piktorët dhe skulptorët e mëdhenj. Kishte libra të  ndryshëm për psikologjinë dhe pedagogjinë. Dera e Ateliesë u hap furishëm ndërsa  po sodiste një pikturë të Gojës. Nuk e mori mundimin fare të shikonte kush ishte. E njohu  nga mënyra e hapjes së derës. Ai ishte Dorjani. Shoku i fëmijërisë, i cili vazhdonte  fakultetin e agronomisë. Edhe Dorjani se përshëndeti fare por u drejtua tek piktura. Ata  shumë herë merreshin vesh në heshtje, me njëri-tjetrin. Djali kafshoi buzën e poshtme  dhe filloi të fërkonte duart me njëra-tjetrën. Kishte kohë pa ardhur në Atelie.

 

-Se më kë më ngjan kjo mua,- theu heshtjen duke fërkuar dhe më shumë duart Dorjani. -E  bukur është shejtanka, e bukur. Po sikur e ke bërë shumë melankolike në fytyrë. Po në  jetë ç'farë është kjo vajzë? Kolerike, sanguine, flegmatike apo melankolike?

 

-As unë se kam përcaktuar tamam. Në fillim mu duk sanguine, më vonë flegmatike  ndërsa këtu paraqitet melankolike.

 

-Nuk e di si ta përcaktoj as vetë,- u afrua tek tavolina Arjani, duke shtrënguar tëmthat.

 

-Po ç'do të pëlqente të ishte?

 

Më pëlqen ashtu siç është. Vështirësia qëndron  tek unë, që nuk jam i aftë ta përcaktoj. Pasi ajo ekziston si qenie dhe si karakter. Dobësia qëndron tek aftësitë e mia të  kufizuara, me njohjen dhe përcaktimin e karaktereve.

 

-Lëre tani përcaktimin, po ku e kam parë unë këtë shejtankë? Në Institut, në lagje, apo  është një iluzion i mendjes sime?

 

Arjani qeshi. Ata  bashkë e kishin takuar  njëherë Mirjetën para disa muajsh ashtu kalimthi.

 

-Të ka lënë memoria.

 

-Po. Kohët e fundit më është zhvilluar shumë imagjinata. Rri shtrirë dhe imagjinoj fusha  të tëra me grurë, me patate. Jam bërë si  personazhet e Londonit në tregimet e tij për Alaskën. Si thotë ai në një tregim "Vegime, Vegime, vegime...!"

 

Por memoria më ka lënë. Ke të drejtë i dashur Arjan, dhe e kapi për mesi duke e ngritur dy a tri herë në ajër dhe pastaj e lëshoi prapë.

 

-U f f f! - shfryu Arjani  dhe dorën e djathtë e vendosi anash kavaletit.

 

-Ngeca Dori, ngeca. Diçka nuk shkon. O se më mirë diçka duhet të gjejë, por nuk e gjej  dot. Më vjen ndër mënd, por shumë e mjegullt. Sa arrij ta perceptoj ajo më largohet, duke më lënë vetëm imazhin.

 

-Siç duket je lodhur.

 

-Të them të drejtën sot nuk kam punuar fare.

 

Tani e kuptoj sa e vështirë është të shprehësh ndjenjat me penel.

 

-E di ç'ke?

 

-Urdhëro!

 

 I  vëmë kyçin dhe dalim nga liqeni. Edhe unë jam i lodhur si ti, prandaj edhe erdha, duke   menduar se edhe zotëronte je i lodhur. Jo, të gjitha ëndrrat  realizohen. Duke punuar shtohen më shumë dëshirat dhe realizohet  një  pjesë e ëndrrave. Ja ti i ke në mur simbolet e punës titanike të pikturës, Gojën Rembrandin e ku di unë.